Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 1
BUDŻET PAC
STWA
PODSTAWOWE POJ
CIA
mgr Marcin Lisicki
[e-mail]
Slajd 2
Tematyka prezentacji
" Historia rozwoju instytucji budżetu
" Definicja budżetu
" Zasady budżetowe
" Rozplanowanie budżetu w czasie
" Dochody budżetowe
" Wydatki budżetowe
" Nadwyżka i niedobór budżetowy
" Rezerwy budżetowe
" Procedura budżetowa
Slajd 3
Historia rozwoju instytucji budżetu
" Spisy wydatków i dochodów Oktawiana Augusta w związku z
wyodrębnieniem w starożytnym Rzymie skarbca publicznego
(aerarium) i cesarskiego (fiskus)
odzwierciedlały istniejący stan rzeczy, zawierały przewidywania dotyczące
przyszłych dochodów i wydatków
swego rodzaju plan finansowy różniący się od obecnego brakiem charakteru
dyrektywalnego (tzn. skierowanego do określonego podmiotu, zobowiązanego do
jego realizacji)
" W średniowieczu wprowadzenie wymogu aprobaty ludności płacącej
podatki na nałożenie nowych danin publicznych
" Lata `70-te XIV wieku  w Anglii po raz pierwszy sprawozdania do
Parlamentu dotyczące wydatków dochodów uzyskanych z danin
publicznych
" 1688  Bill of Rights  data powstania współczesnego budżetu jako
dyrektywnego planu finansowego państwa, uchwalanego przez parlament
i obejmującego dochody i wydatki państwa na przyszły rok budżetowy
Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 4
Historia budżetu w Polsce
" 1374  Przywilej koszycki  Ludwik Węgierski
zobowiązuje się do niepobierania od szlachty bez jej
zgody innych podatków niż stałego podatku w
wysokości 2 grosze z łanu
" 1717  praktyka stałych etatów wojskowych dla Korony
i Litwy  rodzaj planów finansowych dotyczących
wojska
" 1768  Stanisław August uchwala pierwszy polski
budżet   Ostrzeżenie Percepty y Expensy, wszystkich
Intrat Skarbów Obojga Narodów, podług niżej
opisanych Tabell . Drugi europejski budżet po Bill of
Rights.
Slajd 5
Definicja budżetu
" Bulga  z łac. torba, koszyk do zbierania dochodów
" 1802r.  powszechnie stosowane
" Budżetem jest szczegółowe zestawienie
przewidywanych w pewnym przyszłym, ściśle
określonym czasokresie, wydatków i dochodów
państwa, ujętych w związek wyrażający się równowagą
i zatwierdzonych jako obowiązująca granica działalności
władzy wykonawczej przez powołaną do tego
konstytucyjną władzę ustawodawczą  prof. Tadeusz
Grodyński
" Plan dochodów i wydatków związku
publicznoprawnego
Slajd 6
Budżet  definicja c.d.
" Podstawowy plan finansowy państwa lub jednostki
samorządu terytorialnego, mający charakter dyrektywny i
obejmujący dochody oraz wydatki o charakterze co do zasady
bezzwrotnym, uchwalany przez parlament na okres przyszły,
najczęściej roczny.
" Charakter dyrektywalny budżetu  wiążące polecenie
parlamentu, które jest skierowane do rządu i poszczególnych
ministrów z osobna. Treścią tego planu jest zgromadzenie
określonych kwot dochodów, oraz wydatkowanie określonych
środków finansowych na uszczegółowione w tym planie cele.
" Ustawa budżetowa  budżet jako plan finansowy uchwalany
jest zawsze w formie ustawy tzw. Ustawy budżetowej.
Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 7
Rodzaje budżetów (1)
" Budżet:
 Państwa  obejmuje dochody i wydatki organów i instytucji
państwowych
 Jednostki samorządu terytorialnego  obejmuje dochody i wydatki
organów jednostek samorządu terytorialnego
" Budżety:
 Zwyczajne  obejmuje dochody i wydatki przewidywane zgodnie z
sytuacją gospodarczą państwa i kierunkami działania władz
publicznych
 Nadzwyczajne - obejmują wydatki, których nie uwzględniono w
budżetach zwyczajnych, a są niezbędne dla prawidłowego
funkcjonowania gospodarki. Pokrywa się je z dodatkowych
zaplanowanych dochodów takich jak nowo wprowadzanych albo
podwyższanych podatków lub ceł
Slajd 8
Rodzaje budżetów (2)
" Budżety:
 Wydatków bieżących  obejmują wydatki i dochody na
utrzymania państwa i jego instytucji
 Majątkowe - obejmują dochody i wydatki związane z
operacjami majątkowymi (inwestycyjnymi) oraz wydatki na
rozwój, przede wszystkim inwestycje infrastrukturalne
" W byłym ZSRR:
 Budżety jednostkowe  obejmowały dochody i wydatki
naczelnych i centralnych organów władzy i administracji
państwowej oraz dochody i wydatki rad narodowych, ich
organów i podległych im instytucji
 Budżet zbiorczy  obejmował łączne zestawienie dochodów i
wydatków wszystkich budżetów jednostkowych
Slajd 9
Zasady budżetowe
1. Zasada zupełności budżetu  postulat aby budżet obejmował wszystkie dochody
i wydatki państwa
2. Zasada jedności budżetu  postulat ujęcia całości dochodów i wydatków
budżetowych w jednym dokumencie
3. Zasada szczegółowości budżetu  postulat aby budżet był uchwalany w
całościowych kwotach dochodów i wydatków oraz aby uszczegóławiał
poszczególne dziedziny, na które te kwoty będą przeznaczane i z których będą
czerpane
4. Zasada jawności budżetu  postulat aby kwestie związane z uchwalaniem
budżetu były społecznie wiadome i jawne. np. Poprzez jawność obrad
parlamentu nad projektem budżetu
5. Zasada jasności budżetu  postulat aby dochody i wydatki był tak klasyfikowane i
grupowane, aby budżet jasno określał podstawowe kierunki gospodarki
finansowej państwa
6. Zasada równowagi budżetowej  postulat zachowania odpowiednich relacji
między ogólną kwotą dochodów i wydatków budżetowych. Zasada ta jest
zachowana wówczas, gdy dochody budżetu są równe lub wyższe od wydatków
Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 10
Sposoby planowania budżetu w czasie
" W Polsce rok budżetowy = rok kalendarzowy
" W niektórych państwach rok budżetowy nie pokrywa się z
rokiem kalendarzowym
" Z praktyki wynika, że roczne planowanie jest zbyt krótkie.
Dążenie do wydłużania planów finansowych zwłaszcza do
dwóch lat
" Planowanie kroczące (dwuletnie)  polega na corocznym
uchwalaniu szczegółowego budżetu na rok następny oraz
ogólnych założeń budżetu na kolejny rok budżetowy. itd.
" Planowanie wieloletnie (np. pięcioletnie)  układane są
ogólne plany pięcioletnie oraz co roku szczególne plany na
określony rok budżetowy. Plany szczególne mają stopniowo
realizować zadania ujęte w planach pięcioletnich.
Slajd 11
DOCHODY I WYDATKI BUDŻETOWE
Slajd 12
DOCHODY BUDŻETOWE
" Największy procent dochodów stanowią wpływy z podatków.
" Po przystąpieniu do UE mniejsze znaczenie ceł bo:
 Spadek stawek celnych
 Towary przywożone z państw członkowskich UE nie podlegają cłu
 Cła stanowią dochód Wspólnoty, a kraj je pobierający zachowuje tylko
ich część jako zwrot kosztów poboru
" Pozostałe dochody:
 Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych
spółek Skarbu Państwa
 Dywidendy z udziału w spółkach prawa handlowego
 Wpłaty z zysku NBP
 Dochody z najmu i dzierżawy majątku Skarbu Państwa
 Odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek
 Spadki, zapisy, darowizny
 itd.
Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 13
WYDATKI BUDŻETOWE
" Podział wydatków budżetowych:
1. Dotacje i subwencje
2. Świadczenia na rzecz osób fizycznych
3. Wydatki bieżące jednostek budżetowych
4. Wydatki majątkowe
5. Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa
6. Wpłaty środków własnych Unii Europejskiej
7. Programy wieloletnie(kategoria odrębna)
Jednostki budżetowe  def. - jest to jednostka organizacyjna sektora
finansów publicznych, która wszystkie swoje wydatki pokrywa
bezpośrednio z budżetu, natomiast wszystkie dochody takiej jednostki
odprowadzane są odpowiednio, albo na rachunek budżetu państwa,
albo na rachunek jednostki samorządu terytorialnego.
Slajd 14
1. Dotacje i subwencje
" Dotacje  wydatki z budżetu państwa, które podlegają szczególnym
zasadom rozliczania -> podmiot otrzymujący dotację musi ją wydać
zgodnie z wolą podmiotu udzielającego dotacji.
" Rodzaje dotacji:
 Dotacje celowe  w umowie o przyznanie dotacji określony jest cel, na który
mają zostać spożytkowane
 Dotacje podmiotowe  służą dofinansowaniu bieżącej działalności
określonego podmiotu. Podmiot ten powinien być określony w ustawie
 Dotacje przedmiotowe  przyznania dopłaty do określonego rodzaju towaru
lub usługi. Ich głównym zadaniem jest obniżenie ceny określonych towarów
lub usług
 Dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych  państwo finansuje część
odsetek od kredytu, który kredytobiorca zobowiązany jest przeznaczyć na
konkretny cel, np. skup produktów rolnych
 Dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe  środki finansowe na
wyposażenie nowo tworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw
pomocniczych jednostek budżetowych. Dzięki nim możliwe jest prowadzenie
przez te podmioty działalności, zanim osiągną one pierwsze zyski.
Slajd 15
2. Świadczenia na rzecz osób fizycznych
" Wydatki kierowane bezpośrednio lub
pośrednio do osób fizycznych
" Wydatki te nie są wynagrodzeniem za
świadczoną pracę
" np. zasiłki społeczne
Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 16
3. Wydatki bieżące jednostek budżetowych
" Wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w
państwowych jednostkach budżetowych
" Składki naliczane od powyższych wynagrodzeń,
uposażeń
" Zakupy towarów i usług
" Koszty utrzymania jednostek budżetowych
" Inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek
budżetowych i realizacją ich statutowych zadań
" Koszty zadań zleconych do realizacji jednostkom spoza
sektora finansów publicznych oprócz fundacji i
stowarzyszeń
Slajd 17
4. Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa
" Wydatki z tytułu oprocentowania i dyskonta od
skarbowych papierów wartościowych
" Oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek
" Oprocentowania wypłat związanych z udzielonymi
przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami
" Koszty związane z emisją skarbowych papierów
wartościowych
Slajd 18
5. Wpłaty środków własnych Unii Europejskiej
" Kwota ta ustalana jest w trakcie procedury
budżetowej Unii Europejskiej
" W ramach nich określone są również odsetki i kary za
przekazane z opóz
nieniem należności z tytułu ceł
Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 19
6. Programy wieloletnie
" Mogą być ustalane dla realizacji Narodowego
Planu Rozwoju oraz innych strategii przyjętych
przez Radę Ministrów, w tym w zakresie
obronności i bezpieczeństwa państwa
" Ustawa budżetowa zawiera:
Limity wydatków przeznaczonych na ich realizację:
w danym roku budżetowym,
w dwóch następnych latach budżetowych
