David Hume „Sprawdzian smaku”

• Piękno jest uczuciem / sentyment/ , musi wywoływać przyjemność. Czy istnieje smak obiektywny czy subiektywny? W związku z tym pytaniem dzieli on sąd smaku na :

• sąd smaku : percepcja i afekt (uczucie)

Hume mówi że smak jest obiektywny. Jeśli sąd smaku związany jest percepcją to jest to bład do naprawienia, jeśli coś źle widzimy.

Problem jest z afektem (Gombrich) - ludziom różnych czasów podobały się te same rzeczy - i to ma być dowód że smak jest obiektywny.

Różnice między ludźmi - przyczyny w różnicach zapatrywań odnośnie smaku.

-wiek - różne rzeczy nam się podobają w różnym wieku.

-temperament -

Brytyjska filozofia smaku - 5 elementów - teoria relacjonistyczna

percepcja - postrzeganie rzeczywistości , zmysły mają być zdrowe, związek między jednostką a światem.

Specyficzny rodzaj przedmiotu - przedmioty które pobudzają sens of beauty

zdolność smaku - reaktywny charakter odbiorcy

wytwór smaku - przyjemność zachwyt

sąd smaku - np.. ten rodzaj kwiatów jest piękny zawsze każdemu będzie się podobał

Tych pięciu elementów nie można dostrzec w teorii postawy estetycznej.

Postawa est. - 2 elementy

• swoista percepcja( estetyczna a nie w ogóle postrzeganie)

• sąd smaku - estetyczny sąd smaku, sąd estetyczny

Takie przejście jak powyżej dowodzi rozwoju, ta druga jest lepsza. Jest ona bardziej subiektywna.

Wyróżnia się jej :

-słabszą wersje - w przedmiocie można dostrzec jakości estetyczne, tylko w postawie estetycznej - nie wystarczy zwykła percepcja.

• mocną wersje - dowolny przedmiot można zamienić w przedmiot estetyczny to kwestia naszej postawy, nastawienia.

KANT - pojęcie smaku powtarza po Brytyjczykach. Brytole przebudzili go z dogmatycznej drzemki.

Kant nie jest empirystą. Znamiona sądu smaku wg Kanta:

• bezinteresowność --> nie jest ważne, czy rzecz, którą oceniamy istnieje naprawdę czy nie.(cechy podmiotowe)

• Pozapojęciowość --> nie jest to sąd naszego rozumu. Piękne jest to , co się podoba bez pośrednictwa pojęć. (cechy podmiotowe)

• Konieczność ---> jest przedmiotem koniecznego upodobania, to sąd konieczny wszyscy muszą go zaakceptować. (cechy podmiotowe)

• Musi odkryć bezcelową celowość ---> musimy rozpoznać celową formę, np. sztuka ma celową formę, ale jaki był cel? (przedmiotowość)

+++++To są elementy subiektywizmu+++++++

Formy nie istnieją w świecie to rozum tworzy formy.

Teoria postawy estetycznej - wkład niemiecki:

XX w. - 4 podstawy estetyczne

2 wersje podstawy estetycznej :

• mocna --> wszystko możemy zamienić w przedmiot estetyczny.

• Słabsza --> muszę przyjąć postawę specyficzną, estetyczną by rozpoznać jakości estetyczne.

Ta postawa to pewne nastawienie wobec świata, inne niż zwykle. Tę postawę charakteryzują :

• bezinteresowność

• apraktyczność - nie jest związana z naszym życiem

• skupia się na jakościach, na samych rzeczach

• to pewien stan psychiczny

4 różne podejścia:

Eduard Bullough 1912 - „dystans psychiczny” - aby stworzyć przedmiot estetyczny musimy wobec tego przedmiotu przyjąć odpowiedni dystans.

• za krótki dystans - wtedy nasze praktyczno- życiowe emocje zacierają nam właściwy odbiór postrzegania estetycznego.

• Przedmiot estetyczny, właściwe pole postrzegania. Właściwy dystans warunkiem iluzji.

• Zbyt długi dystans powoduje to, że nie wytwarzamy przedmiotu estetycznego , gdyż przywiązujemy wagę do strony technicznej.

Pojęcie postawy estetycznej

• negatywne --> odcinamy postawę est. Od innych nastawień za pomocą innych postaw.

• Pozytywne --> polega na odcięciu od innych postaw jesteśmy w stanie stworzyć właściwą postawę estetyczną.

Najważniejsza w teorii postawy estetycznej jest możliwość odkrycia est. Wymiaru świata.

J. Stolnitz 1960 --> wyróżnikiem postawy estetycznej jest bezinteresowna uwaga. Postawa krytyka jest dla niego postawą niewłaściwą.

Bezinteresowna uwaga --> rozpatrujemy dane zjawisko bez odniesień do reguł, bez porównań. Jesteśmy pochłaniani przez zajwisko.

Tatarkiewicz : obok postawy est. Jest też postawa poetycka i literacka.

5. Aldrich --> jego koncepcja odwołuje się do Wittgensteina 1963

Teoria postawy estetycznej - polega na widzeniu czegoś jako seeing as - raz widzimy to raz tamto. Dwuznaczność.

Wlot do tunelu, albo abażur

2 rodzaje percepcji:

1. zwykła --> obserwacja - pozwala rozpoznać przedmiot fizyczny.

2. Estetyczna --> uchwytywanie - pozwala uchwycić przedmiot estetyczny. Umieszczamy p. estetyczny w przestrzeni estetycznej - widzenie jako..

Percepcja estetyczna każe widzieć w przedmiotach coś więcej. Do tego przedmiotu dołączamy coś swojego.

M Bearlsley 1983 --> jego koncepcja wchodzi w 3 sposoby uprawiania estetyki. Aby mówić o postawie estetycznej - 2 zasady.

1. oddzielenia --> musimy oddzielić to co jest sztuką od tego co sztuką nie jest.

2. Zdolność percepcji ---> przedmiotem estetycznym może być tylko to co widzimy.

Czy wszystko da się uestetycznić ?

Trans estetyczność estetyki.

Czy ta teoria jest nam potrzebna do kontaktu ze sztuką?

