N Beh ST
W08 A (cz.2) 07.12.2010
Hormony a zachowanie.
Regulacja hormonalna w warunkach
stresu.
Dr n. med. Agata Przyborska
1
Insulina
" Insulina:
obni\
a poziom glukozy we krwi poprzez aktywowanie
mechanizmów transportu glukozy do większości tkanek
(głównie mięśni i tkanki tłuszczowej)
hamuje aktywność metaboliczną zwiększającą poziom
glukozy we krwi
hamuje apetyt
" W komórce insulina:
o katalizuje (ułatwia) produkcję ATP z glukozy
o wpływa na przemiany glukozy na glikogen (lub tłuszcz w
tkance tłuszczowej)
2
Efekty działania
insuliny:
-ę!
ę!wychwytu i
ę!
ę!
magazynowania
glukozy
-ę!lipogenezy
- ę! magazynowanie
triglicerydów
- hamowanie
lipolizy
3
Glukagon:
- ę! metabolizm
tłuszczu
- ę! synteza i
uwalnianie glukozy z
wątroby
- ę! rozpad białek
mięśniowych
(aminokwasy słu\
ą do
produkcji glukozy w
watrobie)
4
Następstwa obni\
onego poziomu glukozy we krwi
ST
śENIE GLUKOZY
mg/100m
mmol/L
l
5,7 100 NORMA
4,6 81 zahamowanie wydzielania insuliny
3,8 67 wydzielanie glukagonu, adrenaliny i GH
3,2 56 wydzielanie kortyzolu
2,8 49 zaburzenia procesów poznawczych
2,2 39 letarg
1,7 30 ŚPI
CZKA
1,1 19 drgawki
0,6 10 trwałe uszkodzenia mózgu, ŚMIERĆ
5
Poziom glukozy we krwi
" hiperglikemiczne działanie glukagonu
" hipoglikemiczne działanie insuliny
6
Lezje w obrębie podwzgórza a
zachowania pokarmowe
7
INSULINA LEPTYNA
pobudzanie
hamowanie
jądro łukowate
PVN
NST
hamowanie pobierania pokarmu
8
PODWZGÓRZE
PVN  jądro przykomorowe
NST  jądro pasma samotnego
INSULINA LEPTYNA
pobudzanie
hamowanie
jądro łukowate
neuron NPY
PVN
NST pole
włókna czuciowe z jelit
wzrost NaCl
najdalsze
we krwi
hamowanie pobierania pokarmu
9
PODWZGÓRZE
PVN  jądro przykomorowe
NST  jądro pasma samotnego
INSULINA LEPTYNA
pobudzanie
hamowanie
jądro łukowate
neuron NPY
STRES
PVN
neuron CRH
NST pole
włókna czuciowe z jelit
wzrost NaCl
najdalsze
we krwi
hamowanie pobierania pokarmu
10
PODWZGÓRZE
CRH- hormon uwalniający kortykotropinę
PVN  jądro przykomorowe
NST  jądro pasma samotnego
INSULINA LEPTYNA
pobudzanie
hamowanie
jądro łukowate
neuron NPY
STRES
PVN
neuron CRH
NST pole
włókna czuciowe z jelit
wzrost NaCl
najdalsze
we krwi
hamowanie pobierania pokarmu
11
PODWZGÓRZE
CRH- hormon uwalniający kortykotropinę
PVN  jądro przykomorowe
NST  jądro pasma samotnego
Cukrzyca - Diabetes Mellitus (DM)
" Typu 1  brak wydzielania insuliny
" Typu 2  insulinooporność (zmniejszona ekspresja
receptorów komórkowych dla insuliny)
" Trzy podstawowe objawy cukrzycy typu 1:
Polyuria  du\
e ilości oddawanego moczu
Polydipsia  wzmo\
one pragnienie
Polyfagia  nadmierne jedzenie (ze spadkiem masy ciała!)
