BALLADYNA – STRESZCZENIE.

Do chaty Pustelnika, który zamieszkiwa w lasach nad jeziorem, przyjecha w adca zamku –
Kirkor. Pyta on starego, któr z dziewcz t ma po lubi . Pustelnikiem tym by król Popiel III,
który kiedy rz dzi królestwem. By to czas bardzo szcz liwy dla mieszka ców, ale król
zosta pozbawiony tronu przez swego okrutnego brata, Popiela IV. Od tamtej pory w
królestwie zacz o si

le

, lud by gn biony i prze ladowany.

Pustelnik wiedzia , czemu taka tragedia spad a na jego królestwo. Opowiedzia Kirkorowi
histori królewskiej korony. Korona, któr nosi Popiel IV, nie by a prawdziwa. Autentyczna
zosta a zakopana przez Pustelnika w lesie, chcia on j bowiem uchroni przed swym z ym
bratem. Kirkor bardzo si t opowie ci przej i obieca Pustelnikowi, e b dzie walczy o
sprawiedliwo , postara si te odzyska tron dla Popiela III, który jest prawowitym w adc .
Pustelnik, chc c si odwdzi czy Kirkorowi, da mu rad , by jego on zosta a prosta
dziewczyna z ludu.

Goplana – wodna nimfa i w adczyni jeziora Gop o – zakocha a si w Grabcu – wiejskim
ch opie, zakochanym z kolei w Balladynie. Goplana postanowi a wi c zdoby Grabca i w tym
celu uknu a szata ski plan wydaj c niezb dne polecenia swym s ugom – dwom le nym
duszkom – Skierce i Chochlikowi. Chochlik mia zawróci Grabca z drogi wiod cej go na
spotkanie z ukochan Balladyn , Skierka natomiast mia z ama most, by w ten sposób
wp yn na decyzj Kirkora. Z amany mostek zmusi go bowiem do zatrzymania si przed
chat wdowy, gdzie Kirkor spotka jej dwie córki – Alin i Balladyn . Goplana chcia a, by w
ten sposób jego uwaga skierowa a si na Balladyn oraz by to ona zosta a jego on .

Kirkor wi c - zgodnie z planem powzi tym przez nimf – znalaz si w chacie wdowy i
zobaczy tam jej dwie pi kne córki. By tak zauroczony ich urod i wdzi kiem, e nie
wiedzia , któr z nich ma wybra na sw

on . Ich matka, pos uchawszy podpowiedzi Skierki,

zaproponowa a mu wi c, by poj za on t z nich, która zbierze w lesie wi cej malin. Kirkor
na t propozycj przysta z ochot i panny ruszy y w las.

Okaza o si , i Alina jest lepsza od swej siostry i ma w dzbanie wi cej malin ni Balladyna.
Ta za , by nie przegra konkursu i by zdoby serce i r

Kirkora, zabi a siostr , zabieraj c

jej dzbanek z malinami. wiadkiem tego zdarzenia by jednak Grabiec, który zosta
zamieniony przez Goplan w wierzb . Ponadto na czole zabójczyni pozosta o niezmywalne,
krwawe znami , którego Balladyna nie mog a si w aden sposób pozby . Cia o Aliny znalaz
Filon, zakochany w niej pasterz, który poca owa dziewczyn w martwe usta.
Balladyna wróci a za zwyci sko do domu, oznajmiaj c matce i Kirkorowi, i Alina uciek a z
innym m czyzn . W nagrod , tak jak zosta o ju wcze niej postanowione, zosta a on
Kirkora, jej rodzinna chata zosta a natomiast spalona.

Wkrótce po lubie Kirkor wyjecha na wojenn wypraw , a jej celem by o przywrócenie na
tron Popiela III. Balladyna za zosta a na zamku sama, coraz bardziej oddalaj c si od swych
dawnych bliskich. Nie tylko wyda a rozkaz, by od bram zamku wyrzuci jej znajomych ze
wsi, ale równie w asn matk nazwa a mamk . Uczyni a to przed Kostyrem, dowódc stra y
u Kirkora. Nie pozwoli a równie , by do zamku wszed Grabiec, który ju odzyska sw
ludzk posta .
Kirkor za , ponownie korzystaj c z rady Pustelnika, postanowi przes

onie

zapiecz towan skrzyni , nakazuj c jednocze nie, by jej nie otwiera a. By to dla Balladyny
test lojalno ci.

