Prace oryginaIne
Mikol. Lek. 1998, 5 (3): 149-155
ISSN 1232-986X
Badania nad niektórymi determinantami patogennoS
ci
u grzybów z rodzaju Candida
A study on certain fungaI pathogenicity determinants in Candida
Jadwiga Sysło1, Anna B. Macura2
1
Pracownia Immunologiczna Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. G. Narutowicza w Krakowie
2
Zakład Mykologii Instytutu Mikrobiologii CM UJ w Krakowie
Oceniono wybrane czynniki determinujące patogennoS
ć (wytwarzanie enzymów proteolitycznych, tworzenie agregatów oraz
zdolnoS
ć przylegania) u grzybów Candida. Szczepy Candida izolowano z różnych materiałów klinicznych, oceniając również
ich gęstoS
ć w poszczególnych materiałach. SpoS
ród 271 wyizolowanych szczepów 210 zidentyfikowano jako Candida albicans,
pozostałe 61 szczepy należały do 9 innych gatunków rodzaju Candida. Szczepy wszystkich badanych grzybów, cechujące się
wysoką liczebnoS
cią grzyba w badanym materiale klinicznym, wykazywały większą zdolnoS
ć adherencji i silniejsze własnoS
ci
hydrofobowe i proteolityczne. Szczepy o większej zdolnoS
ci adherencji charakteryzowały się silniejszymi własnoS
ciami pro-
teolitycznymi i zdolnoS
cią tworzenia agregatów. ZależnoS
ci te były statystycznie znamienne. Nie wykazano zależnoS
ci między
wrażliwoS
cią na leki przeciwgrzybicze a własnoS
ciami proteolitycznymi, hydrofobowymi i adherencją.
Słowa kIuczowe: Candida, patogennoS
ć, adherencja, hydrofobowoS
ć, aktywnoS
ć proteolityczna
The following pathogenicity determinants were evaluated in Candida: proteolytic enzymes production, aggregation, and
adherence capacity. Candida strains were isolated from various clinical materials. Their abundance in the particular specimens
was also assessed. Out of 271 strains isolated, 210 were identified as Candida albicans while the remaining 61 belonged to
9 other Candida species. All of the fungi under study that were more abundant in the specimens had higher adherence
capacity as well as stronger hydrophobicity, and proteolytic activity. The strains of higher adherence capacity revealed
stronger proteolytic activity and aggregate producing ability. All of those relationships were statistically significant. However,
the proteolityc properties, hydrophobicity and adherence capacity did not correlate with the susceptibility to antifungal
drugs.
Key words: Candida, pathogenicity, adherence, hydrophobicity, proteolytic activity
Wstęp W zależnoS
ci od wyniku interakcji między grzy-
bem a organizmem gospodarza, może dojS
ć do roz-
Grzyby występujące w naszym klimacie należy winięcia się grzybicy lub nie. Decydującą rolę w tym
uznać za typowe drobnoustroje oportunistyczne, sa- procesie odgrywają wieloczynnikowe determinanty
profitujące w S
rodowisku człowieka. Do rozwoju zaka- chorobotwórczoS
ci zależne od mikroorganizmu oraz
żenia grzybiczego dochodzi w przypadku zadziałania odpornoS
ci gospodarza. Adherencja  przyleganie,
czynników usposabiających, stwarzających dogodne należy do ważniejszych czynników chorobotwórczo-
warunki do ich wzrostu i rozwoju. Do ustroju człowieka S
ci grzybów i odgrywa dominującą rolę w patogene-
dostają się, na przykład, przez jamę ustną lub nosową, zie kandydozy. Istotne znaczenie mają enzymy pro-
pochwę, uszkodzoną skórę, a przebieg zakażenia dukowane przez grzyby z rodzaju Candida, których
w dużym stopniu zależy od ogólnego stanu ustroju ży-  obiektem enzymatycznego ataku są zbudowane
wiciela oraz gatunku grzyba i zjadliwoS
ci szczepu. z białek i lipidów błony komórkowe gospodarza. Nie-
149
Jadwiga Sysło, Anna B. Macura Mikol. Lek. 1998, 5 (3)
które szczepy Candida wykazują silne właS
ciwoS
ci i kontrolnej. Szczepy nieagregujące nie tworzyły agre-
hydrofobowe (tworzenie agregatów złożonych z du- gatów w próbie badanej i kontrolnej.