12
Sygnały ilości tłuszczu
" Insulina: jej stę\
enie w osoczu wzrasta po ka\
dym posiłku,
ale w płynie mózgowo-rdzeniowym wzrasta TYLKO w
długich okresach czasu
" Leptyna: wyłącznie z komórek tłuszczowych, zmniejsza
pobieranie pokarmu, nasila wydatek energetyczny,
jej poziom w osoczu wzrasta pod wpływem podniesienia poziomu
insuliny (po posiłku!)
jej poziom w osoczu maleje pod wpływem glikokortykoidów
uwalnianych w wyniku postu (głodzenia)
" Insulina i leptyna hamują apetyt poprzez zmniejszenie
wydzielania NPY (neuropeptyd Y = najsilniejszy znany
stymulator jedzenia!)
13
Sygnały ilości tłuszczu
boczna część
podwzgórza
posiłek
LEPTYNA
insulina
lipogeneza +
14
Sygnały ilości tłuszczu
boczna część
podwzgórza
hamowanie
posiłek
jedzenia
LEPTYNA
insulina
glikokortykoidy
lipogeneza +
lipoliza +
15
Sygnały ilości tłuszczu
boczna część
metabolizm +
podwzgórza
hamowanie
posiłek
wydatek
jedzenia
energetyczny +
LEPTYNA
insulina
glikokortykoidy
lipogeneza +
lipoliza +
16
Androgeny:
" Androgeny są to hormony płciowe o budowie sterydowej
o działaniu maskulinizującym, fizjologicznie występujące u
mę\
czyzn, jak i w małych stę\
eniach u kobiet.
" Pierwotnym materiałem do syntezy androgenów jest
cholesterol.
" Produkcja androgenów pozostaje pod kontrolą LH
(hormon luteinizujący)  hormon hormonu tropowego
przedniego płata przysadki
wydzielanie LH zale\
y od GnRH (gonadoliberyny) uwalnianej z
podwzgórza
17
18
Androgeny:
" U mę\
czyzn androgeny produkowane są przez:
komórki Leydiga (śródmią\
szowe) znajdujące się w jądrach 
TESTOSTERON, androsteron
część siatkowatą kory nadnerczy  TESTOSTERON,
dehydroepiandosteron (DHEA)
" U kobiet androgeny wytwarzane są przez:
jajniki  dihydrotestosteron, androstendion
część siatkowatą kory nadnerczy
19
Regulacja wydzielania testosteronu
" Komórki Sertoli ego:
wspomagają i kontrolują
spermatogenezę
regulują stę\
enie
testosteronu w kanaliku
nasiennym
wydzielają czynniki
pobudzające syntezę
testosteronu w komórkach
Leydiga
we wczesnej fazie \
ycia
płodowego mają samym
wpływ na determinację płci
20
Fizjologiczne działanie androgenów:
kształtowanie się męskich narządów płciowych w \
yciu płodowym
wykształcanie się wtórnych cech płciowych (budowa ciała, głos,
typ owłosienia itp.)
wpływ na spermatogenezę
wpływ anaboliczny (zwiększenie masy mięśniowej itp.)
" Nadmiar androgenów u kobiet powoduje szereg zaburzeń:
wykształcanie się męskiej budowy ciała (maskulinizacja),
męskiego typu owłosienia (wirylizacja),
zaburzenia płodności, trądzik, łojotok, łysienie typu męskiego.
21
Podwzgórze
GnRH
Egzogenne
Przysadka
sterydy:
FSH
stałe
zahamowanie
LH
testosteron
kora nadnerczy, jądra
Prawdopodobnie bezpłodny
22
hamowanie
Jajniki
" FSH  pobudza dojrzewanie komórki jajowej
" LH  odpowiada za końcowe dojrzewanie, owulację i
utrzymanie ciałka \
ółtego
23
Estrogeny i progesteron
" Estrogeny (Estradiol, Estron, Estriol):
rozwój drugorzędowych cech płciowych samic
cykliczne zmiany w nabłonku płciowym i śluzówce macicy
popęd płciowy i \
eńskie zachowania seksualne
są tak\
e wytwarzane przez aromatazę obwodową w: tkance
tłuszczowej, mięśniowej, sutku, kościach, jądrach i mózgu.