Do Pustelnika uda a si równie Balladyna, która chcia a, by ten pomóg jej wyleczy krwawe
znami na jej czole. Ten za powiedzia jej, i znami mo e zetrze tylko zmar a Alina.
Przestraszona Balladyna uciek a.

Goplana, nimfa z jeziora, która tak bardzo wp yn a na histori Aliny i Balladyny,
postanowi a zamieni swego ukochanego Grabca w karcianego króla. Na g ow za w

a

mu koron Lecha, t sam , o której opowiada Pustelnik. Goplana znalaz j rzekomo w lesie.
Tak przemieniony Grabiec, jako król, odjecha do zamku Kirkora, w towarzystwie Skierki i
Chochlika, aby tam wzi udzia w uczcie.

Jak si okaza o, zbrodnicz tajemnic Balladyny pozna Kostryn, który pods ucha rozmow
swej pani z Pustelnikiem.

Do zamku za przyby Gralon, pos aniec przywo

cy dla Balladyny zapiecz towan skrzyni

od Kirkora. Kostryn za zasugerowa

onie swego pana, i tamten mo e co wiedzie o jej

przesz

ci, po czym z mieczem rzuci si na niego. Balladyna, pomagaj c mu, wbi a

Gralonowi miecz w plecy.

W czasie jednej z zamkowych uczt, na sal wdar a si ubrana w achmany wdowa, maj ca do
córki wielki al, i ta o niej zapomnia a. Balladyna na oczach wszystkich wypar a si swej
matki i kaza a ja wyrzuci za drzwi, cho na zewn trz panowa a burza i la deszcz.

Goniec przyniós do zamku wiadomo , e Kirkor zwyci

nad Popielem IV. Lud chcia

zwyci zc og osi swym nowym królem, Kirkor za oponowa proponuj c, e nowym królem
winien zosta w

ciciel korony Lecha. By on bowiem przekonany, i jest ona w asno ci

Popiela III. W rzeczywisto ci natomiast Goplana podarowa a j Grabcowi.
Balladyna nagle zemdla a, gdy ukaza jej si duch zmar ej, zamordowanej przez ni siostry.

Kirkor powiedzia Pustelnikowi, i ma zamiar og osi w Gnie nie, e ten, kto ma prawdziw
koron Lecha, zostanie królem. Do Pustelnika za przyby a wdowa, która usi owa a si
powiesi na drzewie, lecz z ama a si pod ni ga

. Pustelnik obieca jej, e gdy tylko

zostanie ponownie królem, od razu ukarze jej córk .
Balladyna, która dowiedzia a si , i koron Lecha posiada Grabiec, zabi a go noc , by j
zdoby i by zosta now królow . Podobny pomys mia te Kostryn, lecz Balladyna okaza
si od niego sprytniejsza i szybsza. Kostryn spotka j , gdy ta ju wraca a z sypialni Grabca,
po dokonaniu mordu. W po piechu zapomnia a jednak zabra ze sob korony, w czym ubieg

Kostryn.

Kirkor natomiast, zdaj c sobie spraw z tego, i korona zosta a skradziona, zagrozi zemst
ka demu, kto si z ni poka e. Balladyna wi c, wespó z Kostrynem, postanowili uknu

kolejny morderczy plan. Postanowili zamordowa Pustelnika, by tylko oni mogli skorzysta z
korony Lecha.

Goplana, zdaj c sobie spraw z konsekwencji swych poczyna , odlecia a z kluczem urawi
na pó noc, na zawsze opuszczaj c jezioro Gop o.

Pod murami Gniezna za Kirkor przygotowywa swoich

nierzy do walki. Wtem goniec

przyniós mu wiadomo , i Pustelnika znaleziono powieszonego przez nieznanych
morderców przed jego chatk . Balladyna i Kostryn, którzy dokonali tego morderstwa,
postanowili wyruszy przeciwko wojskom Kirkora. Przekupili cz

jego

nierzy, a Kirkor

zgin z r k Kostryna. Wkrótce potem mordercz par powitano na zamku jako panuj cych
nowych w adców.

Balladynie to jednak nie wystarczy o. Postanowi a otru Kostryna, by ca a w adza znalaz a si
w jej r kach. Otru a go wi c chlebem, którym obywatele witali ich jako nowych panuj cych.

