P R A C A P R Z E G L 
D O W A
Marzena Binczycka-Anholcer
Katedra Medycyny Społecznej Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Alkohol jako ważny czynnik
zachowań suicydalnych kobiet
Alcohol as a significant factor in women s suicidal behaviour
Adres do korespondencji: Streszczenie
dr n. med. Marzena Binczycka-Anholcer
Alkohol jest ważnym czynnikiem ryzyka suicydalnego. Częstość samobójstw wśród osób uzależnionych
Os. Orła Białego 71/6
od alkoholu jest kilkakrotnie wyższa niż przeciętna w populacji ogólnej. Według Światowej Organizacji
61 251 Poznań
tel. kom.: 0605 075 646 Zdrowia (WHO) samobójstwa popełniane pod wpływem alkoholu stanowią średnio 20% wszystkich zgo-
e-mail: [e-mail];
nów samobójczych (w USA  25%, w Polsce  22%).
[e-mail]
Ocena znaczenia alkoholu w podjęciu decyzji samobójczej jest w wielu przypadkach bardzo trudna.
Jedynie w sytuacji śmierci samobójczej alkoholika często może to być sposób ucieczki od choroby alko-
holowej i związanych z tym problemów. Z reguły alkohol jest pity  dla kurażu  w celu ułatwienia podję-
cia decyzji samobójczej.
Aby ocenić wpływ alkoholu na popełnienie samobójstwa przez kobiety, przeprowadzono analizę proto-
kołów sekcji zwłok wykonanych w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Po-
znaniu w latach 1994 2003. Spośród ogólnej liczby 586 zgonów samobójczych popełnionych w latach
1994 2003 na terenie Poznania (w tym 468 mężczyzn i 118 kobiet) 264 nastąpiły pod wpływem alkoholu
(45%). Alkohol wykryto u 222 mężczyzn (47% mężczyzn) i 42 kobiet (36%).
Odnotowano niepokojący fakt, że w okresie ostatnich 15 lat odsetek samobójstw kobiet będących pod
wpływem alkoholu wzrósł z 11,3% do prawie 36%.
Najczęściej pod wpływem alkoholu samobójstwa popełniają kobiety w wieku 31 50 lat. Jest to okres
największej aktywności zawodowej i rodzinnej, co może świadczyć o występowaniu problemów niedo-
stosowania społecznego, wpływie bezrobocia oraz o innych kłopotach rodzinnych i zdrowotnych. Często
także niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb zdrowotnych, emocjonalnych i materialnych tych
kobiet wpływa na podjęcie ostatecznej decyzji o odebraniu sobie życia.
słowa kluczowe:
słowa kluczowe:
słowa kluczowe: alkohol, zachowania suicydalne, kobiety
słowa kluczowe:
słowa kluczowe:
Abstract
Alcohol is a significant suicidal risk factor. Suicide rates among alcohol dependent persons are several
times higher than these in the general population. According to WHO estimates, suicides committed
under the influence of alcohol constitute on the average 20% of all suicidal deaths (25% in the USA, and
22% in Poland). In many cases it is difficult to assess the role of alcohol in the decision to commit suicide.
Suicide of alcohol dependent persons may be sometimes regarded as an attempt to get rid of alcoho-
lism. Moreover, before attempting suicide people often drink alcohol to give themselves Dutch courage.
In order to investigate the effect of alcohol on suicidal behavior in women reports of post-mortems perfor-
Suicydologia Tom 2, nr 1, 57 63
med at the Department of Forensic Medicine, Medical University of Poznań in the years 1994 2003 were
Copyright � 2006 Polskie
analyzed. Out of the total of 586 suicidal deaths (486 men and 118 women) registered in that period, 264
Towarzystwo Suicydologiczne
(45%) were committed under the influence of alcohol. Alcohol was detected in 47% of males (222 cases)
ISSN 1895 3786
www.suicydologia.viamedica.pl and 36% of females (42 cases).
57
www.suicydologia.viamedica.pl
SUICYDOLOGIA 2006, tom 2, nr 1
An alarming increase in the rate of suicides committed under the influence of alcohol by women was
noted in the past 15 years, from 11.3% to 36%.
Suicide under the influence of alcohol was most frequently committed by women in the 31 to 50 age
range, i.e. in the period of life characterized by the highest occupational and family activity. This may
suggest that the decision to commit suicide is influenced by such factors as social maladjustment, unem-
ployment, as well as economic, family and health problems.
key words:
key words:
key words: alcohol, suicidal behaviours, womens
key words:
key words:
Na następnej planecie mieszkał pijak. Wizyta ta trwała bójczych mężczyzn do kobiet (M/K) w Polsce w 2005
krótko, ale pogrążyła Małego Księcia w głębokim smutku. roku wynosi 5:1.
