Poznawcze podejście do

motywacji

Motywacja zewnętrzna i

wewnętrzna

NALEŻY DĄŻYĆ DO WZBUDZENIA MOTYACJI

WEWNĘTRZNEJ LUB PRZEKSZTAŁCENIA

MOTYWACJI ZEWNĘTRZNEJ W WEWNĘTRZNĄ

MOTYWACJA ZEWNĘTRZNA

Tendencja do podejmowania

i kontynuowania działań ze względu

na pewne konsekwencje, do których

one prowadzą; związana z poczuciem,

że przyczyna i kontrola działania

ma charakter zewnętrzny i nie jest

zależna ode mnie

MOTYWACJA WEWNĘTRZNA

Tendencja do podejmowania

i kontynuowania działań ze względu

na ich treść; cechą określającą

MW jest ciekawość; czynnikami

motywującymi są: wieloznaczność,

niewyraźność, nowość, złożoność,

dziwność, niezgodność.

Teoria motywacji

wewnętrznej

• Występują motywatory zewnętrzne i

wewnętrzne (podobnie jak w poprzedniej

teorii). Stosowanie motywatorów

zewnętrznych może powodować osłabianie

wewnętrznych. Dlatego ludzi o silnej

motywacji wewnętrznej nie należy nadmiernie

motywować zewnętrznie, ponieważ może to

spowodować efekt odwrotny. Z kolei ludziom o

słabej motywacji wewnętrznej, należy

wskazywać na motywatory wewnętrzne, które

ją wzmocnią. (Deci 1975)

Podział motywacji w ramach teorii

autodeterminacji E. Deciego i

R.Ryana

1) Motywacja wewnętrzna – działanie jest podejmowane wyłącznie ze

względu na zadowolenie i zainteresowanie jednostki. Takie działanie jest

w najwyższym stopniu autonomiczne.

2) Motywacja zewnętrzna – działanie jest podejmowane ze względu na

zewnętrzne wymagania, w celu uzyskania nagrody, czy uniknięcia kary.

3) Motywacja zewnętrzna o charakterze introjekcji- działania co prawda

wypływają z Ja jednostki, ale podejmowane są po to, aby uniknąć

poczucia winy, lęku i niepokoju lub też, aby pozyskać poczucie szacunku

dla własnej osoby.

4) Motywacja zewnętrzna o charakterze identyfikacji-jednostka podejmuje

działanie, ponieważ uważa je za osobiście ważne i wartościowe.

5) Motywacja zewnętrzna o charakterze integracji – działania wypływają z

spójnego systemu ja, w ramach którego funkcjonują określone wartości i

normy. Ten rodzaj motywacji jest w zasadzie zbliżony do motywacji

wewnętrznej

Motywacja wewnętrzna (E.

Deci)

• Nagroda (pozytywne odczucia) zawarta

jest immanentnie w wykonywanym

zadaniu

• Nagrody zewnętrzne zmniejszają

motywację wewnętrzną

• W zarządzaniu modyfikuje ją:

– projektowanie interesujących zakresów pracy
– współzarządzanie
– pozytywna informacja zwrotna o wyniku
– pozytywna ocena pracownika

Motywacja zewnętrzna a

wewnętrzna

• Szereg badań wskazuje, że wewnętrzne

zainteresowanie zadaniem (tj. poczucie, że coś

jest samo z siebie warte zrobienia) zazwyczaj

obniża się, jeśli jest się za nie wynagradzanym.

• Nagrody zachęcają do zawężonego spojrzenia

na zadanie, gdzie nacisk kładzie się na jak

najszybsze jego wykonanie i podejmowanie jak

najmniejszego ryzyka.

• Wg Amabile ludzie czują, że robią coś po to, by

móc dostać nagrodę, to będą mniej kreatywni.

• Coraz liczniejsza grupa badań wskazuje, że

zasada ta nie jest niepodważalna. Nagrody

mogą bowiem obniżać wyniki; szczególnie

wtedy, gdy wymagana jest kreatywność.

• Ludzie zaczynają dostrzegać, że nagroda

warunkuje ich zachowanie, wtedy odczuwają

mniejszą autonomię, a to może negatywnie

wpływać na wyniki.

• Według Richarda Ryana, kreatywność jednostki

spada proporcjonalnie do stopnia, w jakim

ogranicza się jej możliwość podejmowania

decyzji.

• Jeżeli nagroda (pieniądze, wyróżnienie,

pochwała, czy zwycięstwo w konkursie) zaczyna

być postrzegana jako motor działania, to samo

działanie staje się mniej satysfakcjonujące.