żej liczby blastosporów), co przyczynia się do więk- WłaS
ciowoS
ci adhezyjne grzybów Candida do ko-
szej zdolnoS
ci przylegania grzybów do różnych po- mórek ssaków zostały wykazane na podstawie testu
wierzchni (3, 4, 7). adherencji in vitro do komórek z błony S
luzowej policzka
ChorobotwórczoS
ć jest funkcją wielu determinant (8, 9). Istotą tego testu jest inkubacja komórek grzybów
działających łącznie, w wyniku czego dochodzi do kan- z komórkami nabłonka w roztworze fizjologicznym NaCl.
dydozy. Obejmują one: kolonizację błon S
luzowych Po inkubacji i usunięciu komórek grzybów, które nie
przez niewielką liczbę komensalnych blastosporów, przylgnęły do komórek nabłonka, liczy się pod mikrosko-
pączkowanie prowadzące do zwiększenia ich liczby na pem przeciętną liczbę komórek grzyba, które przylgnęły
powierzchni nabłonków. Dochodzi do adherencji oraz do jednej komórki nabłonka. Analizę statystyczną ba-
aktywacji enzymów (proteaz i fosfolipaz), uszkodzenia danego materiału wykonano, wykorzystując program
tkanek i odpowiedzi zapalnej (8, 13). komputerowy w Akademickim Centrum Komputerowym
SpoS
ród różnych determinant chorobotwórczoS
ci,  Cyfronet w Krakowie.
które występują u grzybów z rodzaju Candida, do naj-
ważniejszych zalicza się: wytwarzanie enzymów proteo-
Wyniki
litycznych, tworzenie agregatów i zdolnoS
ć przylegania.
Celem niniejszej pracy była próba oceny właS
ciwo- Badaniom poddano szczepy grzybów Candida wy-
S
ci proteolitycznych, hydrofobowych i zdolnoS
ci adhe- izolowane z plwociny, popłuczyn oskrzelowych, wyma-
rencji grzybów z rodzaju Candida, które wyodrębniono zów z pochwy, błony S
luzowej jamy ustnej, skóry, krwi,
z różnych materiałów biologicznych pacjentów, oraz kału, moczu, bioptatu z żołądka i treS
ci z drenu. Spo-
poszukiwanie zależnoS
ci między tymi parametrami, S
ród 271 szczepów grzybów z rodzaju Candida 210
z uwzględnieniem gęstoS
ci populacji grzyba w bada- (77,49%) należało do gatunku C. albicans, 17 (6,27%) 
nym materiale. do C. glabrata, 16 (5,90%)  do C. tropicalis, 9 (3,32%)
 do C. krusei, 5 (1,85%)  do C. kefyr, po 4 szczepy
(1,48%)  do C. parapsilosis, C. zeylanoides i C. mem-
Materiał i metody
branofacies oraz po 1 szczepie (0,37%)  do C. guil-
Badaniem objęto grzyby pochodzące z materiałów liermondii i C. famata, co przedstawiono na rycinie 1.
klinicznych przesyłanych do badania mikologicznego Pochodzenie grzybów w zależnoS
ci od badanego ma-
do Zakładu Mykologii Instytutu Mikrobiologii CM UJ teriału uwidoczniono na rycinie 2.
w Krakowie. Identyfikacji gatunkowej grzybów dokonano NajczęS
ciej izolowano C. albicans z plwociny (35,2%),
zgodnie z ogólnymi zasadami diagnostyki mikologicz- inne natomiast gatunki grzybów Candida zwykle pocho-
nej. JednoczeS
nie z identyfikacją gatunkową przepro- dziły z pochwy (44,3%).
wadzono ocenę wrażliwoS
ci wyizolowanych szczepów WS
ród grzybów C. albicans słaby wzrost wykazywa-
na 7 leków przeciwgrzybiczych. Oznaczenia wykonano ło 55,3% (116 szczepów), a obfity  44,7% (94 szcze-
według metody dyfuzyjno-krążkowej (14). Wykonano py). W przypadku innych gatunków Candida, słaby
badanie iloS
ciowe oznaczenia grzybów drożdżopodob- wzrost występował u 59% szczepów (36), a obfity 
nych w plwocinie, moczu i kale (2). W pozostałych ma- u 41%, tj. 25 szczepów.
teriałach natomiast oceniono gęstoS
ć grzybów w mate- Oceniono wrażliwoS
ć badanych szczepów na leki
riale klinicznym, biorąc pod uwagę liczbę wyrosłych ko- przeciwgrzybicze (nystatynę, natamycynę, amfoterycy-
lonii na podłożu. Przyjęto, że słaby wzrost był wtedy, nę B, 5-fluorocytozynę, klotrimazol, mikonazol i ketoko-
gdy z danego materiału wyrastały pojedyncze kolonie nazol). Najwięcej szczepów C. albicans wykazywało
do kilkunastu. Oceniano, że wzrost był obfity, gdy licz- wrażliwoS
ć na amfoterycynę B (95,2%), następnie na
ba kolonii wynosiła od kilkudziesięciu aż do zlewnego ketokonazol (90,5%), 5-fluorocytozynę (83,3%), klotri-
wzrostu; gdy całe podłoże było pokryte bardzo dużą mazol (76,7%), mikonazol (75,7%) i natamycynę (60,5%),
liczbą kolonii. najmniej  na nystatynę (54,3%). SpoS
ród innych ga-
Badając wybrane parametry chorobotwórczoS
ci tunków z rodzaju Candida najwięcej wrażliwych szcze-
szczepów grzybów Candida, oceniono właS
ciwoS
ci pów wykazano na ketokonazol (85,2%), następnie nys-
proteolityczne wyizolowanych grzybów przez okreS
le- tatynę (78,7%), klotrimazol (72,1%), 5-fluorocytozynę
nie aktywnoS
ci zewnątrzkomórkowej kwaS
nej proteazy (70,5%), amfoterycynę oraz natamycynę (63,9%). Naj-
według zmodyfikowanej metody Staiba (18-20). Za mniej wrażliwych szczepów (54,1%) było na mikonazol.