" Progesteron:
rozrost gruczołów błony śluzowej macicy
po zapłodnieniu - przekształcanie błony śluzowej macicy w błonę
doczesną (w okresie cią\
y wytwarzany jest przez ło\
ysko i
zapobiega skurczom macicy)
brak zapłodnienia  zanik ciałka \
ółtego (i obni\
enie syntezy
progesteronu)
u mę\
czyzn: ~ 0.3 ng/mL
u kobiet : ~ 0.9 ng/mL (faza folikularna cyklu) do ~ 18 ng/mL 
faza lutealna
24
25
Cykl miesięczny
estradiol
progesteron
26
Cykl miesięczny u kobiet
" Kontrolowany przez oś podwzgórze  przysadka - jajniki
początek cyklu - przedni łat przysadki zaczyna wydzielać FSH (hormon
folikulotropowy) działający na pęcherzyk jajnikowy,
pęcherzyk wytwarza coraz więcej estradiolu, a to nasila wydzielanie FSH oraz
powoduje  wyrzut hormonu luteinizującego (LH) prze przedni płat przysadki.
A
ączne działanie FSH i LH powoduje pęknięcie pęcherzyka jajnikowego i uwolnienie
komórki jajowej.
ciałko \
ołte (pozostała część pęcherzyka) zaczyna wydzielać progesteron, który
przygotowuje błonę macicy do zagnie\
d\
ania się w niej komórki jajowej, oraz
hamuje wydzielanie LH
w ostatniej fazie cyklu poziom FSH, LH, estradiolu i progesteronu spadają.
" Chocia\
zmiany poziomu hormonów towarzyszące cyklowi nie wpływają
znacząco na zainteresowanie kobiet seksem, to częściej podejmują one
aktywność seksualną podczas okresu okołoowulacyjnego (Adams, Gold, Burt,
1978).
" Hormony płciowe wpływają na preferencje kobiet dotyczące męskich twarzy:
w fazie lutealnej lub fazie menstruacji preferowały mę\
czyzn z bardziej  kobiecymi
rysami twarzy,
w fazie folikularnej wybierały twarze bardziej  męskie .
27
POZIOM ESTROGENÓW:
28
wysoki niski
Estrogeny a choroba Alzhaimera
" Estrogen zmniejsza ryzyko choroby Alzheimera (Behl, 2002)
jego podwy\
szony poziom pobudza syntezę receptorów
dopaminergicznych i serotoninergicznych (powstawanie sygnałów
nagradzających i dobry nastrój).
" Podwy\
szony poziom estrogenu:
zwiększa płynność wypowiedzi, pamięć słowną, kontrolę uwagową oraz
zdolność sterowania ruchami precyzyjnymi
negatywnie wpływa on na rozpoznawanie przedmiotów na
niekompletnych rysunkach lub obracanie w wyobraz
ni trójwymiarowych
brył (Rosenbaum, 2002)
29
Estrogeny: Estradiol, Estron, Estriol
" Estrogeny roślinne (np. w piwie i soji)powodują:
kobiecy typ otłuszczenia bioder i talii
obni\
ona spermatogeneza i wydzielanie testosteronu
30
Płeć mózgu
" Płeć, oprócz ró\
nicowania cech bezpośrednio związanych z
rozmna\
aniem wpływa równie\
na cechy z nim niezwiązane:
rozmiary ciała, poziom agresji, zachowania rodzicielskie oraz
długość \
ycia.