1917 r. ---> M. Duchamp „ Fontanna” ?????

pojęcie estetyzacji :

• wprowadza to pojęcie Wolfgang Welsch - to, co nie było traktowane jako przedmiot estetyczny (?), zostaje teraz traktowane estetycznie. Mówi, że jest to coś oczywistego. Estetycznej stylizacji podlega teraz wszystko. Stylizacja zew. Wyglądów staje się też ważka. Ponadto zaczynamy też kształtować nasze wnętrza <estetyzacja wewnętrzna> Jednostki stylizują swe zachowania, umiejętności komunikacyjne z innymi.

• Ocena kształtów wewnętrznych - ocena ludzi w pracy. To wszystko prowadzi do homo estheticus - człowiek dla którego wartości estetyczne są ważne.

Wg Welscha estetyzacji podlegają też miasta - części miast zostają poddawane liftingowi /czyste jasne, podświetlone/ - miasto jak makieta.

Estetyzacji podlega ekonomia - reklama jako estetyzacja produktu.

Estetyzacji podlega polityka - wizerunek.

Estetyzacji podlega też ekologia --> przekształcenie w hiperestetyczną rzeczywistość, proces ten będzie się rozwijał / np. za pomocą inżynierii genetycznej , poprawianie błędów natury < eugenika powraca z zaświatów III RZESZA!!

Rozpędzenie procesu estetyzacji - media, moda, rynek

3 Formy estetyzacji

• kształtowanie rzeczywistości

• pojmowanie rzeczywistości

• homo estheticus - ideał czasów ponowoczesnych, człowiek nastawiony na zbieranie nowych doznań, wrażeń zmysłowych, lekko ironiczny, nastawiony na przeżywanie świata.

Trzy źródła :

1. sztuka awangardowa

2. metropolitarne życie - miasto ---> niewielki związek z naturą , takie życie jest sztuczne, ale atrakcyjne, życie w mieście jest spektaklem.

3. Dandyzm - narodzone w Angli - wizerunek poddany autokreacji ,

Estetyka jako filozofia sztuki :

Głównym celem jest zdefiniowanie sztuki, oddzielenie jej od tego co sztuką nie jest/art i nonart/

Oddzielenie sztuki właściwej /proper art/ od tego co nie jest sztuką.

Hegel : sztuka może służyć różnym celom / przyjemności, może być błahą igraszką itp- to jest sztuka służebna , użytkowa, która nie jest przedmiotem jego zainteresowań. --> przyjemność to estetyzacja.

Hegel swą uwagę poświęca sztuce niezależnej, wolnej, takiej która sama wyznacza sobie cele, szuka prawdy, tak jak religia i filozofia.

Filozofia - rozważania o prawdzie.

Sztuka czysta - też dotyczy prawdy, leży w kręgu zainteresowań filozofa.

Kant- wychodzimy od idei.

Mówiąc o sztuce trzeba zwrócić uwagę na środki jakimi ludzie posługują się podczas komunikacji.

1. słowo 2) mimika 3) ton -------> prowadzą nas do podziału

• sztuka słowa - poezja retoryka

• sztuka posługująca się mimiką - prawdy zmysłowej (architektura, rzeźba, sprzęt domowy)

Pozoru zmysłowego ( malarstwo, ogrodnictwo, iluzyjne dekoracje wnętrz, tapety boazerie - to co daje złudzenie/ ubiory/ tworzą sztuczny obraz który służy do oglądania/

sztuka dźwięku - muzyka .... sztuki : proste i złożone Złożone to te które wymagają większego kunsztu, ale czy są piękniejsze?

150 lat po Kancie Greenberg i Fried ;

sz. proste są piękniejsze - znamy formę

szt. złożone nie są piękne - wielość form.

Hegel: sztuka jest historyczna , trzy rodzaje:

1. symboliczna - idea nie może przebić się przez formę - jest niejasna , to architektura prehistoryczna np. piramidy

2. klasyczna - idea w równowadze z formą - rzeźba grecka

3. romantyczna - idea dominuje nad formą - sztuka chrześcijańska po antyku greckim

-sztuka jest subiektywna

• sztuka osiągnęła kres w klasycyzmie, ustępuje ona religii i filozofii

Def. Sztuki u Hegla : historyczna, trans historyczna ? Alternatywa : romantyzm - nie ma sztuki lub, trzeba szukać innej definicji.

Roman Ingarden 1930 - „literackie dzieło sztuki” - refleksja nad dziełem literackim.

Koncepcja dzieła sztuki:

----> dziełem sztuki jest twór intencjonalny o schematycznej warstwowej budowie, oparty na jakimś fundamencie bytowym i na aktach odbiorczych / czytelnika/

Wielowarstwowość dzieła sztuki :

• w. brzmień słownych

• w. znaczenia

• w. schematów wyglądu

• w. przedmiotów przedstawionych

• w. jakości metafizycznych

4 warstwy --> dzieło literackie.... 5 warstw --> dzieło sztuki

Analizował film, jako zjawisko,okołoliterackie, jest zbudowany z warstwy schematów, wyglądów i przedmiotów przedstawionych .

W malarstwie - 4 warstwy : plamy barwne warstwa wyglądów, warstwa przedmiotów przedstawionych, w. tematu literackiego.

1959 - tekst o malarstwie abstrakcyjnym jako sztuce dekoracyjnej mamy tu do czynienia tylko z plamami barwnymi.

Fundament bytowy nie należy do dzieła, jest ono w tym fundamencie bytowym zakorzenione/ takim fundamentem jest np. książka. W tradycji oralnej nie było książek, zatem książka niekoniecznie musi być takim fundamentem.

Ingarden bardziej opowiada się za mową niż pismem.

Ingarden chce, aby sposób notacji, zapis graficzny nie był ważny, poezja konkretna, wizualna. Widz musi odróżnić fundament bytowy od dzieła sztuki. Wiele zależy od kompetencji widza.

Kostyrko uważa, że koncepcje Ingardena da się połączyć z koncepcją Panowskiego.