 Co ty robisz?  zapytał Pijaka, którego zastał siedzą- Jest to jedna z najniższych proporcji samobójstw popeł-
cego w milczeniu przed baterią pustych butelek i baterią nionych przez kobiety w stosunku do mężczyzn w po-
pełnych butelek. równaniu z innymi krajami. Na świecie proporcja ta prze-
 Piję  odpowiedział Pijak z grobową miną. ciętnie wynosi 3,5:1. Niemal 20% samobójstw w Polsce
 Dlaczego pijesz?  zapytał Mały Książę. w ostatnim dziesięcioleciu dokonano pod wpływem al-
 Żeby zapomnieć, że się wstydzę  wyznał Pijak spusz- koholu.
czając głowę. Częstość samobójstw popełnianych pod wpływem alko-
 Czego się wstydzisz?  dopytywał się Mały Książę, bo holu w Polsce obecnie się zmniejsza, natomiast w Po-
pragnął pomóc Pijakowi. znaniu gwałtownie rośnie (tab. 1).
 Wstydzę się, że piję  oświadczył Pijak na zakończenie Na podstawie analizy protokołów sekcji zwłok wykona-
i pogrążył się w milczeniu. nych w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej Aka-
Mały Książę odszedł zmieszany. demii Medycznej w Poznaniu w latach 1994 2003
 Dorośli są naprawdę bardzo, bardzo dziwni  powie- w odniesieniu do ogólnej liczby wykonanych sekcji zwłok
dział sobie w duchu, ruszając w dalszą drogę. (4100) stwierdzono 586 zgonów samobójczych, z czego
264 samobójców (45%) znajdowało się pod wpływem
Antoine de Saint-Exup�ry alkoholu. Mężczyz
ni stanowili 80% samobójców, kobiety
 Mały Książę  20%. Pod wpływem alkoholu znajdowało się 48%
mężczyzn samobójców oraz 35% kobiet samobójczyń.
Liczba zamachów samobójczych (samobójstw i prób sa- Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World
mobójczych) w Polsce według danych KG Policji stale Health Organization) samobójstwa popełnione pod wpły-
rośnie i w ciągu ponad 40 lat (1962 2003) ich współczyn- wem alkoholu stanowią średnio 20% wszystkich zgonów
niki na 100 000 mieszkańców zwiększyły się z 7,4 w latach samobójczych (USA  25%; Polska  22,2%) [2]. Al-
60. XX wieku do średnio 15 w latach 90. (współczynniki kohol, po chorobach psychicznych, należy do najistot-
tylko samobójstw zakończonych zgonem odpowiednio: niejszych czynników ryzyka suicydalnego. Ocena zna-
6,8 i 14,0). Samobójstwa w Polsce stanowią 1,35% wszyst- czenia alkoholu w podjęciu decyzji samobójczej jest
kich zarejestrowanych zgonów oraz 1,69% zgonów z orze- w wielu przypadkach trudna. Z reguły alkohol spożywa
czeniem przyczyny [1]. się w celu ułatwienia podjęcia decyzji samobójczej lub
W ogólnej liczbie samobójców mężczyz
ni stanowili 81 dokonania aktu autodestrukcji. Jedynie w sytuacji śmier-
 84%, a kobiety  16 19%. Stosunek zgonów samo- ci samobójczej alkoholika okoliczność wpływu alkoho-
Tabela 1. Liczba samobójstw popełnionych pod wpływem alkoholu w Polsce i w Poznaniu w latach 1999 2002
Table 1. Number of suicides committed under the influence of alcohol in Poland and Poznań in the years 1999 2002
Rok Polska Poznań
Liczba samobójstw Odsetek od ogólnej Liczba samobójstw Odsetek od ogólnej
pod wpływem alkoholu liczby samobójstw pod wpływem alkoholu liczby samobójstw
1999 1056 20,30% 18 28,57%
2000 1134 20,08% 31 44,29%
2001 1050 18,32% 23 46,94%
2002 1069 17,94% 33 53,23%
y
ródło: Dane statystyczne ogólnopolskie o samobójstwach z KG Policji
58
www.suicydologia.viamedica.pl
Marzena Binczycka-Anholcer, Alkohol jako ważny czynnik zachowań suicydalnych kobiet
lu na zachowanie autodestrukcyjne nie ma takiego zna- osoby tej samej płci w tym samym wieku, nienależące do
czenia, chyba że jest to sposób ucieczki od choroby al- intensywnie nadużywających alkoholu [5, 6]
koholowej. Poza tym nałogowi alkoholicy popełniają Alkohol wpływa na zaburzenia zdolności poznawczych,
samobójstwa w okresie abstynencji alkoholowej; moż- blokuje prawidłową ocenę sytuacji i jej interpretację.
na więc stwierdzić, że jest to czyn dokonany w stanie Powoduje zaburzenia prawidłowego funkcjonowania
pełnej świadomości. układu nerwowego oraz uszkodzenia biologiczne, a tak-
Samobójstwo uznaje się za rodzaj śmierci dobrowolnej. że wyzwala agresywne zachowania.