miarę aktywnoS
ci proteolitycznej przyjęto obecnoS
ć lub U grzybów C. albicans aktywnoS
ć proteolityczna,
brak strefy przejaS
nienia wokół studzienki z zawiesiną okreS
lona strefą zmętnienia, wahała się od 20 do 59 mm
grzyba w podłożu agarowym z albuminą wołową. Obec- (S
rednia wartoS
ć  35,9 mm). Strefę przejaS
nienia wy-
noS
ć strefy przejaS
nienia S
wiadczyła o silnej aktywno- twarzały 72 szczepy (33,8%), a 138 szczepów (66,2%)
S
ci proteolitycznej. Wokół studzienki mierzono również jej nie wytwarzało. SpoS
ród innych gatunków Candida
strefę zmętnienia, którą wytwarzały wszystkie badane 26 szczepów (42,6%) wytwarzało strefę przejaS
nienia,
szczepy. a 35 szczepów (57,4%) nie wytwarzało tej strefy. Strefa
WłaS
ciwoS
ci hydrofobowe badanych grzybów oce- zmętnienia wahała się natomiast od 22 mm dla C. mem-
niano przy użyciu testu wysalania (Salt Aggregation branofacies do 50 mm dla dwóch szczepów C. tropicalis
Test  SAT) (5, 10). Szczepy o silnych własnoS
ciach (S
rednia wartoS
ć  35,2 mm).
hydrofobowych tworzyły agregaty w roztworach soli lub Na podstawie testu wysalania grzybów C. albicans
tworzyły autoagregaty zarówno w próbie badanej, jak wykazano 32 szczepy agregujące (15,7%), 67 (31%)
150
Badania nad niektórymi determinantami patogennoS
ci u grzybów z rodzaju Candida
Ryc. 1. Odsetkowy udział poszcze-
gólnych gatunków grzybów
77,49%
z rodzaju Candida 80%
C. albicans
Fig. 1. The percentages of various
C. glabrata
Candida species
70%
C. tropicalis
C. krusei
60%
C. kefyr
C. parapsillosis
50%
C. zeylanoides
C. membranofacies
40%
C. guilliermondii
C. famata
30%
20%
6,27%
5,90%
10%
3,32%
1,85%
1,48% 1,48% 1,48%
0,37% 0,37%
0%
44,26%
45%
40%
dren / drain
plwocina / sputum
35,24%
popłuczyny oskrzelowe / bronchial lavage
35%
błona S
luzowa jamy ustnej / mouth mucous membrane
pochwa / vagina
30%
mocz / urine
kał / faeces
25%
22,95%
krew / blood
21,43%
bioptat / bioptate
20%
skóra / skin
14,76% 14,75%
15%
11,90%
8,57%
10%
6,56%
3,33%
5% 3,28% 3,28%
2,38%
1,43% 1,64% 1,64% 1,64%
0,48%
0,48%
0%
Candida albicans Candida species
Ryc. 2. Pochodzenie grzybów C. albicans i Candida sp. z różnych materiałów klinicznych
Fig. 2. The sampling sites of C. albicans and Candida sp. from various clinical materials
szczepów autoagregujących oraz 111 (52,4%) nieagre- u grzybów C. albicans i innych gatunków z rodzaju Can-
gujących. SpoS
ród innych gatunków z rodzaju Candida dida. Na podstawie testu U Manna-Whitneya stwierdzo-
brak agregacji wykazywało 45,9% szczepów, agrega- no, że grzyby z innych gatunków Candida wytwarzające
cję  24,6%, autoagregację  29,1%. większe strefy zmętnienia wykazywały statystycznie
SpoS
ród 50 wybranych szczepów Candida, u któ- istotne (p<0,01) wyższe wartoS
ci w teS
cie przylegania
rych wykonano test adherencji, najniższa wartoS
ć przy- w porównaniu do szczepów wytwarzających mniejsze
legania wynosiła 7,93, a najwyższa  73,1. U 20 wy- strefy zmętnienia.
