Metoda NDT Bobath

w usprawnianiu

dorosłych

W usprawnianiu dorosłych

hemiplegików metoda Bobath oparta

jest o wnikliwe badanie pacjenta

uwzględniające przede wszystkim

indywidualne możliwości chorego a w

tym :

• Napięcie mięśniowe związane z postawą i

zmiany tego napięcia wynikające ze
stymulacji przez zmiany pozycji i
poruszanie się

• Jakość wzorców postawy i poruszania się
• Funkcjonalne możliwości i utrudnienia w

tym względzie

Konieczne jest też uzyskanie

odpowiedzi na następujące

pytania :

• Co zwiększa/zmniejsza lub stabilizuje

napięcie postawne

• Które wzorce postawy lub poruszania

się powinny być hamowane, a które
ułatwiane (torowane)

• Jakie funkcjonalne umiejętności

powinien pacjent opanowywać, w
jakiej kolejności i jakimi sposobami

W metodzie tej uwzględnia się okresy

wiotkości ,spastyczności i względnego

wyzdrowienia. Całość metody jednak

nacelowana jest przede wszystkim na

zwalczanie spastyczności będącej

źródłem zaburzenia czucia ruchu.

Bobathowie uważali bowiem że

odzyskiwanie normalnej aktywności

ruchowej nie może odbywać się na

bazie nieprawidłowych odruchów i

wzorców ruchowych. Dlatego więc i

tutaj podstawą postępowania jest

hamowanie które bezpośrednio

poprzedza aktywizację pacjenta.

Hamowanie i tutaj oparte jest zasadniczo o zmianę

ułożenia punktów kluczowych – głównych (głowa,

szyja, obręcz barkowa i biodrowa) oraz

pomocniczych (nadgarstek, stopa, palce) .

Przykładowo można podać że :

•

Hamowanie zgięciowej spastyczności tułowia i kg

uzyskuje się poprzez wyprost szyi i kręgosłupa oraz

zewnętrzną rotacje ramienia (przy wyprostowanym

łokciu). Dalszą redukcję takiej spastyczności daje wyprost

nadgarstka oraz odwrócenie i odwiedzenie kciuka

•

Hamowanie zgięciowej i wyprostnej spastyczności kd daje

jej odwiedzenie połączone z wyprostem biodra i kolana

oraz zewnętrzną rotacją uda

•

Dalsze hamowanie wyprostnej spastyczności kd uzyskuje

się poprzez dodanie do powyższego postępowania

grzbietowego zgięcia stopy i palców wraz z odwiedzeniem

palucha

•

Innym ważnym ułożeniem hamującym jest przeciwrotacja

obręczy barkowej i biodrowej

Ułatwianie jest bezpośrednio związane

z poprzedzającym je hamowaniem. Jak

pisze B.Bobath hamowanie już samo

przez się przeważnie ułatwia normalną

aktywność ruchową. Zadania ruchowe

wykonywane następnie przez pacjenta

są kontrolowane albo przez terapeutę,

albo świadomie przez chorego.

Wykorzystuje się jednak tylko punkty

kluczowe albo też ułatwia ruchy przez

specjalne techniki ułatwiania. Dużą

rolę przypisuje autorka reakcjom

postawnym, równoważnym i

ochronnym.

Na pierwszym etapie usprawniania

B.Bobath unika stosowania

większych wysiłków dla kończyn

zdrowych oraz podejmowania

kompensacji ubytków ruchowych

przez tę stronę, gdyż sprzyja to

utracie pamięci ruchowej i

utrudnia dalsze usprawnianie.

Postępowanie w tym okresie

sprowadza się do dwojakiego

rodzaju problemów –

pielęgnacyjnych i

kinezyterapeutycznych, a ściślej

mówiąc do pewnego

skoordynowania tych poczynań.

Wśród problemów pielęgnacyjnych

szczególną uwagę zwraca się na ułożenie

pacjenta i układ części jego ciała w różnych

pozycjach. Zaleca się przy tym by pacjent

patrzył w stronę chorą oraz by podchodzić i

mówić do niego od tej właśnie strony.

Równocześnie stosuje się rozmaite,

niebolesne i wygodne pozycje terapeutyczne

– zmieniane co 2 godz. Są to pozycje w

leżeniu bokiem, oraz w leżeniu tyłem a

później także siedząca w łóżku i przy stole.

Ponadto podaje się sposób na pielęgnacje

pacjenta np. korzystania z basenu, zmiany

pozycji, sposób przechodzenia na wózek czy

krzesło.

Zagadnienia kinezyterapeutyczne

obejmują natomiast wyćwiczenie

zmian pozycji w łóżku, przygotowanie

chorego do siadu, stania i chodzenia

oraz usprawnianie kończyny górnej.

