Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne (na przykładzie Konstytucji RP)
1. Różnice między prawem międzynarodowym a prawem wewnętrznym
1.1. stopień zorganizowania władzy:
w prawie wewnętrznym RP (oraz innych państw) każdy z elementów trójdzielnej władzy
jest ściśle określony (zakres podmiotowy i przedmiotowy). W Polsce: art. 10 Konstytucji
(trójpodział władzy), rozdział IV (Sejm i Senat  władza ustawodawcza), rozdział V i VI
(Prezydent, Rada Ministrów  władza wykonawcza), rozdział VIII (sądy i trybunały 
władza sądownicza).
w prawie międzynarodowym nie ma jednoznacznie określonego ustawodawcy
(podstawowy zakres praw  Karta NZ  jest wynikiem porozumienia między członkami),
władzy wykonawczej (wykonywanie prawa międzynarodowego leży w gestii
poszczególnych uczestników obrotu międzynarodowego  a więc w prawie wewnętrznym)
oraz sądowniczej (jedynym stałym sądem międzynarodowym jest obecnie Międzynarodowy
Trybunał Sprawiedliwości w Hadze, jego działanie nie jest jednak obligatoryjne, a
fakultatywne  tylko w przypadku wyraz
nej prośby konkretnego państwa)
1.2. podmioty
podmioty prawa wewnętrznego są ściśle określone przez konstytucję: są to osoby
fizyczne oraz osoby prawne (wynika to z całej treści Konstytucji). Ponadto wszystkie
podmioty podobne są równe względem prawa (art. 2 Konstytucji  państwo prawa)
w prawie międzynarodowym trwa nieustający spór o to, jakie jednostki są podmiotami
prawa międzynarodowego. Ponadto równość państw (jako podstawowych i bezsprzecznych
podmiotów) także nie jest oczywista (szczególna pozycja wielkich mocarstw  stali
członkowie Rady Bezpieczeństwa stoją w pewnym stopniu  ponad prawem )
1.3. sankcje
w prawie wewnętrznym są ściśle określone przez ustawę
w prawie międzynarodowym nie istnieją jako takie zorganizowane sankcje
2. Wzajemny stosunek prawa wewnętrznego i prawa międzynarodowego. Istnieją dwie
teorie:
2.1. monistyczna (monizm)  stanowi, że prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne
stanowią jeden system pozostający we wzajemnych relacjach:
prawo wewnętrzne ponad prawem międzynarodowym (Hegel Lasson, Schmitt),
oznacza to, że prawo międzynarodowe odnosi się do zewnętrznych stosunków państw i nie
może krępować prawa wewnętrznego
prawo międzynarodowe ponad prawem wewnętrznym (H. Kelsen)  stanowi, że prawo
międzynarodowe jest ściśle związane z prawem wewnętrznym i jest nadrzędne w hierarchii
2.2. dualistyczna (dualizm)  prawo międzynarodowe i wewnętrzne stanowią odrębne,
istniejące obok siebie porządki. Prawo międzynarodowe może być włączone do
wewnętrznego systemu jedynie poprzez transformację (zwykłą  każdorazowo dla normy
wiążącej dane państwo, generalną  ogólna klauzula konstytucyjna nakazująca włączyć
każdą normę międzynarodową wiążącą państwo do systemu wewnętrznego).
3. Miejsce prawa międzynarodowego w polskim systemie prawnym (miejsce umowy w
wewnętrznym porządku prawnym):
zgodnie z art. 9, 42, 56, 59 ust. 4, Polska stosuje prawo międzynarodowe. Art. 87 (z
ródła
prawa: ratyfikowana umowa międzynarodowa), 89, 91 (umowa międzynarodowa jako
element wewnętrznego systemu prawa RP: nadrzędność nad ustawą ratyfikowanych umów
 zarówno stosowania jak i obowiązywania) określają miejsce umowy w polskim systemie
prawnym. Zagadnienia takie jak użycie Sił Zbrojnych poza granicami Polski (art. 117), czy
kwestia ekstradycji (art. 55  zmieniony przez wymóg UE  Europejski Nakaz Aresztowania
 wcześniej nie zezwalał na ekstradycję, obecnie jest to możliwe na zasadach
przewidzianych przez prawo międzynarodowe) regulowane są wyłącznie przez prawo
międzynarodowe.
 nadrzędność/podrzędność  zgodnie z art. 8 Konstytucji jest ona dokumentem
nadrzędnym. Fakt, iż ratyfikacja w trybie art. 90 przewiduje proces wprowadzenia takiej
umowy do porządku prawnego bardziej skomplikowany niż zmiana Konstytucji nie
oznacza, iż umowa taka jest nadrzędna nad Konstytucją. W określonych przypadkach (art.
89-91) ratyfikowana (i tylko ratyfikowana poprzez dużą ratyfikację bądz
ratyfikację w
trybie art. 90) umowa międzynarodowa jest nadrzędna nad ustawą, jeżeli dochodzi do
konfliktu. Ponadto ratyfikowane umowy międzynarodowe stosowane są w polskim systemie
bezpośrednio.
Podmiotowość w prawie międzynarodowym
istota podmiotowości (odpowiedz
na pytanie 3 - Zdolność prawna i zdolność do działania
podmiotów prawa międzynarodowego)  jest to zdolność do czynności prawnej danego
podmiotu prawa międzynarodowego tj. 1) zdolność do utrzymywania stosunków dyplomatycznych i
konsularnych, 2) uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych, 3) zawierania umów,
4)
występowania z roszczeniami i 5) ich dochodzenia poprzez odwołanie się do pokojowych
sposobów załatwiania sporów międzynarodowych, 6) ponoszenia odpowiedzialności
międzynarodowej, 7) sprawowanie opieki dyplomatycznej, 8) posiadania własnego obywatelstwa, 9)
przynależności państwowej itp. Takie zakreślenie pojęcia zdolności do czynności prawnej jest
konieczne, ponieważ istnieją jednostki terytorialne posiadające samodzielną władzę, czy nawet
niezależne wewnętrzne prawa, jednak  ze względu na nadrzędną względem nich władzę centralną
 nie mogą stanowić samodzielnych podmiotów prawa międzynarodowego (np. landy w RFN,
kantony w Szwajcarii, czy stany w USA). Jednocześnie należy podkreślić, że sama zdolność
prawna (czyli przyznanie przez prawo międzynarodowe praw i obowiązków np. obowiązku
nieagresji, czy prawa do ochrony granic) nie gwarantuje podmiotowości na gruncie
prawnomiędzynarodowym, ponieważ samo posiadanie tych praw i obowiązków nie gwarantuje
możliwości ich dochodzenia ich na arenie międzynarodowej  dlatego podmiot pozbawiony zrębów
państwowości, organów mogących go reprezentować na zewnątrz, nawet będąc suwerennym nie
jest podmiotem prawa międzynarodowego.
