Nietsche

Z wykształcenia – filolog klasyczny

Niemiec polskiego pochodzenia „jestem na to dość Polakiem, by całą muzykę świata oddać za Szopena”

Pisał przeważnie wolne aforyzmy (dwie książki)

Trzy główne okresy:

Kult sztuki, - pod wpływem Wagnera

nauki, - pod wpływem Darwina

życia (siły i indywidualności) – własne przemyślenia

Najwięcej wykorzystał prac Darwina i Spencera

A punkt wyjścia znalazł też u Szopenhauera przezwyciężając jego pesymizm a zachowując

irracjonalizm i woluntaryzm

Podobieństwa są też u Heraklita i sofistów

Relatywistyczna teoria poznania

Wszystkie czynności i wytwory ludzi uwarunkowane są potrzebami życiowymi

Poznanie także służy zadaniom praktycznym

Prawdą jest dla nas to i tylko to, czego wymaga od nas życie, dlatego jest subiektywna i względna.

Obiektywna i bezwzględna prawda jest złudzeniem

Twierdził ze umysł nie ujmuje wiernie rzeczywistości a wręcz zawsze ją fałszuje

Bo rzeczywistość jest nieustanną zmiennością

Nasza prawda jest zawsze utrwalona uporządkowana i uproszczona (jest prawda tylko dla

nas)

Urządziliśmy sobie świat tak byśmy mogli w nim żyć, wprowadziliśmy ciała linie ale nie są one przez to dowiedzione życie nie jest także argumentem bo miedzy warunkami życia też

może być błąd

Każde nasze pojecie deformuje rzeczywistość chociażby przez to że ją uogólnia

Relatywistyczna teoria wartości

Jeśli coś uważamy za dobro, za wartość to jest to tym bardziej względne i subiektywne

zwłaszcza wartości moralne.

Moralność każdy ma taką, jaka mu do jego celów życiowych jest potrzebna

(moralność panów i moralność niewolników) – nasza epoka jest epoką moralności

niewolników.

Nietsche chciał zajmować czyste, bezstronne, naukowe stanowisko wobec moralności. Choć potem utożsamiał się z rasą i moralnością panów.

Krytyka moralności współczesnej

Moralność opiera się na trzech założeniach:

- równości – wszyscy są równi, mają równe prawa i obowiązki

- wolności – każdy powinien być wolny byle nie stawał na drodze ku wolności innych

- wartości moralnej – wartość moralna jest bezwzględna wskazując że jest potrzebna do życia lub zdrowia nie musimy jej uzasadniać

Zasady moralności

- sprawiedliwości

- użyteczności

- altruizmu i miłości bliźniego

- litości

- prymatu dóbr duchowych

- prymatu ogółu (dobro ogółu)

- intencji

- wychowania

- nagrody i kary

Moralność ta wywodzi się od Sokratesa i platona, przejęło ją chrześcijaństwo – platonizm dla ludu” wraz z jego zgubną ideą dobra.

Przewartościowanie wszystkich wartości

Jego moralność (moralność panów) była przeciwna moralności dziś panującej

Założenia:

- wartość życia - jedyna wartość bezwzględna

- wolność silnego – wolność ma tylko ten kto ma siłę by sobie ją zapewnić

- nierówność – miedzy ludźmi są lepsi i gorsi

Podstawowym jego przekonaniem było to iż życie jako fakt biologiczny jest osnową

ludzkiego istnienia, życie duchowe tylko jego odroślą

Min stąd wypłynął jego naturalizm i relatywizm epistemologiczny i etyczny i koncepcja

nowej moralności, przewartościowanie wszystkich wartości, wyjście poza dobro i zło, walka z dekadencją.

Bergson

Jeden z najwybitniejszych filozofów francuskich

Wydał 4 książki

Zwolennik Spencera i mechanistycznego rozumienia świata. Przemiana w jego sposobie

myślenia nastąpiła w latach 1881-1883

Jego intuicjonizm był w opozycji zarówno do irracjonalizmu jak i empiryzmu

Przekształcił poglądy Spencera i spirytualistów francuskich! Naczelnym pojęciem jego nie było już pojęcie duszy, lecz życia, od spirytualizmu przeszedł do witalizmu

Wystąpił zarówno przeciw nauce, jak i przeciw poznaniu potocznemu. Uważał, że w gruncie rzeczy mają podobne naturę i podobne wady.

