John Locke

– filozof,

lekarz, polityk,

politolog , ekonomista -

życie i poglądy

Wykład II

Podstawowe fakty z

życia (1)

• Urodził się 29 sierpnia1632 w Wrington

pod Londynem, w rodzinie purytańskiej.

• Ojciec był miejscowym prawnikiem, w

młodości zaangażowanym w rewolucję

purytańską Cromwella.

• Uczył się w elitarnej Westminster

School w Londynie.

• Studiował w słynnym Christ Church

College Uniwersytetu w Oksfordzie w

1652 roku.

Podstawowe fakty z

życia (2)

• Studiował chemię i medycynę, teologię i

filozofię (pisma Kartezjusza, Gassendiego,
Hobbesa).

• Napisał rozprawę doktorską pt.

„Rozważania dotyczące rozumu
ludzkiego”.

• Oprócz tego w Christ College uzyskał

stopień magistra sztuki medycznej.

• Poznał lorda Shaftesbury, który mianował

go swoim osobistym sekretarzem i
lekarzem.

Podstawowe fakty z

życia (3)

• W1668 roku wstąpił do Towarzystwa Królewskiego.

• Wraz ze swoim mocodawcą odbył kilkanaście podróży

służbowych po niemal wszystkich koloniach

brytyjskich.

• Karierę rządową skończył, gdy wdał się w spisek

Anthony’ego Ashleya Coopera przeciw królowi

Karolowi II.

• Zmuszony wyjechać z Anglii przebywał we Francji a

później w Holandii

• Po powrocie do kraju podjął służbę państwową

tworząc ministerstwo kolonii

• Zmarł 28 października 1704 roku w Oates. "Tu

spoczywa John Locke, który był zadowolony ze swego losu.

Jego zalety są zbyt małe, żeby mógł się nimi chwalić. Jego

wady niech przykryje ten grób. Jeśli ktoś szuka życia,

znajdzie je w Ewangelii, jeśli ktoś szuka śmierci, znajdzie ją

tu, na tym cmentarzu i wszędzie".

Podstawowe fakty z

życia (4)

• Uciekł do Francji, gdzie przebywał

w latach 1675 – 1679.

• W 1683 roku, po nowym

prześladowaniu i śmierci
Shaftesbury'ego, uciekł do
Holandii.

• W roku 1689 powrócił do Anglii po

zdetronizowaniu Jakuba II Stuarta.

Dzieła

• „Rozważania dotyczące rozumu

ludzkiego” (1690)

• „Dwa traktaty o rządzie (1690)

• „Listy o tolerancji” (1689)

• ''Myśli o wychowaniu‘’ (1693)

Kierunki zainteresowania

• John Locke zajmował się teorią poznania. W jej

ramach stworzył aparat pojęciowy, będący

później podstawą wielu systemów

filozoficznych od empiryzmu po

fenomenologię.

• Wyjściem do jego rozważań była z jednej

strony fascynacja jasnością Kartezjusza a z

drugiej zdroworozsądkowy osąd

rzeczywistości przejęty od Roberta Boy’la i

Francisa Bacona.

• Celem Lock’a stało się stworzenie systemu

pojęć, których klarowność dorównywałaby

systemowi Kartezjusza, ale bardziej zgodnego

ze zdroworozsądkowym podejściem do

rzeczywistości.

Poglądy na ludzkie

poznanie

Schemat powstawania idei:

• Bodźce zmysłowe tworzą w umyśle wrażenia, które są

następnie automatycznie grupowane w "obiekty", które

nazwał ideami prostymi. Idee proste to np. „jedno, konkretne

krzesło”.

• Idee proste podlegają już procesowi myślenia – tzn. można je

zestawiać, porównywać, analizować i na tej podstawie tworzyć

idee złożone, będące albo uśrednionymi pojęciami

zawierającymi w sobie całe zbiory idei prostych o wspólnych

cechach (np. 'krzesło' określające zbiór wszystkich krzeseł),

albo uśrednionymi pojęciami zawierającymi relacje istniejące

między ideami prostymi (np. 'zderzenie' czyli relacja szybkiego

zetknięcia się dwóch idei prostych ze zbioru 'przedmioty').

• Tak powstałe idee złożone zaczynają żyć w umyśle człowieka

"własnym życiem" tj. ulegają dalszym przekształceniom,

uogólnieniom itd., na skutek czego powstają wreszcie idee

abstrakcyjne – pozornie całkowicie niezależne od bodźców

zmysłowych, w rzeczywistości jednak będące zawsze jakimś

dalekim echem idei prostych.

Poglądy pedagogiczne 1

• Chłopiec z wyższych sfer nie powinien uczęszczać

do szkoły publicznej, lecz uczyć się w domu pod

nadzorem guwernera.