Składowe te, zwłaszcza dotyczące

sprawności kończyn, są dodatkowo

rozłożone na takie elementy jak np,.

Praca nad kontrolą nogi(zginanie,

prostowanie, opieranie, przygotowanie

do przyjęcia ciężaru ciała) oraz praca

nad kontrolą kg ,mobilizacją barku,

prostowaniem łokcia itp. Dodatkowo

znajdujemy tam ćwiczenia

„balansowania” w siadzie (ćw.

Równowagi)

Na drugim etapie usprawniania (w

okresie spastyczności) ćwiczenia

częściowo pokrywają się z

wykonywanymi w poprzednim okresie.

Trochę ćwiczy się tu również w pozycji

leżenia tyłem, lecz zmierza się raczej

do ćwiczenia w siadzie i staniu. Na

etapie tym pojawiają się także

ćwiczenia wykonywane w pożycji

pronacyjnej , „czworonożnej” i w klęku.

Poza wymienionymi, nacisk kładzie się

też na ćwiczenia chodu (z rozłożeniem

na fazy) oraz na opanowanie kontroli

ruchu ramienia i niezależnego

poruszania łokcia.

Na trzecim etapie usprawniania (w

okresie względnego wyzdrowienia)

dominuje doskonalenie chodu i

czynności kończyny górnej. W tym

ostatnim zakresie istotne

znaczenie przypisuje się również

współdziałaniom z terapią

zajęciową która daje możliwość

reedukacji prawidłowej funkcji

manipulacyjnej ręki oraz

poprawienie precyzji ruchów.

B.Bobath wyróżnia

jeszcze czwarty etap

usprawniania

hemiplegików poświęcony

dalszemu doskonaleniu

funkcji niedowładnej ręki

– nadgarstka i palców.

Zmiany pozycji: obracanie się

na boki (rotacja tułowia),

podpór na przedramieniu,

balansowanie w podporze na

jednym przedramieniu (w

leżeniu bokiem) w kierunku

pronacji, opuszczanie

(przesuwanie) nogi poza brzeg

łóżka i wciąganie jej z

powrotem, siadanie i kładzenie

się, wstawanie.

Ćwiczenie kończyny dolnej w leżeniu tyłem :

unoszenie miednicy (razem ze zdrową nogą lub

bez niej), rozsuwanie i łączenie kolan (przy

opuszczonej lub uniesionej miednicy), kontrola

prostowania nogi (ze stopą zgiętą grzbietowo) i

grzbietowego zginania stopy (ze zgiętym

kolanem i podtrzymaniem stopy). To ostatnie

ćwiczy się ze stopniowo zwiększanym

wyprostem nogi . Ponadto ćwiczy się napinanie

mięśnia czworogłowego uda (przy

wyprostowanej nodze i stopie zgiętej

grzbietowo) przeciw oporowi terapeuty oraz

rotację miednicy w kierunku strony zdrowej (z

podtrzymaniem stopy po „skrzyżowaniu” nogi

chorej ze zdrową lub z oparciem stopy o ścianę)

i rotacje miednicy z uniesionymi i zrotowanymi

na zewnątrz ramionami (dłonie splecione,

uniesione ponad głowę) lub z ramieniem

uniesionym przez terapeutę – skośnie w górę i

w tył.

Ćwiczenia kończyny górnej w leżeniu tyłem:

unoszenie, utrzymywanie, poklepywanie i

umiejscowienie ramienia oraz kontrola jego

unoszenia, opuszczania i sięgania (kończyny

ponad głowę i wzdłuż ciała, ręka do do

głowy, ust, w stronę zdrowej kończyny itp.),

rotacja tułowia w jedną i drugą stronę

(ramiona wyprostowane, dłonie splecione).

Sięganie ćwiczy się też w pozycji ze zgiętymi

nogami i opartymi stopami. W pozycji tej

ćwiczy się również unoszenie tułowia ku

przodowi ( z oparciem na łokciu) oraz rotację

tułowia w stronę zdrową z przechodzeniem

do siadu z oparciem na przedramieniu (może

być kombinowane z nogą opuszczoną poza

brzeg łóżka czy kozetki).

Ćwiczenia w siadzie na kozetce :

przemieszczanie ciężaru na chorą

stronę, opieranie się na przedramieniu

lub ręce (wybiórcze zginanie łokcia i

ręki) wydłużanie chorej strony przez

uniesienie barku, mobilizacja barku,

unoszenie i odwodzenie ramienia,

umiejscawianie i kontrolowanie

opuszczania kończyny, poruszanie

kończynami ze splecionymi dłońmi tak

jak w pozycji supinacyjnej, pochylanie

tułowia ku przodowi (ruch biodra,

głowa prosto, ramiona w przodzie)

utrzymywanie laski i poruszanie nią,

przesuwanie się wzdłuż kozetki w

siadzie bokiem.

