Konferencja ZarzÄ…dzanie Kryzysowe  Nauka i Praktyka, Opole 2010
Romuald Grocki
ZWI
ZEK INFRASTRUKTURY NA OBSZARACH
WIEJSKICH Z INFRASTRUKTUR
KRYTYCZN

Streszczenie
W pracy podjęto próbę określenia relacji pomiędzy infrastrukturą krytyczną
a infrastrukturą na obszarach wiejskich. Przeanalizowano oddziaływanie tej pierwszej
na infrastrukturę obszarów wiejskich oraz ewentualne skutki awarii infrastruktury na
obszary wiejskie.
Słowa kluczowe: infrastruktura krytyczna, obszary wiejskie, podatność, zagrożenia.
WPROWADZENIE
Biorąc pod uwagę, że obszary wiejskie zajmują ponad 90% powierzchni kraju
i charakteryzują się zróżnicowanym poziomem infrastruktury wiejskiej,
celowym jest zastanowienie się w jakim stopniu i czy w ogóle ma ona wpływ na
bezpieczeństwo infrastruktury krytycznej, jako całościowego systemu.
Infrastruktura stanowi bowiem, zarówno bazę działalności gospodarczej, jak
i podstawę funkcjonowania mieszkańców obszarów wiejskich. Wyróżnia się jej
dwa rodzaje:
·ð spoÅ‚ecznÄ…
·ð technicznÄ….
Infrastrukturę społeczną obszarów wiejskich stanowi ogół urządzeń
niezbędnych do zaspokajania niematerialnych potrzeb ludności. Infrastruktura
społeczna obejmuje instytucje z dziedziny prawa, bezpieczeństwa, kształcenia,
oświaty, służby zdrowia.
Infrastruktura techniczna rozumiana jest jako urzÄ…dzenia z obszaru transportu,
energetyki, komunikacji, telekomunikacji i melioracji.
INFRASTRUKTURA KRYTYCZNA
Zgodnie z treścią ustawy1 przez określenie infrastruktura krytyczna 
należy rozumieć systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą
funkcjonalne obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi
kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące
zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej,
a także instytucji i przedsiębiorców. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy:
a) zaopatrzenia w energiÄ™ i paliwa;
b) łączności i sieci teleinformatycznych;
c) finansowe;
d) zaopatrzenia w żywność i wodę;
e) ochrony zdrowia;
f) transportowe i komunikacyjne;
g) ratownicze;
h) zapewniające ciągłość działania administracji publicznej;
i) produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji
chemicznych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji
niebezpiecznych.
Natomiast ochrona infrastruktury krytycznej jest to zespół przedsięwzięć
organizacyjnych realizowanych w celu zapewnienia funkcjonowania lub
szybkiego odtworzenia infrastruktury krytycznej na wypadek zagrożeń, w tym
awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających jej prawidłowe
funkcjonowanie.
Proponowana klasyfikacja kategorii obiektów infrastruktury krytycznej jest
następująca2:
Zaopatrzenie w energiÄ™ i paliwa:
·ð elektrownie i inne obiekty elektroenergetyczne, bazy, skÅ‚ady
i magazyny paliw, zakłady mające bezpośredni związek
z wydobywaniem kopalin podstawowych i ich pochodnych, sieci
transportu, przesyłu i dystrybucji energii i paliw.
A
ączność i sieci teleinformatyczne:
·ð infrastruktura operatorów publicznych Å›wiadczÄ…cych usÅ‚ugi pocztowe,
sieci telekomunikacyjne i teleinformatyczne oraz zwiÄ…zane z nimi
obiekty, a także systemy teleinformatyczne służące do przetwarzania
danych i zwiÄ…zane z nimi obiekty. Obiekty telewizji publicznej oraz
Polskiego Radia.
1
Ustawa o zarzÄ…dzaniu kryzysowym
2
Lach Z., Skrzyp J., A
aszczuk A., Problemy obronności i bezpieczeństwa państwa oraz
wynikajÄ…ce z tego konflikty i ograniczenia rozwoju przestrzennego, Warszawa 2009
2
Finansowy:
·ð obiekty NBP oraz BGK, PWPW S.A., Mennicy PaÅ„stwowej S.A. oraz
obiekty i systemy istotne dla zapewnienia stabilności systemu
finansowego, w szczególności systemy płatności, systemy rozliczeń
i rachunku papierów wartościowych wraz z obsługującą infrastrukturą.