podmiotowość a suwerenność  suwerenność nie jest elementem niezbędnym dla uzyskania
podmiotowości na gruncie prawa międzynarodowego, jednak wyłącznie podmioty suwerenne
posiadają podmiotowość pierwotną (państwa  podmiotowość wynika z suwerenności i jest
niezależna od czyjejkolwiek woli), natomiast niesuwerenne (np. organizacje międzynarodowe)
posiadają podmiotowość wtórną (np. w przypadku organizacji międzynarodowych  wynikającą ze
wspólnej woli państw członkowskich). Taka podmiotowość wtórna nie jest jednolita w przypadku
wszystkich tego typu podmiotów (zależy od zdolności do czynności prawnych, w jakie został
wyposażony dany podmiot)
rodzaje podmiotów  na gruncie stosunków międzynarodowych, uważa się, iż podmiotami
prawa międzynarodowego są:
państwa (jako jedyne pierwotne)
organizacje międzynarodowe
Stolica Apostolska
Suwerenny Zakon Kawalerów Maltańskich
Sankcje w prawie międzynarodowym (pojęcie, istota, klasyfikacja)
Sankcje w prawie międzynarodowym jako takie nie istnieją, ponieważ nie istnieje aparat ich
egzekwowania. Stąd należy rozszerzyć pojęcie sankcji poza sankcje fizyczne także na reakcje opinii
międzynarodowej.
1) sankcje zorganizowane. Są wyraz
nie przewidziane przez umowy międzynarodowe
zarówno w kontekście sposobu w jaki mają być podjęte, sytuacji, w której może do nich
dojść oraz organu, który jest upoważniony do ich wykonania:
1.2. sankcje organizacyjne: mogą być przewidziane za niewykonanie zobowiązań
finansowych lub merytorycznych. Mogą: zawiesić, wykluczyć, ostrzec, lub wezwać do
przestrzegania postanowień umowy (np. na XXIX sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w
1974 roku delegacja RPA została wykluczona z udziału w jej pracach za nagminne łamanie
postanowień KNZ)
1.2. sankcje korygujące: państwa wyrównują lub likwidują skutki naruszenia jakiegoś
postanowienia przez nielojalnego kontrahenta. Sankcja taka może obejmować: pozbawienie
spodziewanych korzyści (zawieszenie realizacji pewnych pozytywnych dla padalca działań),
nałożenie kary, wycofanie pomocy etc.
1.3. środki przymusu bezpośredniego: mają zupełnie wyjątkowy charakter, ponieważ
odnoszą się do państw, które złamały zasadę zakazującą uciekania się do groz
by, użycia siły
lub też dokonały przestępstwa międzynarodowego (np. system środków przymusu
bezpośredniego w ONZ podpada pod Radę Bezpieczeństwa  centralizacja  która
zastosowała je w stosunku do Iraku w latach 1990-1991)
2) Sankcje niezorganizowane: nie są przewidziane w umowach międzynarodowych, ale
wszyscy liczą się z ich istnieniem. Są to przede wszystkim środki psychologiczne
(socjologiczne), polegające na reakcji wspólnoty na karygodne zachowanie:
2.1. reakcja opinii publicznej (może polegać na ograniczeniu ruchu turystycznego, akcjach
medialnych, zmniejszenie zakupu towarów tego państwa)
2.2. środki odwetowe (polegają na zawieszeniu świadczeń, zastosowaniu środków
socjalnych etc. Czasami są uwzględniane w normach, jednak i bez tego państwa mają
świadomość ich istnienia).
y
ródła prawa międzynarodowego według art. 38 Statusu MTS
Art. 38 y
ródła prawa stosowane przez MTS przy orzekaniu
1. Trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w sporach, które będą mu
przekazane, będzie stosował:
a) konwencje międzynarodowe, bądz
ogólne, bądz
specjalne, ustalające reguły, wyraz
nie uznane przez państwa
spór wiodące;
b) zwyczaj międzynarodowy, jako dowód istnienia powszechnej praktyki, przyjętej jako prawo;
c) zasady ogólne prawa, uznane przez narody cywilizowane;
d) z zastrzeżeniem postanowień art. 59, związanie wyrokiem, wyroki sądowe tudzież zdania najznakomitszych
znawców prawa publicznego różnych narodów, jako środek pomocniczy do stwierdzania przepisów prawnych.
2. Postanowienie niniejsze nie stanowi przeszkody, aby Trybunał mógł orzekać ex aequo et bono, o ile strony na
to zgadzają się.
Art. 59 Związanie wyrokiem
Wyrok sądu wiąże tylko strony będące w sporze i tylko w stosunku do danego sporu.
Niekwestionowanymi z
ródłami prawa międzynarodowego są zatem: umowa międzynarodowa
oraz zwyczaj międzynarodowy. Wymienione w ust. 1 lit. c określenie  zasady ogólne prawa
budzi w doktrynie kontrowersje: 1) niektórzy chcą w nich widzieć upoważnienie Trybunału do
stosowania norm innych niż te obowiązujące w prawie międzynarodowym tj. zasady prawa
wewnętrznego poszczególnych państw, bądz
prawa naturalne (nie do utrzymania z powodu
początkowej sentencji art. 38, która została zmieniona na konferencji w San Francisco z  Trybunał
stosuje... na obecną formę, jednoznacznie oznaczającą, że Trybunał może stosować tylko prawo
międzynarodowe; ponadto prawo wewnętrzne, które zyskuje powszechne uznanie, staje się
zwyczajem wymienionym w ust. 1 lit. b) 2) inni chcieliby by były to ogólne zasady prawa
międzynarodowego (stanowisko to jest nie do obronienia, ponieważ ogólne zasady odnoszą się
bądz
do umów, bądz
do zwyczaju, czyli do z
ródeł wymienionych w ust. 1 lit a i b). Trybunał nigdy
nie orzekał na podstawie tego punktu. W przypadku wymienionego w ust. 1 lit. d orzecznictwa
należy je odnieść do sytuacji prawa wewnętrznego, gdzie orzeczenie nie jest samodzielnym
z
ródłem prawa, a wykładnią konkretnego przepisu (w przypadku prawa międzynarodowego 
dotyczy umowy bądz
zwyczaju). Oznacza to, że orzecznictwo nie jest z
ródłem prawa
międzynarodowego jako takim, a jedynie pełni względem nich funkcję pomocniczą. Podobną rolę
w prawie międzynarodowym pełni doktryna.
