OCENA WYSTĘPOWANIA POWIKŁAŃ U CHORYCH NA
AKROMEGALIĘ ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM
ZMIAN W JELICIE GRUBYM

Tezy do wszczęcia przewodu doktorskiego

Lek. VIOLETTA MATYJA

I Wstęp



Akromegalia jest chorobą, która charakteryzuje się
powiększeniem twarzoczaszki, rąk i stóp, rozrostem
tkanek miękkich, kości oraz narządów wewnętrznych
w następstwie nadmiernego wydzielania hormonów osi
somatotropinowej

/

hormonu

wzrostu

(GH)

oraz

insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF -1)/.

I Wstęp

W wyniku przewlekłej hipersekrecji GH i IGF-1 może
dochodzić
do rozwoju licznych powikłań narządowych:



układu sercowo-naczyniowego



zaburzeń węglowodanowych i lipidowych



wola guzowatego



przerostu prostaty / mięśniaków macicy



guzów piersi



zwiększonej predyspozycji do zachorowania na
nowotwory
(rak jelita grubego)



kamicy nerkowej / żółciowej



Najczęściej występującym stanem przedrakowym w
obrębie jelita grubego u tych chorych są

polipy

gruczolakowate wielopostaciowe

(gruczolaki cewkowe i

cewkowo-kosmkowe),

występujące

w

odcinku

proksymalnym.



Proponuje się, aby u chorych na akromegalię wśród
badań diagnostycznych znalazła się kolonoskopia.



Wykrywalność

zmian

przed-

i

nowotworowych,

zwłaszcza małych, płaskich, często niewidocznych w
świetle białym zwiększa zastosowanie tradycyjnej
kolonoskopii połączone z badaniem autofluorescencji.

II Założenia i cele pracy

W

pracy

podjęłam

próbę

oceny

powikłań

metabolicznych

i narządowych u chorych na akromegalię.

Analiza ta powinna przyczynić się do lepszego poznania

mechanizmów patogenetycznych powikłań tej choroby,

co może mieć istotne konsekwencje diagnostyczno-

terapeutyczne u tych chorych.

II Założenia i cele pracy

Szczegółowe cele pracy:



Ocena częstości występowania wybranych powikłań

metabolicznych i narządowych u chorych na akromegalię,

ze szczególnym uwzględnieniem zmian w jelicie grubym



Ocena wybranych parametrów klinicznych i hormonalnych

w poszczególnych powikłaniach akromegalii



Sprawdzenie, czy istnieją zależności pomiędzy wybranymi

parametrami klinicznymi oraz parametrami hormonalnymi

u chorych na akromegalię

III Materiał i

metodyka

72 chorych na akromegalię średni wiek diagnozy - 53,5
lata (zakres 24-78) 40 kobiet 32 mężczyzn



określono czas trwania choroby, obliczono wskaźnik masy
ciała (BMI) i wskaźnik talia-biodro (WHR)



oznaczono stężenia GH, IGF-1, TSH, fT4, ACTH, PRL, LH,
FSH, kortyzolu, estradiolu lub testosteronu



wykonano MRI przysadki mózgowej, USG tarczycy, serca,
jamy brzusznej i miednicy małej



zaproponowano badanie kolonoskopowe, jednak tylko 51
chorych wyraziło na nie zgodę

III Materiał i metodyka

Badanie kolonoskopowe było wykonane w Ośrodku Diagnostyki

i Terapii Laserowej, Katedry i Oddziału Klinicznego Chorób

Wewnętrznych i Medycyny Fizykalnej SUM w Bytomiu
(Kierownik: Prof. dr hab. n. med. Aleksander Sieroń).

Z

uwidocznionych

w

trakcie

kolonoskopii

autofluorescencyjnej zmian pobierano materiał do

badania histopatologicznego.

Zgodę na przeprowadzenie w/w badań uzyskano od Komisji

Bioetycznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

(L.dz. NN-013-239/03).