Panowsky „Ikonografia i ikonologia” - wprowadza 3 poziomy:

• znaki preikoniczne (znaczenia naturalne)

• znaczenia ikonograficzne (konwencjonalne kulturowe)

• znaczenia ikonologiczne ( wew. )

Ingarden nigdy nie odwoływał się do Panowskiego.

Materiał, z jakiego wykonane jest dzieło sztuki jest dla Ingardena bardzo ważny. Marzył o tronie z chryzelefantyny buc.

Lata 50 - nie wiadomo co jest sztuką ...

Duchamp”Fontanna” --> ready mades --> jego celem jest niemożność zdefiniowania dzieła sztuki. Widz musi dokonać konkretyzacji i przemienić przedmiot estetyczny w dzieło.

Lata 60 dwa podejścia do dzieła sztuki

1. Funkcjonalne (estetyczne) - wartościujące definicje, dziełem sztuki jest to, co spełnia funkcje przeżycia estetycznego. To co wywołuje to przeżycie jest sztuką. Czyli Fontanna nie jest sztuką.

2. Proceduralne (instytucjonalne) - dziełem sztuki jest wszystko co zgodne jest z zasadami wykonania dzieła w danym czasie i miejscu.

Moris Wietz 1956 - „Rola teorii w estetyce” - inspiracja późnym Wittgensteinem.

Def. Sztuki:

1. formalizm (Bell, Frey) - sztuka to znacząca forma

2. emocjonalizm (Tołstoj) - sztuka to zarażanie emocjami

3. intuicjonizm (B Croce) - sztuka to ekspresja intuicji, to coś przedpojęciowego

4. organicyzm - dzieło sztuki jest organiczną całością.

Teorie takie można mnożyć, ale można je też obalić.

Wg Weitza mają one wady :

- cyrkularność --> wyjaśniają sztukę poprzez nasze relacje z nią, to błędne koło

• niekompletność - pomijają elementy , nie da się tego uchwycić w całości

• pseudofaktualność

Weitz --> pojęcie sztuki , jako pojęcie otwarte. Tylko zamknięte pojęcia można definiować.

Sztuka musi być pojęciem otwartym, bo ciągle ulega zmianom.

Weitz - kryteria rozpoznania - są opisowe

--kryteria oceny są wartościujące .

Wg niego często mieszamy te 2 poziomy - coś jest sztuką tzn. że jest wartościowe

od Wittgensteina - sztuka to gra językowa. To my podejmujemy decyzje czy, coś zaliczamy do sztuki czy nie. Sztuka - podejście otwarte.

Artur Danto 1964 ----> pojęcie świata sztuki „artworld” Brillo Box - Warhol pokazał drewniane pudła opakowane tak że odbiorca odnosił wrażenie, że są to pudełka proszku do prania. Jednak nie ma tu żadnej różnicy, chodzi tylko o wartość wizualną. Różnic trzeba szukać w aspekcie wiedzy o sztuce - chodzi o świadomość tworzenia sztuki.

G Dickie 1971 - koncepcja w pełni rozwinięta „sztuka i to co estetyczne” - instytucjonalna teoria sztuki. / metakrytyka/ - dlaczego coś jest uznawane za sztukę?

Dzieło sztuki - artefakt, coś wytworzonego przez człowieka, któremu nadano status „ kandydata do oceny przez osoby związane ze sztuką. Tymi osobami mogą być : artyści, krytycy, teoretycy, kustosze , historycy sztuki , pracownicy inst. artystycznych, publiczność - zaangażowani w sztukę mogą proponować, aby daną rzecz zakwalifikować jako dzieło sztuki. Nie robi się błędu klasyfikując coś do oceny, ale można wysunąć fatalnych kandydatów do oceny.

Stanowisko Dickiego jest bardzo realistyczne

artefakt - wytworzony przez człowieka?

„Szympansica Betsy” - blejtramy pomazane przez zwierzaka, wystawione później w galerii. Artefaktualizacja.

Wg Dickiego trzeba najpierw o czymś wiedzieć, aby później zrealizować zamysł. Człowiek ma duży wpływ na uznanie czegoś za dzieło sztuki. Zawsze mamy do czynienia z osobą, która występuje w imieniu dzieła sztuki.

Zarzut wobec Dickiego : jego koncepcja to nie definicja sztuki, a opis, jak ona funkcjonuje.

Burger 1974 - „Teoria awangardy” - przedstawia tu instytucje sztuki - to aparat służący wytwarzaniu, rozpowszechnianiu i odbieraniu sztuki w danym czasie. Nowoczesna instytucja sztuki działa od nowożytności. Wcześniej natomiast:

1. sztuka sakralna --> twórca jest kolektywny, odbiorca też kolektywny - twór ma być zrozumiały dla wszystkich. Wytworem jest przedmiot kultu - całujemy rzeźby, modlimy się tralalal, nie chodzi o czystą sztukę.

2. Sztuka dworska --> twórcą jest jednostka odbiór jest kolektywny - opinia całego dworu, zachwyt, przedmiot reprezentacyjny.

3. Sztuka mieszczańska - pod koniec XVIII i XIX wieku -> twórca jest jednostką odbiór jest jednostkowy, wytworem jest dzieło sztuki. Estetyzm.

Sztuka sakralna, dworska przetrwały do dzisiaj. W kwestii sztuki dworskiej - budowle korporacji wypełnione dziełami sztuki, co świadczy o prestiżu..

Fazy świata sztuki:

I 1648 - pierwsze instytucje sztuki - powołanie królewskiej akademii malarstwa i rzeźby w Paryżu, rodzi się system akademicki, zwrócony w przeszłość - największa sztuka już była. W Polsce pierwsza akademia 1900 Akademia krakowska - status nadany przez Franciszka Józefa. Monachium Wiedeń, Petersburg - 3 akademie do których wyjeżdżali Polacy, aby uzyskać status akademika.

II 1663 system noworynkowy / critic dealer/ różne kierunki art, art concept. Awangarda na początku XX wieku. Wierzono, że różnorodność doprowadzi do nowej, jedynej koncepcji sztuki Przyszłość.

III 1980 - art industry - przemysł art biznesmenów , aukcje Ditch zaproponował nazwę.