branych szczepów grzybów innych gatunków Candida, ZależnoS
ci występujące u grzybów C. albicans są
wykazano na podstawie testu przylegania wartoS
ć naj- statystycznie znamienne (p<0,001) dla obfitoS
ci wzros-
niższą 5,43 dla C. membranofacies oraz najwyższą tu grzyba i adherencji, właS
ciwoS
ci proteolitycznych
42,3 dla szczepu C. tropicalis. i adherencji oraz właS
ciwoS
ci hydrofobowych i adhe-
Oceniono zależnoS
ć między obfitoS
cią wzrostu grzy- rencji. Między obfitoS
cią wzrostu grzyba i właS
ciwoS
cia-
ba, wrażliwoS
cią na leki, właS
ciwoS
ciami proteolitycz- mi hydrofobowymi oraz między obfitym wzrostem grzy-
nymi oraz właS
ciwoS
ciami hydrofobowymi i adherencją ba i właS
ciwoS
ciami proteolitycznymi wyrażonymi stre-
151
Jadwiga Sysło, Anna B. Macura Mikol. Lek. 1998, 5 (3)
TabeIa I: ZaIeżnoS
ci między obfitoS
cią wzrostu grzybów, IekoopornoS
cią, własnoS
ciami proteoIitycznymi (strefa przejaS
nienia),
własnoS
ciami hydrofobowymi i adherencją u szczepów grzybów C. albicans
TabIe I: The reIationships among fungaI growth abundance, drug resistance, proteoIytic activity (cIearance zone), hydrophobicity,
and adherence capacity in C. albicans
IloS
ć grzybów WłasnoS
ci proteolityczne WłasnoS
ci Adherencja
Amount of fungi (strefa przejaS
nienia) hydrofobowe Adherence
Proteolytic properties Hydrophobic
(clearance zone) properties
?2 DF P ?2 DF P ?2 DF P ?2 DF P
Nystatyna / Nystatin 1,55 1 NS 6,88 1 p<0,01 0,01 1 NS 5,81 2 0,05Natamycyna / Natamycin 1,07 1 NS 1,75 1 NS 0,31 1 NS 1,08 2 NS
a) a) a)
WrażIiwoS
ć Amfoterycyna / Amphotericine 0,00 1 NS 1,66 1 NS 0,03 1 NS   
na Ieki
5-fIuorocytozyna / 5-fluorocytosine 0,10 1 NS 6,81 1 p<0,01 0,46 1 NS 2,88 2 NS
Susceptibility
to drugs
KIotrimazoI / Clotrimazole 0,71 1 NS 1,02 1 NS 0,50 1 NS 1,37 2 NS
MikonazoI / Miconazole 0,01 1 NS 0,18 1 NS 0,01 1 NS 0,32 2 NS
a) a) a)
KetokonazoI / Ketoconazole 0,05 1 NS 0,02 1 NS 0,21 1 NS   
Adherencja / Adherence 70,47 2 p<0,001 72,96 2 p<0,001 72,73 2 p<0,001 X X X
WłasnoS
ci hydrofobowe / Hydrophoblic properties 4,62 1 p<0,05 0,04 1 NS X X X X X X
WłasnoS
ci proteoIityczne (strefa przejaS
nienia) 3,88 1 p<0,05 X X X X X X X X X
Proteolytic properties (clearance zone)
a)
 zbyt małe liczebnoS
ci teoretyczne / too small theoretical numbers
TabeIa II: ZaIeżnoS
ci między obfitoS
cią wzrostu grzybów, IekoopornoS
cią, własnoS
ciami proteoIitycznymi (strefa przejaS
nienia),
własnoS
ciami hydrofobowymi i adherencją u szczepów grzybów z rodzaju Candida
TabIe II: The reIationships among fungaI growth abundance, drug resistance, proteoIytic activity (cIearance zone), hydrophobicity,
and adherence capacity in Candida sp.
IloS
ć grzybów WłasnoS
ci proteolityczne WłasnoS
ci Adherencja
Amount of fungi (strefa przejaS
nienia) hydrofobowe Adherence
Proteolytic properties Hydrophoblic
(clearance zone) properties
?2 DF P ?2 DF P ?2 DF P ?2 DF P
a) a) a)
Nystatyna / Nystatin 0,01 1 NS 0,37 1 NS 2,39 1 NS   
Natamycyna / Natamycin 0,07 1 NS 1,02 1 NS 0,05 1 NS 1,86 2 NS
WrażIiwoS
ć Amfoterycyna / Amphotericine 0,08 1 NS 0,37 1 NS 0,05 1 NS 0,15 2 NS
na Ieki
a) a) a)
5-fIuorocytozyna / 5-fluorocytosine 0,01 1 NS 1,08 1 NS 0,98 1 NS   
Susceptibility
to drugs
a) a) a)
