Studia Medyczne 2008; 9: 93-95
REFLEKSJE NA TEMAT KODEKSU ETYKI
ZAWODOWEJ POLSKIEJ PIEL
GNIARKI
REFLECTIONS CONCERNING THE CODE OF PROFESSIONAL ETHICS OF A POLISH NURSE
Maria Korczak
Oddział Chirurgii Ogólnej Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach
Ordynator Oddziału: prof. zw. dr hab. n. med. S. Głuszek
Zakład Chirurgii i Pielęgniarstwa Chirurgicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa
Kierownik Zakładu: prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Głuszek
STRESZCZENIE
Autorka przedstawiła wybrane własne przemyślenia dotyczące Kodeksu Etyki Zawodowej. Omówiła podstawowe cele etyki pielęgniarskiej
oraz scharakteryzowała model współczesnej pielęgniarki dobrze przygotowanej do zawodu, o dużej wrażliwości etycznej. Następstwem
wysokich wymagań zawodowo-etycznych jest duże obciążenie psychiczne związane z wykonywaniem zawodu pielęgniarki.
Słowa kluczowe: pielęgniarstwo, etyka, Kodeks Etyki Zawodowej.
SUMMARY
The author presents her reflections concerning the Code of Professional Ethics. Basic aims of nurse s ethics are discussed and the model
of a contemporary nurse, well prepared for her profession and having high ethical sensibility, is characterised. The consequence of high
professional and ethical requirements is a considerable psychical burden connected with the nurse s occupation.
Key words: nursing, ethicist, Code of Professional Ethics.
Zawód pielęgniarki jest zawodem samodziel- i wiernie ukazują ciężką pracę pielęgniarek. Ludzie nie
nym, dlatego istotne znaczenie ma znajomość aktów wierzą w deklaracje polityków, uczciwość instytucji
prawnych regulujących wykonywanie tejże praktyki. i rzetelność urzędników, nie mają wreszcie zaufania
Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek w polskim do samych siebie. Czy w zawrotnym tempie naszego
systemie prawnym określona jest m.in. w Ustawie o Sa- życia, wśród wielu trudności i przeszkód, jakie ono
morządzie Pielęgniarek i Położnych [1], pośrednio wy- nam niesie pielęgniarki i położne powinny znalez
ć czas
nika też z Ustawy o Zawodach Pielęgniarki i Położnej na rozważania dotyczące Kodeksu Etyki Zawodowej?
[2]. Niezależnie od istniejących regulacji prawnych ma Uważam, że nie wystarczy wiedzieć, że nasz zawód ma
również odzwierciedlenie na gruncie Kodeksu Etyki swój kodeks etyki, za mało również, by od czasu do
Zawodowej Polskiej Pielęgniarki i Położnej [3]. czasu przeczytać jego zapisy, trzeba go przyjąć jako
Kodeks składa się z: osobisty drogowskaz i prezentować te zapisy swoją
1) części ogólnej  mówiącej o działalności zawodo- postawą. Niestety, kodeks nie mówi pielęgniarce, co
wej pielęgniarek, rozwoju osobistym oraz o samo- powinna zrobić w konkretnej sytuacji. Korzystając
rządowych organizacjach zawodowych, z własnej wiedzy etycznej i umiejętności posłużenia
2) części szczegółowej  zawierającej powinności się nią , musi sama podjąć odpowiednią decyzję. ,,Od
pielęgniarki wobec ludzi wymagających pomocy, pielęgniarki oczekuje się nie tylko poważnego i po-
w stosunku do praktyki zawodowej, do współpra- godnego spojrzenia na życie, ale i zinternalizowanych
cowników oraz własnego zawodu. wartości i norm moralnych oraz poczucia odpowie-
Zmiany, które dokonują się w polskim życiu po- dzialności za swoje postępowanie [4]. Pielęgniarstwo
litycznym, społecznym i ekonomicznym, znajdują to nie tylko zawód, ale także powołanie, wymagające
swoje odzwierciedlenie w zachowaniu i oczekiwaniach od jej przedstawicieli przyjęcia i prezentowania spe-
ludzi. Oczekiwania społeczeństwa wobec jakości cyficznej postawy zawodowej. Coraz większe są
świadczeń profilaktyczno-leczniczych stale rosną. oczekiwania i wymagania społeczeństwa odnoszące się
Środki masowego przekazu nie zawsze obiektywnie zarówno do kompetencji, jak i postępowania zgodnego
94 MARIA KORCZAK
z normami etycznymi. Postępując zgodnie z normami  nigdy nie może być umiejscawiana, okaleczana lub
zawodowymi w konkretnych sytuacjach, w istotny zniszczona, lecz przeciwnie powinna być uszanowana
sposób wpływamy na kształtowanie opinii publicznej i chroniona (...) Wszelako zawsze i wszędzie człowiek
o zawodzie. Podstawowym celem etyki zawodowej jest zawsze człowiekiem w pełni swojego ludzkiego
jest sprzyjanie dobremu wykonywaniu zawodu, wzbu- wymiaru  .