Ekonomia wpływa na sztukę. Gugenheim i Shell Hans Haacke Zorientowanie na teraz. Sztuką jest to, co jest w świecie sztuki, ale to co poza nim może też nią być i nikomu to nie przeszkadza.

Sztuka się ciągle zmienia, czy istnieją granice sztuki?

Czy wszystko może być sztuką?

Sztuka zawsze towarzyszyła człowiekowi - jest wpisana w naturę człowieka. Zmieniają się formy sztuki.

Denis Dutlon - Czy możemy wskazać elementy określające sztukę w różnych czasach i miejscach ?

1. wirtuozeria - zawdzięczamy ją talentowi i ćwiczeniu / ciężkiej pracy/

2. bezinteresowna przyjemność --> przyjemność jest tu celem samym w sobie, nie służy innym celom, nie jest środkiem.

3. Styl --> może mieć charakter zbiorowy lub indywidualny

4. naśladownictwo -->udawanie, gra

5. skupienie uwagi - działania winny wyrażać intensywne emocje itd.

6. działanie na wyobraźnie - sztuka nie jest elementem praktycznego życia

7. krytyka, język krytyki --> sztuka ma swój język, dzięki czemu możemy wartościować wytwory sztuki i działania.

Sztuka jest pojęciem stopniowalnym.

Welsch - tekst na temat sportu , dzisiejszy sport podlega estetyzacji - to oczywiste. A czy jest on sztuką? Czy widowisko sportowe jest sztuką?

Podobieństwa!

Sport

• działalność symboliczna

• ma swoje reguły, którymi się rządzi

• widowisko sportowe jest celem samym w sobie - samocelowość

• sport czyni sławnym i bogatym, jednak to nie jest celem - celem jest widowisko.

• Nie można mu zarzucić braku kreatywności (KOMU?)

• wyraża emocje ( bardziej wyzwala) jest ekspresyjny

• dostrzegalna jest tu dramaturgia

• sport dramat bez scenariusza

• celebracja przypadku - wynik nieznany / sztuka też wprowadziła przypadek do działalności artystycznej - już od czasów dadaizmu/”

Sport jest podobny do sztuki popularnej wszyscy go rozumieją. ( media)

Sztuka nie ma szans w rywalizacji ze sportem. Mogą pojawić się problemy ze zrozumieniem np. wystawy. Sztuka musi się z tym pogodzić, bo jest elitarna.

Pozycja artysty jest inna niż sportowca. Dzisiejsza sztuka straciła jednoczącą zbiorowość właściwość. Wszystkie kultury rozwinęły zinstytucjonalizowaną praktykę artystyczną i język, który mówi co jest właściwe a co nie w danym miejscu.

Estetyka jako metakrytyka .

Istniała jedna wiedza o sztuce, stąd termin Kunstliteratur - refleksja nad sztuką, wiedzą o sztuce.

Koniec XVIII wieku - podział Kunstliteratur na trzy dziedziny :

1. estetyka Baumgarden 1750

Kant 1790

2. historia sztuki : Winkelmann 1764 - „Historia sztuki starożytnej” - to początek historii sztuki

3. krytyka artystyczna Diderot we Francji istniały salony na których odbywały się wystawy. Diderot pisał przewodnik po tych wystawach.

Wiek XIX ów podział pogłębia, zmieniają się ramy tych dyskursów.

• estetyka rozwija się w ramach filozofii

• historia sztuki rozwija się ramach nauki

W XIX wieku historia sztuki unika wartościowania zajmuje się dokumentalizacją dzieł sztuki. W Polsce np. do dziś nie są zdokumentalizowane dzieła i zabytki.

• krytyka artystyczna rozwija się w ramach dziennikarstwa. Język dziennikarstwa winien trafiać do każdego, krytyka pojawia się w pismach codziennych.

Podział i różnice się pogłębiały, ale twierdzono, że te trzy dziedziny wiedzy o sztuce powinny ze sobą współpracować.

Ogólne pojęcia dot. sztuki - estetyka - oderwana od 2 pozostałych dziedzin byłaby wiedzą pustą

porządkowanie sztuki - historia sztuki

interpretować i wartościować - k art

Estetyka to wiedza teoretyczna --> pogląd zewnętrzny

krytyka artystyczna to wiedza praktyczna --> wew. pogląd, to część świata sztuki.

Krytyk wywiera wpływ na zjawiska artystyczne. Estetyk patrzy na sztukę z zewnątrz. Podział ten jest nie do utrzymania.

John Austin - dwa rodzaje wypowiedzi „ Jak rzeczy łączą się ze słowami”

• wypowiedzi stwierdzające, oparte na opozycji 0 lub 1 - historia sztuki i estetyka

• wypowiedzi performatywne --> stwierdzenia : obiecuje, że kupie, przyrzekam że, mają moc sprawczą /illokucyjną / mają moc sprawczą.

Estetyka jest częścią świata sztuki.

Wszystkie te dziedziny ( dyskursy) zaczynają się przenikać. Nie ma czystych wypowiedzi.

Krytyka - termin grecki krites -->sędzia . Krytyka jako wypowiedź i jako działanie.

1> wypowiedź werbalna

2> środki niezwerbalizowane - obejmuje wszelką reakcje na sztukę - akt, np. wszystkie prywatne i publiczne reakcje na sztukę.

Skrajne warianty ad 2.

kult i wandalizm

J. Białostocki : krytyka jako wypowiedź operowała klasycyzmem a sztuka domagała się wypowiedzi barokowej.

Platon : „Cokolwiek wybierzesz i tak będziesz żałował”

Krytyka wpisana jest w kondycje człowieka. W pewnym sensie wszyscy jesteśmy krytykami.

4 elementy różniące krytykę artystyczną od sztuki.

1. dzieło sztuki nie ma jednej określonej funkcji trudno jest skatalogować dzieła ze względu na funkcje.

2. Krytyk sztuki powinien pokazać w jaki sposób widz powinien patrzeć na dzieło sztuki.

3. Krytyk powinien zinterpretować dzieło, pokazać jakie jest przesłanie.

4. Krytyk musi odnieść dzieło do artysty

Podsumowanie: Estetyka jako metakrytyka to nie tylko krytyka jako wypowiedź, jako działanie - jak funkcjonuje świat sztuki.