III Materiał i metodyka

Kolonoskopia



I faza -

kolonoskopia konwencjonalna

– w świetle białym przy

użyciu standardowej optyki



II faza -

kolonoskopia fluorescencyjna

- w świetle

monochromatyzowanym; kolonoskop z wbudowanym filtrem
wycinającym światło w przedziale 425-455 nm

Zielona fluorescencja jest charakterystyczna dla prawidłowej

śluzówki j.grubego, czerwona / brunatna fluorescencja dla
patologicznych ognisk

Analiza statystyczna



Obliczenia wykonano przy użyciu programu Statistica 6.0 /firmy

StatSoft/



Wartości zmiennych mierzalnych przedstawiono jako średnią

arytmetyczną
z odchyleniem standardowym



Normalność rozkładu danych zbadano testem Kolmogorowa-

Smirnova



Porównania średnich pomiędzy grupami z i bez określonego

powikłania dokonano przy pomocy testu t-Studenta (dane o

rozkładzie normalnym) lub testu

U

- Manna-Whitneya (dane o

rozkładzie odbiegającym od normalnego)

?



Wyniki analiz przyjęto za znamienne statystycznie dla p<0,05.

IV Omówienie wyników
badań

Tabela 1. Charakterystyka kliniczna chorych na akromegalię (n=72)

Cecha

średnia

SD

minimu

m

maksimu

m

Wiek [lata]

53,50

14,68

24

78

Wzrost [cm]

169,01 11,14

150

208

Masa ciała[kg]

83,99

16,76

56

151

BMI [kg/m2]

29,10

4,34

21

40

WHR

0,88

0,05

0,76

1,02

SBP [mmHg]

133,98 22,55

90

220

DBP [mmHg]

80,55

11,74

55

110

Czas trwania choroby [lata]

9,67

7,79

2

39

Średnica gruczolaka

przysadki [mm]

17,72

10,96

3

45

Objętość tarczycy [ml]

29,63

14,69

2,1

77

IV Omówienie wyników
badań

Tabela 1. Charakterystyka hormonalna chorych na akromegalię (n=72)

Hormon

średnia

SD

minimu

m

maksimu

m

GH [mIU/ml]

20,38

26,33

0,75

110,00

IGF-1 [ng/ml]

899,46

522,08

122,97

2461,72

TSH [mIU/ml]

1,39

1,15

0,01

6,10

fT4 [ng/dl]

1,25

0,41

0,52

2,40

ACTH [pg/ml]

37,42

21,46

3,47

135,30

Kortyzol [ug/dl]

15,28

8,21

0,31

42,69

PRL [ng/ml]

21,76

35,71

0,70

276,50

LH [mIU/ml]

7,86

8,60

0,01

31,35

FSH [mIU/ml]

19,10

24,37

0,50

94,78

E2 [pg/ml]

58,59

38,81

5,00

160,80

Testosteron [ng/ml]

183,92

152,40

2,00

795,80

Tabela 3. Występowanie powikłań u chorych na

akromegalię

Liczba pacjentów

(% ogółu pacjentów

n=72)

nieprawidłowa masa ciała:

- nadwaga
- otyłość

64 (89%)

35 (49%)
29 (40%)

powikłania

sercowo-

naczyniowe:

- nadciśnienie tętnicze

- przerost mięśnia sercowego

- choroba niedokrwienna serca

56 (78%)

35 (49%)
34 (47%)

13 (18%)

zaburzenia węglowodanowe:

-

upośledzona

tolerancja

glukozy

- cukrzyca

- nieprawidłowa glikemia na

czczo

50 (69%)

20 (28%)
18 (24%)

12 (17%)

dyslipidemia

50 (68%)

Tabela 3. Występowanie powikłań u chorych na

akromegalię c.d.