Zaopatrzenia w żywność i wodę:
·ð obiekty bezpoÅ›rednio zwiÄ…zane z produkcjÄ… żywnoÅ›ci
i gromadzeniem wody, ale też cała infrastruktura związana
z przechowywaniem i transportem do bezpośrednich odbiorców.
Ochrona zdrowia:
·ð obiekty i systemy istotne ze wzglÄ™du na zapewnienie opieki i Å›wiadczeÅ„
zdrowotnych obywatelom (szpitale, placówki zdrowia), magazyny
rezerw państwowych produktów leczniczych i wyrobów medycznych
oraz zakłady i przedsiębiorstwa farmaceutyczne.
Transportowy i komunikacyjny:
·ð obiekty infrastruktury transportu samochodowego, kolejowego,
lotniczego, morskiego i wodnego (śródlądowego i morskiego).
Ratowniczy:
·ð wytypowane obiekty PaÅ„stwowej Straży Pożarnej oraz infrastruktura
jednostek powołanych do ratowania życia i ochrony własności
w sytuacjach zagrożenia wywołanego przyczynami naturalnymi lub
wynikającymi z działalności człowieka.
Zapewniający ciągłość funkcjonowania państwa:
·ð obiekty urzÄ™dów wojewódzkich, obiekty jednostek organizacyjnych
służb zespolonych, inspekcji i straży.
Administracji publicznej:
·ð Obiekty organów i jednostek organizacyjnych podlegÅ‚ych ministrowi
właściwemu ds. wewnętrznych lub przez niego nadzorowanych,
obiekty podległe Ministrowi Spraw Zagranicznych, obiekty jednostek
organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez
niego nadzorowanych, obiekty Agencji Wywiadu, Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Policji, Straży Granicznej, Biura
Ochrony Rządu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu
Wojskowego, obiekty znajdujące się we właściwości Ministra
Sprawiedliwości, Służby Więziennej oraz jednostek organizacyjnych
podległych lub nadzorowanych, ważne obiekty innych organów
centralnych.
Produkcyjny sektora bezpieczeństwa:
·ð zakÅ‚ady produkujÄ…ce, remontujÄ…ce lub magazynujÄ…ce uzbrojenie i sprzÄ™t
wojskowy oraz środki bojowe, a także zakłady w których są
prowadzone prace badawczo rozwojowe lub konstruktorskie w zakresie
produkcji na potrzeby bezpieczeństwa i obronności państwa.
3
Ochronne:
·ð instalacje i urzÄ…dzenia sÅ‚użące ochronie granicy paÅ„stwowej, posterunki
monitoringu.
Zgodnie z aktami prawnymi, na poszczególnych poziomach zarządzania w
administracji opracowuje siÄ™ plan ochrony infrastruktury krytycznej. Plan
ochrony infrastruktury krytycznej, sporzÄ…dza siÄ™ w wersji pisemnej
i elektronicznej i zawiera on (projekt):
1. Dane ogólne, w szczególności:
·ð nazwÄ™ i adres dyslokacji infrastruktury krytycznej,
·ð numery: REGON, NIP, KRS, wÅ‚aÅ›ciwe dla przedsiÄ™biorstwa operatora
infrastruktury krytycznej,
·ð dane zarzÄ…dzajÄ…cego przedsiÄ™biorstwem w imieniu operatora
infrastruktury krytycznej, jeżeli taki występuje,
·ð dane osoby odpowiedzialnej za utrzymywanie kontaktów z podmiotami
właściwymi w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej,
·ð imiÄ™ i nazwisko osoby sporzÄ…dzajÄ…cej plan;
2. Dane infrastruktury krytycznej obejmujÄ…ce:
·ð skrócony opis i parametry techniczne,
·ð plan (mapÄ™) z naniesieniem lokalizacji obiektów, instalacji lub systemu,