• zewnętrzne nagrody mogą zredukować

wewnętrzne zainteresowanie. Osoby, dla

których celem pracy jest zdobycie pieniędzy,

aprobaty, czy pokonanie konkurencji, czerpią

mniejszą przyjemność z wykonywanych zadań,

przez co osiągają słabsze wyniki.

Motywacja wewnętrzna

Motywacja wewnętrzna - tendencja podmiotu do podejmowania i

kontynuowania działania ze względu na samą treść tej

aktywności

Nagrody zewnętrzne a motywacja wewnętrzna
a) badania H.Harlowa, 1950 nad małpiatkami

• Małpy spontanicznie rozwiązują dość złożone zadania manipulacyjne, jeśli

jednak wprowadzi się nagrodę,

• Małpy stopniowo tracą zainteresowanie tą aktywnością (podobny efekt

zaobserwowano u małych dzieci).

b) badania Deci, Lepper, Greene, Nisbett, 1973

• Osoby badane podejmowały pewną aktywność, którą po czasie

eksperymentator przerywał. Wtedy następował czas

• wolny, kiedy osoby badane mogły kontynuować aktywność zaczętą (co

świadczyłoby o motywacji wewnętrznej), lub też zajmować się czymś innym.

Jedną ze zmiennych były obiecane nagrody za poprawne wykonanie zadania.

• Osoby nagradzane wykazywały niższy poziom motywacji wewnętrznej.

Badanie motywacji wewnętrznej

• nagrody hamują spontaniczną tendencję do działania
• Z badań wynika (Festinger i Carlsmith):

– przekonanie badanych, że badanie jest interesujące (a było bardzo nudne)
– ci, którzy dostawali pieniądze -> zadanie było mniej interesujące (motywacja

zewnętrzna hamuje wewnętrzną)

– brak pieniędzy -> zadanie interesujące

• Deci i współpracownicy:

– ludzie są motywowani wewnętrznie -> spostrzegają przyczynę działania w

sobie

– gdy ludzie są motywowani zewnętrznie-> przyczyna działań na zewnątrz
– w przypadku nagród i ograniczeń (przyczyny zewnętrzne) -> motywacja

wewnętrzna spada

• Nadmierny nadzór:

– widzimy postępowanie w przyczynach zewnętrznych
– kiedy wzrasta kompetencja wzrost motywacji wewnętrznej; porażki ją obniżają

Wpływ nagród zewnętrznych

na poziom motywacji

wewnętrznej

• Egzogenny charakter nagrody - czynnik

zewnętrzny wobec zadania obniża
motywację wewnętrzną np. rower za
dobre wyniki w nauce

• Endogenny charakter nagrody –

nieodłączny składnik zadania,
wzmacnia motywację wewnętrzną np.
puchar zdobyty przez sportowca,
podwyżka (A.Kruglanski, 1975)

(wg badań Deci, Ryan, 1985) :

•

Aspekt informacyjny nagrody, polegający na
pochwale -nie powoduje spadku motywacji
wewnętrznej (może ją nawet podwyższyć!)

– nagroda jest konsekwencją samego wykonania

zadania

– nagroda jest uzależniona od wypełnienia ogólnego

standardu

– nagroda jest niespodzianką

•

Aspekt sterujący nagrody, nagroda
materialna -.redukcja motywacji wewnętrznej

• Teoria motywacji wewnętrznej jest koncepcją konkurencyjną

dla teorii nagradzania.

• określone zachowanie człowieka niekoniecznie spowodowane musi

być działaniem pobudki zewnętrznej.

• Źródłem może być odczucie przyjemności płynące z

wykonywanych działań. Ludzie lubią odpowiedzialność za zadania

przez siebie wykonywane; przeciwnie zaś odczuwają jego brak.

• Systemy pracy winny być tak projektowane, aby pracownicy mogli

mieć poczucie kompetencji i kontroli nad działaniem.

• Większość uczonych twierdzi, iż pobudki zewnętrzne i wewnętrzne

kumulują się, a zatem wartość wewnętrzna zwiększa jedynie

zewnętrzne nagrody.

• Jednak E. L. Deci, którzy uważają, iż są to wartości wykluczające

się, tak iż pojawienie się nagród niweluje wpływ motywacji

wewnętrznej.