W przypadku ust. 2 należy stwierdzić iż zasada eq aequo et bono (według tego, co słuszne i dobre)
nie jest stosowana w praktyce (brak orzecznictwa, w którym strony wyraziłyby na to zgodę).
Obecnie poza z
ródłami wymienionymi wprost przez art. 38 Statutu MTS za z
ródła prawa
międzynarodowego uważa się także: akty jednostronne (notyfikacja, uznanie, protest, zrzeczenie
się) oraz uchwały organów organizacji międzynarodowych, przy czym trzeba pamiętać, że
orzecznictwo MTS jest w tym przypadku niemożliwe.
Zwyczaj międzynarodowy
Zwyczaj międzynarodowy  1) usus - wynika z praktyki jednolitego postępowania państw w
konkretnej sytuacji (element obiektywny) oraz z 2) przeświadczenia państwa o tym, że takie
zachowanie ma charakter prawotwórczy - opinio iuris sive necessitatis (w skrócie opinio iuris),
element subiektywny). Potwierdzenie jako z
ródło prawa  art. 38 ust. 1 lit. b.
I. Usus  powszechna praktyka konkretnego postępowania przez państwa w konkretnej sytuacji.
1. Praktykę można podzielić na:
1.1. zbiorową (konferencje, korespondencje, umowy międzynarodowe)
1.2. indywidualną:
a) zewnętrzną (działalność dyplomatyczna)
b) wewnętrzną (działalność ustawodawcza, administracyjna i sądownicza)
2. Wspólna praktyka może się wykształcić poprzez:
2.1. wspólne interesy poszczególnych państw (np. immunitet dyplomatyczny)
2.2. niezgodność interesów, szczególnie w przypadku wojny, kiedy państwa zwycięskie
narzucają swoją wolę państwom przegranym (np. zasada wolności morza pełnego, która jest normą
zwyczajową, narodziła się z konfliktu Anglii i Holandii przeciw roszczeniom Portugalii i Hiszpanii)
3. Zakres podmiotowy kształtowania powszechnego postępowania:
3.1. w tworzeniu normy zwyczajowej biorą bezpośredni udział tylko państwa, które biorą
udział w tym konkretnym zakresie obrotu międzynarodowego, np. w przypadku prawa
morskiego prawo zwyczajowe kształtuje się pomiędzy państwami mającymi dostęp do morza,
natomiast pozostałe państwa muszą wyrazić na to zgodę (wyraz
na akceptacja, brak sprzeciwu, bądz

milcząca zgoda)
3.2. w przypadku konsekwentnego odmawiania przyjęcia krystalizującej się normy przez jakieś
państwo, nie można mówić o powstaniu prawa zwyczajowego w kontekście tego konkretnego
państwa (instytucja persistent objector  trwałego oponenta, np. zgodnie z prawem
zwyczajowym i art. 3 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza zakres mórz
terytorialnych nie może przekraczać 12 mil od linii podstawowej, a zakres strefy ekonomicznej 200
mil. Ze względu na to, że wytyczona w podstawowy sposób linia podstawowa  a co za tym idzie
granica zewnętrzna morza terytorialnego  Norwegii z powodu wielu fiordów byłaby zygzakiem,
kraj ten skorzystał z możliwości wytyczenia jej poprzez umowne linie proste. Doprowadziło to do
znacznego poszerzenia obszaru morza terytorialnego i strefy ekonomicznej, które wkraczały w
strefę zwyczajowo zajmowaną przez rybaków z Wielkiej Brytanii. Wielka Brytania odwołała się do
MTS, twierdząc, że istnieje norma zwyczajowa zakazująca tak szerokiego zakresu morza
terytorialnego. MTS orzekł, że faktycznie  norma taka istnieje  jednak Norwegia trwale się jej
sprzeciwiała, przez co nie może być objęta tą normą). Innymi wyjątkami w tym zakresie jest
wykształcenie się zwyczaju dwustronnego np. w przypadku Portugalia przeciwko Indiom, na
terenie których istniały portugalskie enklawy bądz
zwyczaj regionalny, dotyczący tylko pewnego
regionu świata)
3.3. niemożliwym jest odrzucenie już istniejącego zwyczaju
3.4. państwa nowo powstałe z reguły w naturalny sposób przejmują zwyczaje, ażeby włączyć
się do obrotu międzynarodowego, mimo iż nie brały udziału w procesie tworzenia się danego
zwyczaju (dotyczy to przede wszystkim państw postkolonialnych oraz norm zwyczajowych o
charakterze imperatywnym: zakaz agresji, ludobójstwa etc. W przypadku innych zwyczajów
toczy się dyskusja, czy państwa nowo powstałe je przyjmują, czy przyjmuje się regułę tabula rasa)
4. Pozostałe cechy zakresu obiektywnego zwyczaju międzynarodowego:
4.1. Jednolitość  nie musi być rygorystyczna i bezwzględna, wystarczy, aby postępowanie
państw było  ogólnie to ujmując zgodne (orzeczenie MTS z 1986 roku w sprawie między USA a
Nikaraguą)
4.2. Obecnie uznaje się, że powszechna praktyka powinna być wielokrotna i nieprzerwana
(przed erą globalizacji musiała być przede wszystkim długotrwała). Wyjątek od zasady
wielokrotności: instant custom np. 1947: 1) Deklaracja prezydenta Trumana na temat wykorzystania
zasobów naturalnych szelfu kontynentalnego przylegającego do danego państwa (bezpośrednio po
jednokrotnej deklaracji stało się to zwyczajem)2) wystrzelenie przez ZSRR Sputnika w 1957 roku 
wcześniej strefa kosmiczna (ponad samolotami) nikogo nie interesowała, w chwili wystrzelenia
Sputnika, który fruwał sobie przekraczając granice różnych państw  natychmiast wykształciła się
norma oddzielająca strefę powietrzną (terytorialną) od kosmicznej (wolnej)
II. Opinio iuris  element subiektywny zwyczaju międzynarodowego. Zarówno samo państwo jak i
inne podmioty danego zagadnienia, muszą uznać, iż jest to zwyczaj międzynarodowy. Może
przejawiać się na różne sposoby:
może być zawarta w samej praktyce (postępowaniu) danego państwa np. państwo
ustanawiające konkretną strefę ekonomiczną morską, daje wyraz przekonaniu, że prawo
międzynarodowe na to zezwala, tj. każde państwo nadmorskie może posiadać taką strefę
może być zawarta w oficjalnych oświadczeniach państw, które zawierają stwierdzenie, że
istnieje takie konkretne prawo prawa międzynarodowego
może być zawarta w uchwałach organizacji międzynarodowych
może wynikać z umów międzynarodowych, jeżeli państwa zamierzały nimi dać wyraz
zwyczaju
Jeżeli nie ma opinio iuris  mamy do czynienia z obyczajem/grzecznością
międzynarodową/comitas gentium  brak charakteru prawotwórczego.
