3podejscia do estetyki: Dicke

TEORIA POSTAWY ESTEYCZNEJ (Kant)

, zajm. sie tym co estet.,opis post.estet,przedmiot i przeżycia estet.

XVIIIw Brytyjska fil. smaku (BFS)

Hutcheson- wprowadza poęcie zmysły piękna- idea, która się w nas budzi pod wpływem przedmiotu, wywołuje przyjemnosc. Człowiek posiada: zmysły zewn, rozum, zmysł piękna- zmysł wewn. Jakie przedmioty wywolują piekno?- Jedność w wielości np. w dziełach sztuki łączenie podobieństw z oryg., w prawie- nieskończenie wiele zdarzeń zamkniętych w 1 formule.

Burke- rezygnuje z pojęcia piękna wewnętrznego.

2 uczucia:

Ból- wywołany przez przedmioty wzniosłe- uczucie zachwytu(przezwycięzenie strachu). Ważne dla zachow. jednostki; przedmioty wielkie, duze, silne.

Przyjemność- wywołane przez to co piękne-uczucie miłości, niezbędne dla istnienia społ.; przedm. delikatne, małe, kruche

Hume

-problem obiektywności smaku: percepcja- ktoś może mieć ją zakłóconą, afekt- jednym się coś podoba, innym nie, odwołanie do historii(w różnych czasach ludziom podobało się to samo)- smak jest obiektywny

5elem.wyróżniaj. B.F.S

-1. percepcja- zdrowa, niezakłócona (kontakt ze światem);

2. specyf. rodzaj przedmiotów;

3 zdolność smaku- ma charakter reaktywny;

4 przyjemnośc- satysf.;

5 sąd smaku (to ito jest piękne)

2elementy T.P.E

• percepcja estetyczna- ma charakter relacjonalny, między przedmiotem a podmiotem,

• sąd estetyczny(efekt percepcji)-

1. wersja słaba- musimy zając określ postawe estet aby odkryć przedm. estet.;b)

2. wer.mocna- wszystko możemy uczynić przedm. estet.

Teoria post. estet. jest bardziej ubiektywna od Bryt. fil. sm.

Kant-

Krytyka władzy sądzenia- wprowadzenie do teori post. est.

4cechy sądu piękna wg Kanta:

1) bezinteresownośc(czysta reakcja bez chęci posiadania, piękne jest to co się podoba, odróżnienie piękna od dobra),

2) pozapojęciowość(nie przypisujemy przedmiotowi żadnego sądu. nie oddaje cech przedmiotu);

3) subiektywna powszechność(sąd smaku jest sądem subiektywnym, piękne jest to co się podoba bezinteresownie i subiekt., bez pośrednictwa rościmy sobie prawo do powszechności, każdy robi to sam za pomocą tych samych władz poznawczych);

4)konieczność(wszystkie przedmioty, które nam sie podobają, mają tę samą idealną strukturę, interesuje nas czysta forma celowości- jak wygląda, ale zastosowanie nie)

Schopenhauer-

po co nam postawa estetyczna?

może mieć charakt. poznawczy,

świat to wola i przedstawienie,

postawa estet- odkrywanie nowego świata- wyzwolenie z woli

XXw

Bullough- koncepcja dyst. psych.-

bez właściwego dyst. do przedm nigdy nie bedzie on piękny;

nadmierny dystans i skrócony.

teoria oparta na 2 zasadach

• pozytywnej(w oparciu o inne postawy możemy opisać czym jest post. estet);

• negat(odcina post. estet od wszelkich innych pojęć). Nie możemy przyjąć odp. dystansu wobec wszystkiego!

Stolnitz-

koncepcja bzinteresownej uwagi:

postawa estet- skupienie uwagi na przedm, - konfrontuje bezinteresowną uwagę z innymi koncepcjami,- postawa przechodnia i nieprzechodnia

Aldrich-

„widzieć jako”-

polega na widzieniu czego s jako cos np. kwadrat wpisany w inny z poł. wierzch. może być abażurem lub piramidą z góry

Estetyzacja-

Welsh - rozpatrywanie tego co kiedyś nie było rozpatrywane w kat. estet.-estetyzacja śwaiata; Estetycznej stylizacji podlegają ciała jedn, wnętrza- joga, relacje ludzkie, miasta,sklepy, polityka, ekonomia.

