Jacek Salij OP
Co to znaczy, że Kościół jest katolicki?

Proszę Państwa, obiecałem wczoraj, że powiem
przynajmniej parę słów na temat tego, co to
znaczy, że Kościół jest katolicki. "Katolicki" -
dokładnie po polsku znaczy "powszechny". Może
popatrzmy, jak widzieli to Ojcowie Kościoła.
Święty Augustyn się szalenie entuzjazmował tym,
że już w dniu Zesłania Ducha Świętego Kościół był
katolicki. To nie było tak, że powstał kościół w
Jerozolimie, ale Bóg powołał do życia Kościół
katolicki, mówiący różnymi językami. Przeczytam
Państwu jeszcze, bardzo zresztą znaną,
wypowiedź świętego Cyryla z Jerozolimy - to jest
ojciec żyjący w IV wieku i znany w gruncie rzeczy
wyłącznie z katechez chrzcielnych. Jest to dzieło
zupełnie niesamowitej gęstości - na szczęście
mamy je po polsku. Przeczytam fragment
katechezy osiemnastej:

"Kościół nazywa się katolickim po pierwsze, bo
rozszerzył się po całym okręgu Ziemi, od jednego
końca do drugiego. Po drugie, bo uczy bez
przerwy wszystkiego, co człowiek powinien
wiedzieć o rzeczach widzialnych i niewidzialnych,
niebieskich i ziemskich. Po trzecie, bo prowadzi do
czci Boga cały ród ludzki - władców i poddanych,
uczonych i prostaczków (...). Po czwarte, bo
zajmuje się i leczy każdy rodzaj grzechów,
popełnianych duszą i ciałem. Po piąte, bo posiada
i może okazać w czynach i słowach, i wszelkich
duchowych charyzmatach, każdy rodzaj cnoty."

Krótko mówiąc, katolickość jest tutaj rozumiana
szalenie szeroko. Chodzi Cyrylowi nie tylko o to,
że Dobra Nowina jest przeznaczona dla
wszystkich ludzi, wszystkich pokoleń i wszelkich
narodów, wszelkiej sytuacji społecznej, ale także
wszelkiej sytuacji indywidualnej - zarówno dla
ludzi żyjących mniej więcej uczciwie, jak dla
wielkich grzeszników, dla zdrowych, dla chorych,
dla młodych, dla starych, i tak dalej, i tak dalej. I
ten wymiar w medytacji nad katolickością Kościoła
był zawsze szalenie, szalenie podkreślany.

Ja akurat wczoraj, przed przyjściem do Państwa,
natrafiłem u Euzebiusza z Cezarei na taki moment
medytacji. Euzebiusz opisuje męczeństwo, jakie
się dokonało za jego czasów, ale kilkanaście czy
trochę więcej lat wcześniej. W dziełku o
męczennikach palestyńskich (konkretnie mówi
właśnie o męczennikach z Cezarei), szalenie

SZkoła Wiary .. Freta 10: Jacek Salij OP, wykład z listopada 2002

http://www.szkolawiary.dominikanie.pl/archiwum02_03/0211_2.htm

1 z 4

2011-01-27 17:11

właśnie o męczennikach z Cezarei), szalenie
zafascynowało go to, że ci męczennicy jak gdyby
odzwierciedlali strukturę Kościoła. Że byli wśród
nich wszyscy: mężczyźni, kobiety, duchowni,
świeccy, ochrzczeni, katechumeni, młodzi i
starzy. Ja może przeczytam ten tekst, bo co
prawda, nie po raz pierwszy w życiu się z nim
spotkałem, ale wczoraj szczególnie zwrócił moją
uwagę:

"Chociaż liczba tych męczenników nie była
znaczna, nie zabrakło wśród nich przedstawicieli
żadnej grupy wiernych. Jak bowiem na lirze
rozpięte są struny liczne i różne..."

- to jest w ogóle ciekawy temat, jak często w
starożytności chrześcijańskiej sięgano po
metafory muzyczne -

"Jak bowiem na lirze rozpięte są struny liczne i
różne - cienkie i grube, niskie, wysokie i średnie,
ale wszystkie dobrane według zasad muzyki, tak i
oni - młodzi razem ze starymi, niewolnicy razem z
wolnymi, uczeni i prostaczkowie, ludzie uważani
za pospolitych i znakomici, wierni i katechumeni,
diakoni razem z kapłanami. Wszyscy, jak pod
dotknięciem doskonałego artysty muzyka,
Jednorodzonego Słowa Bożego, na różne grali
tony. A każdy z nich ujawniał drzemiącą w sobie
moc, wytrwale znosząc męki. Każdy tam, przed
trybunałem, dźwięczał owymi wspaniałymi,
pełnymi melodii i harmonii, i zgodnego wyznania
głosami, które się w jednym i tym samym łączyły
chórze. I wszyscy, przez dokonanie swego
męczeństwa, najpobożniejszą i najdoskonalszą ku
czci Boga wszechrzeczy pieśń wyśpiewali."