Pojęcie i rodzaje umów międzynarodowych
Definicja
Artykuł 2 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów
Używane wyrażenia
1. W rozumieniu niniejszej konwencji:
a) "traktat" oznacza międzynarodowe porozumienie między państwami, zawarte w formie
pisemnej i regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie od tego, czy jest ujęte w
jednym dokumencie, czy w dwóch lub więcej dokumentach, i bez względu na jego szczególną
nazwę;
Zatem: umowa międzynarodowa może być zawarta pomiędzy państwem a państwem oraz
pomiędzy państwem a innym podmiotem, przy czym  zgodnie z art. 3  taka umowa nie może być
przedmiotem rozstrzygnięć sądów międzynarodowych (co nie umniejsza ich mocy prawnej).
Rodzaje:
1. ze względu na liczbę kontrahentów (stron):
bilateralna (dwustronna)
multilateralna (wielostronna)
2. ze względu na sposób przystępowania podmiotów trzecich do umowy:
otwarte (każde państwo może do niej dołączyć, w tym miejscu przyjmuje się, że umowy
otwarte są umowami otwartymi bezwarunkowo)
półotwarta (możliwość dołączenia pod pewnymi warunkami; są to inaczej umowy
otwarte warunkowo)
zamknięte (brak możliwości dołączenia kolejnych państw)
3. ze względu na sposób wprowadzenia do wewnętrznego systemu poszczególnych państw (w
zakresie podmiotowym i przedmiotowym):
 umowy państwowe podlegające ratyfikacji przez głowę państwa. Zaliczają się tutaj
przede wszystkim: traktaty pokojowe, układy o przyjaz
ni, współpracy i wzajemnej pomocy,
inne umowy polityczne oraz dotyczące materii zwyczajowo rezerwowanej dla ustawy.
Nazywane są umowami państwowymi
umowy ratyfikowane przez Radę Ministrów/premiera (umowy rządowe)
umowy resortowe, których przedmiot należy do właściwości jednego ministra, które nie
są umowami państwowymi ani rządowymi  ratyfikowane przez konkretnego ministra
4. ze względu na zgodność z powszechnie obowiązującymi normami (ius cogens, karta NZ)
równoprawne
nierównoprawne (są to umowy, które tworzą pewne przywileje jednostronnie, tworząc
uciążliwość dla drugiej strony; jest to relikt przeszłości związany z imperializmem oraz
kolonializmem)
5. ze względu na treść:
polityczne
gospodarcze i administracyjne. Niektórzy autorzy dzielą je na dotyczące:
a) współpracy gospodarczej
b) współpracy w dziedzinie nauki i kultury
c) w dziedzinie prawa
6. rodzaje umów wynikające ze zwyczaju:
traktaty pokoju  regulują stosunki między państwami, które przechodzą ze stanu wojny
do stanu pokoju
traktaty przymierza (sojusznicze/wzajemnej pomocy/umowy gwarancyjne)  dotyczą
wzajemnej pomocy w przypadku ataku zbrojnego (obecnie mają jedynie charakter obronny,
w przeciwieństwie do dawnego zaczepno obronnego
traktaty przyjaz
ni  dotyczą dążenia stron do wzajemnych, przyjaznych stosunków, przy
czym zazwyczaj nie zawierają konkretnych postanowień (wiążą się z inną umową np.
porozumieniem handlowym etc.)
umowy gospodarcze i administracyjne (np. handlowe, konsularne, nawigacyjne, lotnicze,
kolejowe, pocztowe, telekomunikacyjne, finansowe, dotyczące współpracy naukowo-
technicznej, kulturalnej, pomocy prawnej etc.)
7. ze względu na tryb zawierania umowy:
zawierana w trybie prostym
zawierana w trybie złożonym
Etapy zawierania umów międzynarodowych
1. rokowanie (negocjacje)
w przypadku umów bilateralnych: polega na negocjacjach prowadzonych między
przedstawicielami danych państw, bądz
poprzez wymianę not (korespondencyjnie)
w przypadku umów multilateralnych: zazwyczaj odbywa się na konferencji bądz
na
wielu konferencjach, gdzie przedstawiciele państw dyskutują daną kwestię, biorąc pod
uwagę interes zarówno poszczególnych państw, jak i grup państw
Zgodnie z art. 9 Konwencji Wiedeńskiej tekst umowy może zostać przyjęty, jeżeli uzyskał
2/3 głosów poparcia, bądz
inna proporcja jeżeli 2/3 przedstawicieli stron postanowiło
inaczej.