Czynniki wzmagające estetyzacje- moda, media, rynek

2 podejście do estetyki

ESTETYKA JAKO FILOZOFIA SZTUKI

Oddzielenie sztuki od nie sztuki- PARERGON- nauka oddzielająca (Derrida)

Hegel- sztuka ma służyć różnym celom: rozrywce, przyjemności, nadawaniu przyjemnej strony naszemu życiu, ale to sztuka służebna- estetyzacja. Sztuka wolna- sama sobie realizuje cele, jest wtedy gdy zrównuje się z religią i filozofią i staje się przedmiotem ducha absolutnego

Próby zdef. fil. sztuki:

1. w oparciu o idee sztuki

2. wychodzące od materiału empirycznego

ad 1.

Kant (transhistoryczna def. sztuki)- aby zdefin. sztukę należy się odwołać do komunikacji. Sztuka jest komunikacją na 3 sposoby:

*słowo

*gest }idea

*ton

3 obszary za tym:

*poezja, krasomówstwo (retoryka)

*prawda zmysłowa (rzeźba, architektura, sprzęt domowy) }sztuki proste

sztuka pozoru zmysłowego (malarstwo, ogrodnictwo, ubiory, dekoracje)

*muzyka

oraz sztuki łączone- złożone

• śpiew - artykulacja+ modulacja

• opera - śpiew + malarskie przedstawienia

• taniec- muzyka + gra kształtów

Sztuki proste są może piękniejsze, ale złożone bardziej kunsztowne (piękno- wart. estetyczna, kunszt- wart. artystyczna)

Freud- Sztuki powinny dążyć do tego by być proste, wtedy można docenić ich wartość

Hegel- hist. def. sztuki

• sztuka- zmysłowe przejawianie się idei (prawdy o świecie)

• sztuka może mieć swój koniec

• buduje schemat rozwoju sztuki:

1. symboliczna- idea przytłacza materię, nie może się przez nią przebić np. piramidy

2. klasyczna - absolutna równowaga idei i materii

3. romantyczna- zaczyna się wraz z chrześcijaństwem, żadna materia nie jest w stanie pomieścić idei- sztuka traci znaczenie

Jego koncepcja nie jest wystarczająco uhistoryczniona

XIX/ XX w.

1)Sourian

aby zdef. sztukę trzeba odwołać się do 7 prostych danych zmysłowych . Z nich wyprowadza bardziej złożone:

linia-arabeska, rysunek, bryła- architekt, rzeźbabarwa- malarstwo, mal przedstawiające światło- projekcje, film ruch- taniec, patomimia dźwięk artykułowany- czysta poezja, literatura i nieartykułowany- muzyka, mal ilustracyjne

2)Munro Sztuka to umiejętności i ich wytwory. Istnieją 3 poziomy umiejętności oparte na konwencjach kulturowych(umiejętności, umiej. intelektualne, umiej. nast. na wytwarzanie piękna- wyliczyl ponad 100 np akrobatyka, sztuka tatuażu, kosmetyka)

3. Ingarden -Jeśli uda się zdef. dzieło lit. będzie można przenieść tę def. na dzieło wogóle.-Dzieło sztuki jest tworem intencjonalnym o schematycznej, warstwowej budowie oparte na fundamencie bytowym.Dzieło lit. składa się z 4 lub 5 warstw (brzemień słownych, znaczeń, wyglądów, przedm. przedst. w dziele, jakości metafiz.)

Dzieło malarskie (warstwa plam barwnych, schematów wyglądowych, przedmiotu, tematu literack lub hist.)

dzieło filmowe jest zjawiskiem przyliterackim (schematy wyglądowe i warstwa przedmiotów)

3 podejście do estetyki ESTETYKA JAKO METAKRYTYKA

Wietz- Sztuka jest pojęciem otwartym (nie ma sensu poszukiwać def. sztuki). Są różne sztuki, nie muszą mieć cech wspólnych

- Nawiązuje do Wittgensteina. Można odwoływać się do rodzinnego podobieństwa

- Możemy zdef. tylko pojęcia zamknięte (np. powieść lub malarstwo XX w, bo ten wiek się skończył i więcej takich powieści nie będzie)

-Tradycyjna def. sztuki jest niewykonalna

Rola teorii w estet. :

1. jako kryterium rozpoznania

2. jako kryteria oceny

Dicke-Instytucjonalna teoria sztuki

Dziełem sztuki jest artefact, któremu osoba lub osoby działające w ramach sztuki nadała status kandydata do oceny