Intelekt występuje zarówno w postaci potocznej jak i naukowej. W obu postaciach służy

celom praktycznym życia i do celów tych dostosowany a będąc dostosowany do celów

praktycznych nie poznaje rzeczy bezinteresownie i bezstronnie

Poznaje w nich tylko to co jest dla życia i działania ważne a przeto poznaje je tylko

częściowo, niezupełnie. Co więcej poznaje je fałszywie: przekształca, deformuje, rzeczy.

Stosuje ogólne i trwałe pojecia choć w rzeczywistości istnieją tylko jednostkowe zmienne rzeczy. Deformuje rzeczy tak aby je uczynić bardziej wygodnymi narzędziami działania.

Intelekt ujmując rzeczy, wprowadza do nich deformacje idące aż w sześciu kierunkach

Wyraźnie występują one w poznaniu potocznym a jeszcze wyraźniej w nauce.

Intelekt robi z rzeczami:

- unieruchamia – to co jest w nich zmienne, ruchome bo to co jest zmienne i ruchome jest dlań nieuchwytne

- rozkłada rzeczy na części bo to co jest złożone jest dlań nieuchwytne

- upraszcza i ujednostajnia rzeczy mają bardzo wiele własności i umysł nie może objąć

wszystkich część ich pomija i ujmuje tylko niektóre

- kwalifikuje rzeczy, czyli ujmuje je ilościowo, nauka pomija jakości i zostaje przy ilościach

- umysł także mechanizuje rzeczy, co jest żywe samorzutne i twórcze tego nie może uchwycić i pomija

umysł relatywizuje – każdą rzecz w nauce określa się w stosunku do innych, w zależności od innych a przez to traktuje się je zależnie, względnie

Intelekt nie jest zdolny do pojmowania rzeczywistości jest sztywny i ma swe formy stałe, dlatego min intelektualna wiedza nie jest nigdy odzwierciedleniem rzeczywistości może być jedynie jej znakiem lub symbolem

Był przeciwnikiem intelektualizmu, – jeśli w ogóle posiadamy wiedzę to nie dzięki

intelektowi!

Był przeciwnikiem racjonalizmu, – jeśli istnieje kryterium prawdy to w każdym razie nie jest nią racjonalność

Był przeciwnikiem scjentyzmu, – bo nauka operuje właśnie intelektem i racjonalnymi

kryteriami

Szukał poznania innego, lepszego praktycznie nie uwarunkowanego!

Według Bergsona nie jesteśmy zmuszeni do opierania swojej wiedzy na intelekcie i mamy inne możliwości możemy również posługiwać się intuicją!

Bergson poprzez poznanie bezpośrednie (intuicję) obejmuje najbardziej złożoną konkretną rzeczywistość – rozumiał przez nią min. Bezpośrednią znajomość rzeczy i wydrzeń

Intuicja jest zdolnością niezwyczajną nie tak zrozumiałą jak zdolność postrzegania i myślenia Tłumaczył ją jako rodzaj instynktu

Instynkt i intelekt są przeciwieństwami instynkt działa nieświadomie a intelekt świadomie, instynkt czerpie swą siłę z organizmu, intelekt jest od organizmu względnie niezależny Intuicja jest uświadomionym instynktem.

Tezy Bergsona:

- poznanie intuicyjne jest różne od intelektualnego

- poznanie intuicyjne jest doskonalsze od intelektualnego

- poznanie intuicyjne jest jedynym prawdziwym poznaniem

Bergsonizm powstał praktycznie z 10 antytez jakości i ilości, zmiennego trwania i

jednorodnej przestrzeni, życia i mechanizmu, pamięci i materii, wolności i konieczności, czynników osobistych i społecznych, żywej świadomości i schematycznej mowy, intuicji i intelektu, poznania i działania, metafizyki i nauki,