Jest traktowane jako pewna forma wyboru; samobójstwo Częstość prób samobójczych wśród alkoholików i osób
można rozważać w kategoriach procesu decyzyjnego, nadużywających alkoholu jest wyższa niż w pozostałej
decyzja zaś kojarzy się ze świadomością działania [3]. Jed- części społeczeństwa, dlatego większe jest też ich praw-
nak czy samobójstwo zawsze jest dokonane w pełnej świa- dopodobieństwo [7].
domości decyzji i szansy wyboru? Należy więc rozstrzy- Samobójstwa wśród kobiet najczęściej wiążą się z trud-
gnąć, czy alkohol był czynnikiem sprawczym, czy też uła- nościami w pogodzeniu ról społecznych w środowisku
twiającym podjęcie decyzji o samobójstwie. Samobójstwa pracy i domu. Kobiety samobójczynie charakteryzują się
pod wpływem alkoholu popełniają osoby, które do koń- wysokim poziomem wykształcenia (około 40% ma wy-
ca nie są przekonane o słuszności swojej decyzji, potrze- kształcenie wyższe) i dużą aktywnością zawodową.
bują dodatkowych bodz
ców, stymulacji, boją się, i wła- Świadczą o tym wysokie wskaz
niki samobójstw wśród
śnie alkohol obniża poziom samokontroli. W psychozie kobiet pracujących w niektórych zawodach i kategoriach
alkoholowej chory w głębokiej depresji może zamierzać społeczno-zawodowych, czyli: lekarek, dziennikarek,
odebrać sobie życie z powodu braku tej samokontroli. nauczycielek, kobiet biznesu, artystek, aktorek, pracow-
Decyzja popełnienia samobójstwa jest procesem prze- nic zatrudnionych w budownictwie, transporcie, prze-
myślanym, długotrwałym, wynikiem nawarstwiających myśle, specjalistek w zawodach technicznych i admini-
się problemów rodzinnych, społecznych, ekonomicz- stracyjno-biurowych [8]. W latach 90. ubiegłego stule-
nych, zdrowotnych lub reakcją impulsywną wywołaną cia stworzono dla kobiet nowe możliwości awansu za-
nagłą niekorzystną sytuacją emocjonalną człowieka. wodowego i społecznego. Z modelu  matki Polki ko-
Można przypuszczać, że wobec zaplanowanego samo- biety stają się profesjonalistkami z wyższych klas spo-
bójstwa alkohol stanowi czynnik ułatwiający podjęcie łecznych, na kierowniczych stanowiskach, z wysokim sta-
decyzji o wyborze czasu, sposobu i miejsca czynu. Sa- tusem materialnym, bez obciążeń obowiązkami rodzin-
mobójstwo popełnione pod wpływem stresu, emocji, nie- nymi [9]. Niezależne kobiety sukcesu wybierają model
korzystnych przeżyć, niedojrzałości emocjonalnej, trud- życia  singla i samotności z wyboru. Pojawiają się na-
nych sytuacji bardzo często jest działaniem impulsyw- pięcie, stres, depresje, lęki. Walka o utrzymanie pozycji
nym, podjętym pod wpływem alkoholu. Alkohol wyzwala zawodowej i społecznej często w tej sytuacji prowadzi
zachowania agresywne, ale również ułatwia podjęcie de- do sięgania po leki, narkotyki lub alkohol.
