96

w y m a g a n i a b e z p i e c z e Ò s t w a d l a m a s z y n Wykorzystanie norm w celu

spełnienia minimalnych

wymagań bezpieczeństwa

Marek Trajdos, Wiesław Monkiewicz

WspÛlnota Europejska zdefiniowa≥a dla wspÛlnego rynku (ktÛrego czÍúciπ jest obszar RP) wymagania bezpieczeÒstwa dla maszyn, tworzπc dwa filary bezpieczeÒstwa dla maszyn po raz pierwszy wprowadzanych na rynek WE i maszyn uøytkowanych. Poniewaø przepisy prawa w powyøszym zakresie, zarÛwno europejskie, jak i ich krajowe harmonizacje, sπ formu≥owane w sposÛb trudny do bezpoúredniego wykorzystania przez projektantÛw ñ ustalono, øe wsparcie w celu spe≥nienia wymagaÒ prawnych mogπ stanowiÊ normy europejskie, dziÍki te-mu, øe okreúlajπ aktualny stan techniki.

Zasada przedstawiona we wstÍpie

Wymagania bezpieczeÒstwa ñ okresy przejúciowe zosta≥a jednak wprost okreúlona dla

Poniewaø Polska wesz≥a w struktury wspÛlnego rynku niedawno, producentom i pracodawcom na-filaru bezpieczeÒstwa produktÛw

rzucono klika terminÛw na dostosowanie i spe≥nienie w≥aúciwych wymagaÒ bezpieczeÒstwa: nowych, a nie dla maszyn uøytkowanych.

z maszyny wprowadzone do uøytkowania po dniu 1 stycznia 2003 roku musia≥y spe≥niaÊ wymaga-Jednak, jak zostanie wykazane w dalszej

nia minimalne od razu,

czÍúci artyku≥u, normy techniczne doty-

z maszyny po raz pierwszy wprowadzane na polski rynek od dnia 1 maja 2004 (data akcesji) mu-czπce bezpieczeÒstwa maszyn i w tym wy-

sia≥y byÊ bezpieczne w sensie wymagaÒ zasadniczych, padku mogπ byÊ w okreúlony sposÛb po-z maszynom uøytkowanym przed 1 stycznia 2003 roku pozostawiono okres dostosowawczy do dnia 1 stycznia 2006 roku.

mocne w spe≥nieniu wymagaÒ. Wynika to

Zatem w dniu dzisiejszym kaøda maszyna pracujπca w Polsce musi spe≥niaÊ w≥aúciwe wymagania.

z faktu, iø maszyna po raz pierwszy wpro-

wadzana na rynek jest wdraøana do ruchu

i staje siÍ w konsekwencji maszynπ uøyt-

wprowadzeniu na rynek maszyny nowej.

z danπ Dyrektywπ. Przy czym, jeøeli dla

kowanπ, a pozosta≥e podstawowe czynno-

Jest to pisemne potwierdzenie przez pro-

danego rodzaju maszyny istnieje norma

úci, takie jak konserwacja, zmiana lokali-

ducenta zachowania zgodnoúci produktu

szczegÛ≥owa typu ÑCî, to bezwzglÍdnie

zacji (transportowanie) czy inne, sπ iden-

z wymaganiami bezpieczeÒstwa, ktÛre mu-

powinna byÊ ona przytoczona, o ile zosta-

tyczne dla maszyn nowych i uøywanych.