" Ró\
nice te są w du\
ej części wynikiem działania hormonów
podczas wczesnego okresu krytycznego i w okresie
okołoporodowym.
" Jako przykład przywołać mo\
na doświadczenia przeprowadzane
przez Quadagno (Quadagno, Briscoe, 1977), który wykazał, \
e
wystawione na działanie testosteronu podczas okresu
krytycznego samice małp biorą udział w bardziej gwałtownych
zabawach ni\
inne samice, są tak\
e bardziej agresywne i
częściej przyjmują gro\
ące wyrazy mimiczne.
31
Płeć mózgu
" Badania Berenbauma (Berenbaum, 1999) pokazały ze równie\

w wypadku chłopców i dziewczynek inne są wzorce zabaw
czy poziomu agresji. Dziewczynki, które w cią\
y zostały
wystawione na działanie du\
ych dawek androgenow (z powodu
genu wywołującego zwiększone wydzielanie tych hormonów
przez nadnercza), w porównaniu ze swoim \
eńskim
rodzeństwem, nie poddanym zwiększonemu działaniu
androgenów, bardziej interesują się właściwymi dla chłopców
zabawkami i typami aktywności.
32
Testosteron
" Wpływa na rozwój mózgu - maksymalny poziom w rozwoju
płodowym mo\
e być 4 razy wy\
szy ni\
po urodzeniu,
" Wysoki poziom testosteronu wywołuje postawy dominacji,
pewności siebie, skłonność do rywalizacji.
" Mordercy: 30 x więcej mę\
czyzn ni\
kobiet; mo\
e to wynik
podwy\
szonego poziomu testosteronu?
33
Testosteron
" U mę\
czyzn pobudzenie seksualne jest największe, gdy
poziom testosteronu osiąga maksimum, a więc między 15.
a 25. rokiem \
ycia.
" Na ogół spadek poziomu testosteronu obni\
a aktywność
seksualną - po kastracji większość mę\
czyzn odczuwa
zmniejszenie zainteresowania seksem i przejawia
mniejszą aktywność w tej dziedzinie (Carter, 1992) jednak
spadek testosteronu nie jest przyczyną impotencji.
" Hamowanie działania testosteronu jest czasem
wykorzystywane jako metoda kontroli zachowań
przestępców seksualnych (gwałcicieli, pedofilow).
Obni\
enie poziomu testosteronu (przez cyproteron czy
medroksyprogesteron), podobnie jak u normalnych
mę\
czyzn, powoduje zmniejszenie aktywności seksualnej.
34
Poziom testosteronu na świecie
" Przeprowadzka do innego kraju mo\
e zmienić
stę\
enie testosteronu u mę\
czyzn, (Journal of Clinical
Endocrinology & Metabolism).
University of Pittsburgh w Pensylwanii: stę\
enia androgenów,
estrogenów oraz prekursorów/metabolitów hormonów płciowych
w surowicy u 5003 panów powy\
ej 65. roku \
ycia z Hongkongu,
Japonii, Szwecji, Trynidadu i Tobago oraz USA.
ogólny poziom testosteronu w Stanach Zjednoczonych, Szwecji i
Tobago był podobny, podczas gdy u mieszkańców Hongkongu i
Japonii a\
o ok. 20% wy\
szy ni\
u pozostałych badanych.
u Azjatów, którzy przeprowadzali się do USA, poziom testosteronu
upodabniał się do wskaz
ników typowych dla Amerykanów
pochodzenia europejskiego - wskazuje to na rolę czynników
środowiskowych.
35
Testosteron a choroba Alzhaimera
" Niskie stę\
enie testosteronu mo\
e zwiększać podatność na
alzheimeryzm:
Uniwersytet w Honkongu: w grupie 153 chińczyków w wieku ponad 55
lat u 47 stwierdzono łagodne zaburzenia poznawcze (ang. mild
cognitive impairment, MCI)
po roku w grupie 10 pacjentów rozpoznano chorobę Alzhaimera i
obni\
ony poziom testosteronu
wykorzystanie testosteronu w zapobieganiu alzheimeryzmowi -
hormonalna terapia zastępcza u mę\
czyzn z grupy ryzyka, tj. mających
zarówno obni\
ony poziom androgenów, jak i łagodne zaburzenia
poznawcze.