dzanie zaufania społecznego, wzmacnianie poczucia Troska o zachowanie godności jest troską o własny
obowiązku. ,,Pielęgniarstwo jako nauka humanistyczna poziom życia duchowego, moralnego i społecznego.
umożliwia łączenie i integrowanie nauki z pięknem, Godząc w godność innej osoby, godzi się w godność
sztuką, etyką i estetyką w pielęgniarskich procesach samego siebie. Podstawowe cele i wartości zawodu
opiekuńczej troskliwości, która występuje w relacjach pielęgniarki określa Kodeks Etyki Zawodowej, którego
człowiek człowiek. W rozwoju pielęgniarstwa jako postanowienia i interpretacje stanowią wytyczne dla
nauki staje się więc konieczne stosowanie metod umoż- zachowań związanych z jego wykonywaniem. Podej-
liwiających poznanie wewnętrznych doświadczeń czło- mowanie decyzji etycznych wobec chorego i członków
wieka, a nie tylko świata podlegającego obserwacjom zespołu terapeutycznego zobowiązuje do znajomości
zewnętrznym [5]. Nasz zawód szczególnie sprzyja zasad moralnych zawartych w etyce ogólnej i kodeksie
własnemu rozwojowi, zarówno przez zdobywanie etyki pielęgniarskiej. A zatem ,,Stawanie się pielęgniar-
wiedzy o człowieku w kontakcie z innymi ludz
mi, ką nie jest tylko sprawą nabycia określonych umiejęt-
zwłaszcza cierpiącymi, poprzez obcowanie z ich ności i przyswajania form zachowania właściwych dla
słabością, strachem, często beznadziejnością, jak też określonych sytuacji zawodowych. Jest także sprawą
przez ciągłe dokonywanie wyboru, który nieodłącznie poznania przez nią wartości moralnych zawodu w taki
towarzyszy każdemu naszemu działaniu. Świadomy sposób, który wywrze głęboki wpływ na jej intelekt,
wybór wartości, sposobu działania i postawy wobec osobowość i styl życia  [7].
cierpiących zapewniają dobre wykonywanie nasze- Do szczególnie ważnych zasad etycznych w praktyce
go zawodu. (...) Pielęgniarka powinna być przede pielęgniarskiej zaliczyć należy: dobroć, niezależność,
wszystkim dobrym człowiekiem, który niezależnie od sprawiedliwość, prawdomówność, etykę troski. Są to
pełnionej roli społeczno-zawodowej i różnorodnych zasady rządzące codzienną praktyką pracy z pacjentem.
sytuacji w środowisku pracy będzie przejawiał i urze- Nasza działalność zawodowa obejmuje cztery ważne
czywistniał swoje człowieczeństwo [6]. Jeśli chcemy aspekty, takie jak: promocja zdrowia, zapobieganie
spodziewać się szacunku społecznego, to musimy chorobie, przywracanie zdrowia, łagodzenie cierpienia.
wiedzieć i pamiętać o tym, że jest on zależny od war- Realizujemy te powinności, pomimo wielu trudności
tości, jakie reprezentujemy, od zasad moralnych, jakie i przeszkód, jakie niesie codzienne życie, przemęczenie,
uznajemy w codziennej pracy. Pielęgniarstwo stanowi zbyt wielka liczba pacjentów przypadających na jedną
zawód szczególny, być przy osobie, która walczy pielęgniarkę. Musimy pamiętać, że żyjemy w czasach,
z chorobą, cierpieniem i niejednokrotnie traci nadzieję w których pomiędzy chorego człowieka a nas wkra-
na zwycięstwo, jest chyba jedną z najtrudniejszych czają supertechnologie. Najdoskonalsza aparatura nie
umiejętności. Myślę, że każda z nas po ukończeniu zastąpi uśmiechu, uścisku dłoni, życzliwej rozmowy.