si precyzowaÊ, jakie konkretne akty praw-

≥a wykorzystana. Ponadto waønym ele-

Oczywiúcie w praktyce w uøytkowaniu

ne zosta≥y spe≥nione. Z tego powodu ko-

mentem deklaracji zgodnoúci jest wskaza-

znajduje siÍ obecnie wiele maszyn, ktÛre

nieczne jest przytoczenie w≥aúciwych roz-

nie drogi postÍpowania. NajczÍúciej stosu-

zosta≥y wprowadzone po raz pierwszy

porzπdzeÒ lub ustaw wprowadzajπcych da-

je siÍ procedurÍ oceny zgodnoúci zwanπ

na rynek przed wejúciem Polski w struktu-

ne dyrektywy odnoszπce siÍ do bezpie-

modu≥em ÑAî, czyli wewnÍtrznπ kontrolÍ

ry europejskie i niektÛre z nich nie muszπ

czeÒstwa w Polsce. Aby zachowaÊ infor-

produkcji. W przypadku, gdy maszyna zo-

posiadaÊ oznaczenia CE. Czyli sπ to po czÍ-

macje przydatne w obrocie miÍdzynarodo-

sta≥a wymieniona w za≥πczniku nr 2 roz-

úci maszyny, przy ktÛrych projektowaniu

wym, trzeba przytoczyÊ okreúlenia aktÛw

porzπdzenia o wymaganiach zasadniczych,

nie uwzglÍdniano spe≥nienia zasadniczych

ürÛd≥owych, czyli Dyrektyw. Kolejnym

to konieczne jest podjÍcie wspÛ≥pracy

wymagaÒ bezpieczeÒstwa. Maszyny te mo-

waønym elementem jest wyliczenie pod-

z jednostkπ notyfikowanπ, a w úlad za tym

gπ byÊ oczywiúcie uøytkowane zgodnie

stawowych norm, ktÛre wykorzystano

ujÍcie tego faktu w treúci deklaracji. Po-

z prawem, ale muszπ spe≥niaÊ warunki na-

w danym przypadku, aby spe≥niÊ wymaga-

niewaø jednostka notyfikowana rÛwnieø

rzucone dla bezpiecznego stanowiska pra-

nia bezpieczeÒstwa. Lista powinna zawie-

z regu≥y pos≥uguje siÍ adekwatnym zesta-

cy ñ czyli sprecyzowane jako minimalne.

raÊ dokumenty podstawowe, ktÛre w po-

wem norm zharmonizowanych, logiczne

wo≥aniach odnoszπ siÍ przecieø do ewentu-

jest, aby tutaj zachodzi≥a zgodnoúÊ. Dekla-

Deklaracja zgodnoúci

alnych innych norm. Waøne, aby by≥y to

racja zgodnoúci wykonana w sposÛb opisa-

normy polskie zgodne z europejskimi (PN-

ny wyøej wskazuje, øe producent przepro-

W zakresie roli norm, warto przyjrzeÊ

-EN) zwiπzane bezpoúrednio z zagadnie-

wadzi≥ procedurÍ osiπgania zgodnoúci

siÍ deklaracji zgodnoúci, ktÛra towarzyszy

niami bezpieczeÒstwa i zharmonizowane

z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeÒ-

96

kwiecieÒ 2009

w y m a g a n i a b e z p i e c z e Ò s t w a . . .

stwa wykorzystujπc normy, a wiÍc spe≥ni≥ przepisy prawa korzy-stajπc z zasady domniemania.

Wybrane elementy

wymagaÒ minimalnych

Wymagania minimalne obowiπzujπce pracodawcÛw w Polsce zosta≥y zawarte w rozporzπdzeniu Ministra Gospodarki [4]. Wymagania te moøna generalnie podzieliÊ na dwie grupy: z ogÛlne ñ dla maszyn i innych urzπdzeÒ technicznych, z dodatkowe ñ dla specyficznych maszyn i urzπdzeÒ.

Do drugiej grupy zaliczyÊ naleøy maszyny mobilne oraz urzπ-

dzenia przeznaczone do podnoszenia ≥adunkÛw.

Listy kontrolne

NajczÍúciej przyjÍtym sposobem kontroli spe≥nienia wymagaÒ

minimalnych jest technika wykorzystujπca listy kontrolne. Przyk≥ady takich list moøna znaleüÊ w wielu miejscach w sieci Inter-net (np. na stronie PaÒstwowej Inspekcji Pracy) oraz w licznych publikacjach. Chociaø moøna oczywiúcie pos≥ugiwaÊ siÍ listπ

o charakterze ogÛlnym, celowe wydaje siÍ sporzπdzenie list specjalizowanych dla danych ñ wystÍpujπcych w zak≥adzie rodzajÛw maszyn. Listy takie sπ wÛwczas z regu≥y z jednej strony bardziej szczegÛ≥owe, a z drugiej lepiej dopasowane do badanych obiektÛw, co minimalizuje prawdopodobieÒstwo pope≥nienia b≥ÍdÛw.

Poniewaø czynnoúci kontrolne zwiπzane z badaniem przez pracodawcÍ aktualnego stanu spe≥nienia przez maszynÍ lub urzπdzenie wymagaÒ minimalnych bezpieczeÒstwa powinny byÊ wykonywa-ne wielokrotnie w czasie eksploatacji, warto zadbaÊ o posiadanie list kontrolnych wysokiej jakoúci.