Granice sztuki

Granica nie jest naturalna - cytat z książki Derridy. Kto wyznacza granice sztuki? Kto ogranicza wolność sztuki?

1993 --> przykład ograniczenia wolności sztuki - „Piramida zwierząt” Kozyra

1994 -->wystawa na zamku w CSW Warszawa - wideo z ubijania konia

1994 wystawa w CSW cenzura Serrano „Piss christ” 1987

1997 --> nie wystawiono klocków lego Libery w wenecji

1997 w muzeum narodowym w Poznaniu usunięto prace Zofii Kulik - praca dotycząca męskich genitaliów w ermitażu

Interpretacja

Interpretacja nie kojarzy się zbytnio z estetyką, a historią sztuki. Estetyka mówi o przeżywaniu dzieła sztuki , interpretacja nie jest tu najważniejsza. Czy możemy przeżywać dzieło sztuki nie rozumiejąc go?

Interpretacja - nadawanie znaczeń, usensawnianie. W dzisiejszej estetyce pojęcie interpretacji stało się bardzo ważne.

Tatarkiewicz : postawa estetyczna, literacka i poetycka.

Teoria znaczeniowa dzieła sztuki: utożsamienie znaczenia z intencją autora - co autor miał na myśli?

Intencjonalizm różny od biografizmu. Intencjonalizm odrzuca biografie, dzieło jest tworem celowym i tylko ono ma przemawiać nie życie autora. Biografizm - przykład sztuki feministycznej udowadnia, że płeć autora ma znaczenie w procesie tworzenia.. kolor skóry, itd.

Nowa krytyka opowiadała się za close reading , czytamy tylko tekst.

Trzy zastrzeżenia wobec intencjonalizmu:

• intencje są ukryte, brak bezpośredniego dostępu do intencji. Dzięki sztuce artysta dowiaduje się czegoś o sobie, „ja” potoczne i ja głębokie.

Alfred Schutz --> przekładalność perspektyw : ja wiem, że on wie, że ja wiem --> dzięki temu możliwa jest komunikacja. Rozmówcom przyznajemy odpowiednie własne intencje. Nałożenie się horyzontów.

-Intencja różna od znaczenia --> artyście nie zawsze udaje się wyrazić, to co chciał wyrazić.

-Ogranicza on nasze możliwości interpretowania dzieła sztuki, nie możemy dzieła sztuki wzbogacić w nowe znaczenia/przez intencje artysty/

twórcza zdrada - odczytanie dzieła sztuki niezgodnie z intencjami artysty.

h. sztuki - interpretacja historyczna

krytyka artystyczna - interpretacja adaptacyjna / dzieło adaptowane do naszej rzeczywistości/

1946 Bearlsley- spór ....Wimset

intecjonalizm a antyintencjolalizm

intecjonalizm - błąd: znaczenie dzieła utożsamia się z intencją autora 2 wersje tego błędu :

słaba wersja: przy interpretacji trzeba uwzględniać intencję

mocna wersja - znaczenie dzieła sztuki = intencja autora

antyintencjonalizm - konwencjonalizm w oparciu o konwencje artystyczną czytamy dzieło

Dzieło sztuki powinno wg nich mieć samodzielne znaczenie, autor nie powinien trzymać dzieła w określonych ryzach interpretacyjnych.

1967 Ważność interpretowania Hirsch --> obrona intencjonalizmu. Nawiązanie do de Sausseure (desosiera) podział na langue i parole. Język i wypowiedź.

Langue - istnieje niezależnie od nas, należy używać i stosować jego reguły

parole - dzieło sztuki jest wypowiedzią Problem opanowania języka- każdy może wypowiedź rozumieć w inny sposób.

To intencja steruje wypowiedzią!

Bearlsley --> odpowiedź na książkę Hirscha : 2 artykuły

1968 --> „znaczenie tekstu i znaczenie autorskie”

1970 --> „Autorytet tekstu”

3 argumenty przeciw intencji - znaczenia nie trzeba utożsamiać z intencją.

1. istnieć mogą teksty bez autora np. generowane komputerowo, a mają znaczenie

eksperyment Stanleya Fischa ze studentami i ich interpretacjami

2. niektóre słowa czy frazy przyjmują inne znaczenia w czasie rozwoju historycznego kultury

3. sięgający do polisemii --> tekst może mieć te znaczenia, których autor nie był świadomy, bo zmieniają się koncepcje teoretyczne

1976 Hirsch „Cele interpretacji” - w obronie intencjonalizmu

• interpretacja nie jest nam narzucana przez tekst to kwestia naszych decyzji

etyka czytania - czytając dzieło podejmujemy decyzje o tym co chcemy osiągnąć przez interpretacje.

W naszej zachodniej kulturze język jest ekstensją rozwinięciem naszej osoby. Cel etycznej interpretacji powinien być stosowny do oryginalnych znaczeń.

Brak konkluzji sporu.

Sztuka jest formą komunikacji - schemat stosowany w potocznej komunikacji należy przenieść na sztukę --> wtedy możemy poszukiwać intencji.

1978 W. Tolhurst--> hipotetyczny intencjonalizm - zakładamy hipotezy interpretacyjne

HIGH - sztuka wysoka ( niekomercyjna)

LOW - sztuka niska - istnieje? Cz to tylko kicz?

Czy podział ten istnieje czy wart jest potrzymania?

Erwin Panovsky - „Prawdą jest, że komercyjna sztuka może skończyć jak prostytutka, ale prawdą jest też, że niekomercyjna skończy jak stara panna.

T. Cohen --- Dla kogo artysta tworzy?

Dla siebie, dla każdego, dla elity, dla mas

artysta tworzy też dla ludzi, którzy mają podobną kompetencję / artyści tworzą dla artystów/

artysta artystów - wzajemne pole oddziaływania, np. autorytet Marcela Duchampa.

W przypadku tworzenia dla elit i mas mamy do czynienia z podobnym zjawiskiem (sztuka sprzedajna) - artysta dostosowuje swoją twórczość pod odbiorców. Nadając sztuce charakter uniwersalny nie sprzedaje się.