nauki staje przed wyborem własnej drogi zawodowej. ,,To, co wychodzi z naszych ust, jest pewnego rodzaju
Chcemy być dobrymi pielęgniarkami, ale tylko być magią słowa (ks. prof. Tischner). Przecież to pielęg-
 to mało. Trzeba jeszcze decyzji: jak być, a więc jak niarki jako pierwsze nawiązują kontakt z pacjentem
nadać sens własnemu byciu. ,,Być (...) świadomością od chwili jego przyjścia na oddział do czasu jego wy-
osoby nieświadomej, miłością życia dla samobójcy, pisania. ,,po prostu bycie z drugim człowiekiem, nie
nogą osoby jej pozbawionej, oczyma ślepego, środkiem tylko stanie obok, ale autentyczne odbieranie na tych
poruszania dla dziecka, wiedzą i ufnością dla matki samych falach, by go zrozumieć  [8]. Bardzo ważne,
i ustami dla tych, którzy są za słabi, aby mówić... by między chorym a pielęgniarką nawiązała się nić
(Virginia Henderson). wzajemnego zaufania.
Wstępując do zawodu, podejmujemy zobowiąza- Każda z nas ma własną hierarchię wartości ukształ-
nia, by rzetelnie wykorzystać wiedzę, wzbogacać ją towaną przez wiele czynników, np. religię, kulturę czy
nieustannie oraz przestrzegać wartości i określonych doświadczenie życiowe. Chorzy również mają własne
zobowiązań moralnych. Nadrzędną wartością dla pie- systemy wartości, które bardzo często różnią się od na-
lęgniarki powinien być przede wszystkim szacunek dla szych. Dokonując jakiegokolwiek wyboru związanego
godności osoby ludzkiej. Potwierdzają to słowa Jana z moim zawodem, zawsze staram się rozważyć nie
Pawła II, które warto traktować jako przesłanie dla na- tylko swój punkt widzenia, ale także sytuację chorego.
szego zawodu:  Każdy ... byt ludzki posiada godność, Pracując na oddziale chirurgii, nieraz na swojej drodze
która niezależnie od tego, że osoba istnieje zawsze napotykam dylematy etyczne, czasem jest to pozornie
w konkretnym kontekście społecznym i historycznym błahy problem, a innym razem dokonanie właściwego
REFLEKSJE NA TEMAT KODEKSU ETYKI ZAWODOWEJ
95
wyboru wydaje się trudne, prawie niemożliwe. Często [2] Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia
rodzą się pytania po skończonym dyżurze: Czy postą- 5 lipca 1996 r.
piłam słusznie? Może powinnam zachować się ina- [3] Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarek i Położnych
czej? ,,Etyka jest jedna, sytuacji w życiu zawodowym zatwierdzony na 4 Krajowym Zjez
dzie 9 XII 2004.
i prywatnym bardzo wiele i w tej mnogości postaw, [4] Wrońska I, Mariański J. Etyka w pracy pielęgniar-
oczekiwań czy praw i sposobów różnych osób i grup skiej. Czelej, Lublin 2002; 84.
społecznych nie może zatracić się zasadnicza idea [5] Poznańska S, Płaszewska-Zywko L. Wybrane
zawodu medycznego, zawodu pielęgniarki i położnej; modele pielęgniarstwa. Wydawnictwo Uniwersytetu
Dobro człowieka stanowi wartość najważniejszą . Jagiellońskiego, Kraków 2001; 184.
(dr G. Rogala-Pawelczyk). [6] Wrońska I, Mariański J. Wartości życiowe mło-
dzieży na przykładzie szkół pielęgniarskich, Lublin
1999; 325.
[7] Wrońska I. Podstawy etyki pielęgniarskiej. PTP,
Warszawa 1993; 5.
PIŚMIENNICTWO
[8] A
ukiewicz-Kostro R. Edukacja holistyczna  ka-
prys znudzonej cywilizacji, czyli szansa na rozwój
[1] Ustawa o Samorządzie Pielęgniarek i Położnych człowieka XXI w. Zdrowie Publiczne 2005; 115:
z dnia 19 kwietnia 1991 r. 359-364.
Adres do korespondencji:
Maria Korczak
Oddział Chirurgii Ogólnej
Wojewódzki Szpital Zespolony w Kielcach
25-736 Kielce, ul. Grunwaldzka 45