TLENEK AZOTU (NO)
" gaz o charakterze wolnorodnikowym.
" NO jest biosyntetyzowany w organizmie z L-argininy i tlenu cząsteczkowego w
podstawowym stężeniu, które może ulegać nasileniu przez bodz
ce
zewnętrzne
" reakcja jest katalizowana przez enzym syntazę NO (NOS), która występuje w 3
izoformach:
o indukowalnej (iNOS)  aktywowana w makrofagach i innych
komórkach przez interferon ł
o konstytutywnej sródbłonkowej (eNOS)  występuje ośrodkowym
układzie nerwowym i niektórych nerwach
o neuronalnej (nNOS) - zlokalizowana w śródbłonku, płytkach krwi i
innych komórkach
" enzymy konstytutywne są aktywowane przez kalmodulinę zależną od wapnia
" NO z łatwością dyfunduje przez błony komórkowe, nie jest magazynowany,
nie wymaga egzocytozy do opuszczenia wnętrza komórki
" NO jest bardzo nietrwały, ale może tworzyć trwalsze pochodne z hemoglobiną
w krwinkach czerwonych w przypadku niedoboru tlenu; w obecności tlenu NO
ulega inaktywacji przez połączenie z hemem hemoglobiny lub przez utlenienie
do azotynów lub azotanów wydalanych z moczem
" nie działa przez specyficzne receptory zewnątrzkomórkowe
Mechanizm działania:
" aktywacja cyklazy guanylowej, który działa jako wtórny przekaz
nik w licznych
komórkach pośrednio wpływając na Ca2+
" działanie cytotoksyczne przez połączenie z anionem nadtlenkowym, w wyniku
czego powstaje toksyczny anion peroksyazotynowy
Działanie:
" Rozkurcz naczyń
" Hamowanie adhezji agregacji płytek krwi, monocytów i neutrofilów
" Hamowanie proliferacji mięsni gładkich
" Rola przekaz
nika nienoradrenergicznego i niecholinergicznego (NANC) w OUN
i na obwodzie, związany z dojrzewaniem neuronów
" Niespecyficzny mechanizm obronny przed procesami nowotworowymi i
licznymi patogenami (bakterie, grzyby, pierwotniaki ,i pasożyty)  właściwości
cytotoksyczne i cytostatyczne
1
Zastosowania terapeutyczne tlenku azotu:
1. donory tlenku azotu wykorzystywane w terapii:
" pochodne azotanów i azotynów
" nitroprosudek sodu
" pochodne sydnoiminy
2. sildenafil  wpływ na produkcję NO
3. wdychany NO  potencjalne zastosowanie w zespole zaburzeń oddychania u
dorosłych (wybiórczo rozszerza naczynia płucne)
4. hamowanie biosyntezy NO  potencjalne wykorzystanie u pacjentów z
hipotensją
Leki wpływające na syntezę i działanie tlenku azotu:
1. Glikokortykosteroidy hamują syntezę indukowalnej NOS, ale nie konstytutywnej
NOS
2. Syntetyczne analogi argininy np.: L-NMMA i L-NAME, współzawodniczą z
argininą, przydatne jako substancje narzędziowe
" L-NMMA potencjalny lek w leczeniu wstrząsu septycznego lub
ciężkiego nadciśnienia
3. Inhibitory NOS:
" endogenne: ADMA i PIN (białka hamujące dimeryzację NOS)
" syntetyczne:
o N-iminoetylo-ornityna (L-NIO) nieodwracalny inhibitor iNOS w
makrofagach
o 7-nitronidazol  selektywnie hamuje móżdżkową NOS
2