N. Carrol - żyjemy w środowisku zdominowanym przez mass art , żyjemy w świecie bestsellerów. Czy estetyka może ten fakt zignorować?

Sztuka masowa jest najpopularniejszą formą doświadczenia estetycznego.

Mass art - narodziła się w pewnym momencie (nowoczesność XIX wiek wykorzystuje nowe media , film fotografie radio net. Związana jest też z demokratyzacją, o tym też pisał Ortega y Gasset „Bunt mas” Proces ten obejmuje :

• zwiększenie poziomu wykształcenia ludzi

• zwiększenie zasobności ludzi, dostęp do mass mediów.

Sztuka massowa przeznaczona do masowej konsumpcji. Jej miernikiem jest pomiar oglądalności- uzależniona całkowicie od telemiary. Krytyk bardzo ważny przy promowaniu dzieła, rola dziennikarzy. Ta masowa konsumpcja jest gwarantowana przez masowe środki przekazu.

popular art ---> charakter ahistoryczny

John Fiske - nie cała popular art staje się mass art. Tylko ta która zyska aprobatę odbiorców może się taką stać.

Carrol - można zaobserwować jak sztuka popularna staje się masową.

• wodewil XIX w. - lekka forma teatralna - stało się to, kiedy pojawił się film, przechwycił on rolę wodewilu.

• Karnawałowe przebierańce -horror

• melodramaty a film

sztuka masowa używa nowych technologii ma szerszy zasięg.

Nowych technologii używała też awangarda.

Awangarda - używali nowych innowacyjnych technologii by konfundować .

Collin Wood broni awangardy

Greenberg ma ją za kicz

Adorno - opozycja ta jest bardzo radykalna

Różnice między awangardą a mass art.

Awangarda:

• intelektualna, ma sprawdzić, że widz popada w kontakcie z nią w przerażenie

• -trudna

• prowokuje , wzbudza nasz niepokój moralny- dobry przegrywa

• wymaga kompetencji artystycznych

Mass art :

• nie jest intelektualna , nie wymaga wiedzy

łatwa

• moralnie nie prowokująca, dobry wygrywa zły przegrywa

• nie wymaga kompetencji

• nie wymaga wysiłku

Ta opozycja jest modernistyczna.

Carrol o mass art - dziełem sztuki masowej jest coś co jest powielane , jest wytwarzane za pomocą masowych technologii , jest zaprojektowanym intencjonalnie produktem , dostępne masowo.

Ontologia sztuki masowej jest związana z nowymi środkami przekazu. W Benjamin zwrócił uwage na to że żyjemy w kulturze repetytywnego powielania form. (sztuka teatralna broni się przed powielaniem )

Sztuka popularna nie jest związana z przymusem interpretacji jest wieloznaczna , nie ma przymusu jest pragnienie . Te przedmioty wywołują pragnienia i nie są dla wszystkich

+++++++++++++++++++koniec I semestru+++++++

Semestr II

Problem fikcji.

Sztuka ma dużo wspólnego z fikcją, złudzeniem, iluzją...

Fikcja jest czymś w czego istnienie nie wierzymy.

Sztuka urealnia fikcje „to” istnieje o „tym” można poważnie rozmawiać. Postacie z filmów i powieści istnieją poniekąd.

Chopin był niezwykle brzydki, dlatego obecny, znany nam wizerunek artysty powielany jest z obrazu Delacroix. Jego rzeczywisty wygląd nie wpisywał się w ramy stereotypu romantycznego artysty. Argumenty Platona przeciwko mimesis, niepodobna tworzyć kopii kopii.

Fikcja jest gdzieś pomiędzy kłamstwem a prawdą.

John Searle 1969 „Akty mowy” nawiązuje do Austina „Jak słowa operują rzeczami?” - koncepcja performatywów.

• zd. Konstatujące : prawda fałsz, spełniają wymogi logiczne.

• Obok tego obietnice , groźby prośby - performatywy , nie oceniamy ich z punktu widzenia prawdy i fałszu,a fortunności.

Derrida - dekonstrukcja , nie ważne, co chciał autor powiedzieć, ważne co powiedział.

Searle - zajmuje się performatywami lokucja , illokucja i perlokucja

wypowiedź fikcyjna - wypowiedź niepoważna, żerująca na wypowiedziach poważnych, gdy składamy obietnicę w sposób niepoważny.

---------> Searle odrzuca wypowiedzi fikcyjne (coś jest nie tak ) fikcja - specjalny akt illokucyjny Autor dzieła fikcyjnego używa rzeczywistego języka aktów lokucyjnych perlokucyjnych używa w sposób niepoważny. Udaje imituje akty illokucyjne.

Wniosek : kryterium fikcyjność leży w kwestiach illokucyjnych, jeśli są poważne to są realne, jeśli niepoważne to mamy do czynienia z fikcją.

Język używany w ten sam sposób i w fikcji i w rzeczywistości. Jak je odróżnić? Dzięki konwencji.

Akty illokucyjne sprawiają, że nie wymagana jest obszerna wiedza, by powieść zrozumieć..

Fikcja ma własną prawdę , prawdziwe jest to co zostało wypowiedziane i tego konsekwencje.

Searle w tym kontekście mówi o dziełach realistycznych.

Odwołuje się do stereotypów.

Jonathan Culler - trzy inne sposoby oswajania fikcji

• konwencje artystyczne --> konwencja baśni nie dziwi nikogo

• naturalny stosunek do konwencji, naturalny stosunek do fikcji

• parodia, ironia

Ironista prawdziwy nie pragnie być zrozumianym

Parodia jest niemożliwa bez znajomości pierwowzoru.

Prawda a fikcja w dziele. Fikcja jest syntezą prawdy i zmyślenia. Jak czytelnik podchodzi do różnych tekstów. „Kod Leonarda da Vinci”, „Nowy Testament”

Sztuka= prawda + fikcja. Jest czymś więcej niż rozrywką.