36
Testosteron
" Wysoki poziom testosteronu:
lepsze przyswajanie wapnia - chroni mę\
czyzn przed osteoporozą
w szpiku powstaje więcej czerwonych krwinek - panowie rzadziej ni\

kobiety maja anemię
ale... większa podatność na choroby  infekcje, depresja, nowotwory
" Jądra dorosłego mę\
czyzny wytwarzają dziennie ok. 4 7 mg
testosteronu, ale jego stę\
enie waha się zale\
nie od emocji,
stanu zdrowia.
Norma to 2,2 9,8 ng/ml krwi. A\
do 25. 30. roku \
ycia
poziom testosteronu u mę\
czyzny utrzymuje się na wysokim
poziomie. Póz
niej stopniowo się obni\
a - między 20. a 80.
rokiem \
ycia spada o ponad 50%.
37
Testosteron
" Niedobór testosteronu - reakcje indywidualne,
mo\
e być skutkiem długo utrzymującego się stresu, nadu\
ywania
alkoholu, nikotynizmu.
powodowany przez niektóre choroby: mia\
d\
yca, cukrzyca czy
schorzenia jąder.
u wielu bez objawów
u innych pojawiają się dolegliwości, które mo\
na by porównać do
tych odczuwanych przez kobiety w okresie klimakterium
zmniejszenie ilości testosteronu - sylwetka mę\
czyzny nabiera
kobiecych kształtów  biodra się zaokrąglają, zarysowuje się
brzuch i piersi. Rzednie owłosienie, jądra się zmniejszają.
Spada, a niekiedy zupełnie zanika zainteresowanie seksem.
Pojawia się uczucie zmęczenia, niska samoocena, apatia.
38
Jennifer Sellers, Greek Mountain College, Poultney :
" Mę\
czyz
ni o wysokim stę\
eniu testosteronu we krwi z
większą determinacją ni\
inni walczą o zdobycie wysokiej
pozycji społecznej i zawodowej.
Szansę na awans mają te\
osoby z niskim poziomem
testosteronu.
" Ró\
nica polega na tym, \
e gdy ju\
awansują, częściej
tracą stanowisko.
39
Testosteron
" Testosteron wpływa na budowę podwzgórza - przednia część
podwzgórza odpowiada za zachowania seksualne, ale tak\
e za
emocje, instynkty, odwagę i agresję.
" Pod wpływem wysokiego stę\
enia tego hormonu w podwzgórzu
tworzy się więcej połączeń między neuronami - gdy w dojrzałym
wieku poziom testosteronu wzrasta, nawet niewielkie pobudzenie
tych neuronów wywołuje chęć rywalizacji i rozbudza motywację do
zdobywania dominującej pozycji.
(prof. Anna Grabowska, Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN
" To tłumaczy, dlaczego osoby z wysokim poziomem testosteronu
często reagują impulsywnie i cenią zawody, w których mogą
podejmować decyzje.
Mają te\
du\
e poczucie niezale\
ności, czują się silne psychicznie, są
stanowcze i gotowe do podejmowania wyzwań - wykazały badania
psychologów z King Saud University w Arabii Saudyjskiej.
40
 śądza osiągnięć (1)
" W \
yciu płodowym w wyniku działania testosteronu w
mózgu wykształca się "\
ądza osiągnięć", tak\
e u \
eńskich
embrionów.