KIotrimazoI / Clotrimazole 2,05 1 NS 0,02 1 NS 0,16 1 NS   
MikonazoI / Miconazole 1,07 1 NS 0,66 1 NS 0,03 1 NS 0,73 2 NS
a) a) a)
KetokonazoI / Ketoconazole 0,02 1 NS 0,24 1 NS 0,07 1 NS   
Adherencja / Adherence 26,27 2 p<0,001 25,95 2 p<0,001 28,09 2 p<0,001 X X X
WłasnoS
ci hydrofobowe / Hydrophoblic properties 2,42 1 NS 1,60 1 NS X X X X X X
WłasnoS
ci proteoIityczne (strefa przejaS
nienia) 4,09 1 p<0,05 X X X X X X X X X
Proteolytic properties (clearance zone)
a)
 zbyt małe liczebnoS
ci teoretyczne / too small theoretical numbers
fą przejaS
nienia stwierdzono zależnoS
ć statystyczną właS
ciwoS
ciami proteolitycznymi (strefa przejaS
nienia)
(p<0,05). Nie stwierdzono statystycznie istotnych róż- i adherencją oraz zdolnoS
cią tworzenia agregatów (hy-
nic między obfitoS
cią wzrostu grzyba a wrażliwoS
cią na drofobowoS
ć) i adherencją. Wykazano także zależnoS
ć
leki oraz między właS
ciwoS
ciami proteolitycznymi (stre- statystyczną (p<0,05) między obfitym wzrostem grzyba
fa przejaS
nienia) a właS
ciwoS
ciami hydrofobowymi a zdolnoS
cią do wytwarzania strefy przejaS
nienia. Nie
(tab. I). stwierdzono statystycznie istotnych różnic między wraż-
Dla innych grzybów z rodzaju Candida występuje liwoS
cią na leki i iloS
cią grzybów, lekowrażliwoS
cią
zależnoS
ć statystyczna (p<0,001) między iloS
cią grzy- i właS
ciwoS
ciami proteolitycznymi, wrażliwoS
cią na leki
bów w materiale klinicznym a zdolnoS
cią przylegania, i właS
ciwoS
ciami hydrofobowymi oraz właS
ciwoS
ciami
152
Badania nad niektórymi determinantami patogennoS
ci u grzybów z rodzaju Candida
TabeIa III: ZaIeżnoS
ci między obfitoS
cią wzrostu grzybów, IekoopornoS
cią, własnoS
ciami proteoIitycznymi (strefa przejaS
nienia),
własnoS
ciami hydrofobowymi i adherencją u wszystkich badanych szczepów grzybów
TabIe III: The reIationships among fungaI growth abundance, drug resistance, proteoIytic activity (cIearance zone), hydrophobicity,
and adherence capacity in aII of the fungaI strains under study
IloS
ć grzybów WłasnoS
ci proteolityczne WłasnoS
ci Adherencja
Amount of fungi (strefa przejaS
nienia) hydrofobowe Adherence
Proteolitic properties Hydrophoblic
(clearance zone) properties
?2 DF P ?2 DF P ?2 DF P ?2 DF P
Nystatyna / Nystatin 0,70 1 NS 4,84 1 p<0,05 0,06 1 NS 2,51 2 NS
Natamycyna / Natamycin 0,82 1 NS 0,25 1 NS 0,24 1 NS 1,90 2 NS
WrażIiwoS
ć Amfoterycyna / Amphotericine 0,35 1 NS 0,00 1 NS 0,01 1 NS 0,09 2 NS
na Ieki
5-fIuorocytozyna / 5-fluorocytosine 0,01 1 NS 9,27 1 p<0,01 1,90 1 NS 3,80 2 NS
Susceptibility
to drugs
KIotrimazoI / Clotrimazole 0,02 1 NS 0,72 1 NS 0,10 1 NS 2,28 2 NS
MikonazoI / Miconazole 0,35 1 NS 1,38 1 NS 0,04 1 NS 0,04 2 NS
KetokonazoI / Ketoconazole 0,01 1 NS 0,21 1 NS 0,25 1 NS 2,18 2 NS
Adherencja / Adherence 95,68 2 p<0,001 99,16 2 p<0,001 100,50 2 p<0,001 X X X
WłasnoS
ci hydrofobowe / Hydrophoblic properties 7,38 1 p<0,05 0,97 1 NS X X X X X X
WłasnoS
ci proteoIityczne (strefa przejaS
nienia) 7,75 1 p<0,05 X X X X X X X X X
Proteolytic properties (clearance zone)
proteolitycznymi wyrażonymi strefą przejaS
nienia a właS
- wy wywołanej przez szczepy należące do gatunków
ciwoS
ciami hydrofobowymi (tab. II). C. glabrata, C. tropicalis, C. kefyr i innych (15).