cyzji samobójczej. Znosi uczucie lęku, zaburza świado- Stres, problemy w pracy, konflikty rodzinne lub brak
mość oraz zdolność do podejmowania odpowiedzialnych rodziny, świadoma bezdzietność, zdrada małżeńska do-
decyzji. Mężczyz
ni sięgają po alkohol częściej niż ko- prowadzają do emocjonalnej pustki i izolacji. Sięganie
biety. Wiąże się to z ich słabszą odpornością psychiczną, po alkohol staje się wyjściem alternatywnym dla wszel-
mniejszą wytrzymałością na ból oraz brakiem umiejęt- kiego zła. Co druga bezdzietna kobieta po 50. roku życia
ności podejmowania odpowiedzialnych decyzji, zwłasz- popada w depresję, alkoholizm, lekomanię, dokonuje
cza w kwestiach dotyczących problemów rodzinnych. próby samobójczej. Pojawiająca się z czasem agresja jest
Samobójstwo było i jest kulturową formą rozwiązywa- przyczyną pierwszych prób samobójczych. Duże ryzyko
nia problemów życiowych; zależnie od przyjętych norm samobójstwa występuje u kobiet w wieku 21 30 lat; to
społecznych, jest wykładnikiem stosunków społecznych okres końca szkoły, studiów, zakładania rodziny, rodze-
i rodzinnych. Samobójstwa są odzwierciedleniem rela- nia dzieci, ale też konfliktów, załamań, emocji prowa-
cji kulturowych, obyczajów, mentalności społecznej dzących do depresji, alkoholizmu, prób samobójczych
i indywidualnej. Jak wszystkie zjawiska społeczne pod- lub samobójstw dokonanych. Drugi niebezpieczny etap
lega ewolucji historycznej i kulturowej [4]. w życiu kobiety to utrata ról życiowych, społecznych,
Alkohol i samobójstwo  oba te zjawiska mają bardzo zawodowych (40 60 lat); to syndrom  pustego gniaz-
bliskie i wspólne pochodzenie (genus proximum), czyli pa- da , niespełnionych nadziei, czas biologicznego starze-
tologię społeczną, do której zalicza się również: przestęp- nia, utraty atrakcyjności, samotności (po rozwodzie),
czość, zachowania prowadzące do dezintegracji rodziny, wdowieństwa, niepełnosprawności, chorób.
przemoc, agresję, narkomanię. Z ogólnej liczby przestępstw Nadużywanie alkoholu prowadzi do procesów dezinte-
26%, w tym czyny o charakterze kryminalnym, popełnia gracyjnych rodziny, co potwierdzono w badaniach in-
się w związku ze spożyciem alkoholu. Osoby pijące i alko- terdyscyplinarnych. Częstość prób samobójczych wśród
holicy popełniają przestępstwa wielokrotnie częściej niż alkoholików i osób nadużywających alkoholu jest wyż-
59
www.suicydologia.viamedica.pl
SUICYDOLOGIA 2006, tom 2, nr 1
sza niż w pozostałej części społeczeństwa i próby te są demii Medycznej w Poznaniu w latach 1994 2003. Spo-
bardziej prawdopodobne, co dotyczy osób obojga płci. śród ogólnej liczby zgonów samobójczych w latach 1994
Aby ocenić wpływ alkoholu na zachowania suicydalne  2003 (586 przypadków, w tym 468 mężczyzn i 118 ko-
wśród kobiet, przeanalizowano protokoły sekcji zwłok biet) 264 nastąpiły pod wpływem alkoholu (45%). Al-
oraz sprawozdania chemiczno-toksykologiczne opraco- kohol wykryto u 222 mężczyzn (47% ogółu mężczyzn)
wane w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej Aka- i 42 kobiet (36%) (tab. 2, 3).
Najczęściej pod wpływem alkoholu samobójstwa popeł-
niają kobiety w wieku 31 40 lat i 41 50 lat. W tabeli 4
przedstawiono liczbę samobójstw dokonanych przez
Tabela 2. Liczba zgonów samobójczych z uwzględnie-
kobiety ogółem i pod wpływem alkoholu.
niem płci w Poznaniu w latach 1994 2003
Niepokojący jest fakt, że prawie połowa kobiet samobój-
Table 2. Number of suicidal deaths by sex in Poznań in
czyń z przedziału wiekowego 41 60 lat była pod wpły-
the years 1994 2003
wem alkoholu (ok. 42%), a z przedziału wiekowego 31
 40 (36%). Około 50 60% kobiet popełniających samo-
Liczba bezwzględna Odsetek
bójstwo ma złożoną diagnozę psychiatryczną i często jed-
nym z czynników jest uzależnienie. Od alkoholu jest uza-
Mężczyz
ni 468 79,86%
leżnionych około 40% ofiar samobójstw, w tym kobiety
stanowią około 11%. Kobiecy alkoholizm jest skompli-
Kobiety 118 20,14%
kowany w diagnozowaniu, gdyż często łączy się z uzależ-
Razem 586 100%
nieniem od leków psychotropowych, uspokajających, na-