Kontrole

Maszyny powinny byÊ kontrolowane okresowo, w cyklu nie-przekraczajπcym 5 lat, lub w przypadku wystπpienia sytuacji spe- REKLAMA cjalnych, do ktÛrych naleøπ:

z wykonanie zmian w maszynie,

z wystπpienie istotnych dla maszyny zjawisk przyrodniczych (np.

powÛdü),

z wyd≥uøony postÛj (braku uøywania) maszyny, z wystπpienie niebezpiecznych uszkodzeÒ oraz wypadkÛw przy pracy.

Poniewaø zapisy towarzyszπce kontroli naleøy przechowywaÊ

przez okres co najmniej 5 lat do dyspozycji organu kontrolnego, warto zastanowiÊ siÍ, jak powinno wyglπdaÊ badanie. Wszystkie czynnoúci zwiπzane z bezpieczeÒstwem zaleca siÍ wykonywaÊ ja-ko z gÛry zaplanowane, to znaczy naleøy utworzyÊ zespÛ≥ o wy-starczajπcych kwalifikacjach. Moøe on sk≥adaÊ siÍ z pracownikÛw danej firmy ñ o zrÛønicowanych specjalnoúciach oraz obowiπzkach. Logiczne wydaje siÍ zaangaøowanie pracownikÛw dzia≥u utrzymania ruchu, jako specjalistÛw od úrodkÛw technicznych bezpieczeÒstwa, pracownikÛw zarzπdzajπcych procesem produkcji, jako osÛb znajπcych specyfikÍ stanowisk pracy, oraz oczywiúcie s≥uøb BHP, jako specjalistÛw w zakresie indywidual-nych úrodkÛw ochrony oraz procedur zachowaÒ wymaganych od pracownikÛw w zakresie rÛønych aspektÛw bezpieczeÒstwa.

Jeøeli dana firma posiada wdroøony system zarzπdzania bezpieczeÒ-

stwem (np. OHSAS 18001 [13]), logiczne jest wdroøenie w tym systemie odpowiedniej procedury i do≥πczenie do zespo≥u przedstawi-cieli dzia≥u zarzπdzania systemem (moøe to byÊ rÛwnieø zintegrowa-

98

w y m a g a n i a b e z p i e c z e Ò s t w a d l a m a s z y n ny system zarzπdzania, ktÛrego podstawÍ

stanowi norma ISO 9001 [14]). Czynnoúci

badania mogπ byÊ zgodnie z prawem wy-

konywane przez tak skonstruowany ze-

spÛ≥, poniewaø moøna za≥oøyÊ, øe spe≥nio-

ny jest warunek posiadania odpowiednich

kwalifikacji.

Poniewaø istnieje szereg specjalizo-

wanych firm zajmujπcych siÍ do-

radztwem w zakresie bezpieczeÒ-

stwa przemys≥owego, moøna rÛw-

nieø wykonanie tych czynnoúci zle-

ciÊ na zewnπtrz, ale pracownicy da-

nej firmy z definicji dysponujπ naj-

lepszπ wiedzπ na temat specyfiki

danego zak≥adu, lepszπ od osÛb z ze-

wnπtrz. Osoby z zewnÍtrznych firm

specjalizowanych majπ z kolei z regu≥y

wiÍksze doúwiadczenie prowadzπc czyn-

noúci nieustannie w wielu podmiotach go-

spodarczych, dlatego optymalnym rozwiπ-

zaniem wydaje siÍ podjÍcie prÛby utworze-

nia zespo≥u mieszanego, z≥oøonego z pra-

Rys. 2. Element sterowniczy urzπdzeÒ zatrzymania awaryjnego cownikÛw i osÛb zewnÍtrznych.

czy (tych odpowiedzi w prawid≥owo skon-

Procedura

struowanej liúcie, dostosowanej do danej

Kryteria

Kolejnym krokiem jest ustalenie listy

maszyny zasadniczo nie powinno byÊ).

