IV. Pedosfera i biosfera
1. Wyjaśnij, dlaczego procesy wietrzenia są procesami przygotowującymi do powsta-
wania gleby.
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
2. Na rysunku przedstawiajÄ…cym profil glebowy gleby bielicowej podpisz jej poziomy.
3. Na podstawie opisu rozpoznaj typ gleby.
a. Tworzą się na terasach zalewowych dolin pod wpływem akumulacji namułów (alu-
wiów) podczas wylewów rzek. Są to gleby żyzne często wykorzystywane rolniczo.
.............................................................................
b. Swą nazwę zawdzięczają barwie poziomu próchnicznego. Powstają w zagłębieniach terenu
z wysokim poziomem wód gruntowych przy udziale roślinności łąkowej. Cechuje je gruby
poziom próchniczy .............................................................................
4. Gleba powstaje w cienkiej, powierzchniowej warstwie zwietrzeliny skalnej pod
wpływem działania czynników glebotwórczych. Do wymienionych czynników dopisz dwa
brakujÄ…ce:
skała macierzysta, warunki wodne, czas, działalność człowieka
....................................................................................................................................................................................................................
5. Gleby różnią się między sobą grubością poziomu próchnicznego. Wśród wymienionych
niżej gleb podkreśl dwa typy gleb, które mają poziom próchniczny o największej grubości.
a. czarnoziemy b. gleby tundrowe c. gleby brunatne d. szaroziemy
1
LICEUM  TESTY DLA CIEBIE  publikacja internetowa
Geografia, 2. semestr nauki
Marianna Bugdał, Barbara Kłos
Copyright # 2004 by Wydawnictwo Szkolne PWN
www.egzaminyszkolne.pl
6. Do gleb astrefowych zaliczamy rędziny. Zaznacz nazwę skały macierzystej, na której
rozwinęły się te gleby.
a. gliny polodowcowe b. wapienie i gipsy
r r
c. skały wulkaniczne d. piaski wydmowe
r r
7. Wśród wymienionych gleb zaznacz gleby śródstrefowe.
a. bagienne b. tundrowe c. bielicowe
r r r
d. czarne ziemie e. sołonczaki f. brunatne
r r r
8. Duży wpływ na przebieg procesów glebotwórczych wywierają warunki klimatyczne.
Wymień czynniki kształtujące glebę zależne od klimatu.
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
9. Regosole i litosole to gleby charakterystyczne dla terenów o specyficznym podłożu.
Zaznacz typ obszaru, na którym przeważnie występują te gleby.
a. obszary górskie i sandry b. obszary torfowisk
r r
c. obszary przesuszone d. obszary o podłożu węglanowym
r r
10. PrzyporzÄ…dkuj opisy cechom gleb.
a. naturalna zdolność gleby do zaspokajania potrzeb roślin i dostarczania im składników po-
karmowych w zakresie wody, powietrza i pierwiastków pokarmowych
b. przemiany abiotyczne, głównie wietrzenie i szereg procesów biologicznych wzajemnie na
siebie oddziaływujących
c. osiąganie określonych plonów z jednostki powierzchni pola po dokonaniu odpowiednich
zabiegów agrotechnicznych
a b c d
Cechy gleb:
1. proces glebotwórczy
2. żyzność
3. urodzajność
4. zabiegi agrotechniczne
11. Biosfera odgrywa istotną rolę w kształtowaniu pokrywy glebowej. Wymień dwie is-
totne funkcje biosfery dla kształtowania się gleb.
a. ..............................................................................................................................................................................................................
b. ..............................................................................................................................................................................................................
12. Przyporządkuj typom lasów odpowiadający im typ gleb.
Typy lasów: Typy gleb:
a. olsy 1. mady
a b c
b. lasy łęgowe 2. torfowo-murszowe
c. bory suche 3. brunatne
d. lasy mieszane 4. bielice
5. rędziny
2
LICEUM  TESTY DLA CIEBIE  publikacja internetowa
Geografia, 2. semestr nauki
Marianna Bugdał, Barbara Kłos
Copyright # 2004 by Wydawnictwo Szkolne PWN
www.egzaminyszkolne.pl
13. Rozmieszczenie zwierząt na Ziemi jest nierównomierne. Zaznacz sferę, która jest
największym pod względem objętości środowiskiem życia na Ziemi.
a. atmosfera b. hydrosfera
r r
c. pedosfera d. litosfera
r r
14. Zaznacz nazwę ery, w której pojawiła się biosfera.
a. archaik b. proterozoik
r r
c. mezozoik d. kenozoik
r r
15. Na podstawie opisu rozpoznaj formację roślinną.
a. Liczne są gatunki płożące. Dominują krzewinki i byliny kłączowe. Następuje szybki ich
rozwój podczas krótkiego lata. ......................................................................................................................................
b. Runo stanowią byliny i rośliny zielne o owłosionych liściach. Drzewa mają twarde, skó-
rzaste liście i dobrze znoszą letnią suszę. ...............................................................................................................