y
ródło: Protokoły sekcyjne Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Akade-
sennych, z występującą depresją i nerwicami. Dlatego
mii Medycznej w Poznaniu
Tabela 3. Liczba zgonów samobójczych pod wpływem alkoholu z uwzględnieniem płci w Poznaniu w latach 1994 2003
Table 3. Number of suicidal deaths under the influence of alcohol by sex in Poznań in the years 1994 2003
Liczba samobójstw Samobójstwa pod wpływem alkoholu
Liczba bezwzględna Odsetek
Mężczyz
ni 468 222 47,44%
Kobiety 118 42 35,59%
Razem 586 264 45,05%
y
ródło: Protokoły sekcyjne Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Poznaniu
Tabela 4. Samobójstwa popełnione przez kobiety w przedziałach wiekowych w Poznaniu w latach 1994 2003,
ogółem i pod wpływem alkoholu
Table 4. Suicides committed by women in age groups in Poznań in the years 1994 2003.Total and group under the
influence of alcohol
Wiek Ogółem Pod wpływem alkoholu
samobójczyń Liczba Odsetek Liczba Odsetek liczby
w latach samobójstw ogólnej samobójstw samobójstw
liczby popełnionych
samobójstw pod wpływem alkoholu
0 20 13 11,02% 2 4,77%
21 30 18 15,25% 6 14,28%
31 40 27 22,89% 15 35,71%
41 50 30 25,42% 13 30,95%
51 60 12 10,17% 4 9,52%
> 60 18 15,25% 2 4,77%
Ogółem 118 100% 42 100%
y
ródło: Protokoły sekcyjne Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Poznaniu
60
www.suicydologia.viamedica.pl
Marzena Binczycka-Anholcer, Alkohol jako ważny czynnik zachowań suicydalnych kobiet
Tabela 5. Sposoby popełnienia samobójstwa przez kobiety w Poznaniu w latach 1994 2003
Table 5. Methods of commiting suicide used by women in Poznań in the years 1994 2003
Samobójstwa Samobójstwa
ogółem pod wpływem alkoholu
Liczba Odsetek Liczba Odsetek
Powieszenie się 39 33,05% 15 35,71%
Zatrucie się środkami farmakologicznymi 26 22,03% 11 26,19%
Skok z wysokości 26 22,03% 6 14,29%
Rzucenie się pod pociąg 11 9,32% 3 7,14%
Utopienie się 7 5,93% 4 9,53%
Inne 9 7,64% 3 7,14%
Razem 118 100% 42 100%
y
ródło: Protokoły sekcyjne Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Poznaniu
trudno jednoznacznie ustalić, czy przyczyną samobójstwa
Tabela 6. Stężenie alkoholu we krwi samobójczyń w Pozna-
była choroba psychiczna, czy uzależnienie oraz czy sa- niu w latach 1998 2002
mobójstwo było implikacją choroby psychicznej, czy al-
Table 6. Blood alcohol levels in female suicides in Po-
koholowej.  Z faktu, że denat popełnił samobójstwo
znań in the years 1998 2002
w stanie upojenia alkoholowego, nie wynika oczywiście,
że motywem samobójstwa był alkoholizm. Możemy więc
Stężenie alkoholu Samobójczynie
raczej uznać, że owa najliczniejsza grupa samobójców, to we krwi Liczba Odsetek
po prostu osoby, które  celowo lub nie  użyły alko-
Ł 0,500 7 16,67%
holu, zanim dokonały samobójstwa [10].
0,51 1,000 5 11,90%
Najczęstszym sposobem odebrania sobie życia przez
1,01 1,500 6 14,26%
kobiety było powieszenie się (33,05% ogólnej liczby sa-
mobójczyń, w tym 35,71% będących pod wpływem al- 1,51 2,000 7 16,67%
koholu), użycie środków farmakologicznych (odpowied-
2,01 2,500 5 11,90%
nio: 22,03% i 26,19%) i skok z wysokości (odpowied-
2,51 3,000 7 16,67%
nio: 22,03% i 14,29%) (tab. 5).
3,01 3,500 4 9,52%
Stężenie alkoholu we krwi samobójczyń wynosi 0,5
3,51 4,000 1 2,38%
 4,00 . W przypadku, gdy stwierdza się wysokie stęże-
nie alkoholu etylowego (e" 40 ), należy uwzględniać
Razem 42 100%
możliwość nieszczęśliwego wypadku, a nie śmierci sa-
y
ródło: Protokoły sekcyjne Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Akade-
mobójczej. Należy sądzić, że lekki stan upojenia alko- mii Medycznej w Poznaniu
holowego znosi uczucie lęku oraz ułatwia podjęcie osta-
tecznej decyzji. Niepokojący jest fakt wzrostu liczby sa-
mobójstw kobiet będących pod wpływem alkoholu
w ciągu ostatnich 15 lat. Odsetek ten wzrósł z 11,3% do i tymczasowości. Brak stałego miejsca zamieszkania
36% [4, 11 13]. Najczęściej we krwi samobójczyń stwier- i pracy to brak tradycji, upadek autorytetów, wzorców
dzano 1,51 2,000 alkoholu (16,67%) i do 0,50 alko- do naśladowania.