Prawo, które obowi zywa o w królestwie, nakazywa o, by nowo obrany król wyda wyroki
nad zbrodniarzami. Obowi zku tego musia a równie dope ni Balladyna. Przed królow
zacz li wi c ustawia si kolejni oskar yciele. Jednym z nich by zamkowy lekarz, który
stwierdzi , i Kotryn zosta otruty. Za da , by na truciciela wydano sprawiedliwy i surowy
wyrok. Kolejnym z oskar ycieli by Filon, który chcia , by ukarano morderczyni Aliny.
Wdowa za poskar

a si królowej na sw wyrodn córk , prosz c o jej ukaranie. Gdy

dowiedzia a si jednak, i za wyp dzenie matki grozi kara mierci, nie zdecydowa a si
wypowiedzie jej imienia, nawet na torturach, którym j poddano. Wkrótce na nich zmar a.
Balladyna, zgodnie z obowi zuj cym prawem, za ka

z tych zbrodni wyda a wyrok mierci.

Tym samym wyda a wyrok na sam siebie i umar a ra ona piorunem.

BALLADYNA- PRACOWANIE

Balladyna jako tragedia o w adzy, etyce i ludzkiej naturze

Czytaj c Balladyn nie sposób – po pierwsze – unikn porównania do szekspirowskiego
Makbeta, a po drugie – oprze si wyra eniu, i jest to dramat o w adzy i jej wielkiej sile. O
czym traktuje utwór? Dwie siostry – Alina i Balladyna – uczestniczy y w turnieju
zorganizowanym przez Kirkora, w adc na zamku. By to turniej w zbieraniu malin, za
nagrod by o ma

stwo z Kirkorem. Co by o dalej? Alina okaza a si lepsza od siostry w

zbieraniu owoców, Balladyna jednak by a od niej bardziej przebieg a i sprytniejsza

Zabi a wi c siostr , zabieraj c jej maliny i zdobywaj c r

Kirkora. Nie by to jednak koniec

tragedii. Pierwsza zbrodnia poci gn a za sob kolejne, motywowane ch ci pog bienia i
utrzymania zdobytej w adzy. Gdy spe ni o si w ko cu marzenie Balladyny i zosta a

adczyni absolutn na zamku (zabi a bowiem równie swojego m a), postanowi a odt d

rz dzi uczciwie i sprawiedliwie. S owacki nie móg jednak pozwoli , by zabójczyni
zatriumfowa a i u mierci j uderzaniem pioruna.

Fabu a dramatu pos

a S owackiemu do ukazania z

onej i bardzo skomplikowanej

ludzkiej natury, która jest sk onna do z a i podatna na liczne pokusy, które czyhaj na
cz owieka ka dego dnia. Balladyna pocz tkowo planowa a zabi tylko Alin , kolejne
zbrodnie pojawia y si dopiero wtedy, gdy zrozumia a, i mo e rz dzi samodzielnie.

Balladyna jest wi c tak e tragedi o moralno ci i jej wiecznych prawach. S owacki
podkre la , i nie jest mo liwe sprawiedliwe rz dzenie, gdy dosz o si do w adzy w tak
zbrodniczy sposób. Tzw. dziejowa sprawiedliwo nie pozwoli a na to nawet mimo to, e
Balladyna chcia a rz dzi w zgodzie z prawem.

owacki ukaza te istot , natur z a, które chce si stale w cz owieku rozprzestrzenia .

Kolejna zbrodnia poci ga bowiem za sob zawsze nast pne, a morderca rzadko poprzestaje na
jednym zabójstwie. Z o jest si degraduj

cz owiecze stwo.

owacki nie zapomnia równie ukaza mechanizmy w adzy oraz wskaza , i w adza cz sto

wymaga, a wr cz domaga si ofiar.

tek ba niowy w Balladynie

tek ba niowy w Balladynie reprezentuje ca a rzesza magicznych i fantastycznych stworze

i wydarze , które w utworze zamie ci S owacki. Jest to g ównie Goplana, nimfa
zamieszkuj ce jezioro Gop o, wró ka, t skni ca za ludzkimi nami tno ciami i troskami,
bardzo je prze ywaj ca. Nie miertelno , której tak bardzo po

da a, mog o zapewni jej

tylko ma

stwo z cz owiekiem, a jej wybór pad na Grabca.

ugami Goplany by y dwa le ne duszki – Skierka i Chochlik, uciele nienie si natury.

