Prasa jest najpopularniejszym źródłem informacji po wojnie.
Cenzura represyjna - po druku.
Cenzura prewencyjna – przed drukiem.
W dzisiejszych czasach cenzura właściwie nie istnieje. Są jednak przypadki, gdy cenzorem jest redaktor naczelny (na przykład gdy gazeta utrzymuje się z ogłoszeń rządowych).
Przed wojną istniała w Polsce cenzura represyjna.
W „komunie” wprowadzono w prasie system akcesyjny.
Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (GUKPPiW) - przez niemal 44 lata funkcjonariusze tego urzędu pracowicie czuwali nad tym, by do publicznej wiadomości przedostawały się takie tylko opinie i informacje, które władza uważa za pożądane, lub - w najgorszym wypadku - obojętne dla swoich interesów. Zadaniem GUKPPiW był według dekretu z 1946 r. "nadzór nad prasą, publikacjami i widowiskami" oraz "kontrola rozpowszechniania wszelkiego rodzaju utworów za pomocą druku, obrazu i żywego słowa".
Według GUKPPiW ingerencje dotyczyły w głównej mierze:
• rzekomych wynaturzeń systemu socjalistycznego
• niekonstruktywnej krytyki władz, złośliwych aluzji politycznych na temat sytuacji wewnętrznej i stosunków zagranicznych
• drastycznego ujmowania problemu kolizji między obowiązującymi przepisami a wymogami życia
• rzekomo niskiego morale naszego społeczeństwa i imputowania różnych plag społecznych
W PRL-u prasa wskazywała ludziom jak żyć (<- typowe dla systemów totalitarnych).
Radio Wolna Europa – było jedynym źródłem prawdy.
W komunizmie we wszystkich dziedzinach używano pojęcia walki.
Prasa mobilizowała ludzi do aktywności politycznej.
W PRL-u istotna była „rekordomania” – współzawodnictwo pracy.
Język prasy w PRL-u:
• zmilitaryzowanie języka w opisach prozaicznych czynności (żniwa stawały się bitwą o urodzaj, akcja siewna była polem walki o chleb); życie obywateli było elementem
„walki o pokój”
• język był traktowany instrumentalnie
• walce o pokój służyło wszystko, co wynikało z programu z partii komunistycznej
• regulacje cen = podwyżki (w PRL-u nie można było mówić o podwyżkach)
• strajki określano czasowym opuszczeniem pracy
• niedookreślenie – pewne grupy, określone koła (używano do określenia pewnych grup społecznych – Michniki, Kuronie, Bankruci polityczni)
• strajkujący (1976) – margines społeczny, chuliganeria, wichrzyciele, rozwydrzeńcy, elementy, grasujące bandy
Podział rynku prasowego po wojnie:
1.) dzienniki partyjne – adresowane do szeregowych członków; pisane prostym językiem; świat czarno-biały; język prostacki, niski poziom dziennikarstwa i warsztatu dziennikarza, prasa wskazywała rzeczywistość. Dzienniki partyjne miały obowiązek publikowania wystąpień najwyższych organów partyjnych, robotnicy byli zmuszani do prenumeraty dzienników partyjnych. Ruch Korespondentów Robotników Chłopskich – włączenie w tworzenie gazety chłopów, robotników, rolników. W PRL-u prasa była tania, gdyby była droga zaprzeczałaby socjalizmowi.
2.) prasa czytelnikowska związana ze Spółdzielnią Wydawniczą Czytelnik, związana z osobą Jerzego Borejszy. Była adresowana do inteligencji. „Czytelnik” wpływa na wzrost czytelnictwa w Polsce. Książki wydawane przez „Czytelnika” były tanie.
Borejsza wydawał je nawet na papierze gazetowym, żeby każdy mógł sobie na nie pozwolić. Borejszy udało się założyć najpopularniejsze, najnowocześniejsze czasopismo. Dziennik czytelnikowski był dobrze zredagowany, miały wysoki poziom tekstów, zainteresowanie sprawami czytelnika; w szczególny sposób były traktowane przez cenzorów. Dzienniki czytelnikowskie dostały koncesję na delikatną krytykę władzy. Do 1948 roku można było stwarzać pozory wolności słowa. „Czytelnik”
osiągał ogromne zyski reklamowe. W 1948 roku odwołano Borejszę ze stanowiska prezesa „Czytelnika”. W 1951 roku „Czytelnik” (Instytut Prasy) stracił prawo do wydawania prasy. Tytuły czytelnikowskie zostały przejęte przez Spółdzielnię Robotniczą Prasa.
3.) dzienniki popołudniowe – treść lżejsza, tematyka sensacyjna (satyra, humor) Funkcje prasy w PRL-u:
- organizatorska (konkursy, zachęcanie do aktywności politycznej)
- propagandowa (np. cenzura kontrolująca praworządność treści)
- rozrywkowa (mniejsza zawartość niż dzisiaj)
- informacyjna
Cechy charakterystyczne rynku prasowego w PRL-u:
• centralizacja
• system koncesyjny, ograniczenie wolności prasowej, działalności prasowej
• duży wpływ cenzury na teksty prasowe
• specyficzny język (nowomowa, militaryzacja języka, stosowanie pewnych zabiegów o charakterze ideologicznym)
• podporządkowanie języka funkcji ideologicznej (język – pochodną ideologii)
• Ruch Korespondentów Robot.-Chłop.