Poza okreúleniem procedury organiza-

maszyn i urzπdzeÒ, ktÛre majπ zostaÊ pod-

Przy czym pytania naleøy w zakresie ca≥ej

cji badania spe≥nienia wymagaÒ minimal-

dane kontroli i podzielenie ich na grupy,

listy formu≥owaÊ w taki sposÛb, aby w wy-

nych, naleøy ustaliÊ kryteria, na podsta-

ktÛre mogπ byÊ badane wed≥ug takiej sa-

padku, gdy maszyna spe≥nia wszystkie wy-

wie ktÛrych ustalaÊ moøna spe≥nienie da-

mej listy kontrolnej. NastÍpnie naleøy opra-magania bezpieczeÒstwa wszystkie odpo-

nego wymagania z listy kontrolnej. Po-

cowaÊ listy kontrolne dla kaødej z grup

wiedzi konsekwentnie by≥y takie same (np.

za ogÛlnπ informacjπ na ten temat zawar-

urzπdzeÒ. Listy te powinny zawieraÊ pyta-

Tak). Jeøeli zostanie stwierdzone, øe jakieú tπ w rozporzπdzeniu, niezbÍdne wydaje

nia dotyczπce kolejno wszystkich wyma-

wymaganie nie jest spe≥nione, naleøy od-

siÍ ustalenie úcis≥ych kryteriÛw technicz-

gaÒ minimalnych w≥aúciwych dla danej

dzielnie je wyszczegÛlniÊ z podaniem

nych. Jednπ z metod jest, podobnie jak

maszyny (w konkretnym przypadku nie

przyczyny, terminu przewidywanego usu-

w wypadku okreúlania zgodnoúci z wy-

kaøde wymaganie wymienione w rozpo-

niÍcia niezgodnoúci i wskazaniem osoby

maganiami zasadniczymi, pos≥uøenie siÍ

rzπdzeniu musi mieÊ sens praktyczny).

odpowiedzialnej za usuniÍcie problemu.

normami. W kolejnym rozdziale przedsta-

Na kaøde z pytaÒ moøna udzieliÊ w ogÛl-

Gdy niezgodnoúÊ zostanie usuniÍta, naleøy

wione zostanπ wybrane przyk≥ady takiego

nym wypadku jednej i tylko jednej

to komisyjnie potwierdziÊ i za≥πczyÊ ewen-

postÍpowania. Nie naleøy jednak liczyÊ,

w trzech odpowiedzi: spe≥nia wymagania

tualne dane zwiπzane, np. protokÛ≥ pomia-

øe w normach moøna znaleüÊ odpowiedü

(Tak), nie spe≥nia ich (Nie) lub nie doty-

rÛw oúwietlenia czy ha≥asu itp.

na wszystkie pytania, poniewaø wymaga-

nia minimalne i zasadnicze rÛøniπ siÍ,

a normy zharmonizowane sπ opracowy-

wane z myúlπ o produktach nowych, to

znaczy takich, ktÛre w zakresie bezpie-

czeÒstwa sπ projektowane zgodnie ze

wspÛ≥czesnπ wiedzπ na ten temat. Maszy-

na wyprodukowana niekiedy znacznie

wczeúniej moøe byÊ trudna do dostosowa-

nia do wymagaÒ zasadniczych. A w≥aúnie

do tego sprowadza≥yby siÍ podejmowane

czynnoúci w wypadku bezwzglÍdnego

wykorzystania ca≥ego przewidzianego ze-

stawu norm. Trudno by by≥o zatem roz-

rÛøniÊ wspomniane dwa rodzaje wyma-

gaÒ.

Sens tworzenia dwÛch odrÍbnych fila-

Rys. 1. Dwa filary bezpiecznego produktu w odniesieniu do maszyn rÛw bezpieczeÒstwa produktu w odniesie-98

kwiecieÒ 2009

w y m a g a n i a b e z p i e c z e Ò s t w a . . .

niu do maszyn polega na zrozumieniu praktycznej rÛønicy pomiÍ-

dzy maszynπ nowπ, czyli projektowanπ od podstaw (mÛwiπc naj-proúciej Ñod pustej kartki papieruî), a istniejπcym obiektem pod-dawanym dzia≥aniom dostosowawczym.

Istnieje oczywiúcie jeszcze jedna droga, polegajπca na przenie-sieniu w wyniku modernizacji maszyny uøytkowanej do filaru produktu nowego, ale w takim wypadku produkt finalny nie powinien byÊ juø traktowany jako uøywany, lecz zak≥ada siÍ, iø Ñstaraî maszyna stanowi jedynie rodzaj zbioru elementÛw konstrukcyjnych, ktÛre potraktowane jako czÍúci sk≥adowe wraz z innymi elementami lub urzπdzeniami s≥uøyÊ majπ do wykonania nowej maszyny.