Skierka by radosny, twórczy i takie si y reprezentowa , Chochlik natomiast by z

liwy i

przewrotny. Zosta y one obdarzone w adz magiczn , która le u yta mog a zaszkodzi
cz owiekowi.

tkiem magicznym w tragedii jest dzia alno Goplany i jej dwu pomocników. Ich

ównym dzie em by o doprowadzenie Kirkora do chaty wdowy, zapoznanie go z Balladyn ,

a nast pnie doprowadzenie do ich lubu. Po drugie za , Goplana w zespó ze Skierk i
Chochlikiem zamienili Grabca w wierzb , a potem w karcianego króla.

owacki ba niow konwencj zastosowa do ukazania niemal wszystkich wa nych wydarze

w utworze. W taki sposób przedstawi widzowi i czytelnikowi dzieje Balladyny, która pod
wp ywem czarów wysz a za m za Kirkora. W Balladynie liczne s równie elementy
legendarne i anachroniczne, misternie wplecione w w tki fantastyczne i ba niowe.

wiat rzeczywisty i wiat fantastyczny w utworze

Oba wiaty, rzeczywisty i ba niowy, S owacki misternie ze sob splót i po czy w taki
sposób, e si ze sob przenika y, a jeden wp ywa na drugi.

wiat rzeczywisty reprezentowali ludzi, miertelnicy: wdowa, Balladyna, Alina, Kirkor,

Grabiec, Pustelnik, Kostryn. Pos ugiwali si oni zwyk ym, prostym, bezpo rednim j zykiem,
staraj c si d

do osi gni cia szcz cia. S owacki stara si przedstawi ich jak najbardziej

realistycznie, opisuj c ich ludzie prze ycia, rozterki i nami tno ci
Ze wiatem tym czy si

ci le wiat fantastyczny, opisany w sposób tajemniczy, poetycki,

magiczny. Jego reprezentanci to Goplana i jej dwa le ne duszki, którym S owacki kaza
rz dzi si tymi samymi prawami, którymi rz dzi si

wiat rzeczywisty.

Zgonie z romantycznymi konwencjami, oba wiaty si ze sob

czy y, a wiat fantastyczny

mia ogromny wp yw na to, co dzia o si w realnym ludzkim yciu. Goplana jest jednak si ,
która ludzkie losy pl cze, gmatwa. Nimfa jednak zda a sobie spraw , i jest winna wszystkim
nieszcz ciom. Po mierci Balladyny znika tak e ona, odlatuj c z kluczem urawi, a wraz z
ni znika te ca y magiczny i fantastyczny wiat.

Nawi zania w Balladynie (Szekspir, Biblia)

Nawi zania do Szekspira w Balladynie

owacki, tak jak wi kszo romantyków, by pod silnym wp ywem Szekspira i jego

dramatopisarstwa. Na powstanie Balladyny wyra nie wp yn za jeden z utworów Szekspira
– Makbet. Szekspirowski bohater równie d

c do w adzy nie waha si i zabija , a by ukry

sw zbrodni i utrzyma w adz zmuszony by zabija dalej. W ko cu zgin zniszczony sw
niszcz

dz w adzy i panowania. Podobny schemat post powania znajdujemy w kreacji

postaci Balladyny
Nale y równie wspomnie , i dla S owackiego szekspiryzm by nie tylko wa

fascynacj i

motywem, ale tak e sposobem na analizowanie mechanizmów zmian historycznych.

Nawi zania do Biblii w Balladynie
Nawi zanie do Pisma wi tego odczyta mo na m.in. w postaci tytu owej Balladyny. Na jej
czole pojawia si krwawa, niemo liwa do zmycia plama. Jest to aluzja do tzw. kainowego
znamienia – pi tna biblijnego bratobójcy, który zabi Abla, a którym za kar naznaczy go
sam Bóg.

Tak jak Kain zabi Abla, tak Balladyna zabi a Alin . Plama z malin natomiast stopi a si z jej
skór i nie da a si nigdy zmy .