2. parafowanie  jest to złożenie parafy pod przygotowanym tekstem umowy. Ma na celu
zatwierdzenie przez przygotowujących tekst, że jest on gotowy. Stosowane jest w sytuacji,
kiedy osoba negocjująca nie ma uprawnień do podpisania umowy, bądz
też podpisanie ma
mieć wyjątkowo uroczysty charakter
3. podpisanie  regułą jest, że umowy są podpisywane przez upoważnionych do tego
przedstawiciela państwa. Umowy nie wymagające ratyfikacji wraz z podpisaniem zyskują
moc wiążącą. Wyjątki od konieczności podpisania: konwencje pracy uchwalane przez
Międzynarodową Organizację Pracy (od razu są ratyfikowane), umowy w formie wymianie
not werbalnych (od razu ratyfikowane)
Organy upoważnione do podpisywania umowy (art. 7 Konwencji wiedeńskiej):
szefowie państw, szefowie rządów, ministrowie spraw zagranicznych (związane z casem
Ihlena) - wszystkie czynności związane z zawarciem umowy
szefowie misji dyplomatycznych (dla przyjęcia tekstu umowy z państwem
przyjmującym)
przedstawiciele akredytowani przez państwo bądz
na konferencjach międzynarodowych
dla przyjęcia tekstu tej konkretnej umowy
pełnomocnicy (pełnomocnictwo zgodnie z art. 2 Konwencji Wiedeńskiej:  dokument
wystawiony przez kompetentną władzę państwową, wyznaczającą pewną osobę lub osoby
do reprezentowania państwa w negocjowaniu, przyjęciu lub ustalaniu autentycznego tekstu
traktatu, w wyrażeniu zgody państwa na związanie się traktatem lub dokonywaniu
jakiejkolwiek czynności związanej z traktatem )
Ratyfikacja umowy w świetle prawa międzynarodowego i polskiego
1. W świetle prawa międzynarodowego:
Ratyfikacja jest:
jedną z możliwości wyrażenia zgody na związanie się traktatem (art. 2 lit. b KW)
zgoda ta może być wyrażona poprzez ratyfikację, jeżeli (art. 14 KW)
a) traktat tak postanawia,
b) ustalono to w inny sposób,
c) przedstawiciel państwa podpisał umowę z zastrzeżeniem, iż wymaga ona ratyfikacji,
d) zamiar ratyfikowania umowy został wyrażony w toku negocjacji, bądz
poprzez pełnomocnika
dokumenty ratyfikacyjne ustanawiają zgodę państw na związanie się traktatem w chwili (art. 16
KW)
a) wymiany ich między państwami,
b) złożenia ich depozytariuszowi lub
c) notyfikowaniu państwom bądz
depozytariuszowi
w przypadku umowy wymagającej ratyfikacji państwa są zobowiązane do powstrzymywania się
od działań, które udaremniłyby treść umowy w okresie od jej przyjęcia, po ratyfikację (art. 18 KW)
poza powyższymi wytycznymi, prawo międzynarodowe pozostawia pełną swobodę państw w
kwestii ratyfikacji
zwyczajowo uznaje się, że ratyfikacji nie podlegają:
a) deklaracje o treści politycznej przyjęte na spotkaniu mężów stanu
b) umowy resortowe zawierane przez ministrów i obejmujące ściśle zakres ich kompetencji
c) umowy zawierane podczas wojny przez dowódców wojskowych
2. W świetle prawa polskiego kwestię tę regulują następujące akty prawne:
Konstytucja:
a) art. 133 ust. 1 pkt. 1:  Prezydent RP ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o
czym zawiadamia Sejm i Senat
b) art. 146 ust. 4 pkt. 10:  Rada Ministrów zawiera umowy międzynarodowe wymagające
ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe
ustawa o umowach międzynarodowych z 14 IV 2000
Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykonywania niektórych przepisów
ustawy o umowach międzynarodowych z 28 VIII 2000
Zatem ratyfikacja leży w bezwzględnej gestii Prezydenta, natomiast Rada Ministrów może
dokonywać zatwierdzenia (art. 12 ustawy o umowach międzynarodowych z 14 IV 2000).
Rodzaje ratyfikacji w prawie polskim:
duża ratyfikacja (czyli w trybie przewidzianym w art. 89 Konstytucji ust. 1) która wymaga
wcześniejszej zgody wyrażonej w ustawie (zatem bezpośrednio angażuje Sejm i Senat). Dotyczy
umów traktujących o (art. 89 Konstytucji ust. 1 pkt. 1-5):
a) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
b) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
c) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
d) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
e) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy
ratyfikacja w trybie art. 90 Konstytucji: dotyczy umów przekazujących organizacji
międzynarodowej część kompetencji (ust. 1). Ustawa ratyfikacyjna może być uchwalona jeżeli
zyska 2/3 głosów w Sejmie przy obecności ponad połowy posłów i analogicznie w Senacie. Może
być także przyjęta poprzez referendum ogólnokrajowe przewidziane w art. 125 Konstytucji
mała ratyfikacja (w trybie przewidzianym w art. 89 ust. 2)  nie wymaga dodatkowej ustawy.
Premier jest zobligowany do zawiadomienia Sejmu o zamiarze przedłożenia takiej umowy
Prezydentowi.
Umowa może być zawarta w trybie prostym jeżeli (Ustawa o umowach międzynarodowych,
art. 13 ust. 2):
ustawa upoważnia do zawarcia umowy w ten sposób, a zawierana umowa nie narusza ustawy
umowa ma charakter wykonawczy względem obowiązującej umowy międzynarodowej i nie
dotyczy spraw wymienionych w Konstytucji (art. 89 ust. 1 oraz art. 90)
umowa zmienia obowiązującą umowę lub jej załącznik i nie dotyczy spraw wymienionych w
Konstytucji (art. 89 ust. 1 oraz art. 90)
wymagają tego inne szczególne okoliczności i umowa nie narusza wcześniej wymienionych
przesłanek konstytucyjnych
Zakres podmiotowy i przedmiotowy umowy międzynarodowej:
Nieważność umowy
Przyczyny nieważności umowy można podzielić na trzy grupy:
1. związane z naruszeniem proceduralnego prawa wewnętrznego dotyczącego zawierania
umów (art. 46 KW). Oznacza to, iż państwo może się powołać na nieważność, jeżeli
została naruszona procedura (np. umowa została podpisana przez nieupoważnioną do tego
osobę), jednak nie jeżeli zostało naruszone prawo materialne (np. umowa jest niezgodna z
jakąś wewnętrzną ustawą)
2. wady oświadczeń woli (najczęstszy przypadek stwierdzenia nieważności)
2.1. przekroczenie przez przedstawiciela państwa jego upoważnienia do wyrażenia
zgody (art. 47 KW). Jeżeli przedstawiciel państwa był poddany szczególnym
ograniczeniom (wynikającym z prawa wewnętrznego) i przyjmowanie umowy naruszało to
ograniczenie, to nie można się powołać na nieważność umowy, chyba że wszystkie strony
wiedziały o ograniczeniu
2.2. przymus
wobec przedstawiciela państwa jest bezwzględną przyczyną nieważności (art. 51
KW)
wobec państwa (art. 52 KW)  tylko jeżeli przymus został dokonany przy użyciu
groz
by lub siły z pogwałceniem zasad prawa międzynarodowego wyrażonych w Karcie NZ
2.3. błąd (art. 48 KW)  może być uznany za przyczynę nieważności tylko w sytuacji,
kiedy państwo wnoszące o uznanie nieważności wiedziało o sytuacji/stanie, której dotyczył
błąd, dana sytuacja/stan występowały w momencie zawierania umowy i stanowiły istotny
element zawieranej umowy, przy czym błąd nie może być uznany za przyczynę
nieważności, jeżeli samo państwo doprowadziło do wystąpienia błędu. Błąd w formie
umowy nie ma znaczenia dla jej ważności.