holu (także 16,67% badanej próby) (tab. 6). Brak stabilizacji jest jednym z ważniejszych czynników
Bardzo istotnym czynnikiem negatywnie wpływają- powodujących izolację społeczną i rodzinną. Rozdraż-
cym na stabilizację emocjonalną kobiet jest problem nienie i samotność powodują poszukiwanie nowych al-
migracji. Migracja może być pozioma  wahadłowa, jak ternatywnych rozwiązań czy zachowań. W wyniku nie-
codzienne dojazdy do pracy, okresowa  czyli wyjazdy powodzeń osobistych często dla osamotnionych kobiet
w delegację lub stała  wiążąca się ze zmianą miejsca alternatywnym wyjściem jest  picie alkoholu w samot-
zamieszkania, często ze zmianą kraju. Migracje są cha- ności . Celem takiego postępowania jest rozładowanie
rakterystyczne dla XX i XXI wieku. A
ączą się z uprze- napięcia emocjonalnego oraz agresji wzrastającej wo-
mysłowieniem i urbanizacją, są jednocześnie zmienną bec siebie i otoczenia.
pośredniczącą w narastaniu zachowań dewiacyjnych  Choroba wolnego czasu  tak nazwał piątkowe
[14]; odpowiadają one za powstanie stanu niepewności depresje holenderski psycholog, profesor Ad Vin-
61
www.suicydologia.viamedica.pl
SUICYDOLOGIA 2006, tom 2, nr 1
gerhoets z uniwersytetu w Tilburghu; dotyczą one Kobiety powyżej 60. roku życia stanowią 30% samo-
osób młodych, aktywnych, ambitnych i& samotnych. bójców z tej grupy wiekowej, z czego 15% jest pod wpły-
W wyniku badań 2000 osób stwierdził, że 3% z nich wem alkoholu. W grupie kobiet powyżej 60. roku życia
w weekendy i wakacje choruje na migrenę, infekcje, samobójstwo najczęściej popełniały osoby w wieku 71
popada w smutek.  Zadaniowcy , często  single ,  75 lat (35%) i 60 65 lat (30%). Niepokojący jest fakt,
pracoholicy  to osoby ambitne, lecz wobec braku że 33% kobiet z przedziału wiekowego między 71.
zadań do wykonania, dawki adrenaliny, zostają sam a 75. rokiem życia było pod wpływem alkoholu. Intry-
na sam ze swoim wnętrzem  lękiem, samotnością, guje występowanie wysokiego stężenia alkoholu we
izolacją, często na własne życzenie. Jest czas na my- krwi denatów; w 30% przypadków było to aż 1,01
ślenie o sobie, swojej beznadziejności i smutku. Roz-  1,50 , w 5%  3,5 40 . Może również niepokoić,
wiązaniem wszystkich problemów staje się alkohol. że około 30% starszych osób w Polsce popełnia samo-
Dotyczy to zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Zaczyna bójstwo pod wpływem alkoholu. Osoby w podeszłym
się od picia wina przez piwo do wódki lub wysoko- wieku (52% mężczyzn i 67% kobiet) najczęściej po-
gatunkowych trunków i zażywania środków nasen- pełniają samobójstwo w domu. Śmierć rodziców osób
nych. Alkohol ma tu odhamowujący wpływ, wyzwala w podeszłym wieku jest wielkim przeżyciem; starsze
zachowania samobójcze. Jednak w odniesieniu do kobiety popadają w depresję i popełniają samobójstwa
skłonności samobójczych bardziej istotne znaczenie częściej niż mężczyz
ni z tej samej grupy wiekowej, co
przypisuje się takim czynnikom, jak: współwystępo- jest aspektem przeżywania żałoby [17].
wanie choroby afektywnej, zaburzeń osobowości, ob- Alkohol jest najczęściej nadużywaną substancją przez
jawów neurotycznych, czynników psychospołecznych, osoby w podeszłym wieku. Zachodzące zmiany fizjolo-
izolacji [15]. giczne zwiększają wrażliwość na alkohol i sprzyjają po-
Problem alkoholu dotyczy wszystkich grup społecznych wstawaniu szkodliwych skutków jego działania [15]. Nie
kobiet. Kobiety z wyższym wykształceniem traktują picie bez znaczenia są interakcje alkoholu z przyjmowanymi
alkoholu jako element ich kariery zawodowej oraz życia lekami (np. benzodiazepinami), przepisanymi przez le-
towarzyskiego, co jest skutkiem zmiany w układzie ról karza lub przyjmowanymi według własnego uznania
społecznych, rodzinnych i zawodowych. Kobiety z wy- i potrzeby. Najczęściej są to leki przeciwbólowe, prze-
kształceniem wyższym piją o ponad połowę (ok. 65%) ciwzapalne, antybiotyki, środki psychotropowe, prepa-
więcej alkoholu niż kobiety z wykształceniem podstawo- raty przeciwdepresyjne, leki antyarytmiczne, preparaty