Liczba pacjentów

(% ogółu pacjentów

n=72)

wole guzowate

37 (51%)

wole miąższowe

12 (17%)

przerost prostaty

16 (50%)

mięśniaki macicy

19 (48%)

torbiele narządowe
- torbiele nerek

12 (17%)

7 (10%)

kamica żółciowa

20 (28%)

polipy w jelicie grubym

- gruczolaki

- polipy hyperplastyczne

- polipy zapalne

21 (41%)

10 (20%)

9 (17,3%)

4 (7,7%)

IV Omówienie wyników badań c.d.

Rycina 1. Występowanie powikłań sercowo - naczyniowych u chorych na

akromegalię (n=72)

Tabela 4. Rozkład zmian w jelicie grubym u chorych na
akromegalię, stwierdzonych w badaniu kolonoskopowym (w
świetle białym i autofluorescencji)

* płaskie ognisko o malinowej fluorescencji – niespecyficzne przewlekłe zapalenie śluzówki jelita

grubego.

Liczba

choryc

h

Płe

ć

Zmiany patologiczne w jelicie grubym

Tradycyjna

kolonoskopia w

świetle białym

Autofluorescencyjna kolonoskopia w

świetle monochromatyzowanym

Liczba chorych z

polipami

Liczba chorych z polipami

Inne

zmian

y

zielonymi

czerwonymi

30

K

10 (20%)

7

3

1*

21

M

11 (21%)

9

4

-

51

21 (41%)

16

(31,4%)

7 (13,7%)

1*

AFC Akromegalicy

51 (100%)

z czerwonymi polipami

7 (13,7%)

z zielonymi polipami

16 (31,4%)

1 gruczolak

cewkowo-kosmkowy

4 polip

zapalny

9 polip

hiperplastyczny

6 + 3 gruczolak

cewkowy

Rozpoznanie hist- pat

Liczba chorych

% z ogółu chorych

Gruczolak

10

20

Polip hiperplastyczny

9

17,3

Polip zapalny

4

7,7

Tabela 5. Rozpoznanie histopatologiczne polipów w jelicie grubym u chorych na

akromegalię (n=51)

IV Omówienie wyników badań
c.d.

Rycina 3. Średnie stężenia IGF-1 u chorych na akromegalię z polipami

w jelicie grubym: gruczolaki (10 chorych), polipy hiperplastyczne

(9 chorych), polipy zapalne (4 chorych).

Chorzy z gruczolakami i polipami hiperplastycznymi jelita grubego mieli wyższe stężenia
IGF-1 w porównaniu do chorych z polipami zapalnymi.

Średnia

±Błąd std

±Odch.std

gruczolak

polip hyperplastyczny

polip zapalny

-400

-200

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

IG

F1

(

n

g

/m

l)

IV Omówienie wyników badań cd.

Wykazano wieloczynnikową zależność pomiędzy liczbą polipów a płcią, stężeniami IGF-1 i fT4 (zwiększona liczba polipów

występowała

u

kobiet

z wyższymi stężeniami IGF-1 i niższymi stężeniami fT4).

Rycina 4. Związek pomiędzy liczbą polipów a stężeniami IGF-1, fT4 i płcią.

Tabela 6. Wybrane parametry kliniczne u chorych na akromegalię

z

przerostem i bez przerostu mięśnia sercowego

(n=72)

A. – chorzy na akromegalię, p – stopień istotności różnicy między grupami

Cecha

A. z (n=34)

średnia ± SD

A. bez

(n=38)

średnia ±

SD

p

Wiek [lata]

57,35 ±

12,99

50,05 ±

15,40

0,034

2

Wzrost [cm]

170,88 ±

12,28

167,34 ±

9,88

NS

Masa ciała[kg]

86,74 ± 20,80

81,55 ±

11,85

NS

BMI [kg/m2]

29,29 ± 4,64

28,93 ±

4,11

NS

WHR

0,90 ± 0,06

0,87 ± 0,05

NS

SBP [mmHg]

139,71 ±

24,46

128,87 ±

19,63

0,040

9

DBP [mmHg]

82,94 ±

87,42 ±

12,09

NS

Czas trwania choroby [lata]