2.4. oszustwo/podstęp (art. 49 KW)  istnieje możliwość powołania się na nieważność,
jeżeli doszło do podpisania umowy poprzez oszukańcze/podstępne działania innej ze stron.
2.5. przekupstwo przedstawiciela państwa (art. 50 KW)  istnieje możliwość, ażeby w
przypadku przekupstwa państwo powołało się na nieważność
3. niezgodność z ius cogens
zgodnie z art. 53 KW umowa, która jest niezgodna z jedną z imperatywnych norm
prawa międzynarodowego jest nieważna
zgodnie z art. 64 KW w momencie wejścia nowej ius cogens wcześniejsze umowy z nią
niezgodne stają się nieważne
Pojęcie i rodzaje państw z punktu widzenia prawa międzynarodowego
Państwo  podstawowy podmiot prawa międzynarodowego (art. 1 i art. 2 lit. g Konwencji
Wiedeńskiej o prawie traktatów). Zgodnie z Konwencją o prawach o obowiązkach państw art. 1
(Montevideo, 1933)  państwo jako osoba prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące
atrybuty: a) stałą ludność b) określone terytorium c) rząd d) zdolność do utrzymywania stosunków z
innymi państwami
Zasadniczą cechą wyróżniającą państwo na tle innych pomiotów prawa międzynarodowego jest
suwerenność (tzn. władza państwa nie ma nad sobą żadnej innej władzy, a jego suwerenność jest
absolutna dopóki nie wkracza w zakres suwerenności innego państwa). Z tej podstawowej cechy
można wyprowadzić podstawowe prawa państw: prawo do istnienia, niezawisłości, równości,
obrotu (utrzymywanie stosunków międzynarodowych), czci.
Rodzaje państw:
1. ze względu na poziom wewnętrznego zorganizowania:
państwa jednolite  są to państwa, w których decyzje o związaniu się prawem
międzynarodowym są podejmowane wyłącznie przez jedną, centralną władzę
państwa złożone  na gruncie prawnomiędzynarodowym są to państwa, w których pewne
decyzje dotyczące obrotu międzynarodowego mogą być podejmowane przez poszczególne
jednostki administracyjne federacji (takie rozwiązanie  w bardzo wąskim zakresie 
zakłada Konstytucja Szwajcarii w odniesieniu do kantonów  art. 8 i 9  oraz Konstytucja
RFN w odniesieniu do landów  art. 32, przy czym wymaga to zgody rządu federalnego)
2. ze względu na poziom rozwoju gospodarczego:
państwa rozwijające się  ich wyodrębnienie jest wynikiem postkolonializmu, który
spowodował powstanie państw wyraz
nie zacofanych gospodarczo. Są to państwa, które ze
względu na swoją sytuację, otoczone są szczególną pomocą gospodarczą. W 1964 r. na I
Konferencji Handlu i Rozwoju w Genewie, na wyraz
ny wniosek konkretnych państwa
powstała tzw.  grupa 77 (ze względu na ilość państw  obecnie jest ich ok. 100). Nie
istnieje norma prawa międzynarodowego determinująca to, czym jest państwo rozwinięte.
Do przyjęcia w to grono konieczne są obecnie: 1) wyraz
na zgoda samego państwa 2) zgoda
członków grupy 77 na przyjęcie 3) zgoda państw wysokorozwiniętych na uznanie państwa za
rozwijające się
państwa rozwinięte  wysokorozwinięte państwa kapitalistyczne i socjalistyczne
3. ze względu na położenie geograficzne:
państwa śródlądowe  państwa bez dostępu do morza; do 20 IV 1921 r. (Deklaracja
Barcelońska) nie miała prawa do bandery. Obecnie mogą posiadać banderę, jednak nie mogą
ustanawiać i korzystać z żadnych sfer przybrzeżnych (bo ich nie mają). Ułatwienia w prawie
międzynarodowym dla takich państw odnoszą się przede wszystkim do pewnych form
tranzytu.
państwa o niekorzystnym położeniu geograficznym  są to państwa, które ze względu na
swoje położenie nie mają możliwości wytyczenia 200-milowego obszaru morza
terytorialnego (np. Polska). Kategoria ta została wyodrębniona w 1982 roku na Konwencji o
prawie morza.
państwa archipelagowe  państwa w całości znajdujące się na archipelagu. Zgodnie z
konwencją o prawie morza z 1982 roku, wody pomiędzy poszczególnymi wyspami mogą
zostać zawłaszczone przez państwo.
4. Ze względu na ograniczoną zdolność do czynności prawnych:
protektoraty
a) międzynarodowe  zawierane między dwoma suwerennymi państwami, gdzie jedno z
państw, nazywane protegowanym zrzeka się w całości lub częściowo swoich praw do
działania na płaszczyz
nie zewnętrznej i przekazuje je drugiemu państwu. Obecnie państwem
protegowanym jest Bhutan (pod protekcją Indii, które zobowiązały się w traktacie z 1949 do
obrony Bhutanu i reprezentowania go na arenie międzynarodowej). Swoistym przykładem
protektoratu mogą być minipaństwa (Liechtenstein, Monaco, San Marino), które w
znacznym stopniu oddały innym państwom przywilej reprezentacji na arenie
międzynarodowej.
b) kolonialne  zawierane pomiędzy państwem i terytorium niesuwerennym
państwa wasalne  związane z pojęciem państwa wasalnego (lennego) i państwa
suwerennego. Charakterystycznym elementem jest tutaj składanie daniny państwu
suwerennemu przez lenne. Przykładem państwa lennego jest Andora.
w pewnym stopniu ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają także państwa
trwale neutralne (neutralność wieczysta): jest to państwo, które w zamian za uzyskaną w
umowie międzynarodowej niepodległość i integralność terytorialną zobowiązuje się do
nieużywania siły zbrojnej przeciw innemu państwu i do nieprzystępowania do toczących się
już działań wojennych z wyjątkiem samoobrony. Zatem konsekwencją trwałej
neutralności są niemożność przystąpienia do sojuszy wojskowych, organizacji
wojskowych, uczestniczenia w systemie bezpieczeństwa zbiorowego oraz zakaz
udostępniania swojego terytorium na bazy wojskowe (nie traci jednak uprawnienia do
obrony swego terytorium). Status trwałej neutralności jest jednostronny, musi jednak zostać
ona zatwierdzona przez inne państwa.