•

To czy pracownicy mają motywację wewnętrzną zależy
od orientacji przełożonego:

– na kontrolę
– na autonomię (kształtuje motywację wewnętrzną)

•

Kary/nagrody nie zawsze osłabiają motywację
wewnętrzną:

– gdy motywacja wew. jest nagradzana -> to mu nie przeszkadza
– idealnie: motywacja wewnętrzna i zewnętrzna w harmonii

(sprzyjają sobie)

– motywacji wewnętrznej sprzyja informacja o sukcesie ( nagrody

i kary o charakterze informacyjnym)

– sytuacja wyboru wzmaga motywacja wewnętrzna

• ZASADA POMNIEJSZANIA (H.H.Kelley, 1972)

– im więcej potencjalnych czynników może być
przyczyną określonego działania, tym mniejsza
jest rola, jaką jednostka przypisuje każdemu z
nich (tym mniej jednostka jest pewna, że
określony czynnik ma właściwość sprawczą).

• Ochota -.działanie = motywacja wewnętrzna
• Ochota -.działanie + wyrazista nagroda =

ograniczona motywacja wewnętrzna (Ross,
1975)

Motywacja osiągnięć (D.

McClelland)

• Tendencja do osiągania i

przekraczania standardów
doskonałości

• Jest to związane z odczuwaniem

pozytywnych emocji w sytuacjach
zadaniowych, spostrzeganych jako
wyzwanie

Teoria społecznego

uczenia się.

• Jest zbliżona do teorii redukcji siły

napędu, jednak elementem
wzmacniającym działanie ludzi nie są
tu biologiczne nawyki lecz obserwacja
zachowania innych ludzi. Ludzie
samoregulują swoje zachowania na
podstawie obserwowanych wzorów w
otoczeniu. (Bandura 1977)

Poczucie sprawstwa

• Poczucie wolności wyboru
• Poczucie kontroli (wpływu)
• Poczucie własnej skuteczności

(kompetencji)

Poczucie swobody wyboru

• Spostrzeganie więcej niż jedną

możliwość działania

• Przekonanie, że od jego samego zależy

na którą z mozliwości zdecyduje się

(Harvey, Harris, Lightner, 1979; Kofta,

1983)

• Poczucie autodeterminacji –

przeświadczenie, że własne JA jest

źródłem myśli, ocen i działań (Deci,

Ryan, 1985)

Poczucie kontroli

• Spostrzeganie, że zachodzi

związek między działaniem a
występowaniem pewnych zdarzeń
(sukcesu lub niepowodzenia)

Poczucie własnej

skuteczności

• Przekonanie, że jestem w stanie podjąć i

doprowadzić do skutku pewne działanie, które

umożliwia realizację ważnego dlań celu.

• Wiara w swoje możliwości
• Miarą stopnia skuteczności działań jest

osiągnięcie pożądanego przez jednostkę skutku,

a nie sama ocena stopnia zależności między

działaniem a jego wynikami

• Silna zależność poczucia własnej skuteczności z

poczuciem kontroli i wolności wyboru (Harvey i

Harris, 1975; Jellison, Harvey, 1973; Langer,

1975).

Poczucie sprawstwa a poczucie

kontroli

• Kontrola behawioralna – doprowadzenie

do realnych zmian w świecie

• Kontrola poznawcza – przewidywanie z

pewnym prawdopodobieństwem, jaki
będzie przebieg wydarzeń

• O spostrzeganiu własnego sprawstwa

decyduje poczucie wolności działania i
przekonanie, że jesteśmy w stanie
skutecznie wpływać na bieg zdarzeń
oraz możliwość przewidywania zdarzeń

Potrzeba sprawstwa

• Pragnienie bycia przyczyną

zdarzeń jest elementarną
motywacją, porównywaną do
potrzeb biologicznych (De
Charms, 1968, Deci, Ryan, 1985;
White, 1959)

Warunki spostrzegania

sprawstwa

• Określenie warunków

- poczucia wolności wyboru,
- poczucia kontroli
- poczucia własnej skuteczności

Uwarunkowania

zmniejszania poczucia

wolności

• Teoria reaktancji Brehma
• Teoria autodeterminacji
• Teoria atrybucji

Uwarunkowania poczucia

kontroli i własnej

skuteczności

• Wcześniejsze doświadczenia
• Cechy sytuacji
• Poziom kontyngencji (Alloy, Abramson,

1979)

• Prawdopodobieństwo sukcesu (Jenkins,

Ward, 1956)

• Zgodność zachowania z celami jednostki,

akceptowanymi przez nią wartościami i
normami postępowania

Skutki nierealistycznej oceny

własnego sprawstwa

• Iluzja kontroli
• Egotyzm atrybucyjny
• Racjonalizacja
• Myślenie życzeniowe

Poczucie sprawstwa

• Szybkie tempo uczenia się
• Samoinstruowanie się
• Rozwiązywanie problemów
• Kreatywność i oryginalność

myślenia

• Motywacja wewnętrzna