Ironiczny obraz historii w Balladynie

owacki z Balladyny uczyni równie ironiczny obraz historii. Po pierwsze, nie waha si

wykpi prac historyków, którzy w bardzo „uczony” sposób starali si t umaczy histori i
dzieje narodu. W Epilogu do dramatu pojawi a si m.in. aluzja do Joachima Lelewela, za

owacki zawar jego karykatur na przyk ad w s owach o „uczonych bredniach o okrutnej

Balladynie”.
Niektórzy twierdz jednak, i S owackiemu chodzi o nie tylko o sprawienie przykro ci
nielubianemu Lelewelowi, ale przede wszystkim o pokazanie, i histori mo na wprowadzi
do utworu w inny sposób. Pisa , e nie jest celem poety powtarza drobiazgowe wywody
historyków, mo e za na to miejsce uruchomi sw wyobra ni i skorzysta z fantastycznych

rodków wyrazu, pokaza histori przez pryzmat wytworów w asnej wyobra ni i

wiadomo ci. S owacki twierdzi bowiem, e celem poezji jest dzia anie na wyobra ni

czytelnika i twórcy, a nie koniecznie na ich umys y.

W Balladynie wi c S owacki wcale nie chcia rekonstruowa dawnej historii Polski, ale
opisuj c krwaw drog Balladyny do w adzy chcia zmieni popularny mit S owianina –
cz owieka wyj tkowego, spokojnego, cnotliwego, na obraz S owanina – intryganta, dnego

adzy, pope niaj cego zbrodni .

owacki nie mia zaufania do historyków i do historii, z ironi potraktowa równie ten jej

fragment, w którym osadzi akcj utworu. Celowo myli historyczne czasy, umieszczaj c w
prahistorii sprawy i miejsca, które tam si znale nie powinny, np. dom wariatów, który z
pewno ci nie istnia za czasów Popiela.

Ca a historia, jak serwuje nam w Balladynie S owacki, jest anachroniczna. Jest zak ócana
przez motywy i czynniki, które si w niej znale nie powinny oraz wzbogacona politycznymi
motywami b

cymi satyr na wspó czesno .

Groteska w Balladynie

owacki w dwu swych dzie ach – w Balladynie oraz w nie srebrnym Salomei zastosowa

zabieg groteski.

Balladyna ma wymiar groteski m.in. poprzez zastosowanie groteskowych fantazji,
wzorowanych na szekspirowskim nie nocy letniej oraz na Burzy. Elementy groteski
pojawiaj si zw aszcza w scenach fantastycznych. Wiele spo ród powik

i tragedii, które

owacki ukaza w dramacie, wynikaj z zachowania Goplany, niestosownego uczucia

rusa ki, która bardzo nierozwa nie zakocha a si w pijanym ch opie, który wpad przez
przer bel do jej jeziora. Goplana od pocz tku zdaje si idealizowa swego wybranka, co
przypomina troch zabieg, jaki stosowali romantyczni poeci idealizuj c swe ukochane.
Ta mi

Goplany sta a si pocz tkiem z a, jakie zawita o w tamte okolice. Goplana, by tylko

zatrzyma przy sobie ukochanego Grabca, zacz a wtr ca si w ludzkie sprawy, w tym w
ma

stwo Balladyny i Kirkora. Zadzia

y tam pozaziemskie czynniki, moce, które

wp yn y na bardzo realne i ludzie sprawy. Grabiec za – raz zamieniany poprzez kapry
Goplan w wierzb , to znowu w karcianego króla, zosta przez S owackiego postawiony w
samym centrum dramatycznej groteski.

Sen srebrny Salomei
To drugi utwór S owackiego, w którym zawar on elementy groteskowe. Zawarte s one w
scenach fantastycznych, a S owacki czy je z obrazem krwawej historii. Sen srebrny
Salomei stanowi nawi zanie do realnych wydarze z 1768 roku, tj. do ch opskiego buntu na
Ukrainie. Nie brak w nim pe nych okrucie stwa opisów zbrodni dokonywanych przez
ch opów. S owacki chce w tym utworze pokaza , jak bardzo historia mo e by krwawa, jak w
niej du o m cze stwa i mierci, zemsty i zbrodni, które s typowe dla ludzi wszystkich
czasów i krajów. Dzie o to zawiera jednak nie tylko obraz krwawych walk. Jego podtytu –
romans – wskazuje te na elementy romantyczne. Sen srebrny Salomei to równie dwie
doskona e kreacje kobiece – kobiet przewrotnych, ale urodziwych. A grotesk w dramacie
jest szcz liwe zako czenie – kiedy to zakochani cz si w pary. Konwencja groteski
zosta a zastosowana przez S owackiego równie przy opisie wiata – pi kno s siaduje tam z
ohyd , a miech z tragedi i rozpacz .