Przykłady: Szwajcaria (od 1648  praktyka, potwierdzona na Kongresie Wiedeńskim, przez
Ligę Narodów oraz przez ONZ), Austria (od 1955 roku)
Powstanie i upadek państwa
1. Powstanie państwa  najważniejszym elementem jest tutaj uzyskanie prawa do
samostanowienia oraz zdolności do czynności prawnych.
Sposoby powstania państwa:
poprzez oderwanie się od innego państwa, np. powstanie Indii i Pakistanu po oderwaniu od
Imperium Brytyjskiego
rozpad państwa na kilka nowych państw, np. rozpad monarchii austro-węgierskiej w 1918
(Austria, Węgry, Czechosłowacja), czy rozpad Czechosłowacji
połączenie się państw w nowe państwo, np. powstanie Tanzanii w 1964 r. poprzez połączenie
Tanganiki z Ludową Republiką Zanzibaru i Pemby
utworzenie nowego państwa na terytorium wolnym (bądz
res nullius  ziemia niczyja np.
powstanie nowej wyspy, bądz
res derelictus  rzecz porzucona)
2. Upadek państwa  ma miejsce, kiedy znika suwerenna władza i zdolność do czynności
prawnych.
Sposoby upadku państwa:
inkorporacja  włączenie jednego państwa w terytorium innego, za zgodą ludności państwa
inkorporowanego (A + B = większe o B, A)
rozpad  poprzez rozpad jednego państwa na kilka innych to pierwsze państwo przestaje istnieć
połączenie  połączenie poszczególnych państw w nowe państwa (A+B+C+D [upadają] = D
[nowe państwo])
podbój (obecnie nieaktualne  niezgodne z art. 2 Karty NZ)
3. Z kwestią powstania/upadku państw związany jest problem sukcesji.
Przedmiot sukcesji:
3.1 umowy międzynarodowe (1978 Konwencja wiedeńska w sprawie sukcesji państwa w
odniesieniu do traktatów).
Fakultatywność w wyborze traktatów  dotyczy nowo powstałych, niezależnych
państw np. państw postkolonialnych, które oderwały się od metropolii. W przypadku umów
wielostronnych państwa nowe, w stosunku do umów zawartych przez metropolię mogą:
a) teoria tabula rasa  czysta karta (brak związania umowami metropolii)
b) teoria wyboru  państwo wskazuje, jakie umowy pragnie utrzymać w mocy
W przypadku umów dwustronnych - prawo do namysłu (2-letni okres, dający czas do
namysłu, bowiem umowa bilateralna obowiązuje tylko w przypadku zgody obu stron)
Obligatoryjność sukcesji jest zasadą w przypadku zjednoczenia, rozpadu lub secesji.
3.2. zobowiązania i prawa poza traktatowe (1983 Konwencja wiedeńska skupiona na
kwestiach ekonomicznych i kwestiach finansowych). Przyjmuje się tu zasadę dobrej woli.
3.3. członkostwo w organizacjach międzynarodowych
Uznanie państwa i rządu
I. Uznanie międzynarodowe  1) jest to akt prawny (jednostronny i autonomiczny) w którym
podmiot prawa międzynarodowego (państwo lub organizacja międzynarodowa) stwierdza istnienie
pewnych faktów oraz przyznaje im określone skutki prawne. Przedmiotem uznania może być:
państwo, rząd, powstańcy, strona wojująca (dwa ostatnie nieaktualne, ponieważ obecnie stosuje się
traktaty genewskie także do konfliktów wewnętrznych  uznanie za powstańców = konfederaci w
czasie wojny secesyjnej), naród, zmiany/nabytki terytorialne 2) w szerszym rozumieniu (C.
Berezowski) może odnosić się do wszelkich tytułów, kompetencji, a więc każdej sytuacji prawnej.
Rodzaje uznania ze względu na ilość podmiotów uznających: 1) indywidualne (przez poszczególne
podmioty prawa międzynarodowego) 2) kolektywne (poprzez grupę państw, czy organizację
międzynarodową  w tym przypadku uznaniem podmiotowości jest przyjęcie państwa jako
członka)
II. Rodzaje uznania
1. ze względu na formę:
1) wyraz
ne
2) dorozumiane (nie jest określone wprost, ale wynika z innych faktów np. w przypadku
dorozumianego uznania państwa takim innym faktem może być wejście w stosunku
dyplomatyczne)
2. ze względu na występowanie warunków (zgodnie z konwencją z Montevideo z 1933 roku
uznanie powinno mieć charakter bezwzględny i bezwarunkowy, jednak teoria sobie a
praktyka sobie):
1) uznanie de facto (ograniczone i niepełne)
2) de iure (bezwarunkowe i nieodwaracalne)
III. Uznanie państwa
Warunki uznania państwa: Zgodnie z notą ministra spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, G.
Canninga (25.03.1825, z związku z nowo powstającymi państwami na kontynencie
Amerykańskim): 1) rząd nowego państwa musi notyfikować swoją niepodległość odpowiednimi
aktami publicznymi (ma to uchronić przez ingerencją innego państwa w sprawy wewnętrzne np. w
przypadku secesji) 2) rząd ten musi faktycznie sprawować władzę 3) rząd powinien mieć
odpowiednią stabilność i jednolitość 4) powinien zakazać handlu niewolnikami
Wszystkie te warunki są nadal aktualne, przy czym pkt. 4 oznacza obecnie przestrzeganie praw
człowieka.
Konsekwencje uznania państwa:
teoria konstytutywna  wywodzona od Hegla, jako ojca pozytywizmu. Podstawą tej teorii jest
twierdzenie iż wola poszczególnych państw jest niezbędnym warunkiem istnienia i funkcjonowania
prawa międzynarodowego. Aby jakiś podmiot stał się państwem na arenie międzynarodowej musi
spełniać pewne warunki wstępne, jednak to nie one, a wola innych państw o tym decydują. W
restrykcyjnej postaci teoria ta mówi więc, że bez uznania nie ma państwa. W wersji łagodniejszej
twierdzi, iż bez uznania dane państwo nie może brać udziału w obrocie międzynarodowym. Zatem
skutki (uzyskanie podmiotowości prawnomiędzynarodowej) wynikają z uznania.