16. Uzupełnij tabelkę, wpisując do niej rośliny z listy poniżej, charakterystyczne dla
podanych formacji roślinnych.
Rośliny: porosty, mahoń, piołuny, pistacje, wełnianka, sosna, oliwki, świerk, ostnice,
wawrzyny, begonie, kauczukowiec
Formacja roślinna Rośliny
a. step
b. tajga
c. tundra
17. Oznacz literą P zdania prawdziwe, literą B zdania błędne.
a. Epifity to rośliny samożywne rosnące na ciele innych roślin, np. ananasy i storczyki .............
b. Na obszarach o bardzo słonym podłożu rosną kserofity .............
c. Efemery (efemerydy) pojawiają się gwałtownie po deszczu, ich rozwój jest bardzo szybki, a
suszę mogą przetrwać w postaci nasion .............
18. Spośród wymienionych roślin zaznacz relikty czwartorzędowe póz
noglacjalne.
a. topola włoska b. limba
r r
c. dąb bezszypułkowy d. wierzba lapońska
r r
e. jarzÄ…b brokinia f. malina moroszka
r r
g. brzoza karłowata h. wierzba zielna
r r
i. wierzba szerokolistna j. dębik ośmiopłatkowy
r r
3
LICEUM  TESTY DLA CIEBIE  publikacja internetowa
Geografia, 2. semestr nauki
Marianna Bugdał, Barbara Kłos
Copyright # 2004 by Wydawnictwo Szkolne PWN
www.egzaminyszkolne.pl
19. Przyporządkuj typom zbiorowisk roślinnych wymienione rośliny.
a b c
Typy zbiorowisk: Rośliny:
a. łęgi 1. dęby, buczyny
b. grÄ…dy 2. lipy, kasztanowce, sosny, brzozy
c. olsy 3. wierzby, olchy, topole, wiązy, dęby
4. olcha czarna, olcha szara, olcha zielona, jesiony
20. W Europie, mimo małej jej powierzchni, występuje duże zróżnicowanie biosfery.
Przyporządkuj określonej formacji roślinnej typowe gleby i żyjące w tych formacjach ro-
ślinnych zwierzęta.
Gleby: czarnoziemy, cynamonowe, tundrowe, bielicowe, brunatne, szaroziemy, inicjalne
Zwierzęta: wilk, renifer, suseł, gronostaj, żubr, daniel, węże, sarna, chomik,
muflon, jaszczurki, zajÄ…c
Formacja roślinna Gleby Zwierzęta
a. stepy
b. makia śródziemnomorska
c. półpustynie
21. Do Polski świerk wkracza z dwóch stron. Zasięg występowania świerku rasy pół-
nocnej wyznaczają: Pojezierze Mrągowskie i Nizina Podlaska, a dla świerku rasy górskiej:
Nizina ÅšlÄ…ska, Wysoczyzna A
ódzka i Roztocze. Na mapie konturowej Polski wytycz:
a. zasięg południowy i zachodni świerku
b. zasięg północny świerku.
4
LICEUM  TESTY DLA CIEBIE  publikacja internetowa
Geografia, 2. semestr nauki
Marianna Bugdał, Barbara Kłos
Copyright # 2004 by Wydawnictwo Szkolne PWN
www.egzaminyszkolne.pl
22. Wõ
orach występuje piętrowy układ roślinności. Przyporządkuj piętrom roślinnym
w polskich górach charakterystyczne dla nich rośliny.
Piętra roślinności: Rośliny:
a. regiel dolny 1. kosodrzewina, jałowiec
b. regiel górny 2. świerk, jodła
c. subalpejskie 3. krokus, goryczka
a b c d
d. alpejskie 4. dÄ…b, buk
5. porosty, mchy
23. Porównaj i wykaż dwie różnice występujące pomiędzy lasem olsowym i łęgowym.
a. ..............................................................................................................................................................................................................
b. ..............................................................................................................................................................................................................
24. Przyporządkuj formacjom roślinnym podane niżej nazwy krain geograficznych, w ob-
rębie których one występują.