" Badania przeprowadzone wśród 350 Amerykanek
sugerują, \
e kobiety, które w łonie matki otrzymywały
wy\
sze dawki testosteronu, rzadziej wychodzą za mą\
,
mają mniej dzieci, bardziej cenią karierę zawodową,
częściej pracują w zawodach zdominowanych przez
mę\
czyzn i zajmują eksponowane stanowiska.
" Podobne cechy zauwa\
ono u kobiet z wysokim poziomem
testosteronu.
41
śądza osiągnięć (2)
" U dziewcząt pod wpływem zbyt silnego działania testosteronu mo\
e
dojść do defeminizacji (zaniku wra\
liwości seksualnej
charakterystycznej dla kobiet) i przewagi zachowań typowych dla płci
przeciwnej.
" Takie dziewczynki są skore do bójek, bawią się w wojnę, wyścigi
samochodowe lub budują konstrukcje z klocków. Wykazują te\
du\
e
zdolności wzrokowo-przestrzenne.
" Testosteron stymuluje do rozwoju prawą półkulę mózgu. Gdy jego
poziom jest wysoki, prawa półkula rozwija się szybciej, a to prowadzi
do szczególnego rozwoju zdolności wzrokowo-przestrzennych i
matematycznych. Poniewa\
zbyt szybki wzrost prawej półkuli mo\
e
zahamować wzrost lewej, niektórzy badacze przypuszczają, \
e
skutkiem wysokiego poziomu hormonów męskich mo\
e być równie\

leworęczność i dysleksja, które częściej występują u mę\
czyzn.
(prof. Anna Grabowska, Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN
42
Gra handlowa ( Nature 2009) (1)
" Związek poziomu testosteronu i agresji potwierdzały przez wiele lat
niektóre badania naukowe na zwierzętach: samce gryzoni pozbawione
jąder zupełnie traciły chęć do walki o pozycję w stadzie.
" Dr Christoph Eisenegger i ekonomista Ernst Fehr z Uniwersytetu w
Zurychu, a tak\
e Michael Naef z Royal Holloway w Londynie postanowili się
dowiedzieć, czy ten testosteron działa na ludzi podobnie jak na zwierzęta.
" Do gry handlowej z wykorzystaniem prawdziwych pieniędzy zaproszone
zostały jedynie kobiety  o niskim (zwykle) stę\
eniu testosteronu (zmienia
się ono w trakcie cyklu menstruacyjnego).
" Przed eksperymentem ka\
da z uczestniczek przeszła gruntowne badania
psychologiczne oraz m.in. badanie stę\
enia tetosteronu
" Badanym losowo przydzielono role.
" Reguły gry ustalono tak, aby pozwalały zarówno na czyste, uczciwe
postępowanie, jak i na zagrania nie fair.  Partnerzy biznesowi mogli ofertę
przyjąć lub odrzucić. Jeśli nie doszło do porozumienia, równie\
partner nie
zarabiał.
43
Gra handlowa ( Nature 2009) (2)
" Przed przystąpieniem do eksperymentu części uczestniczek podano 0,5 mg
testosteronu, część otrzymała placebo.
" Spodziewano się, \
e te kobiety, które otrzymały dodatkowy testosteron, powinny
w negocjacjach przyjąć bardziej agresywną postawę, być bardziej egocentryczne i
ryzykować częściej, nie zwa\
ając na przykre konsekwencje.
" Wyniki eksperymentu szybko rozwiały te oczekiwania:
Te uczestniczki, które dostały dawkę testosteronu, zachowywały się bardziej fair,
rzadziej prowokowały konflikty, łatwiej wchodziły w interakcje społeczne. Wszystko po
to, aby zredukować ryzyko odmowy transakcji.
" Z góry zało\
one przekonanie, \
e testosteron wywołuje agresywne bądz

egoistyczne zachowanie ludzi, zostało w naszym eksperymencie łatwo obalone 
podsumował badania dr Eisenegger.