całości programu
Slajd 20
NADWYŻKA I NIEDOBÓR BUDŻETOWY
" Nadwyżka budżetowa  dodatnie różnica między dochodami a
wydatkami budżetu
" Niedobór budżetowy  sytuacja w której wydatki budżetu są
większe od jego dochodów
" Możliwe jest uchwalenie budżetu zarówno z nadwyżką jak i
niedoborem
" Jeżeli budżet jest uchwalony z niedoborem można go uzupełnić z
następujących z
ródeł (katalog zamknięty):
 Sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i
zagranicznym
 Kredyty zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych
 Pożyczki
 Prywatyzacja majątku skarbu Państwa
 Nadwyżka budżetu Państwa z lat ubiegłych
Slajd 21
REZERWY BUDŻETOWE
" Środki zaplanowane w budżecie po stronie wydatków, których
przeznaczenie w chwili uchwalania budżetu nie jest dokładnie
określone
" Umożliwiają wykonanie budżetu w sytuacjach
nieprzewidzianych np. w przypadku, gdy dany cel wymaga
dodatkowych środków finansowych
" Zapewniają elastyczność budżetu w czasie jego wykonywania
" Rodzaje rezerw budżetowych:
1. Rezerwy ogólne
2. Rezerwy celowe
Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 22
1. Rezerwy ogólne
" Planowane wydatki na nieprzewidywane cele.
" W momencie uchwalania budżetu znana jest kwota tej
rezerwy; nie jest znane jej przeznaczenie oraz nie są znane
podmioty które będą wydatkowały określone w niej środki
finansowe.
" Wysokość rezerwy ogólnej nie może przekraczać 0,2%
wydatków budżetu
" Dysponentem tej rezerwy jest Rada Ministrów, która może
upoważnić Prezesa Rady Ministrów i Ministra Finansów do
dysponowania tą rezerwą w określonych granicach
Slajd 23
2. Rezerwy celowe
" Są to zaplanowane wydatki , w których znany(e) jest:
 podmiot, który będzie środkami rezerwy dysponował, ale nie jest znane przeznaczenie tych środków,
albo
 przeznaczenie środków, ale nie jest znany podmiot, który będzie środkami rezerwy dysponował
" Mogą być tworzone na wydatki związane z realizacją Wspólnej Polityki Rolnej oraz
programów i projektów realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii
Europejskiej
" Mogą być utworzone na wydatki, których realizacja wiąże się z zaciągnięciem kredytu w
międzynarodowej instytucji finansowej
" Suma rezerw celowych nie może przekraczać 5% wydatków budżetu
" Dysponuje nimi Minister Finansów w porozumieniu z właściwymi dysponentami części
budżetowych
" Wyjątkowo kompetencję do podjęcia decyzji co do rezerwy celowej na wzrost
wynagrodzeń w sferze budżetowej ma Rada Ministrów
" Podział rezerw celowych co do zasady powinien nastąpić do dnia 15 paz
dziernika roku
budżetowego (z wyjątkiem rezerw związanych z zaciągnięciem kredytu w
międzynarodowej instytucji finansowej)
Slajd 24
PROCEDURA BUDŻETOWA
" Definicja  Całokształt prawnie określonych
zasad postępowania z budżetem.
Działania:
 mające na celu sporządzenie budżetu
 związane z wykonywaniem budżetu
 mające miejsce po upływie roku budżetowego
Ich celem jest ustalenie sposobu wykonania
budżetu.
Można w niej wyróżnić fazy i stadia
Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 25
Fazy procedury budżetowej
1. Ustalanie budżetu
2. Wykonywanie budżetu
3. Kontrola wykonywania budżetu
Fazy te zazębiają się w jednym roku
budżetowym, bowiem wykonywany jest
budżet bieżący, kontrolowany budżet z
zeszłego roku, a ustalany budżet na rok
następny
Slajd 26
1. Ustalanie budżetu
Tworzenie budżetu jako planu, który posiada określoną formę
prawno-ekonomiczną
" Stadia:
A. Stadium przygotowania budżetu  całokształt czynności, dzięki
którym możliwe jest skonstruowanie budżetu w formie planu.