·ð poÅ‚Ä…czenia z innymi obiektami, instalacjami, urzÄ…dzeniami lub
usługami;
3. CharakterystykÄ™:
·ð zagrożeÅ„ dla infrastruktury krytycznej oraz ocena ryzyka ich
wystąpienia wraz z przewidywanymi scenariuszami działań,
·ð współzależnoÅ›ci infrastruktury krytycznej od pozostaÅ‚ych systemów
infrastruktury krytycznej oraz możliwości zakłócenia jej
funkcjonowania w wyniku zakłóceń powstałych we współzależnych
systemach infrastruktury krytycznej,
·ð zasobów wÅ‚asnych możliwych do wykorzystania w celu ochrony
infrastruktury krytycznej,
·ð zasobów wÅ‚aÅ›ciwych terytorialnie sÅ‚użb, inspekcji i straży możliwych
do wykorzystania w celu ochrony infrastruktury krytycznej;
4. Warianty:
·ð dziaÅ‚ania w sytuacji zagrożeÅ„ lub zakłócenia funkcjonowania
infrastruktury krytycznej,
·ð zapewnienia ciÄ…gÅ‚oÅ›ci dziaÅ‚ania infrastruktury krytycznej,
·ð odtwarzania infrastruktury krytycznej;
5. Zasady współpracy z właściwymi miejscowo:
·ð centrami zarzÄ…dzania kryzysowego,
4
·ð inspekcjami, strażami i sÅ‚użbami.
INFRASTRUKTURA OBSZARÓW WIEJSKICH
Zadania z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej dotyczÄ… praktycznie
wszystkich właścicieli i zarządców poszczególnych elementów systemu.
W jakim jednak stopniu infrastruktura na obszarach wiejskich, jej stan, ma
wpływ na funkcjonowanie systemów infrastruktury krytycznej? Czy istnieje
konieczność rozpatrywania infrastruktury na obszarach wiejskich, jako
samodzielnego obszaru w całym systemie bezpieczeństwa infrastruktury
krytycznej? W tabeli nr 1. przedstawiono potencjalne oddziaływanie skutków
awarii elementów infrastruktury na obszarach wiejskich na systemy
infrastruktury krytycznej. Należy jednakże przyjąć, że ewentualne awarie muszą
spełniać kryteria rozległości w czasie i przestrzeni ( na dużym obszarze i przez
dłuższy okres czasu). Pojęcia dużego obszaru czy odległości w czasie, zostały
skwantyfikowane w artykułach  Sytuacja kryzysowa-wartości progowe 3oraz
 Quantification of Notions in Crisis Management 4. Z tabeli 1 wynika, że
infrastruktura na obszarach wiejskich ma wpływ tylko na niektóre systemy
infrastruktury krytycznej. Wynika to m.in. z faktu stosunkowo słabo rozwiniętej
infrastruktury technicznej i społecznej na obszarach wiejskich. Można to bardzo
wyraz
nie zauważyć, chociażby w tak newralgicznym obszarze, jakim jest
energetyka. Mimo, że obszary wiejskie zajmują 90% powierzchni kraju, to
wiejska sieć energetyczna stanowi zaledwie 45% całej sieci energetycznej.
Składa się na to ok. 400 tys. km linii średniego i niskiego5 napięcia, przy blisko
900.000 km6 długości linii energetycznych (napowietrznych i kablowych) w
Polsce . Stąd też wpływ tylko na takie systemy jak zaopatrzenie, zdrowie,
transport, ratownictwo i to bezpośrednio związanych z obszarami wiejskimi.
3
Grocki R., Sytuacja kryzysowa-wartości progowe, Bełchatów 2008
4
Grocki R., Quantification of Notions in Crisis Management, Institute for Security and
Development Policy, Stockholm 2010
5
Zawadzki E., Infrastruktura społeczna i techniczna wsi.