U 271 szczepów (C. albicans i z rodzaju Candida) ObfitoS
ć wzrostu grzybów z materiału klinicznego
przedstawiono zależnoS
ć statystycznie znamienną jest istotną informacją podczas interpretacji wyniku ba-
(p<0,001) między obfitoS
cią wzrostu grzyba i adheren- dania mikologicznego. Pojedyncze kolonie izolowane
cją, właS
ciwoS
ciami proteolitycznymi i adherencją oraz z jamy ustnej lub z pochwy są dowodem na istnienie
właS
ciwoS
ciami hydrofobowymi i adherencją. Staty- tych grzybów w organizmie człowieka. NajczęS
ciej grzy-
stycznie znamienną zależnoS
ć (p<0,05) stwierdzono by Candida występują w przewodzie pokarmowym zdro-
między iloS
cią grzyba w materiale badanym a właS
ci- wych osobników. Zaistnienie czynników sprzyjających
woS
ciami hydrofobowymi oraz iloS
cią grzyba a właS
- dla grzybów może doprowadzić do rozwinięcia się grzy-
ciwoS
ciami proteolitycznymi (strefa przejaS
nienia). bicy. Momentem istotnym w tym procesie jest zwięk-
Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic między szenie liczby grzybów, a następnie kolonizacja tkanek
iloS
cią grzyba w materiale klinicznym a wrażliwoS
cią lub narządów oraz wystąpienie objawów klinicznych
na leki, właS
ciwoS
ciami proteolitycznymi i wrażliwoS
cią spowodowanych infekcją grzybiczą. Występowanie
na leki, właS
ciwoS
ciami proteolitycznymi a hydrofobo- grzybów Candida w postaci zlewnego wzrostu czy ich
woS
cią oraz właS
ciwoS
ciami hydrofobowymi a lekowraż- liczba w 1 ml lub 1 g materiału klinicznego jest informa-
liwoS
cią oraz także adherencją i wrażliwoS
cią na leki cją bardzo ważną. Pozwala na stwierdzenie, czy grzyb
(tab. III). wyizolowany od tego pacjenta jest czynnikiem pato-
gennym, czy też w wyniku izolacji pojedynczych kolonii
może być pomijany. U pacjentów z grup ryzyka ko-
Omówienie
nieczna jest częsta kontrola mikologiczna, w przypad-
SpoS
ród 271 zbadanych szczepów grzybów z ro- ku zaS
zwiększenia się liczby grzybów w badanych
dzaju Candida 77,5% należało do gatunku C. albicans. materiałach  podjęcie leczenia przeciwgrzybiczego.
Jest to zgodne z danymi wielu autorów (3, 4, 13), którzy W badanych materiałach klinicznych znaczące iloS
ci
podkreS
lają największą chorobotwórczoS
ć tego gatunku grzybów C. albicans stwierdzono w 45% materiałów,
i najczęstszą jego izolację z materiałów klinicznych. natomiast inne gatunki grzybów z rodzaju Candida 
Podczas naszych badań drugim w kolejnoS
ci wyizolowa- w 41% materiałów. Można więc uważać, że mniej niż
nym gatunkiem okazała się C. glabrata (6,27%), a na- połowa materiałów pochodziła od pacjentów z kandydo-
stępnie C. tropicalis (5,9%). Zwraca uwagę fakt, że szcze- zą narządową, tj. dróg oddechowych, pochwy, układu
py C. albicans zwykle izolowano z plwociny (36,24%), pokarmowego itp. W trakcie naszych badań częS
ciej
następnie z błony S
luzowej jamy ustnej (21,43%) oraz z po- stwierdzano iloS
ć grzybów patologicznie znamienną
płuczyn oskrzelowych (14,76%). Inne gatunki grzybów w plwocinie  w 19 przypadkach na 73 badane próbki
z rodzaju Candida najczęS
ciej izolowano z pochwy plwociny, z których wyizolowano C. albicans. Jedynie
(44,26%), następnie z plwociny (22,95%) oraz z popłu- w trzech przypadkach na 45 materiałów z jamy ustnej
czyn oskrzelowych w takim samym odsetku, jak dla stwierdzono natomiast obfity wzrost C. albicans.
grzybów C. albicans (14,75%). W ostatnich latach ob- SpoS
ród różnych determinant patogennoS
ci u grzy-
serwuje się coraz więcej przypadków kandydoz poch- bów Candida zdolnoS
ć przylegania (adherencja) do ko-
153
Jadwiga Sysło, Anna B. Macura Mikol. Lek. 1998, 5 (3)
mórek gospodarza i substancji białkowych w przestrze- Stwierdzono, że szczepy wykazujące silne właS
ciwoS
ci
ni międzykomórkowej (fibronektyny, kolagenu, lamininy hydrofobowe (autoagregację i agregację) mają więk-
oraz fibrynogenu) jest uważana przez badaczy za jed- szą zdolnoS
ć adherencji w teS
cie przylegania in vitro
ną z najważniejszych (3, 7). W czasie naszych badań i jest to statystycznie istotne przy p<0,001. Stwierdze-
szczepy wyizolowane z materiałów, w których był obfity nie to dotyczyło zarówno grzybów z gatunku C. albi-
wzrost grzybów, czyli z potencjalnych ognisk grzybi- cans, jak i innych gatunków grzybów z rodzaju Candida.
czych, wykazywały znamiennie większą zdolnoS
ć ad- Jest to potwierdzeniem wyników naszych wczeS
niej-
herencji, niż szczepy wyizolowane z materiałów o ską- szych prac, w których zbadano również wpływ działania
pym wzroS
cie grzybów. Było to statystycznie istotne detergentów na obniżenie właS
ciwoS
ci hydrofobowych
przy p<0,001 zarówno dla grzybów C. albicans, jak grzybów (6, 10).