Określa się dochody i wydatki w kwotach szczegółowych i
kwotach globalnych. Kompetencje w tym zakresie mają organy
administracji rządowej. Parlament może dokonywać zmian w
projekcie budżetu, co powoduje, że ostateczny kształt budżetu
będzie rezultatem jego woli.
B. Stadium uchwalania budżetu  rząd przekazuje parlamentowi
sporządzony przez siebie projekt budżetu. Końcowym etapem
jest publikacja ustawy budżetowej. Regulują go szczegółowo
przepisy Konstytucji RP.
Slajd 27
Przygotowanie budżetu
Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 28
Minister Finansów
Opracowuje
Projekt budżetu
projekt ustawy
przedkładany Radzie
budżetowej
Ministrów wraz z
uzasadnieniem i
wykazem spraw
spornych
Rozstrzyga
Rada Ministrów
Projekt ustawy
sprawy sporne
budżetowej
i uchwala
przedkładany Sejmowi
projekt ustawy
na 3 miesiące (do 30
budżetowej
września) przed
rozpoczęciem roku
budżetowego
Sejm
Uchwala
ustawę
budżetową
Slajd 29
Uchwalanie budżetu
Slajd 30
Expose
I CZYTANIE
Ministra
Finansów
Prace Komisji
Sejmowych
nad projektem
Sprawozdanie z
budżetu
prac Komisji
Sejmowych;
Debata nad
II CZYTANIE
projektem;
SEJM Zgłaszanie
poprawek i
W razie
wniosków
poprawek i
wniosków
Ewentualne
prace w
dodatkowe
Komisjach
sprawozdanie z
prac Komisji;
Głosowanie
III CZYTANIE
projektu
ustawy
Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 31
Praca w Komisjach Senatu nad
Ustawą uchwaloną przez Sejm
SENAT
Uchwalanie
Jeżeli Senat nie
poprawek do
uchwali poprawek
ustawy
w ciągu 20 dni,
budżetowej w
ustawę uważa się
ciągu 20 dni od
uchwaloną w
dnia otrzymania
brzmieniu
ustawy przez
przyjętym przez
Senat
Sejm
SEJM
Przyjmuje albo nie przyjmuje
poprawek Senatu
Slajd 32
MARSZAA
EK SEJMU I SENATU
Przekazanie
ustawy do
podpisu Podpisuje ustawę
Prezydentowi budżetową w ciągu 7
dni od dnia
PREZYDENT otrzymania
Prezydent nie może zawetować ustawy budżetowej.
Może natomiast zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie czy
ustawa budżetowa jest zgodna z Konstytucją. Trybunał orzeka w tej sprawie
w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku pzzez Prezydenta. Prezydent
odmawia podpisania ustawy budżetowej, która jest niezgodna z
Konstytucją.
DZIENNIK USTAW
Slajd 33
2. Wykonywanie budżetu
" Gromadzenie dochodów i dokonywanie wydatków
zgodnie z powstałym w poprzedniej fazie planem
budżetowym
" Wykonawcy budżetu to głównie organy administracji
państwowej oraz podległe im państwowe jednostki
organizacyjne
" W tej fazie nie wyodrębnia się stadiów
Budżet Państwa
Podstawowe pojęcia
mgr Marcin Lisicki
Slajd 34
3. Kontrola wykonywania budżetu
" Stadia:
 Sporządzenie sprawozdania z wykonania budżetu przez
organy administracji rządowej
 Kontrola wykonania budżetu przez parlament zakończona
udzieleniem rządowi absolutorium
Slajd 35
Literatura
" Brzeziński B., Matuszewski W., Morawski W.,
Olesińska A., Zalasiński A.,  Prawo Finansów
Publicznych  Toruń 2006