11,47 ± 9,12

8,05± 6,05

NS

Średnica gruczolaka

przysadki [mm]

16,79 ± 9,63

18,55 ±

12,10

NS

Objętość tarczycy [ml]

29,99 ± 13,59

29,30 ±

15,80

NS

A. – chorzy na akromegalię, p – stopień istotności różnicy między grupami

Tabela 7. Wybrane parametry kliniczne i hormonalne u chorych na akromegalię z i bez

choroby niedokrwiennej serca

(n=72)

Cecha/ hormon

A. z (n=13)

średnia ± SD

A. bez (n=59)

średnia ± SD

p

Wiek [lata]

61,92 ± 12,35

51,64 ± 14,59

0,021

2

Kortyzol [ug/dl]

19,56 ± 8,61

14,34 ± 7,88

0,036

7

Tabela 8. Wybrane parametry kliniczne i hormonalne u chorych na akromegalię z i
bez

nadciśnienia tętniczego

(n=72)

A. – chorzy na akromegalię, p – stopień istotności różnicy między grupami

Cecha

A. z (n=35)

średnia ± SD

A. bez (n=37)

średnia ± SD

p

Wiek [lata]

63,31 ± 8,78

44,22 ± 13,03

0,000

0

Wzrost [cm]

163,71 ± 8,11

174,03 ± 11,38

0,000

0

Masa ciała[kg]

79,77 ± 12,44

88,00 ± 19,35

0,036

2

SBP [mmHg]

148,71 ± 22,17

120,05 ± 11,32

0,000

0

DBP [mmHg]

86,86 ± 11,19

74,59 ± 8,85

0,000

0

fT4 [ng/dl]

1,37 ± 0,45

1,14 ± 0,34

0,018

7

ACTH [pg/ml]

44,45 ± 26,35

30,78 ± 12,61

0,006

0

LH [mIU/ml]

11,61 ± 9,59

4,31 ± 5,69

0,000

2

FSH [mIU/ml]

29,46 ± 28,95

9,17 ± 14,29

0,000

3

Tabela 9. Wybrane parametry kliniczne i hormonalne u chorych na akromegalię
kobiet
z i bez mięśniaków macicy (n=40)

A. – chorzy na akromegalię, p – stopień istotności różnicy między grupami

Cecha / hormon

A. z (n=19)

średnia ± SD

A. z (n=21)

średnia ± SD

p

WHR

0,87 ± 0,04

0,84 ± 0,04

0,040

6

GH [mIU/ml]

31,96 ± 36,74

12,20 ± 11,52

0,024

5

Tabela 10. Wybrane parametry kliniczne i hormonalne u chorych na akromegalię
mężczyzn z i bez przerostu prostaty (n=32)

Cecha

A. z (n=16)

średnia ± SD

A. bez (n=16)

średnia ± SD

p

Wiek [lata]

54,44 ± 12,57

39,31 ± 13,96

0,003

0

WHR

0,94 ± 0,04

0,89 ± 0,05

0,005

7

DBP [mmHg]

84,06 ± 12,14

76,25 ± 9,04

0,047

7

LH [mIU/ml]

3,69 ± 2,45

1,56 ± 1,50

0,005

7

FSH [mIU/ml]

5,54 ± 2,30

3,14 ± 1,98

0,003

4

Tabela 11. Wybrane parametry kliniczne u chorych na akromegalię z i bez torbieli
nerek (n=72)

A. – chorzy na akromegalię, p – stopień istotności różnicy między grupami

Tabela 12. Wybrane parametry kliniczne u chorych na akromegalię z i bez polipów
w jelicie grubym (n=51)

Cecha

A. z (n=7)

średnia ± SD

A. bez (n=65)

średnia ± SD

p

Wiek [lata]

65,86 ± 9,56

52,17 ± 14,56

0,017

9

Wzrost [cm]

160,29 ± 7,93

169,96 ± 11,07

0,028

1

Masa ciała [kg]