6
Maciejewski Z., Potrzeby inwestycyjne sieci elektroenergetycznych, Warszawa 2010
5
Tabela 1. Wpływ awarii infrastruktury obszarów wiejskich na systemy infrastruktury
krytycznej
Table 1. Impact of the breakdown of the infrastructure of rural areas on systems of the
critical infrastructure
Techniczna Społeczna
Infrastruktura
obszarów
wiejskich
Systemy
infrastruktury
krytycznej
Finansowy
Zaopatrzenia
Zdrowia
Transportowy/komunikacyjny
Ratowniczy
Funkcjonowania państwa
Administracji publicznej
Produkcyjny bezpieczeństwa
Ochronny
Bardziej jednak istotnÄ… sprawÄ… sÄ… skutki awarii infrastruktury krytycznej na
jakość życia i funkcjonowanie społeczności na obszarach wiejskich. Związane
jest to między innymi możliwościami usuwania awarii, częstotością
występowania i czasem ich trwania. Powołując się na wcześniejszy obszar
systemu energetycznego, należy zauważyć, że przerwy w dostawie energii
elektrycznej dla odbiorców wiejskich występują około 10-ciokrotnie częściej i
trwają wielokrotnie dłużej niż w miastach, a do wielu zagród wiejskich
dochodzi energia o zaniżonym napięciu. Przykładem może być zima 2009 roku,
kiedy to brak energii elektrycznej trwał na niektórych obszarach do kilku
tygodni7. Miało to znaczący wpływ nie tylko na jakość i komfort życia, ale też
na bezpieczeństwo i zdrowie mieszkańców na tych obszarach.
7
Informacja Rządowego Centrum Bezpieczeństwa,
http://rcb.gov.pl/zagrozenia/ostrz/?a=295
6
WodociÄ…gi
Kanalizacja
Oczyszczalnie
Wysypiska
Telefonia
Gaz
Energetyka
Drogi
Zdrowie
Oświata
Handel
WNIOSKI
Tytuł publikacji  Związek infrastruktury na obszarach wiejskich z infrastrukturą
krytyczną ma swoje uzasadnienie. W pierwszej chwili można by sądzić, że
jeśli infrastruktura na obszarach wiejskich ma nieznaczny wpływ na
infrastrukturę krytyczną, to już odwrotne stwierdzenie mija się z prawdą. Część
elementów systemów infrastruktury krytycznej znajduje się na obszarach
wiejskich lub przez nie przebiega (linie energetyczne, telekomunikacyjne,
drogi) i nawet cząstkowe awarie czy uszkodzenia wpływają na całość
funkcjonowania systemu. O ile usuwanie awarii na terenach miejskich następuje
względnie szybko, to usuwanie ich na obszarach wiejskich trwa o wiele dłużej.
Stąd konieczność zwrócenia uwagi na stan techniczny oraz możliwości
usuwania awarii tych elementów systemu, które znajdują się na obszarach
wiejskich. Stare przysłowie bowiem mówi:  A
ańcuch jest tak silny, jak silne
jest jego najsłabsze ogniwo , a tym ogniwem jest infrastruktura na obszarach
wiejskich.
BIBLIOGRAFIA
Grocki R., Quantification of Notions in Crisis Management, Institute for
Security and Development Policy, Stockholm 2010
Grocki R., Sytuacja kryzysowa-wartości progowe, Bełchatów 2008
Lach Z., Skrzyp J., A
aszczuk A., Problemy obronności i bezpieczeństwa
państwa oraz wynikające z tego konflikty i ograniczenia rozwoju
przestrzennego, Warszawa 2009
Maciejewski Z., Potrzeby inwestycyjne sieci elektroenergetycznych, Warszawa
2010
Zawadzki E., Infrastruktura społeczna i techniczna wsi, Sejm, Informacja 589
Romuald Grocki
The Lower Silesian College of Public Services
CONNECTION OF THE INFRASTRUCTURE ON RURAL AREAS WITH THE
CRITICAL INFRASTRUCTURE
Summary
The author in his publication is trying to find relations between the critical
infrastructure and infrastructure on rural areas, focusing on having an impact of the one
7
first to the infrastructure on rural areas and possible effects of the breakdown of the
critical infrastructure to effects on rural areas.
Key words: critical infrastructure, rural areas, impact.
dr inż. Romuald Grocki
Dolnośląska Wyższa Szkoła Służb
Publicznych  Asesor we Wrocławiu
Plac Teatralny 6/7
50-051 Wrocław
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
8