W tym scenariuszu produkt finalny jest oczywiúcie maszynπ po raz pierwszy wprowadzanπ na rynek, czyli z oznaczeniem CE i deklaracjπ zgodnoúci. W tym wypadku oczywiúcie ca≥y proces redukcji ryzyka powinien byÊ realizowany zgodnie z procedurπ przewidzianπ dla maszyn nowych.

Przyk≥ady

zastosowania norm

Jak wspomniano wyøej, rolπ norm jest wskazanie projektantom szczegÛ≥owych wytycznych, zgodnych z literπ prawa zawartego w przepisach ñ ktÛre w wielu wypadkach sπ zbyt ogÛlne dla bezpoúredniego wykorzystania. Moøliwoúci zastosowania zapisÛw norm w odniesieniu do tekstÛw rozporzπdzeÒ przedstawiono po-niøej, na kilku konkretnych przyk≥adach.

Elementy sterownicze

I tak na przyk≥ad w rozporzπdzeniu [2] jest zapis: ÑElementy sterownicze powinny byÊ:

1) Wyraünie widoczne, rozpoznawalne i, w koniecznych przypad-kach, odpowiednio oznakowane;î

A w rozporzπdzeniu [4] odpowiedni zapis jest nastÍpujπcy: Ñ 1. Elementy sterownicze, ktÛre majπ wp≥yw na bezpieczeÒstwo REKLAMA pracownikÛw, powinny byÊ widoczne i moøliwe do zidentyfikowa-nia oraz odpowiednio oznakowane. î

Rys. 3. Os≥ona wiertarki sto≥owej

100

w y m a g a n i a b e z p i e c z e Ò s t w a d l a m a s z y n moøna w tym zakresie przeprowadziÊ rozwaøania, czy poglπdy na jakiekolwiek emi-

sje itd. zmieniajπ siÍ w czasie, a wiÍc czy zasadne jest stosowanie os≥on wspÛ≥cze-Rys. 4.

únie uwaøanych za odpowiednie w maszy-

Znaki

ostrzegawcze

nach starych. Odpowiedü brzmi oczywi-

wymienione

úcie tak, chociaøby z powodu istnienia na

w normie [6]

rynku oferty licznych os≥on gotowych lub

prefabrykowanych, wyprodukowanych

Jak widaÊ, sπ to w obu wypadkach okre-

siÍ rÛwnieø z ich rozmiarem lub moøliwo-

w zgodnoúci z normami. Poza tym gene-

úlenia doúÊ ogÛlne, chociaø wymagania

úciπ bezpoúredniej penetracji (np. wielkoúÊ

ralna tendencja do zaostrzania z czasem

przez nie stwarzane sπ jednoznaczne. Waø-

otworÛw, gÍstoúÊ siatki itd.), nie powinny

wymagaÒ bezpieczeÒstwa ma zastosowa-

ne jest jednak, w jaki sposÛb moøna prze≥o-

ograniczaÊ pola widzenia i ogÛlnie powinny

nie i tutaj, zatem nowszej konstrukcji os≥o-

øyÊ je na konkretne rozwiπzanie projekto-

ograniczaÊ dostÍp tylko do niebezpiecznych

ny z pewnoúciπ nie bÍdπ mniej przydatne.

we. Aby to okreúliÊ, naleøy skorzystaÊ z za-stref maszyny.

Zatem przyk≥adowo, warunki narzucone

sady domniemania i wykorzystaÊ normy

Wymienione wyøej warunki sπ transpo-

w rozporzπdzeniu o wymaganiach mini-

zharmonizowane, w celu ustalenia niezbÍd-

nowane przez liczne normy na konkretne

malnych [4] precyzujπ miÍdzy innymi, øe

nych parametrÛw waønego elementu ste-

parametry os≥on, przy czym, analogicznie

os≥ony i oczywiúcie urzπdzenia ochronne:

rowniczego, ktÛrym jest w tym wypadku

jak w przypadku rozwaøaÒ dotyczπcych

Ñpowinny mieÊ mocnπ (trwa≥π) konstruk-

przycisk zatrzymania awaryjnego. W pro-

przycisku stopu awaryjnego, warunki sta-

cjÍî oraz Ñnie mogπ stwarzaÊ zagroøeniaî.