• Do powodzenia w życiu człowiek potrzebuje

czterech rzeczy: cnoty, grzeczności, roztropności,

wiedzy (dlatego wykształcenie zajmuje ostatnie

miejsce w jego programie wychowawczym).

• Chce wychować ludzi cnotliwych, ale mniej

podkreśla wewnętrzną wartość cnoty, niż jej

użyteczność w życiu.

• Żadna kara cielesna nie jest tak skuteczna jak

wstyd przed złym postępkiem zasługującym na

karę, który jest jedynym prawdziwym hamulcem.

Poglądy pedagogiczne 2

• Dziecko traktować należy serio, jako człowieka,

istotę rozumną.

• Bezwzględnie tępić należy: kłamstwo, wyniosłość,

chytrość, płaczliwość i skłonność do okrucieństwa.

• Szczęście doczesne jest zależne od dobrego

ukształtowania umysłu i zdrowia fizycznego.

• Nauka potrzebna jest do celów praktycznych, do

umiejętności konwersacji i obcowania w dobrym

towarzystwie.

• Sprzeciwiał się dawaniu pierwszeństwa łacinie

przed naukami bezpośrednio do życia potrzebnymi,

a dotąd niedopuszczanymi do szkoły.

Poglądy pedagogiczne 3

• W programie nauczania uwzględnia: czytanie i

pisanie, rysunki, nauka języka ojczystego, który

powinien mieć pierwszeństwo przed innymi

językami.

• Potem powinna nastąpić nauka jednego z

języków nowożytnych, dopiero gdy dziecko włada

obydwoma powinno przystąpić do nauki łaciny.

• Z programu nauczania znikają greka, logika i

retoryka.

• Wprowadza w to miejsce: geografię, arytmetykę i

geometrię, astronomię, historię, fizykę oraz

prace ręczne i prowadzenie ksiąg gospodarczych.

• Jest zdecydowanie przeciwny uczeniu się na

pamięć.

Poglądy pedagogiczne 4

wychowanie fizyczne:

• podkreślał znaczenie zahartowania ciała;

• ostrzegał przed ciepłymi okryciami zarówno w lecie jak i w zimie;

• zalecał również mycie nóg dzieci w zimnej wodzie;

• od najmłodszych lat przyzwyczajać należy dzieci do wilgoci, gdyż w

rzeczywistości nasze ciała mogą wytrzymać wszystko do czego są

przyzwyczajone od dzieciństwa;

• nakazywał wystrzegać się zbyt ciasnych ubrań dla dzieci, bowiem uważał

iż mogą mieć one zły wpływ na ukształtowanie się ciała młodzieńca;

• zalecał proste i zwyczajne posiłki;

• zabraniał spożywania mięsa dzieciom poniżej trzeciego roku życia;

• zalecał spożywanie mleka, kleików lub suszonych winogron, bez żadnych

przypraw, cukru ani soli;

• posiłki powinno dziecko spożywać regularnie;

• zakazywał całkowicie spożywania melonów i brzoskwiń a także konfitur;

• był zwolennikiem nieograniczonej ilości snu w wieku dziecięcym.

• ganił rodziców wyższego stanu za zbytnią pobłażliwość i pieszczotliwość;

Poglądy pedagogiczne 5

wychowanie charakteru

• zalecał wytrwałe dążenie do wpojenia dziecku uległości,

pokory i szacunku wobec rodziców i osób starszych;

• zalecał wychowywanie młodzieńca opanowanego i

umiejącego być posłusznym;

• ostrzegał przed ostrymi karami i upokarzaniem, które niszczą i

przytłaczają rozwijający się umysł dziecka.

• proponował wystrzegać się nagradzania dzieci ich ulubionymi

przyjemnościami;

• należy nauczyć dziecko, by wyrzekało się pociągu do

bogactwa i łakomstwa.

• honor i wstyd to najpotężniejsze z wszystkich pobudek

oddziałujących na umysł człowieka, gdy tylko nauczymy go

ulegania ich wpływowi, zalecał więc wpajanie dzieciom

zamiłowania do pochwały i obawę przed wstydem lub naganą.

Poglądy pedagogiczne 6

wychowanie umysłowe

• kładł nacisk na naukę pisania i czytania;

• nauczycielem ma być osoba cnotliwa, mogąca służyć

dziecku za przykład;

• podkreślał znaczenie korzystania z obrazków i pomocy

naukowych, unaoczniających omawiane przedmioty i

zagadnienia.

• uważał, że każdy gentleman powinien umieć rysować i

jeździć konno;

• zakazywał nauczycielom stosowania surowych kar i

okazywania uczniom swojej wyższości;

• uważał, że nie ma sensu ćwiczyć pamięci, gdyż jest to

zdolność umysłu, której nie możemy wesprzeć ani

ulepszyć.