i szczepów należących do innych gatunków rodzaju Ocena wrażliwoS
ci grzybów na wybrane leki przeciw-
Candida. Wiadomo, że szczepy Candida o większej grzybicze nie wykazała statystycznej istotnoS
ci między
zdolnoS
ci przylegania są bardziej patogenne dla zwie- wrażliwoS
cią na te leki a poszczególnymi determinanta-
rząt doS
wiadczalnych (9, 12, 13). mi patogennoS
ci. Szczepy C. albicans wykazywały naj-
Szczepy wykazujące największą patogennoS
ć czę- większą opornoS
ć na nystatynę (45,7%), najmniej opor-
sto są również bardzo aktywnymi producentami enzy- ne były zaS
na amfoterycynę B (4,76%). Nystatyna jako
mów proteolitycznych  proteaz (1, 16, 17). Podczas lek najdłużej i najczęS
ciej stosowany w zakażeniach
naszych badań aktywnoS
ć proteolityczną grzybów Can- grzybami Candida mógł doprowadzić do selekcji szcze-
dida oceniano według zmodyfikowanej metody Staiba, pów o obniżonej wrażliwoS
ci na ten lek.
co uwidaczniało się wielkoS
cią strefy zmętnienia oraz Wydaje się, że badanie determinant patogennoS
ci
obecnoS
cią lub brakiem strefy przejaS
nienia. Strefę grzybów z rodzaju Candida może mieć istotne znacze-
przejaS
nienia wytwarzało 33,8% grzybów C. albicans nie dla prognozowania przebiegu grzybicy u pacjentów,
i 42,6% grzybów innych gatunków Candida. Szczepy zwłaszcza zagrożonych zakażeniem uogólnionym.
wytwarzające strefę przejaS
nienia wykazywały staty-
stycznie istotnie (p<0,001) większe wartoS
ci przylegania
Wnioski
na podstawie testu adherencji w porównaniu do szcze-
pów nie wytwarzających strefy przejaS
nienia. Dotyczyło 1. Szczepy wszystkich gatunków grzybów, cechują-
to zarówno grzybów C. albicans, jak i innych gatunków ce się znamiennie wysoką liczebnoS
cią grzyba w ba-
z rodzaju Candida. Jest to zgodne z rezultatami na- danym materiale klinicznym, wykazywały większą zdol-
szych wczeS
niejszych badań przeprowadzonych na noS
ć przylegania do komórek nabłonka policzkowego
mniejszej liczbie szczepów (11). Tak wysokiej staty- oraz częS
ciej wytwarzały strefę przejaS
nienia, co wska-
stycznej istotnoS
ci nie uzyskano natomiast między wła- zywało na silne właS
ciwoS
ci proteolityczne.
S
ciwoS
ciami proteolitycznymi, mierzonymi wielkoS
cią 2. Szczepy grzybów o silnych właS
ciwoS
ciach pro-
strefy zmętnienia, a zdolnoS
cią adherencji. Tylko dla teolitycznych wykazywały również znamiennie silniej-
szczepów należących do innych gatunków niż C. albi- szą zdolnoS
ć adherencji.
cans uzyskano zależnoS
ć statystyczną przy p<0,01. 3. Szczepy grzybów o silnych właS
ciwoS
ciach hydro-
Większej strefie zmętnienia w tej grupie szczepów to- fobowych cechowały się większą zdolnoS
cią przylegania.
warzyszyły wyższe wartoS
ci adherencji w teS
cie przyle- 4. Szczepy grzybów C. albicans, których gęstoS
ć po-
gania in vitro, a mniejsze strefy zmętnienia częS
ciej wy- pulacji w badanym materiale była wysoka, istotnie czę-
stępowały u szczepów wykazujących słabe przylega- S
ciej wykazywały silniejsze właS
ciwoS
ci hydrofobowe.
nie. Obecnie wiadomo, że proteazy produkowane 5. WłaS
ciwoS
ci proteolityczne, wyrażone wielkoS
cią
przez grzyby są różne i, stosując nowoczesne metody, strefy zmętnienia, były istotnie większe u grzybów z wyż-
ujawniono proteazę kwaS
ną, obojętną i asparaginiano- szą zdolnoS
cią przylegania tylko w odniesieniu do szcze-
wą. Wydaje się, że najbardziej odpowiedzialna za pa- pów należących do gatunków innych niż C. albicans.
togennoS
ć wS
ród tych proteaz jest proteaza kwaS
na (1,
13, 16, 17).