4 rodzaje prawdy, wiedzy jakie możemy wyciągać z fikcji:

--> fikcja jako źródło informacji o świecie

-->fikcja jest źródłem wiedzy moralnej, psychicznej metafizycznej

-->fikcja pozwala inaczej spojrzeć na świat

-->wiedza empatyczna rozwijającą inteligencje emocjonalną

Rorty - wyobraźnia - to co nam się wydaje, że mogło się wydarzyć

Nowe media w sztuce.

G Currie - fotografia jest dokumentem, ponieważ, jest ona wskaźnikiem, to ślad czegoś.

• fotografie mimo swoich wysokich zdolności mimetycznych są jednak narracją te dokumenty służą jakiejś opowieści.

Welsch - telewizja -->strategia manipulacji jest tu pojęciem opisowym, a nie wartościującym.

Czy fikcja to wirtualność?

Zanika rzeczywistość, tracimy kontakt z rzeczywistością na rzecz wirtualności.

P Virillo - 3 rodzaje obrazów :

1)obrazy podporządkowane formalnej logice --> mówimy tu o prawdzie i fałszu, malarstwo, rysunek --> rzecz. Przedstawiona za pomocą sformalizowanych schematów.

2. obrazy oparte na dialektycznej logice obrazu--> fotografia i film - obraz przechowuje minioną rzeczywistość.

3) obrazy oparte na paradoksalnej logice obrazu-->pojawiają się teraz mówimy tu o teleobecności, obrazy pokazujące teraźniejszość

Baudlilard - 4 rodzaje obrazów

1. prawdziwy sposób przedstawiania rzecz.- prawdziwości w zasadzie nie da się sprawdzić

2. Fałszywy

3. tworzące nieistniejącą rzeczywistość ( obrazy ideologiczne) - z tymi obrazami jesteśmy oswojeni, przygotowani do demaskacji

4. stające się symulacją - nie odsyłają do żadnej rzeczywistości.- tutaj jesteśmy bezradni, nie wiemy jak wobec nich postępować, tak jak w stosunku do trzeciej kategorii obrazu Virillio

Obaj mówią o wirtualnej rzeczywistości.

Platon w jednym dialogu:

Są dwa przedmioty człowiek i jego obraz. Czy jest to człowiek i jego obraz. Czy dwoje ludzi? Paradoks bliźniactwa: obraz staje się drugą rzeczywistością.

Obecnie nie ma rzeczywistości i obrazu, ale występuje podwojenie rzeczywistości. Występują rz. Faktualna , i wirtulana.

Virillio - paradoksalna logika obrazu pozwala dyskutować podwójnej rzeczywistości.

Baudlliard - świat mediów przyzwyczaja nas do paradoksalnej logiki obrazu.

Mas media uczą nas paradoksalnej logiki, by zrozumieć dzisiejszy przekaz musimy tę logikę przyjąć.

Paul Patton - jak dzięki mas mediom jesteśmy uczeni?

--> efekt realności fazy:

1. kontrolowany przekaz : bezpośredni przekaz np. z Gruzji, któs to filmuje dlatego przekaz jest kontrolowany. Wydaje się nam że widzimy co się dzieje, ale dostęp do info jest za pośredniczony.

2. Proliferacja archiwalnych obrazów : jedne obrazy potwierdzają drugie zaprzeczają --> mnogość różnych punktów widzenia

3. faza pytań- na które w zasadzie nie ma odpowiedzi, możemy wybierać w możliwościach

Na obrazy trzeciej generacji przenosimy obrazy 2 generacji - obiekty logiki fotografii przenosimy na obiekty, które fotografią już nie są.

Nie istnieje bezstronna i obiektywna fotografia wg Flussera. Magia fotografii -wyrywanie zdarzeń z linearnej struktury i zamrażanie tych zdarzeń.

Fotografia jako ikona. Ma ona depolityzującą siłe, obrazy fotograficzne prowadzą do postpolityki, dzięki obrazom uważamy, że tak jest i nie ma miejsca na dyskusje.

Tak długo jak rozróżniamy dwie rzeczywistości, znajdujemy się ciągle w logice przedstawienia, ciągle uważamy co jest rzeczywistością a obrazem. Jest rzecz. I fantom rzeczywistości, fikcja wirtualizacja obrazu.

• przekonuje, że to co widzisz jest rzecz.

• Mieści się w porządku symulacji.

Fikcja zawsze jest związana z narracją. Występuje w różnych obszarach wiedzy : psychologia, antropologia. Jesteśmy otoczeni opowieściami. Opowieści tłumaczą rzecz.

Arystoteles --> dostarczył narzędzi, wprowadził pojęcie narracji pisząc o tragedii

6 elementów tragedii

• fabuła- naśladowcze przestawienie akcji

• charaktery / postacie/ --> nośniki fabuły

• wysłowienie --> sposób opowiadania fabuły

• sposób myślenia postaci i konsekwencje

• widowisko

• śpiew

W opowiadaniu wyróżni 2 kategorie poziomy - fabuła postaci, wysłowienia - to składa się na narracje.

Fabuła - naśladowcze przypomnienie akcji, można to zrobić na różne sposoby. Może być prosta i zawikłana.

Narracja - też sposób przestawienia.

Roland Barthes lata 60 - czy można stworzyć naukową koncepcje narracji?

1966 „ Wstęp do strukturalnej analizy opowiadań”

W narracji jest najważniejsze wysłowienie i fabuła. Dzieli się ona na

• sfunkcjonalizowaną /funkcje są ważne / - najbardziej sfunkcjonalizowane są bajki.

• Oznakową / oznaki są ważne - związane z postaciami i miejscami.

Bachtin - polifoniczność różne osoby mają swój język własny.

Jonathan Culler - 6 pytań podstawowych wobec narracji

1. Kto mówi? / opowiadacz narrator/jaka osoba ?Czy narrator włączony do historii, czy jest na zew?

2. Do kogo mówimy? /adresat/ jaki zakres wiedzy osób do których się mówi ?

3. Kiedy narrator mówi? Czy opowiada w trakcie czy po ich zakończeniu.

4. Jaki język? Może jakiś charakterystyczny dla danej grupy?

5. Jaki jest autorytet mówiącego?

6. Jaki jest punkt widzenia narratora

NARRACJE

narracje mityczne (religijne) - narracje poważne, dla dorosłych to Wielkie Narracje wg Lyotarda

baśnie legendy - narracje niepoważne

znaczenia użycia słowa narracja:

1. płaszczyzna opowiadania - narracyjne strategie: jak opowiedzieć coś, jakim językiem się posłużyć?