68,16 ± 9,28

85,71 ± 16,53

0,007

6

SBP [mmHg]

152,14 ± 22,70

132,03 ± 21,82

0,023

9

DBP [mmHg]

90,00 ± 9,57

79,54 ± 11,55

0,023

9

Cecha

A. z polipami (n=21)

średnia ± SD

A. bez polipów (n=30)

średnia ± SD

p

WHR

0,90 ± 0,06

0,86 ± 0,04

0,003

6

V Podsumowanie wyników



1. Występowanie makrogruczolaka przysadki u chorych

na akromegalię wiązało się ze znamiennie wyższym

stężeniem IGF-1, niższym stężeniem LH, testosteronu u

mężczyzn

i większą objętością tarczycy w porównaniu do chorych

z mikrogruczolakiem przysadki.



2. Chorzy z przerostem mięśnia sercowego byli istotnie

starsi oraz mieli wyższe ciśnienia skurczowe krwi w

stosunku do chorych bez przerostu.



3. Chorzy z nadciśnieniem tętniczym byli istotnie starsi,

ale mieli niższą masę ciała i wyższe stężenia ACTH, FSH,

LH

i

fT4

w porównaniu do chorych bez nadciśnienia.

V Podsumowanie wyników



4. Chorzy z chorobą niedokrwienną serca byli istotnie
starsi oraz mieli istotnie wyższe stężenia kortyzolu rano
na

czczo

w porównaniu do chorych bez choroby niedokrwiennej.



5. Chorzy z wolem miąższowym byli istotnie młodsi w
porównaniu do chorych z prawidłową objętością
tarczycy.



6. Chore na akromegalię kobiety z mięśniakami macicy
miały istotnie wyższe wartości WHR i wyższe stężenia
hormonu wzrostu GH w porównaniu do chorych z
prawidłowym obrazem macicy.

V Podsumowanie wyników



7. Chorzy na akromegalię mężczyźni z przerostem prostaty byli istotnie

starsi, mieli wyższe wartości WHR i DBP oraz wyższe stężenia FSH i LH

w porównaniu do chorych mężczyzn z prawidłowymi rozmiarami

gruczołu krokowego.



8. Chorzy, u których rozpoznano torbiele nerek byli istotnie starsi, mieli

niższą masę ciała, ale wyższe wartości skurczowego i rozkurczowego

ciśnienia tętniczego krwi w stosunku do chorych bez torbieli nerek.



9. Chorzy z uwidocznionymi w kolonoskopii fluorescencyjnej polipami

w jelicie grubym mieli wyższe wartości WHR w porównaniu do tych

bez polipów.



10. Wśród chorych z obecnością polipów w jelicie grubym pod postacią

gruczolaków i polipów hiperplastycznych obserwowano wyższe stężenia

IGF-1 w porównaniu do chorych z polipami zapalnymi.

VI Wstępne wnioski

Na podstawie uzyskanych wyników w badanej grupie chorych
można stwierdzić, że:



1. Występowanie wielu powikłań metabolicznych i
narządowych w akromegalii może być związane nie tylko z
hipersekrecją osi somatotropinowej a zależy również od
innych czynników takich, jak wiek, WHR, stężenie ACTH,
kortyzolu, FSH, LH oraz wartości ciśnienia tętniczego krwi.



2. Chorzy na akromegalię z obecnością mięśniaków macicy
i hipertrójglicerydemii wykazują wyższe wydzielanie
hormonu wzrostu w porównaniu do chorych bez tych
powikłań.

VI Wstępne wnioski



3. Nie wykazano związku pomiędzy nadmierną sekrecją
IGF-1
a obecnością lub brakiem ocenianych powikłań
narządowych i metabolicznych u akromegalików.



4. U chorych na akromegalię z gruczolakami i polipami
hiperplastycznymi jelita grubego, uwidocznionymi w
kolonoskopii

fluorescencyjnej,

występuje

większe

wydzielanie IGF-1 w porównaniu do chorych z polipami
zapalnymi.