jekcie t≥umaczenia normy PN-EN 60204-

wiane os≥onom dla maszyn po raz pierw-

W rozporzπdzeniu [2] wprowadzajπcym

1: 2006 znajduje siÍ zapis: ÑElementy ste-szy wprowadzanych na rynek i bÍdπcych

wymagania zasadnicze, odnoúne warunki sπ

rownicze urzπdzeÒ zatrzymania awaryjnego w uøytkowaniu sπ podobne. W tym wy-podobne: Ños≥ony i urzπdzenia ochronne po-

powinny byÊ barwy czerwonej. Jeøeli bez-padku bardzo waøna norma [9] okreúla

winny mieÊ wytrzyma≥π konstrukcjÍî i Ñnie

poúrednio wokÛ≥ elementu uruchamiajπce-

szczegÛ≥owo wartoúci oraz metody pomia-

powinny powodowaÊ øadnego dodatkowe-

go znajduje siÍ t≥o, to powinno byÊ barwy rowe zwiπzane zarÛwno z planowaniem

go ryzykaî. Tak wiÍc nie istniejπ przes≥an-

øÛ≥tej. Patrz takøe ISO 13850.î

wielkoúci os≥on, jak ich usytuowania oraz

ki przeciwdzia≥ajπce stosowaniu norm jako

Jak widaÊ z powyøszego przyk≥adu, nor-

gabaryty ewentualnych otworÛw. Punktem

technicznych materia≥Ûw wspierajπcych do-

ma techniczna podaje nie tylko szczegÛ≥o-

wyjúcia do opracowania danych, ktÛre ni-

bÛr os≥on maszyny uøytkowanej.

wπ wyk≥adniÍ Ñodpowiedniego oznakowa-

niejsza norma zawiera, sπ wymiary antro-

Naleøy jednak pamiÍtaÊ, øe juø modyfi-

niaî przycisku wy≥πczenia awaryjnego, ale

pometryczne oraz parametry ergonomicz-

kacja maszyny polegajπca na zastπpieniu

i odwo≥uje siÍ w odpowiednim miejscu do

ne cz≥owieka (typowe dla mieszkaÒca Eu-

os≥ony optoelektronicznymi elementami

innej, bardziej szczegÛ≥owej normy [6]. Na

ropy). Naleøy oczywiúcie zak≥adaÊ, iø sπ

bezpieczeÒstwa moøe prowadziÊ do zmiany

szczegÛlnπ uwagÍ zas≥uguje rÛwnieø fakt,

one w≥aúciwe zarÛwno dla maszyn nowych

ryzyka (wywo≥ywaÊ koniecznoúÊ przepro-

iø logiczne jest zastosowanie wyk≥adni da-

jak i uøytkowanych.

wadzenia nowej oceny ryzyka), a w konse-

nej normy zarÛwno w wypadku zgodnoúci

Podobne rozwaøania moøna przeprowa-

kwencji prowadziÊ do zakwalifikowania

z wymaganiami zasadniczymi, jak i mini-

dziÊ dla oceny prawid≥owoúci umiejsco-

danej modernizacji maszyny jako Ñg≥Íbo-

malnymi, poniewaø czerwona barwa przy-

wienia wyposaøenia ochronnego ze wzglÍ-

kiejî. Generuje to zmianÍ statusu maszyny

cisku na øÛ≥tym tle stanowi zadowalajπce

du na prÍdkoúci zbliøania siÍ czÍúci cia≥a

do poziomu Ñjak nowaî i w konsekwencji

kryterium warunku widocznoúci. Minima-

cz≥owieka. SzczegÛ≥y techniczne w niniej-

koniecznoúÊ zadeklarowania zgodnoúci

lizuje rÛwnieø moøliwoúÊ pope≥nienia b≥Í-

szej sprawie precyzuje norma [10], ktÛra

z wymaganiami zasadniczymi bezpieczeÒ-

du w identyfikacji przycisku o tej waønej

rÛwnieø w znacznej mierze jest oparta

stwa oraz oczywiúcie nadanie oznaczenia

funkcji, przy za≥oøeniu, iø czerwona bar-

na danych antropometrycznych i ergono-

CE.

wa nie moøe byÊ stosowana do innych

micznych, a wiÍc w krÛtkim horyzoncie

przyciskÛw w jego otoczeniu.

czasowym niezmiennych. Moøna zatem

Zakres

przyjπÊ, øe jest ona uøyteczna zarÛwno dla

odpowiedzialnoúci

Os≥ony maszyn lub ich czÍúci

maszyn po raz pierwszy wprowadzanych

Innym przyk≥adem moøe byÊ kwestia

na rynek, jak i uøytkowanych.