Tatarkiewicz- Historia estetyki

- przed XVIII w - literatura o sztuce, wiedza o sztuce

- do połowy XVIII w podział na 3 dyscypliny (estetyka, hist. sztuki, krytyka artystyczna)

- XIX w - rozwija podział, umacnia odrębność (estetyka częścią filozofii, hist. sztuki w obrębie nauki, krytyka artyst. w ramach dziennikarstwa). Ciągły apel o współprace tych dziedzin

- XX w - zauważono że estetyka i hist sztuki to wiedza teoretyczna, a krytyka art to wiedza praktyczna

Austin Są zdania:

konstatujące- prawda i fałsz. zdania te można przekształcić w performatywne

performatywy- zdania grożące lub obiecujące

Estetyk i his. sztuki to zdania konstatujące, krytyka to perforamtyw.

Podział na 3 dyscypliny (i na 2 wiedze) zanika. Każda wiedza kierowana jest jakimś interesem, dziś mamay doczynienia z 3 dyskursami, które się przenikają (dyskyrs estetyczny, hist, krytyczny)

Krytyka jako:

wypowiedź (ma charakter zwerbalizowany) elity

jako akt/ działanie (wszelka reakcja na sztuke, nie musi być zwerbalizowana) masy

1. kult wybranych dzieł, artystów

2. wandalizm- niszczenie pewnych dzieł po odebraniu statusu sztuki

Krytyka jest naturalnym przejawem ludzkich wyborów. od tej artystycznej różni sie :

1. sztuka nie ma jasno sprecyzowanych funkcji

2. krytyk sztuki powinien podać nam swoją hierarchię sztuki i sposób jej postrzegania ( na co zwrócić uwagę, czego od niej oczekiwać)

3. krytyk musi umieć zinterpretować dzieło i zaproponować jego odczytanie (nie musimy sie z nim zgadzać)

4. krytyk musi odnieść dzieło do autora, twórcy którego intencje są w jakiś sposób w dziele wyrażone

Interpretcja- nadawanie znaczenia, scalanie elementów, bardziej związana z historią sztuki niż estetyką bo estetycy mówią o przeżywaniu nie interpretacji, ale proste przeżycia zmysłowe to przeżywanie. Historia sztuki- interpretacja historyczna, krytyka artystyczna- interpretacja adaptacyjna. Estetyka zajmuje się teorią interpretacji dzieł sztuki.

Najprostszą teorią znaczenia, która nas doprowadzi do interpret. jest INTENCJONALIZM -rozpoznanie, ujawnienie znaczenia nadanego przez twórcę dzieła. Intencjonalizm nie jest tożsamy z biografizmem. Głębokie ja istnieje poza biografią, ujawnia się w dziele. Intencj. jest zgodny z naszym doświadczeniem.

Zastrzeżenia:

1. intencje są nam nieznane

2. czasami artyście nie udaje się przedstawić swoich intencji

3. intencj. nie pozwala żyć dziełu swoim życiem. nie pozwala na twórczą interpret.

INTERTEKSTUALNOŚĆ- odczytywanie dzieła poprzez inne dzieła.

Błąd intencjonalności- należy go unikać

słabsza wersja- aby dobrze zinterpr. dzieło należy brać pod uwagę intencje autora

silna wersja- utożsamia znaczenie dzieła z intencjami autora

Antyintencjonalizm- KONWENCJONALIZM

Dzieło sztuki jest niezależne od autora i jego intencji, interpret. je wg konwencji kulturowych i językowych. 3 argumenty antyintencjonalizmu:

1. istnieją teksty bez autora

2. słowa i całe frazy zmieniają się w trakcie historii

3. tekst może mieć znaczenie, których autor nie był świadom

Hirsch- w obronie intencjonalizmu

Interpretacja nie jest nam narzucona przez tekst, my dokonujemy wyboru po co chcemy interpretować, jest to wybór etyczny

Tolhurst- HIPOTETYCZNY INTENCJONALIZM- przyjmujemy zawsze jakąś hipotezę, która ułatwia nam rozumienie dzieła

W języku mamy 3 znaczenia- znaczenie mówiącego, językowe, wypowiedzi

Culler

o znaczeniu dzieła decydują 4 elementy:

intencja autora

znaczenie tekstu

kontekst

doświadczenie czytelnika

Bez tych 4 elementów nie ma wypowiedzi.

---