Nie tylko bronił odrębności ale też większej realności jakości trwania życia wolności wyższej wartości czynników osobistych czystego poznania intuicji. Są to naczelne hasła jego filozofii życie i intuicja

Egzystencjalizm

Kierkegard

Heidegger

Sartre

Najgłębsza rzeczywistość wymyka się z definicji pojęciowej, może być przeżyta ale nie może być przedmiotem wiedzy intersubiektywnej

Przedmiotem filozofii jest egzystencja mieli na myśli iż jest nim byt ludzki

Istotne motywy:

- humanizmu – że istnienie ludzkie jest właściwym tematem filozofii

- infinityzmu – że człowiek skończony styka się wciąż w istnieniu swym z nieskończonością

- tragizmu – że istnienie ludzkie jest wypełnione troską i grozą śmierci

- pesymizmu – że człowieka otacza nicość, że nie ma nic na czym mógłby się oprzeć

Według egzystencjalistów esencja nie stanowi o egzystencji nie wyprzedza egzystencji bo nie ma w ogóle żadnej esencji.

Istota czyli esencja ma w rzeczach stanowić czynnik powszechny stały niezmienny określony raz na zawsze i jeśli nie ma istoty czyli nie wyprzedza ona istnienia rzeczy to nie ma w nich nic powszechnego stałego określonego przesądzającego ich los

Nikt człowieka wedle żadnej idei nie zrobił znalazł się na świecie nic z góry własności jego nie przesądza a jaki będzie to zależy od tego co z siebie zrobi może być tym czy innym, wszystkim albo niczym

Istnienie ludzkie jest faktem pierwotnym, jest bytem istot świadomych, mających pewien stosunek do swego istnienia

Jest bytem istot dbających o własny byt i poniekąd o nim stanowiących, byt jego nie jest izolowany lecz jest zespolony ze światem!

Człowiek nie tylko istnieje w świecie ale go także poznaje, świadomość bytu nie tylko

własnego ale i cudzego jest właśnie cechą ludzkiego istnienia

(byt dla siebie i w sobie)

torska – cechą egzystencji ludzkiej,

trwoga

śmierć nie jest przejściem do innego istnienia lecz nieodwołalnym końcem istnienia

Ciekawość każe mu wciąż nowe rzeczy włączać do swojego otoczenia z nich wszystkich robi codzienność i sam zanika w niej. I tylko niezwykły bieg zdarzeń może uczynić że zostanie wytrącony z tego kręgu codzienności dopiero zaś gdy się to stanie poczuje się jak nie u siebie wtedy zrozumie swe istnienie Póki zaś żyje w codzienności ona narzuca zewnętrzne obce

formy jego istnieniu, a przez to przekształca je czyni nieprawdziwym. To złudne poczucie codzienności swojskości usypia jego trwogę i jest złe, bo jest oddawaniem się złudzeniu ucieczką przed losem!

Tylko kto widzi obecność bytu poznaje go w całej prawdzie!

Nie zostało nic z tego czego ludzkość pragnęła i w co wierzyła! Zostało istnienie ludzkie krótkie i przypadkowe wyczerpujące się w teraźniejszości, która nie jest epizodem, lecz wszystkim

Człowiek jest wolny czy tego chce czy nie!

Jest na to skazany. Ale wciąż musi wybierać, decydować

Wybierać trzeba bo trzeba żyć

Wynikało z tej filozofii że wybierać trzeba ale także że nie ma podstaw do wyboru, nie ma różnicy między dobrem a złem człowiek może wybrać życie hedonisty tak samo jak ascety

każdy taki wybór jest zasadniczo równowartościowy jeśli jest dokonany w imię wolności i odpowiada konkretnej sytuacji jakiej jednostka jest postawiona

Egzystencjalizm odbijał od innych kierunków filozofii zarówno tematyką jak terminologią metodą nastrojem, a wspólnie z nimi ograniczał wiedzę do zjawiskowej

Egzystencjalizm w szerszym znaczeniu można określić tylko tezą że istnienie ludzkie nie ma swej istoty to znaczy że nie jest z góry wyznaczone że człowiek je sam tworzy w tym

znaczeniu i tylko w nim możliwy jest ów drugi chrześcijański egzystencjalizm.