Normy mogπ byÊ rÛwnieø przydatne

dotyczπca stosowania os≥on maszyn lub

W przypadku prowadzenia rozwaøaÒ

w zakresie definiowania odpowiedzialno-

ich czÍúci. ZarÛwno przepisy dotyczπce

nad os≥onami naleøy pamiÍtaÊ, øe spe≥nia-

úci. DoúÊ czÍsto w rozwaøaniach na temat

maszyn nowych, jak i bÍdπcych w uøytko-

jπ one nie tylko rolÍ polegajπcπ na ograni-

bezpieczeÒstwa pojawia siÍ rÛwnieø pro-

waniu przewidujπ liczne i zbieøne ze sobπ

czeniu dostÍpu do stref niebezpiecznych,

blem wykonania dostaw czy us≥ug przez

warunki nak≥adane na os≥ony zarÛwno sta-

ale rÛwnieø powinny skutecznie chroniÊ

ostatecznego uøytkownika maszyny, czyli

≥e, jak i ruchome. Os≥ony zatem powinny

przed emisjami, promieniowaniem, wyrzu-

na w≥asny uøytek. Powstaje wÛwczas pyta-

byÊ miÍdzy innymi: mocne (o trwa≥ej kon-

tami itd. W takim wypadku istotne znacze-

nie, jak traktowaÊ takπ sytuacjÍ. OtÛø na

strukcji), same nie mogπ stanowiÊ ürÛd≥a

nie ma ustalenie w≥aúciwej ich wytrzyma-

przyk≥ad w normie PN-EN 60204-1 [5]

zagroøenia, nie mogπ byÊ ≥atwo usuwalne,

≥oúci lub przepuszczalnoúci. Podstawowe

moøna znaleüÊ definicjÍ dostawcy (3.54)

powinny byÊ usytuowane w odpowiedniej

warunki w tym wzglÍdzie precyzuje nor-

i w uwadze zamieszczonej pod niniejszπ de-

odleg≥oúci od strefy zagroøenia, co wiπøe

ma [11]. Podobnie jak uczyniono to wyøej,

finicjπ przeczytaÊ, øe uøytkownik moøe tak-

100

kwiecieÒ 2009

w y m a g a n i a b e z p i e c z e Ò s t w a d l a m a s z y n øe wystπpiÊ jako dostawca dla samego sie-paüdziernika 2002 r. w sprawie minimalnych wy-bie. Zak≥adajπc, ze system nie pozostawia

magaÒ dotyczπcych bezpieczeÒstwa i higieny pracy luk w zakresie odpowiedzialnoúci za prow zakresie uøytkowania maszyn przez pracowni-dukt, w przypadku importu na potrzeby

kÛw podczas pracy, Dz. U. Nr 191, poz. 1596, 2002

w≥asne, rÛwnieø wprowadza siÍ produkt na

[5] Polski Komitet Normalizacyjny, PN-EN 60204-1

teren wspÛlnego rynku, a wiÍc istnieje ko-

BezpieczeÒstwo maszyn. Wyposaøenie elektrycz-niecznoúÊ zadeklarowania zgodnoúci z wy-

ne maszyn. CzÍúÊ 1: Wymagania ogÛlne., 2006

maganiami zasadniczymi. Wed≥ug tej samej

[6] Polski Komitet Normalizacyjny, PN-EN ISO 13850

definicji modernizacja wykonana w sposÛb

BezpieczeÒstwo maszyn ñ Stop awaryjny ñ Zasady nie generujπcy zmiany statusu maszyny

projektowania., 2006

na Ñjak nowaî moøe byÊ jak najbardziej zre-

[7] Trajdos M., Monkiewicz W., Os≥ony w systemie alizowana wewnÍtrznymi si≥ami uøytkow-bezpieczeÒstwa maszyny, BezpieczeÒstwo Prze-nika. Oczywiúcie odpowiedzialnoúÊ w tym

mys≥owe. Tom 2., 2008, 117-121

wypadku pozostaje przy pracodawcy, ktÛry

[8] Niechoda Z., Schweitzer T., Normalizacja dobro-jest jednoczeúnie uøytkownikiem.

wolna i bezpieczeÒstwo, BezpieczeÒstwo Przemys≥owe. Tom 2., 2008, 9-11

Oznakowanie

[9] Polski Komitet Normalizacyjny, PN-EN ISO 13857

ostrzegawcze

BezpieczeÒstwo maszyn ñ Odleg≥oúci bezpieczeÒ-

stwa uniemoøliwiajπce siÍganie koÒczynami gÛrny-Kolejnym istotnym problemem jest kwe-

mi i dolnymi do stref niebezpiecznych., 2008

stia oznakowania ostrzegawczego maszyny.