wym. Średnia roczna konsumpcja alkoholu w Polsce w obniżające ciśnienie tętnicze. Bardzo niebezpieczne jest
przypadku kobiet wynosi 3 3,5 litra (dla mężczyzn 12 15 l) picie alkoholu przez starsze osoby obciążone choroba-
[16]. Jest to skutek procesu upodabniania się form za- mi, na przykład: cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, nie-
chowań osób obojga płci. Kobiety aktywne zawodowo w wydolnością nerek, chorobą Alzheimera, chorobą
spożywaniu alkoholu szukają ucieczki od stresu, antido- Parkinsona. Takie zachowania mogą wywołać tragiczne
tum na zawiedzioną miłość, zdradę. Piją żeby opanować skutki, jak: krwawienie z przewodu pokarmowego, hi-
stres, rozluz
nić się, wprowadzić się w dobry nastrój, po- poglikemia, utrata świadomości, upadki, stany śpiączki
czuć pewność siebie, uśmierzyć cierpienie, uniknąć sa- hipo- lub hiperglikemicznej [18]. Problem oceny rozpo-
motności. Gospodynie domowe piją z powodu nudy, po- wszechniania tych zaburzeń w społeczeństwie amerykań-
czucia pustki, braku akceptacji przez partnera. skim ocenia się na 3 25% (picie ryzykowne) i 2,2 9,6%
Grupę dużego ryzyka stanowią młode, wykształco- (picie problemowe) [14]. Zaburzenia związane z piciem
ne kobiety   single . Wzrost liczby młodych kobiet alkoholu przez osoby starsze często pozostają nieroz-
nadużywających alkoholu to skutek zmiany roli kobiety poznane i nieleczone; są określane jako  niewidzialna
w społeczeństwie. Spędzają one coraz więcej czasu w epidemia [3]. W Polsce osoby powyżej 65. roku życia
świecie mężczyzn, lecz rywalizują z nimi mimo przej- z zaburzeniami spowodowanymi używaniem alkoholu
mowania ich obyczajów. W Wielkiej Brytanii przyjęto stanowiły 2,6% ogółu pacjentów całodobowych i stacjo-
nazwę  ladette culture (żeńska odmiana terminu narnych zakładów psychiatrycznej opieki zdrowotnej. Co
 koleś ).  Work hard  party hard ( pracuj ciężko, pij 5. pacjent psychiatrycznej opieki zdrowotnej to osoba
na umór )  to hasło młodych Niemców, Francuzów, z problemem alkoholowym, która przekroczyła 65 lat
Brytyjczyków. W Wielkiej Brytanii w ciągu 15 lat po- [19]. U osób starszych, zwłaszcza u kobiet (w każdej gru-
dwoiła się liczba pijących kobiet w wieku 18 24 lat. Brak pie wiekowej), aktywność dehydrogenazy alkoholowej
stałego partnera, stabilizacji uczuciowej, nieformalne w śluzówce żołądka jest mniejsza, co sprawia, że meta-
związki z dużo starszymi mężczyznami bez perspektyw bolizm alkoholu jest u nich wolniejszy i podwyższone
małżeństwa  to preteksty do tłumienia niespełnionych stężenie alkoholu dłużej utrzymuje się w surowicy krwi.
nadziei za pomocą alkoholu, środków nasennych i uspo- Starsze kobiety rzadziej piją alkohol, jednak ryzyko in-
kajających. Brak kontroli nad emocjami to już tylko krok tensywnego spożycia alkoholu jest wyższe wśród kobiet
do prób samobójczych. w wieku podeszłym niż u mężczyzn z tego samego prze-
62
www.suicydologia.viamedica.pl
Marzena Binczycka-Anholcer, Alkohol jako ważny czynnik zachowań suicydalnych kobiet
działu wiekowego. Problem nawrotu do problemu al- dzinne, zawiedziona miłość, zranione uczucia, zdrada
partnera, problemy zdrowotne utrudniające lub unie-
koholowego może wystąpić po wielu latach abstynencji,
często jako reakcja na utratę bliskiej osoby. U 25% pa- możliwiające zaspokojenie podstawowych potrzeb emo-
cjentów w podeszłym wieku z problemami alkoholowy- cjonalnych i materialnych  wszystko to ma znaczenie
w podjęciu ostatecznej decyzji, czyli samobójstwa pod
mi jednocześnie występuje depresja. Alkohol dla wielu
wpływem alkoholu.
starszych osób staje się sposobem walki ze stresem [20].
Zaburzenia związane z piciem alkoholu występują częściej
u pacjentów rozwiedzionych lub będących w separacji
Piśmiennictwo
i u wdowców.
W zachowaniach suicydalnych kobiet zauważa się
1. Dane o samobójstwach z policyjnego systemu statystyki prze-
zależność liczby samobójstw od pory roku. Wiąże się to
stępczości TEMIDA. KG Policji w Warszawie.
z okresami wiosennych i jesiennych przesileń (kwiecień 2. World Report on Violence and Health. WHO, Geneva 2002; 185
 212.