• kampanie publicystyczne (integracja ziem odzyskanych)
• plany gosp. (kampania w marcu 68r.)
• trudności z weryfikacją nakładu
• przez pewien okres istniała prasa koncesjonowana
• silne podporządkowanie władzy politycznej
• szczególny charakter pracy dziennikarza (żeby zostać dziennikarze trzeba było przejść kursy ideologiczne)
• horyzontalna – łączenie kapitału w obrębie jednego sektora, np. TV (Bauer, Verlagsgruppe Passau, Axel Springer)
• krzyżowa – w obrębie różnych sektorów (Agora, ITI)
• wertykalna – w obrębie różnych etapów produkcji i dystrybucji (Polsat) Tylko ta pierwsza regulowana jest przez prawo.
Koncentracja kapitału:
- zwiększenie możliwości kształtowania treści przez właścicieli
- zmniejszanie kontroli rynku
- zmniejszanie konkurencji
- ograniczanie szans dostępu do rynku
- zwiększanie możliwości wielokrotnego użycia tych samych treści
CZOŁOWI WYDAWCY:
• Bauer, VGP (Polskpresse), Marquard Polska, Bonnier, Gruner + Jahr (<- 75%
udziałów ma Bertelsmann)
Marquard Polska
CKM, Playboy, Cosmopolitan, Voyage, Shape, Joy, Pani domu, Pani domu poleca, Oliwia, Sekrety serca, Cienie i blaski
Bauer (większa specjalizacja)
Motor, Auto-moto, Kurier TV, Tele Tydzień, Tele Świat, To&Owo, Świat seriali, Super TV, Imperium TV, Telemax, PC Format, Click!, Next, CD Action, Fotografia i aparaty cyfrowe, Twój Styl, Pani, Życie na gorąco, Twoje Imperium, Na żywo, Chwila dla Ciebie, Świat Kobiety, TINA, Kobieta i życie, Show, Takie jest życie, Bella relaks, Rewia, Świat i ludzie Bonnier
Puls Biznesu
Gruner + Jahr
Focus (Fokus historia), National Geographic, Traveler, Gala, Glamour, Naj, Claudia, Rodzice, Moje gotowania
Polskapresse
Polska (Głos Wielkopolskie, Gazeta Krakowska, Gazeta Wrocławska, Dziennik Łódzki, Dziennik Bałtycki)
Express Ilustrowany, Dziennik Polski, Echo miasta
Media regionalne:
Głos – Dziennik Pomorza, Echo dnia, Dziennik wschodni, Gazeta codzienna – Nowiny, Gazeta Pomorska, Teraz Puławy
Prasa bezpłatna: MM Moje Miasto, Teraz (Białystok, Gorzów, Kielce, Koszalin, Opole, Radom)
Burda, Top Gear, Chip, Samo zdrowie, Dobre rady, Elle, InStyle, Sól i pieprz, Mój piękny ogród/dom, Prześlij przepis, Elle Decoration
DZIENNIKI – ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu.
Sprzedaż dzienników w kwietniu:
Nakład:
Sprzedaż:
Fakt
652,927
473,912
Gazeta Wyborcza
520,340
358,522
Super Express
327,184
196,129
Rzeczpospolita
184,680
116,500
Dziennik
211,281
83,441
Czytelnictwo: (październik 2008 – marzec 2009):
Gazeta Wyborcza
15,18 %
Fakt
15,15 %
Metro
7,6 %
Super Express
7,45 %
Dziennik
4,5 %
Rzeczpospolita
4,45 %
Wpływy z reklam: (luty 2009)
Gazeta Wyborcza (65,96 mln zł)
Polska
Fakt (12,45 mln zł)
Rzeczpospolita
Dziennik
Wpływy reklamowe w 2008 roku:
Gazeta Wyborcza (1.009.35 mln)
Dziennik
Fakt
Rzeczpospolita
2008 rok – wydatki na reklamę po raz pierwszy w Internecie były wyższe niż w prasie Dziennik „Nowy dzień”:
- powstał 14 listopada 2005 roku
- zlikwidowano go 23 lutego 2006
- format pisma między tabloidem a dziennikiem opiniotwórczym
- Dziennik powstał jako prasa anty dla GW
- cena Dziennika wymusiła obniżkę GW
- Dziennik jest opiniotwórczy
- dodatek Dziennika „Życie jest piękne” analogią do „Wysokich obcasów”
Sposoby na powstrzymanie spadku sprzedaży:
- dodawanie gadżetów (filmy, książki, japonki)
- kolekcje
- rozwój portali internetowych (blogi, treści równoległe lub nowsze)
- redukcja kosztów (kupowanie tekstów, stażyści, amatorzy)
- Internet e-wydania (wyborcza.pl + gazeta.pl)
Uzupełnianie a nie przechodzenie do Internetu.
- pakiety reklamowe
- wzrost ceny
- dywersyfikacja (Polskapresse – Gratka, Agora – Autrader, Radio, AMS)