Kiedy medytuje się nad katolickością Kościoła, to
podkreśla się zawsze otwartość na różne
duchowości w Kościele, na różne obrzędy. Dajmy
na to, ja jestem dominikaninem, ale duchowość
dominikańska jest tylko jedną z licznych
duchowości Kościoła katolickiego, jakby jedną
nutą w tej muzyce, zanoszonej do Pana Boga
przez Kościół katolicki. Tych duchowości w
Kościele katolickim jest bardzo wiele i nie są one
związane tylko z zakonami, z obrządkiem
zachodnim czy cywilizacją chrześcijańską. Także
katolicy, którzy wyznają Chrystusa w krajach
cywilizacji niechrześcijańskich, przyłączają się do
tej - jeżeli już będziemy się trzymać tej metafory -
muzyki, tworzonej na życie wieczne przez Kościół.

Ponadto, trzeba podkreślić, że Kościół katolicki

SZkoła Wiary .. Freta 10: Jacek Salij OP, wykład z listopada 2002

http://www.szkolawiary.dominikanie.pl/archiwum02_03/0211_2.htm

2 z 4

2011-01-27 17:11

Ponadto, trzeba podkreślić, że Kościół katolicki
jest to sposób przeżywania chrześcijaństwa
polegający na trosce o każdy okruch prawdy
Bożej. Proszę Państwa, herezje rzadko
powstawały poprzez negowanie jakichś prawd
Bożych. Zdarzało się to, ale rzadko. Znacznie
częściej powstawały one poprzez takie przejęcie
się jakąś częścią prawdy Bożej tak, iż w
konsekwencji nie zauważano, czy nawet
zaczynano eliminować inne części tej prawdy.
Duchowość katolicka polega właśnie na takiej
trosce o wszystko, o każdy okruch prawdy. To
bardzo wyraźnie widać na przykład w zestawieniu
katolicyzmu z prawosławiem. Ci, którzy mnie
znają, wiedzą, że ja do prawosławia mam bardzo
dużą "miętę" i nie chcę tu nic złego powiedzieć,
wręcz przeciwnie, bardzo często wydobywam
różne, ogromnie głębokie, bezcenne wątki w tej
tradycji. Ale, na przykład - i jest to
charakterystyczne - prawosławie wystawia
katolicyzmowi stosunkowo długą listę herezji,
jakby bez wzajemności. Jeżeli ktoś z Państwa
chciałby się z bliska temu problemowi
przypatrzeć, to proszę sobie pożyczyć z biblioteki
świętego Tomasza z Akwinu Dzieła wybrane i
zerknąć na wstęp dziełka Sprostowanie błędów
greckich. Bardzo starano się w nim podkreślić tę
właśnie asymetryczność. To znaczy, że w Kościele
katolickim już w średniowieczu pojawiło się
szalenie głębokie i szalenie prawdziwe "tak" dla
innej duchowości, jeżeli mieści się ona w
wyznawaniu tej samej wiary. Niestety, nie ma to
pełnego odzwierciedlenia po drugiej stronie.
Można to zaobserwować choćby na następującym
przykładzie: ja przed chwilą cytowałem świętego
Cyryla z Jerozolimy, zatem ojca tradycji greckiej;
ciągle pamiętamy w naszym Kościele o świętym
Janie Złotoustym, wielkim doktorze Kościoła,
biskupie Konstantynopola, czy świętym Bazylim,
świętym Grzegorzu z Nazjanzu, świętym
Grzegorzu z Nyssy - wielkich doktorach Kościoła
wschodniego. A z tamtej strony nie ma
analogicznego otwarcia. Ja nie twierdzę, a tym
bardziej nie zarzucam, że nie ma żadnego
otwarcia, na szczęście aż tak źle nie jest. Na
przykład, papież Grzegorz Wielki cieszy się w
Kościele wschodnim całkiem niemałą czcią i
rzeczywiście jest czytany. Ale już największy
święty, największy doktor Kościoła tradycji
łacińskiej, święty Augustyn, jest tam
przyjmowany z rezerwą. Nawet nie chcą go
nazywać "świętym", nazywają go tylko
"błogosławionym".

SZkoła Wiary .. Freta 10: Jacek Salij OP, wykład z listopada 2002

http://www.szkolawiary.dominikanie.pl/archiwum02_03/0211_2.htm

3 z 4

2011-01-27 17:11

Ja nie wiem, czy dobrze robię wchodząc w takie
szczególiki, ale po prostu, trzeba było parę słów
powiedzieć na temat, co to takiego jest ten
katolicyzm. Dzisiaj dyskusja nie jest przewidziana,
więc gdyby ktoś z Państwa miał wielką ochotę
sprzeciwienia się albo zapytania o cokolwiek, to
się umówmy, że podnosi rękę i od razu
próbujemy nawiązać dialog.

SZkoła Wiary .. Freta 10: Jacek Salij OP, wykład z listopada 2002

http://www.szkolawiary.dominikanie.pl/archiwum02_03/0211_2.htm

4 z 4

2011-01-27 17:11