Krainy geograficzne: Pojezierze Fińskie, Pogórze Kazaskie, Wyżyna Szottów, Wielka Równina
Prerii, Jawa, Kotlina Kongo, Dolina Śmierci, Półwysep Arabski
Formacje roślinne Krainy geograficzne
a. pustynne
b. bezdrzewne
25. Na kontynentach Ameryki Północnej i Południowej spotykamy wszystkie formacje
roślinne występujące na kuli ziemskiej. Podane formacje roślinne ponumeruj zgodnie z
kolejnością ich występowania od północy ku południu.
a. tajga ............. b. pustynia lodowa .............
c. las monsunowy ............. d. las liściasty .............
26. Literą P oznacz zdania prawdziwe, a literą B zdania błędne.
a. Codzienne deszcze zenitalne występujące w strefie lasówrównikowych przyczyniaja do
ÛsiÄ™
akumulacji dużej ilości próchnicy .............
b. Jedną trzecią powierzchni lasówna świecie zajmują borealne lasy iglaste .............
c. W klimacie śródziemnomorskim rosną na glebach cynamonowych wiecznie zielone, twar-
dolistne lasy i zarośla .............
27. Rośliny i zwierzęta obszarów pustynnych wykształciły szereg przystosowań do dłu-
giego okresu suszy. Wymień po trzy różne rodzaje przystosowań:
a. zwierzÄ…t: .......................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
b. roślin: ............................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
5
LICEUM  TESTY DLA CIEBIE  publikacja internetowa
Geografia, 2. semestr nauki
Marianna Bugdał, Barbara Kłos
Copyright # 2004 by Wydawnictwo Szkolne PWN
www.egzaminyszkolne.pl
28. Charakterystyczną cechą obszarówgórskich jest piętrowość roślinności. Wymień trzy
najważniejsze przyczyny takiego układu roślinności.
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
29. Wydziela się trzy zasadnicze środowiska życia w wodach. Są to: litoral, pelagial
i abisal. Wymień trzy czynniki, które wpływają na występowanie zwierząt w wodach.
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
30. Skreśl błędne określenia w poniższych zdaniach.
a. Biocenozy o przewadze zwierzÄ…t panujÄ… na lÄ…dach/w wodach.
b. Życiem roślin i zwierząt zajmują się dwie odrębne nauki przyrodnicze, czyli botanika i
zoologia/zoologia i fitogeografia.
c. Rozmieszczenie ekosystemów uzal
znione jest przede wszystkim od temperatury, na-
słonecznienia i opadów/ od gleby, opadów i zasolenia.
6
LICEUM  TESTY DLA CIEBIE  publikacja internetowa
Geografia, 2. semestr nauki
Marianna Bugdał, Barbara Kłos
Copyright # 2004 by Wydawnictwo Szkolne PWN
www.egzaminyszkolne.pl
Modele poprawnych odpowiedzi
do testów
IV. PEDOSFERA I BIOSFERA
Nr Prawidłowa odpowiedz
Nazwa sprawdzanej umiejętności Poziom Kat.
zad. wymagań takson.
1. Dzięki procesom wietrzenia możliwa jest Wyjaśnianie i ocenianie przebiegu oraz PP C
działalność wody, która sprzyja wkra- konsekwencji zjawisk i procesów przy-
czaniu i rozwojowi roślin, mających is- rodniczych
totny wpływ na tworzenie się próchnicy.
2. A0  ściółka, A1  poziom próchniczy, jw. P B
A2  poziom wymywania, B1  poziom
wmywania, C  skała macierzysta
3. a. mady Znajomość faktów, pojęć, zależności, PB
b. czarne ziemie prawidłowości i teorii niezbędnych do
zrozumienia i przedstawienia zdarzeń,
zjawisk i procesów w zakresie geografii
fizycznej
4. warunki klimatyczne, świat roślin jw. P B
i zwierzÄ…t
5. a, c jw. P B
6. b jw. P B
7. a, d, e jw. P B
8. charakter zwietrzeliny, nawilgocenie gle- Wyjaśnianie i ocenianie przebiegu oraz PP C
by, okres i warunki wegetacji roślin, konsekwencji zjawisk i procesów przy-
przyrost masy biologicznej rodniczych
9. a Znajomość faktów, pojęć, zależności, PP B
prawidłowości i teorii niezbędnych do
zrozumienia i przedstawienia zdarzeń,
zjawisk i procesów w zakresie geografii
fizycznej
10. a  2, b  1, c  3 Wyjaśnianie i ocenianie przebiegu oraz PC
konsekwencji zjawisk i procesów przy-
rodniczych
11. Obumarłe organizmy dostarczaja glebie jw. P B
Û
wielu składników odżywczych;
rośliny pełnią funkcję ochronną, gdyż
zapobiegajÄ… erozji eolicznej i wodnej;
ilość masy organicznej warunkuje przy-
rost próchnicy;
rodzaj roślinności wpływa na odczyn
gleby.
