Środowisko społeczno-
wychowawcze szkoły

Pojęcie „środowisko” w odniesieniu

do szkoły można zastosować w
dwóch znaczeniach:
Szkoła jako środowisko
społeczno-wychowawcze
Szkoła jako środowisko społeczno
instytucjonalne (najbliższe
otoczenie szkoły)

Szkoła jest układem

instytucjonalnym i układem
społecznym, dokładnie
nakładającym się na schemat
instytucji.

Jest jedyna instytucja, gdzie musi

występować społeczność
dwupokoleniowa (nauczyciele i
uczniowie).

Układ instytucjonalny ma

porządkować życie społeczne,
ułatwiać je, służyć mu, a nie
zastępować.

Niestety, tradycyjnym modelu szkoły-

instytucja zastępuje człowieka.

W szkole, jako środowisku

wychowawczym wywołuje to
sztuczność i teatralność zwykłych
zachowań codziennych.

Wychowanie instytucjonalne oparte

jest głównie na systemie norm,
które różnią się od norm
rządzących strukturami państw
niedemokratycznych tylko co do
treści i zasięgu.

Do dwóch najważniejszych

komponentów szkoły jako
środowiska zaliczamy: nauczycieli
i uczniów.

Nauczyciele

Ich podmiotowość wyraża się w

samowiedzy pedagogicznej.
Nauczyciel jest animatorem życia
społecznego w najmniejszym i
największym ogniwie organizacji
szkoły: klasie. w obrębie jednej
szkoły różnią się między sobą
klasy, ich opiekunowie, i styl pracy
nauczyciela z klasami.

Większość decyzji wychowawczych

jakie podejmuje nauczyciel zapada
autonomicznie, jest więc jego
„dziełem autorskim”. Świadomość
tego co dotąd robił, czynników
zewnętrznych warunkujących
efektywność jego pracy

oraz świadomość tego co chce robić

nadal- pełni ważną rolę
regulacyjna.

Dla optymalizacji pracy w szkole

najważniejsza jest samokontrola
samoocena. Postawa
samobadawcza pozwala
podejmować trafniejsze decyzje
wychowawcze. Są one
podejmowane w warunkach
niepewności i ryzyk, a więc
zawsze z możliwościa popełnienia
błędu wychowawczego.

Różne mogą być miary i kryteria

samokontroli i samooceny
efektywności pracy wychowawcy
klasy. Może to być niżej pokazany
kwestionariusz, według którego
wychowawca będzie co pewien
czas sprawdzał i oceniał swoją
pracę i współżycie z klasą:

1. Czy udaję mi się wpływać na

kształtowanie postaw
społecznych uczniów? Jakie
postawy próbują kształtować, a
jakie rzeczywiście dominują w
mojej klasie? Czy przeważają
postawy prospołeczne, czy
egoistyczne? Co tu naprawdę
zależy ode mnie, a co nie?

2. Czy zauważam zmianę w poziomie

kultury życia codziennego w klasie?
Czy jest to wynik rygorów
domowych i szkolnych, czy też
uczniowie są naprawdę coraz
uprzejmiejsi, wrażliwi na normy
międzyludzkie i obyczajowe? Czy
naprawdę w tej dziedzinie nastąpił
regres, bo jeśli tak, to co
uczyniłem, żeby mu zapobiec?

3.Czy uznawane przez moich uczniów

normy społeczne i obyczajowe są
stanowione przy ich udziale, czy
pochodzą od nauczycieli lub spoza
szkoły? Jakie formy i przejawy
świadczą o tym, że moi uczniowie
dorastają do samorządowych
procedur współżycia w grupie? Na ile
i z jakim skutkiem uczą się
podejmowania samodzielnych
decyzji? Czy mają poczucie
odpowiedzialności za siebie i innych?

4.Moi uczniowie pracują, uczą się

i bawią; czy wiem, jakie są:
poziom, treści, proporcje i
wartości wychowawcze zajęć i
rozrywek moich wychowanków w
szkole i poza szkołą? Co ja sam
wspólnie z nimi robię?

5. Czy wiem, którzy z moich

wychowanków to ludzie uczciwi,
prawi, odważni, a o których nie
mogę tego powiedzieć? Których
ostatnio przybywa w mojej klasie
i w naszej szkole?

6. Czy sądzę, że uczniowie moi

zdobywają wiedzę i pracują w
szkole z własnej ochoty, czy
raczej z lęku przed pogorszeniem
się ocen, karą w domu, utratą
prestiżu w klasie? Czy potrafią
się uczyć samodzielnie, planować
swoją naukę i oceniać własne
wyniki? Czy ja ich tego
nauczyłem?

7. Czy moi uczniowie mają dość

okazji, żeby wyrobić w sobie takie
cechy jak punktualność,
poszanowanie mienia społecznego
i prywatnego, słowność,
umiejętność dyskutowania,
rozwiązywania konfliktów?

Takie pytania posłużą nie tylko

samokontroli i samoocenie, ale
będą inspirować do planowania i
poszukiwania metod i technik
innowacyjnych.

Uczniowie

Cechy konstytuujące status formalny

i społeczny ucznia w polskiej szkole:

a) Pozostawienie jednostki w wieku

szkolnego uzależnienia od wyjścia z
okresu przedszkolnego dzieciństwa
do usamodzielnienia się lub
rozpoczęcia studiów wyższych; u
różnych osób trwa to łączenie od 8
do 13 lat życia młodzieńczego;

b) Wynikająca ze spełnienia tego

„obowiązku szkolnego” formalna

rola ucznia objętego

instytucjonalnym systemem

oświatowym, tj. zobowiązanego do

rozpoczęcia nauki wg jednolitych

programów od klasy I do klasy

kończącej się wydaniem świadectwa

pomyślnego ukończenia tej nauki;

podleganie jednolitemu systemowi

oceny, egzaminów, promocji-

określonemu szczegółowymi

przepisami resortowymi;

c) Formalne ( instytucjonalne)

uzależnienie jednostki od
nauczycieli spełniających
przepisane urzędowo role
dydaktyczno- wychowawcze, w
tym: kontrolno- oceniające-
indywidualne i kolektywne;

d) Przynależność ucznia do

sformalizowanej organizacji
społeczności rówieśniczej w
szkole, wynikającej z podziału
uczniów jednej szkoły na klasy i
oddziały;

e) podleganie normom

wynikających ze społeczno-
instytucjonalnego charakteru
środowiska szkolnego,
określanym nie tylko przez
programy nauczania ale i przez
przepisy szczegółowego prawa
szkolnego i regulaminy szkolne.