W siadzie na krześle (3 krzesła,

pacjent siedzi na środkowym)

ćwiczy się siadanie i wstawanie

(tułów w przód ,głowa prosto, ręce

splecione) siadanie na bocznych

krzesłach i wstawanie (rotacja

miednicy) ,przywiedzienie chorej

nogi (kolana razem), poruszanie

obydwoma kolanami na boki, siad

ze skrzyżowanymi nogami

(zakładanie nogi na nogę).

Przejście z siadu do stania: stopa

chora z tyłu za zdrową, nacisk na

kolano, stąpnięcie na piętę (palce

w górę, stopa zgięta

grzbietowo) ,unoszenie chorej nogi

i powolne jej opuszczanie (bez

nacisku, kontrolowanie biodra)

,krzyżowanie chorej nogi poza

zdrową i wstawanie (ciężar na

chorej) powolne siadanie (ramiona

w górę i w przód ), siadanie z

ramionami wyciągniętymi do tyłu i

zrotowanymi na zewnątrz oraz z

rękami z boku (dla podparcia).

Stanie i balansowanie: stopy razem, ramiona

wyciągnięte w przód (dłonie złączone)

oplatają szyję lub talię terapeuty. Terapeuta

może też stać od strony chorej i

podtrzymywać chorą kończynę, która jest

wyprostowana i zrotowana na zewnątrz,

bark uniesiony, a nadgarstek zgięty

grzbietowo. Ciężar ciała przemieszczony jest
w kierunku nogi chorej. W pozycji tej pacjent

porusza kolanami pojedynczo lub

naprzemiennie, podobnie jak podczas chodu.

Ćwiczy się też ruchy rotacyjne miednicy oraz

małe kroki zdrową nogą w przód i w tył (jeśli

to konieczne, terapeuta dociska piętę i palce

nogi obciążonej). Ponadto ćwiczy się chód

bokiem w stronę chorą i stanie skrzyżne. U

młodszych pacjentów dodatkowo ćwiczy się

równowagę w klęku podpartym i prostym,

podnoszenie się z podłogi poprzez siad

bokiem na zdrowej stronie.

Balansowanie i przenoszenie ciężaru w

chodzie i w miejscu i w chodzie

(przygotowanie do stąpania chorą

nogą, bez podciągania miednicy):

opuszczanie miednicy po str. Chorej

(pięta na podłożu) w wykroku nogą

zdrową, rozluźnienie chorego kolana i

poruszanie nim do tyłu przy

opuszczonej miednicy (nie naciskamy

na podłoże chorą stopą), wykonywanie

małych kroczków chorą nogą (w przód

i w tył), chodzenie ze skrzyżowanymi

nogami, obracanie się wokół zdrowej

strony, ułatwianie chodu przez rotację

miednicy i barków oraz chodzenie z

ramionami podtrzymanymi z tyłu.

Oparcie na chorej

kończynie ćwiczymy

w pozycjach:

pronacyjnej, w

siadzie i w pozycji

stojącej.

W pozycji pronacyjnej:

podparcie na

przedramieniu,

przetaczanie w bok i na

plecy z oparciem na

przedramieniu i powrót do

pozycji pronacyjnej,

mobilizacja barku poprzez

nacisk ciężaru ciała.

W siadzie na kozetce:

kończyny górne

wyprostowane, zrotowane

na zewnątrz i oparte z

tyłu – opuszczanie tułowia

w kierunku podparcia i

powrót do pozycji

wyjściowej oraz boczne

pociąganie lub

popychanie tułowia przez

terapeutę.

W pozycji stojącej:

opieranie kończyny górnej

o kozetkę lub o ścianę

podczas chodu:

popychanie i pociąganie

kończyny w przód i w

górę w kierunku ręki i

ramienia (osiowo).

Przedstawione ćwiczenie tworzą

zasób możliwości oddziaływania

terapeutycznego na osoby

dotknięte hemiplegią. W

zależności od okresu choroby i i

potrzeb funkcjonalnych pacjenta

dobiera się ćwiczenia

indywidualne. Technika

wykorzystywania tych ćwiczeń

podyktowana jest natomiast

koniecznością hamowania u

danego pacjenta określonych

wzorców postawy i poruszania się

oraz torowania innych.

Bibliografia :

- Janusz Nowotny „Podstawy
Fizjoterapii cz. 2 – Podstawy
metodyczne i technika wykonywania
niektórych zabiegów”

- Internet Explorer 

Prezentację przygotowali : Bożena
Cieślar i Piotr Bogacki

Dziękujemy za uwagę 