" Przekonanie, \
e testosteron wywołuje agresję u ludzi, zostało obalone
44
Gra handlowa ( Nature 2009) (3)
" Wiedza o działaniu testosteronu okazała się znacznie silniejszym czynnikiem
wpływającym na zachowanie agresywne ni\
sam hormon.
Dlatego  według badaczy  uczestniczki eksperymentu, które otrzymały placebo,
ale myślały, \
e dostały dawkę testosteronu, miały skłonności do zachowań
agresywnych w większym stopniu ni\
te, które testosteron otrzymały. Skutki
przypisywane działaniu hormonu biorą się raczej ze złej opinii o nim ni\
z jego
działania.
" Wyniki eksperymentu podsunęły badaczom myśl, \
e sam testosteron wzmaga
wra\
liwość na status społeczny.
Wśród zwierząt, które tworzą proste systemy społeczne, zagro\
enie pozycji mo\
e
się objawiać agresją.
" W skomplikowanej strukturze społeczeństwa ludzkiego pozycję gwarantują
zachowanie i reguły, a nie agresja  powiedział Michael Naef z Royal Holloway,
współautor artykułu w  Nature .
" To nie hormon, ale wzajemne oddziaływanie pomiędzy testosteronem i
zró\
nicowanym środowiskiem społecznym powoduje zachowania fair lub
agresywne.
45
Pośrednie działanie testosteronu (1)
" W przeszłości udowodniono, \
e testosteron oddziałuje supresyjnie na
układ odpornościowy, przez co panowie są podatniejsi na szereg chorób
i częściej doświadczają nawrotów.
Poza tym mę\
czyz
ni w większym stopniu ni\
kobiety
przyczyniają się do rozprzestrzenienia choroby w populacji. Do
tej pory nie było jednak wiadomo, co odpowiada za drugie z opisanych
zjawisk.
" 2008 - Daniel Grear z Uniwersytetu Stanowego Pensylwanii
postanowił sprawdzić, w jaki sposób testosteron wpływa na zachowanie
jednostek, bo być mo\
e to jego wysoki poziom zwiększa np.
ryzykowność działania, a wskutek tego epidemia łatwiej się
rozprzestrzenia.
" Amerykanie sztucznie zwiększyli stę\
enie tego hormonu u dzikich myszy:
24. losowo wybranym samcom (wszystkie zostały schwytane w łapki w 5
lokalizacjach hrabstwa Huntington) wszczepiono implanty testosteronowe.
innym 25 samcom wszczepiono fałszywe implanty.
grupa kontrolna - nie poddana \
adnym zabiegom.
46
Pośrednie działanie testosteronu (1)
" We wszystkich lokalizacjach myszy łapano dwa razy w tygodniu przez
1,5 miesiąca przed i 1,5 po manipulacji hormonalnej.
Ryzyko chorób stwarzane przez samce mierzono, monitorując ich
ruchy, a więc sieć kontaktów społecznych (wszystkie myszy
wyposa\
ono w nadajniki  łatwa lokalizacja)
" Badanie wyłapanych ponownie myszy wykazało, \
e średnia liczba
kontaktów zwierząt, którym podano "placebo" lub
testosteron, z samcami i samicami znacznie wzrosła po
manipulacji eksperymentalnej.
" Oznacza to, \
e wszystkie myszy mieszały się w większym
stopniu, gdy wśród nich znajdowały się osobniki z
podwy\
szonym poziomem testosteronu
" Uzyskane wyniki sugerują, \
e wystarczy, by tylko niektóre osobniki w
populacji miały wysoki poziom testosteronu. Wpływają one bowiem
na zachowanie otoczenia i napędzają transmisję chorób (patogenów)
przekazywanych przez bliski kontakt.
47
48
Ogólny zespół adaptacyjny
" W 1956 roku Hans Selye opublikował swoją teorię
stresu chronicznego, znaną współcześnie jako
Ogólny zespół adaptacji (GAS).