[10] Polski Komitet Normalizacyjny, PN-EN 999+A1

Jest to ostatni, trzeci etap procesu redukcji BezpieczeÒstwo maszyn ñ Umiejscowienie wy-ryzyka znanego z normy PN-EN ISO 12100-

posaøenia ochronnego ze wzglÍdu na prÍdkoúci 1 [12]. Oczywiúcie tak zdefiniowany proces

zbliøania czÍúci cia≥a cz≥owieka (oryg.)., 2008

redukcji ryzyka wystÍpuje tylko w wymaga-

[11] Polski Komitet Normalizacyjny, PN-EN 953 Ma-niach zasadniczych, ale wymagania mini-

szyny ñ BezpieczeÒstwo ñ OgÛlne wymagania

malne [4] rÛwnieø okreúlajπ koniecznoúÊ od-

dotyczπce projektowania i budowy os≥on sta≥ych powiedniego oznakowania maszyny: ÑMa-i ruchomych, 1999

szyny wyposaøa siÍ w: [...] znaki ostrzegaw-

[12] Polski Komitet Normalizacyjny, PN-EN ISO 12100-cze i oznakowania konieczne do zapewnie-1 BezpieczeÒstwo maszyn ñ PojÍcia podstawowe, nia bezpieczeÒstwa pracownikÛw.î

ogÛlne zasady projektowania ñ CzÍúÊ 1: Podstawo-Poniewaø stosowane znaki sπ dla wszyst-

wa terminologia, metodologia, 2005

kich urzπdzeÒ takie same, moøna korzystaÊ

[13] Occupation Health and Safety Assessment Se- REKLAMA z zaleceÒ normy PN-EN 60204-1 (rys. 4),

ries 18001, 2007

np. w zakresie:

[14] Polski Komitet Normalizacyjny, PN-EN ISO 9001

z oznakowania punktu przy≥πczenia prze-

Systemy zarzπdzania jakoúciπ ñ Wymagania, 2009

wodu ochronnego (punkt 8.2.6 [6]),

[15] Ustawa Kodeks Pracy, Dz. U. Nr 21, poz. 94, 1998

z oznakowania zagroøenia poraøeniem

elektrycznym (punkt 16.2.1 [6]),

mgr inø. Marek Trajdos,

z czy oznakowania zagroøenia gorπcπ po-

Autor jest pracownikiem

wierzchniπ (punkt 16.2.2 [6]).

firmy T-System Projekt

Takie znaki dostÍpne sπ rÛwnieø po pro-

mgr inø. Wies≥aw Monkiewicz

stu w handlu.

Autor jest pracownikiem

firmy Siemens

BIBLIOGRAFIA

[1] Parlament Europejski i Rada, Dyrektywa 98/37/WE

z dnia 22 czerwca 1998 r. w sprawie zbliøenia usta-wodawstw PaÒstw Cz≥onkowskich odnoszπcych siÍ

do maszyn, Dz. U. L 207 z 23.7.1998, str. 1, 1998

[2] Minister Gospodarki, Rozporzπdzenie z dnia 20

grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagaÒ

dla maszyn i elementÛw bezpieczeÒstwa, Dz. U.

T-System Projekt Sp. z o.o.

Nr 259, poz. 2170, 2005

90-145 £Ûdü

[3] Rada WspÛlnot Europejskich, Dyrektywa

ul. Narutowicza 120/1

e-mail: [e-mail]

89/655/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. dotyczπ-

ca minimalnych wymagaÒ w dziedzinie bezpie-

Siemens Sp. z o.o.

czeÒstwa i higieny uøytkowania sprzÍtu roboczego 03-821 Warszawa

ul. Øupnicza 11

przez pracownikÛw podczas pracy, 1998

e-mail: wies≥[e-mail]

[4] Minister Gospodarki, Rozporzπdzenie z dnia 30