 12% samobójstw; paz
dziernik  12% samobójstw)
3. Hołyst B. Samobójstwo  przypadek czy konieczność. PWN,
[10]. Istotny jest również dzień tygodnia. Najwięcej sa-
Warszawa 1983.
4. Binczycka-Anholcer M. Alcohol as a causative factor in suicidal
mobójstw kobiet ma miejsce w soboty (17%), niedziele
behaviour of women. Pol. J. Environ. Stud. 2004; 13 (supl. II).
(14%) i w poniedziałki (14%). Czas wolny od pracy skła-
5. Hołyst B. Kryminologia Wyd. VII. PWN, Warszawa 2001.
nia do przemyśleń nad sensem życia. Często po powro- 6. Hołyst B. Alkohol a przestępstwo. Problemy alkoholizmu 2002; 1.
7. Ringel E. Gdy życie traci sens. Rozważania o samobójstwie. Wyd.
cie z delegacji kobieta zastaje zmienioną sytuację ro-
Glob, Szczecin 1987.
dzinną (obca kobieta w domu, nieład, wrogość, obcość,
8. Jarosz M. Samobójstwa. PWN, Warszawa 1997.
9. Jarosz M. Samobójstwa. Ucieczka przegranych. PWN, Warsza-
często przemoc). Sytuacje te przyczyniają się do zacho-
wa 2004.
wań autodestrukcyjnych. Na większą liczbę samobójstw
10. Hołyst B. Suicydologia. Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis,
Warszawa 2002; 290.
wpływają obniżenie nastroju i skłonności do depresji.
11. Binczycka-Anholcer M. Problem samobójstw wśród kobiet na te-
Coraz więcej kobiet poszukuje rozwiązania swoich pro-
renie miasta Poznania w latach 1988 1989. Prace Karkonoskie-
blemów za pomocą środków uzależniających, w tym al- go Towarzystwa Naukowego 1992; 61.
12. Binczycka-Anholcer M. Analiza epidemiologiczna zgonów samo-
koholu. Gospodynie domowe, niedostosowane, pozba-
bójczych w mieście Poznaniu w latach 1988 1990. Rozprawa na
wione wsparcia w swej roli społecznej, czy kobiety suk-
stopień dr. n. med. Akademia Medyczna w Poznaniu 1993.
13. Binczycka-Anholcer M. Suicides committed by women under the
cesu, obciążone codzienną walką o pozycję zawodową,
influence of alcohol in view of theory and statistical analysis. Eu-
społeczną, w sytuacjach kryzysu psychicznego sięgają po
rocriminology 2004; 18: 185 192.
najbardziej dostępny środek  alkohol, który uspoka- 14. Liberto J.G., Oslin D.W., Ruskin P.E. Alcoholism in older persons:
a review of the literature. Hosp. Community Psychiatry 1992; 43:
ja, odpręża, likwiduje bariery psychiczne, pozwala  się
975 984.
wyłączyć z codziennych problemów; oddziałując na
15. Rushing W.A. Alcoholism and suicides rates by status set and
occupation. J. Stud. Alc. 1968; 29: 399 412.
ośrodek mózgu odpowiedzialny za emocje, alkohol po-
16. Rocznik Statystyczny. GUS, Warszawa 2000, tab. 21/134; 107.
zwala na wyrażenie tłumionych impulsów ze zmniejszo-
17. Binczycka-Anholcer M. Zachowania suicydalne osób w starszym
wieku. Suicydologia 2005; 1: 77 87.
nym poczuciem winy [21]. Alkohol zmniejsza również
18. Ross S. Zaburzenia związane z używaniem alkoholu występują-
zdolność do racjonalnej oceny sytuacji, zwłaszcza w sta-
ce u osób w podeszłym wieku. Psychiatria po Dyplomie 2005; 2
nie wzburzonych emocji, w stresie i depresji. Osoby nie- 19. Zakłady psychiatrycznej oraz neurologicznej opieki zdrowotnej.
Rocznik Statystyczny 2003. Instytut Psychiatrii i Neurologii. Za-
przekonane, wahające się co do słuszności decyzji sa-
kład Organizacji Ochrony Zdrowia, Warszawa 2004.
mobójczej, sięgają po środek stymulujący i ułatwiający
20. Blow F.C. Special Issues in treatment: older adults. W: Graham
podjęcie ostatecznej decyzji. Do takich osób należą ko- A.W., Schultz P.K., Mayo-Smith M.F., Ries R.K. (red.). Principles
of addiction medicine. Wyd. 3. Chevy Chase MD American So-
biety. Rosnące problemy w zakresie niedostosowania
ciety of Addiction Medicine Inc. 2003; 581 607.
społecznego, bezrobocie, trudności ekonomiczne, ro- 21. Witkin G. Stres kobiecy. Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2000.
.
63
www.suicydologia.viamedica.pl