2. Płaszczyzna zdarzeń - schemat fabularny : jakie elementy uwzględnić w opowieści.

Narratologia - chciała opracować schematy fabularne:

schematy fabularne :

Arystoteles : 3 elementy :

• fabuła / narracja/

• charaktery

• wysłowienie / narracja/

R. Barthes - 3 poziomy

• historia / story plot/

• działanie / siła napędowa historii/

• wypowiedź

relacja między historią a zdarzeniem

J Culler - 3 elementy

• fabuła

• dyskurs

• zdarzenia

Barthes - narracja zawsze przemyca jakąś ideologię, wizje świata, nawet wtedy, gdy wydaje się nam, że uprawiamy narracje realistyczną/ opisującą tylko rzeczywistość/

H White lata 70 zrewolucjonizował historię 1978 „tropy dyskursu” - przejście od zdarzeń do opowieści. Są różne pojęcia narracji, sposoby wyjaśniania wydarzeń.

1. romans (awanturnicza historia) - wyjaśnianie ideograficzne - implikacje prowadzą do anarchizmu(metafora)

2. komedia - wyjaśnianie organistyczne - implikacje prowadzą do konserwatyzmu(synekdocha)

3. tragedię - wyjaśnienie mechanistyczne - implikacje prowadzą do radykalizmu(metonimia)

4. wyjaśnianie kontekstualne - implikacje prowadzą do liberalizmu ( ironia)

tropy literackie - na nich bazują te 4 ujęcia historii: odpowiednio do czterech powyższych metafora , synekdocha, metonimia, ironia

Wg White'a za każdym razem wybieramy jakąś strukturę narracyjną. Robimy to nieświadomi wobec ideologicznych implikacji - mamy po prostu takie przygotowanie.

Opowieść jest wypaczeniem zdarzeń, każda historia wpisując coś w strukturę narracyjną zniekształca to coś.

Same zdarzenia mają charakter narracyjny - wpisujemy siebie sami w pewną narrację.

White - dokumentalny dramat - połączenie fikcji z rzeczywistością --> hybryda historyczna, metafikcja - zawiera granice między prawdą a fikcją : np. film Stone'a JFK

fabularyzacja - humanizacja czegoś prawdopodobnego

świadomość narracyjna --> mamy większą świadomość tego, że wydarzenia zmieniamy w narracje.

Chodzi tu o uniknięcie koherencji związanej z tym 4 schematami narracji.

Struktura kolażowa --> mieszanie faktów i fikcji

wprowadziła ją powieść modernistyczna, powinniśmy ją zdaniem White'a rozwinąć.

SYMBOL A ALEGORIA!

XVIII w / XIX w. oddzielono symbol od alegorii

symbol --> opiera się na zbieżności z tym co widzialne i niewidzialne

alegoria-->znaczące odniesienie czegoś zmysłowego do czegoś co zmysłowo nieuchwytne

Rozróżnienie to wprowadził Goethe pod koniec XVIII wieku.

Alegoria jest racjonalna

Symbol jest intuicyjny

To rozróżnienie nie było nowatorskie , Goethe nawiązał do rozróżnienia obecnego w średniowieczu.

-------------> dydaktyczna retoryka

-------------> mistyczny symbolizm / Platon/

Odróżnienie symbolu od alegorii wcale nie jest łatwe. Rozróżnienie romantyków.

-symbolika alegoryczna - posługuje się językiem i znakami/ symbolika konwencjonalna

-symbolika ekspresyjna - symbolika indywidualna 0 to artysta proponuje symbole

C Friedrich

• nie istnieje u niego alegoria, symbolika w sensie renesansowym

• istnieją metaforyczne znaczenia

• alegorie czytamy, lub nie

• symbol stwarza większe pole do popisu

Romantycy dawali odpowiednie wrażenie, znaczenie swym przedmiotom

Krajobraz -->wyraz stanu duszy artysty

Podział romantyków w praktyce zatarł się.

Alegoria ma źródło w logosie, tym co rozumne. Zamiast tego, co mam na myśli, mówię co innego.

Symbol mieści się w magii, oparty na dziwnych związkach, na przyciąganiu. To nie jest retoryczne racjonalne.

Alegoria ma zawsze wsparcie w konwencji. Symbol to znak, który wyróżnia wtajemniczonych. Alegoria to figura retoryczna mająca działać na emocje.

Hegel był przeciwnikiem romantycznej koncepcji symbolu.

U podstaw każdego dzieła leży jakaś myśl, która daje się wyodrębnić jako znaczenie dzieła.

Hegel był za symboliką świadomą --> gdy artysta świadomie posługuje się symbolami.

Jung ---> archetyp to wyraz zbiorowej podświadomości.

Sztuka :

1. psychologiczna --> daje się wyjaśnić w oparciu o życiowe doświadczenie

2. twórczość wizjonerska --> odwołuje się do pokładów zbiorowej podświadomości

Archetyp przenoszony jest przez wieki.

Rehabilitacja alegorii XX wieku - sztuka

Burger - „Teoria awangardy”

Oweris „Alegoryczny impuls”

Alegoria składa się z czterech elementów :

1. alegorysta wyrywa coś z życiowego kontekstu i wprowadza to w inny kontekst

2. łączy on wyizolowane fragmenty w nową całość i nadaje jej własny sens - collage

3. melancholia - to postępowanie alegorysty, wszystko co robi zamienia się w pamiątkę

4. alegoria jest obrazem upadłej historii dla odbiorcy

Sześć elementów sztuki postmodernistycznej:

1. zawłaszczanie obrazów gotowych

2. dopasowanie prac do miejsca

3. nietrwałość dzieł

4. akumulacja elementów

5. dyskursywność / obraz + dyskurs/

6. hybrydyzacja

Alegoria ( gr. mówić innym głosem) --- Burger wyróżnia w niej melancholie (postmodernizm)

Symbol (gr. łączyć zespalać) modernizm

---