" GAS jest to wzorzec reakcji na stres, który stanowi
pierwszą linię obrony organizmu przed potencjalnie
szkodliwymi czynnikami - występuje, gdy organizm styka
się z ka\
dym stresorem.
49
General Adaptation Syndrome GAS (Ogólny zespół
adaptacyjny).
" Początek koncepcji stresu zaczyna się w przypadkowo
wykrytym przez Selye go  zwykłym zespole choroby .
" Selye, jeszcze jako student stawiał sobie pytanie
 dlaczego rozmaite czynniki chorobotwórcze (np. te które
wywołują odrę czy grypę) posiadają wspólną właściwość
wywoływania  nieswoistych objawów .
" Ten zwykły zespól chorobowy był pierwszym dowodem
(dla Selyego) ze  nieswoiste cechy choroby są z
istotną właściwością stresu.
50
General Adaptation Syndrome - GAS (Ogólny zespół
adaptacyjny).
" Dalsze doświadczenie Uniwersytetu McGill w Montrealu
doprowadziły do skrystalizowania się teorii stresu -
nieswoitej reakcją organizmu na wszelkie stawiane mu
\
ądania.
" Według Selye go wa\
nym argumentem  nieswoistości
reakcji stresowych jest mechanizm aktywacji układu
wewnątrzwydzielniczego, a ściślej kory nadnerczy.
" Stresor - podwzgórze  CRH  ACTH  kortykoidy.
" Kortykoidy - zmniejszanie i zanik grasicy i węzłów
chłonnych, hamowanie reakcji zapalnych i wytwarzania
glukozy, owrzodzenia układu pokarmowego (wysoki
poziomem kortykoidów we krwi oraz Autonomiczny Układ
Nerwowy
51
Adaptacja do stresu
" Zespół zmian , wywołanych działaniem czynników szkodliwych
(stresorów: zranienie, infekcja , wysoka temperatura, hałas, itp.)
ma charakter przystosowawczy
" Adaptacja:
Lokalny zespół adaptacyjny (LAS-Local Adaptation Syndrome):
specyficzne zmiany zachodzące w miejscu występowania stresora (np.
w miejscu oparzenia)
Ogólny zespół Adaptacyjny (GAS) obejmuje zmiany niespecyficzne,
uogólnione.
" GAS rozwija się poprzez trzy stadia:
1. reakcji alarmowej
2. odporności
3. wyczerpania
52
1. Reakcja alarmowa
" Stadium reakcji alarmowej - mobilizacja sił obronnych
organizmu.
" W tym stadium wyodrębnia się dwie fazy:
1. faza szoku, obejmująca początkowy bezpośredni wpływ
czynnika szkodliwego na organizm charakteryzujący się
wystąpieniem pierwszych sygnałów pobudzenia organizmu do
obrony(np. spadek ciśnienia krwi lub obni\
enie temperatury),
bądz
wskaz
ników uszkodzenia organizmu,
2. faza przeciwdziałania szokowi, obejmująca reakcje obronne,
którym towarzyszą zmiany w funkcjach fizjologicznych (np.
wzrost ciśnienia we krwi, podwy\
szenie temperatury ciała).
53
2 i 3 Stadium odporności i wyczerpania
" Stadium odporności  względna adaptacja:
organizm względnie dobrze znosi czynniki szkodliwe działające
ju\
jakiś czas, a słabiej toleruje inne bodz
ce, które uprzednio
były nieszkodliwe.
" Stadium wyczerpania - gdy czynniki szkodliwe
działają zbyt intensywnie bądz
zbyt długo
uogólnione pobudzenie prowadzi do utraty zdolności obronnych
rozregulowanie funkcji fizjologicznych,
w ostatnim stadium wyczerpania mogą pojawić się względnie
trwałe reakcje patologiczne, które przy dalszym
działaniu stresora mogą prowadzić do śmierci.
54
Neuroimmuno
modulacja
55