12. a  2, b  1, c  4, d  3 Znajomość faktów, pojęć, zależności, pra- PB
widłowości i teorii niezbędnych do zrozu-
mienia i przedstawienia zdarzeń, zjawisk
i procesów w zakresie geografii fizycznej
13. b jw. P B
14. b jw. P B
15. a. tundra jw. P B
b. makia
7
LICEUM  TESTY DLA CIEBIE  publikacja internetowa
Geografia, 2. semestr nauki
Marianna Bugdał, Barbara Kłos
Copyright # 2004 by Wydawnictwo Szkolne PWN
www.egzaminyszkolne.pl
Nr Prawidłowa odpowiedz
Nazwa sprawdzanej umiejętności Poziom Kat.
zad. wymagań takson.
16. a. ostnice, piołuny jw. P B
b. sosna, świerk
c. porosty, wełnianka
17. a. P, b. B, c. P jw. P B
18. b, d, e, f, h, j jw. PP A
19. a  3, b  1, c  4 jw. P A
20. a. czarnoziemy; suseł, chomik jw. P B
b. gleby cynamonowe; daniel, muflon
c. szaroziemy; węże, jaszczurki
21. Korzystanie z różnych z
ródeł informacji PC
w celu odczytywania, interpretowania i
przetwarzania informacji zapisanych w
postaci mapy, tekstu, tabel, wykresów,
fotografii, modeli i schematów
22. a  4, b  2, c  1, d  3 jw. P C
23. a. Olsy związane są z wodą stojącą, a łęgi jw. P C
z wodą przepływającą;
b. W skład olsów wchodza olsze
Ûgłównie
i wierzby a w składzie łęgów dodatkowo
wyróżniamy: topole, wierzby, jesiony.
24. a. Półwysep Arabski, Wyżyna Szottów, Znajomość faktów, pojęć, zależności, PB
Dolina Śmierci; prawidłowości i teorii niezbędnych do
b. Pogórze Kazaskie, Wielka Równina zrozumienia i przedstawienia zdarzeń,
Prerii zjawisk i procesów w zakresie geografii
fizycznej
25. 1  b, 2  a, 3  d 4  c Korzystanie z różnych z
ródeł informacji PB
w celu uogólniania treści geograficznych
26. a. B, b. P, c. P Znajomość faktów, pojęć, zależności, pra- PA
widłowości i teorii niezbędnych do zrozu-
mienia i przedstawienia zdarzeń, zjawisk
i procesów w zakresie geografii fizycznej
27. a. aktywność podczas chłodnych nocy, Wyjaśnianie i ocenianie przebiegu oraz PP C
przebywanie w czasie dnia w norach, konsekwencji zjawisk i procesów przy-
ogony pełniące rolę parasola, oddawanie rodniczych
nadmiaru ciepła przez duże uszy
b. pokrycie warstwą wosku, długie ko-
rzenie, krótki cykl wegetacji, przetrwanie
pory suszy w postaci nasion lub cebulek,
ograniczone parowanie dzięki specjalnej
budowie liści
28. Spadek temperatury wraz z wysokością jw. PP C
pogarsza warunki wegetacji roślin, słabo
wykształcone gleby w wyższych partiach
i silne wiatry przyczyniaja s/
e do wy-
Û
stępowania formacji bezdrzewnych, na-
chylenie stoków sprzyja erozji gleb.
8
LICEUM  TESTY DLA CIEBIE  publikacja internetowa
Geografia, 2. semestr nauki
Marianna Bugdał, Barbara Kłos
Copyright # 2004 by Wydawnictwo Szkolne PWN
www.egzaminyszkolne.pl
Nr Prawidłowa odpowiedz
Nazwa sprawdzanej umiejętności Poziom Kat.
zad. wymagań takson.
29. odległość od brzegu, Znajomość faktów, pojęć, zależności, PP B
głębokość, prawidłowości i teorii niezbędnych do
ilość światła, zrozumienia i przedstawienia zdarzeń,
możliwość zdobycia pożywienia zjawisk i procesów w zakresie geografii
fizycznej
30. Należy skreślić: jw. P B
a. na lÄ…dach
b. zoologia i fitogeografia
c. gleby, opadów, zasolenia
9
LICEUM  TESTY DLA CIEBIE  publikacja internetowa
Geografia, 2. semestr nauki
Marianna Bugdał, Barbara Kłos
Copyright # 2004 by Wydawnictwo Szkolne PWN
www.egzaminyszkolne.pl