PiS
miennictwo
WłaS
ciwoS
ci hydrofobowe mogą mieć pewien wpływ
na patogennoS
ć grzybów Candida, chociaż nie są uwa- 1. Borg M., R�chel L.: Demonstration of fungal proteinase
żane za główne determinanty patogennoS
ci, takie jak during phagocytosis of Candida albicans and Candida
tropicalis. J. Med. Vet. Mycol., 1990, 28, 3-14.
zdolnoS
ć przylegania i produkcja proteaz. Szczepy
o silnych właS
ciwoS
ciach hydrofobowych mają zdol- 2. Budak A.: Badania iloS
ciowe grzybów w materiałach
noS
ć do wytwarzania agregatów zarówno in vitro, jak klinicznych. [w:] Zarys mikologii lekarskiej. red. E. Baran.
Volumed, Wrocław, 1998, 573-574.
i in vivo (4, 6, 10, 13). W obrębie agregatów może do-
chodzić do dużego stężenia enzymów i toksyn grzybi- 3. Calderone R., Wadsworth E.: Adherence molecules of
Candida albicans. J. Microbiol. Meth., 1993, 18, 197-211.
czych. W momencie gdy taki agregat, składający się
z dużej liczby komórek grzybów, znajdzie się w miejscu
4. Ghannoum M.A., Abu-Elteen K.H.: Pathogenicity deter-
uszkodzonej tkanki gospodarza, łatwo dochodzi do je- minants of Candida. Mycoses, 1990, 33, 265-282.
go adherencji, ponieważ nie poddaje się on mechaniz-
5. Jonsson P., Wadstr�m T.: Cell surface hydrophobicity
mom obronnym gospodarza. W trakcie naszych badań
of Staphylococcus aureus measured by the Salt Aggre-
szczepy C. albicans wytwarzały autoagregację w 32% gation Test (SAT). Curr. Microbiol., 1984, 10, 203-210.
oraz agregację w 15,7%. Szczepy należące do innych
6. Macura A.B.: Hydrophobicity of Candida albicans rela-
gatunków rodzaju Candida wytwarzały autoagregację
ted to their adherence to mucosal epithelial cells. Zbl.
w teS
cie wysalania w 29,2% oraz agregację w 24,6%. Bakt. Hyg. A., 1987, 266, 491-496.
154
Badania nad niektórymi determinantami patogennoS
ci u grzybów z rodzaju Candida
7. Macura A.B.: Cząstki adhezyjne biorące udział w przy- 16. R�chel R., Tegeler R., Trost M.: A comparison of se-
leganiu grzybów Candida albicans. Przegl. Dermatol., cretory proteinases from different strains of Candida al-
1993, 80, 435-440. bicans. Sabouraudia, 1982, 20, 233-244.
8. Macura A.B.: Przyleganie grzybów z rodzaju Candida 17. R�chel R., Zimmermann F., B�ning-Stutzer B., Helm-
do komórek ssaków. Post. Mikrobiol., 1993, 32, 321-336. chen U.: Candidosis visualised by proteinase  direc-
ted immunofluorescence. Virchows Archiv., 1991, 419,
9. Macura A.B., Pawlik B., Wita Z.: Candida adherence to
199-202.
mucosal epithelial cells with regard to its pathogenicity.
Zbl. Bakt. Hyg. I Abt. Orig. A., 1983, 254, 561-565. 18. Rózga A.: WłaS
ciwoS
ci lipolityczne szczepów Candida
wyodrębnionych z ontocenoz w ustroju człowieka. Roz-
10. Macura A.B., Sysło J.: HydrofobowoS
ć i zdolnoS
ć adhe-
prawa doktorska, Łódx
, 1983.
rencji szczepów Candida wyizolowanych od ludzi chorych
na grzybicę. Med. DoS
w. Mikrobiol., 1990, 42, 84-88. 19. Staib F.: Serum proteins as nitrogen source for yeastlike
fungi. Sabouraudia, 1965, 4, 187-193.
11. Macura A.B., Sysło J.: The influence of proteinase pro-
duction on in vitro adherence of Candida Yeast. Alpe 20. Staib F.: Proteolysis and the pathogenicity of Candida
Adria Microbiol. J., 1994, 4, 239-243. albicans strains. Mycopathologia, 1969, 37, 345-348.
12. Macura A.B., Voss A., Melchers W.J.G. i wsp.: Charac-
terization of pathogenetic determinants of Candida albi-
cans strains. Zent. Bl. Bakteriol., 1998, 287, 501-508.
Adres do korespondencji:
13. Odds F.C.: Pathogenesis of Candida infections. J. Am.
Zakład Mykologii CM UJ
Acad. Dermatol., 1994, 31, S2-S5.
ul. Czysta 18
14. Pawlik B.: Oznaczanie wrażliwoS
ci grzybów drożdżo-
31-121 Kraków
podobnych na chemioterapeutyki krążkową metodą dy-
fuzyjną. Diagn. Lab., 1980, 16, 273-278.
15. Pawlik B., Macura A.B.: Grzyby izolowane z dróg rod-
nych  wrażliwoS
ć na leki przeciwgrzybicze. Mikol. Lek., Praca wpłynęła do Redakcji: 9 czerwca 1998 r.
1995, 2, 205-208. Zaakceptowano do druku: 29 czerwca 1998 r.
155