Krytyka teorii konstytutywnej opiera się w tym momencie głównie na tym, że jest ona niezgodna z
praktyką tj. nawet państwa nieuznane biorą udział w obrocie międzynarodowym (w pewnym
zakresie) a ich obywatele korzystają z praw jednostkowych dotyczących cudzoziemców.
teoria deklaratoryjna  skutki pojawiają się w tym samym momencie, co niezbędne warunki
(zatem uzyskanie podmiotowości jest prostą wypadkową spełnienia warunków prawa
międzynarodowego).
Skutki uznania państwa
1. zarejestrowanie i akceptowanie państwa (uniemożliwia to dalsze podważanie jego
podmiotowości)
2. nawiązanie stosunków dyplomatycznych
3. stwierdzenie kompetencji organów i przedstawicieli oraz przyznanie im praw, immunitetów i
przywilejów
4. uznanie aktów wewnętrznych danego państwa
IV. Uznanie rządu  uznanie rządu, który doszedł do władzy na drodze innej niż konstytucyjna
(wewnętrzna danego państwa). Istnieją dwie teorie odnoszące się do możliwości uznania rządu:
legitymizm  teoria odrzucona w prawie międzynarodowym, mówiąca, że rządem może być
organ mający legitymację prawną, tj. taki, który doszedł do władzy na gruncie prawa wewnętrznego
danego państwa (zob. Doktryna Tobara)
efektywność  obecnie jedyny prawny warunek uznania rządu.
Terytorium państwowe i obszary poza jurysdykcją państwową
I. Terytorium - określony obszar geograficzny. Wyróżniamy:
terytorium państwowe (podlegające suwerenności państwowej)
terytorium niepodlegające jurysdykcji państwowej:
a) morze otwarte  jest to obszar morski poza granicami wód terytorialnych. Zakłada: wolność
żeglugi (wyjątek: okręt wojenny innego państwa ma prawo wizyty i rewizji, gdy istnieje
uzasadnione podejrzenie, że obcy statek trudni się piractwem, uprawianiem handlu niewolnikami,
mimo żeglowania pod obcą banderą ma w rzeczywistości tą samą przynależność, co okręt
wojskowy; ponadto państwo nadbrzeżne ma prawo do pościgu za statkiem, który mógł naruszyć
jego prawo  pościg morze się zacząć tylko w obszarze podlegającym jurysdykcji państwa
nadbrzeżnego, może go przeprowadzić tylko jednostka wojskowa, jednak ma trwać aż do momentu
złapania obcego statku  nawet jeżeli ma to miejsce w obszarze morza otwartego), rybołówstwa,
zakładania kabli i rurociągów, przelotu.
b) obszary podbiegunowe: Arktyka (teoria sektorów  każde z państw przylegających do Arktyki
tj. USA, Norwegia, Dania, Kanada, Rosja posiadają swoje sektory terytorialne na tym obszarze),
Antarktyda (konferencja waszyngtońska, 1 XIII 1959, układ zawarty między 12 państwami 
terytorium poza jurysdykcją państwową, bez możliwości roszczeń)
c) przestrzeń kosmiczna
d) dno morza
II. Terytorium państwowe  jeden z zasadniczych wyznaczników istnienia państwa (bez
terytorium nie ma państwa). Stanowi przedmiot władzy państwowej (dysponowanie terytorium),
przestrzeń w granicach której państwo wykonuje władzę w sposób wyłączny i pełny w stosunku do
osób przebywających na terytorium, rzeczy oraz zdarzeń. Jest także podstawą wykonywania
kompetencji państwowych poza granicami. Najgłębszym wyrazem istoty terytorium, jako
zasadniczego elementu państwa jest zasada ochrony integralności terytorialnej państwa w prawie
międzynarodowym (geneza: Kongres Wiedeński zapewniający integralność Szwajcarii i części
Sabaudii, wyrażone w art. 2 ust. 4 Karty NZ, potwierdzony przez liczne umowy oraz Deklarację
KBWE).
1. Teorie dotyczące prawnej istoty terytorium państwowego:
1.1. teoria przedmiotowa  terytorium uznawane za przedmiot władzy państwowej.
Władza przedstawiona jest w dwóch zakresach: własność oparta na zasadach prawa
publicznego, własność jako suwerenność. Takie ujęcie jest obecnie krytykowane ze względu
na przenoszenie terminów prawa cywilnego na prawo międzynarodowe. Bardziej
przekonywująca jest teoria, uznająca władzę za własność jako suwerenność.
1.2. teoria podmiotowa  uznaje, że terytorium jest dla państwa tym, czym ciało dla
jednostki. Teoria ta jest krytykowana ze względu na uznanie terytorium za część osobowości
państwa w dosłownym znaczeniu tego słowa.
1.3. teoria przestrzenna  terytorium jako przestrzeń w obrębie której władza państwowa
istnieje i działa  oznacza to, że terytorium nie jest przedmiotem (krytyka teorii
przedmiotowej), a granicami władzy państwowej. Oznacza to, że terytorium mogą być
jedynie obszary zamieszkane, ponieważ tylko w stosunku do jednostek władza może
stanowić i egzekwować prawo.
1.4. teoria kompetencyjna  terytorium jest tutaj traktowane jako sfera kompetencji
przestrzennej państwa. Taka teoria wyklucza możliwości władzy do rozporządzania
terytorium.
2. Skład terytorium państwowego:
2.1. ląd w ramach granic
Granica (termin ten zawdzięczamy Rewolucji Francuskiej)  linia, ściślej płaszczyzna w
obrębie której zawiera się terytorium państwowe. Oddziela państwo od terytorium innego państwa,
bądz
terytorium niepodlegającego jurysdykcji państwowej.
Ustalanie granicy  zazwyczaj ustalane w umowie międzynarodowej (rzadziej poprzez arbitraż,
sąd, bądz
inny organ międzynarodowy)
Delimitacja  ustalenie przebiegu granicy państwowej
Demarkacja  wytyczenie granicy państwa w terenie
Redemarkacja  sprawdzenie już wytyczonych granic w terenie
reguła nienaruszalności granic wynika wprost z deklaracji ONZ z 1970 roku.
2.2. morze terytorialne. Należy tutaj wyróżnić:
wody wewnętrzne  pas wody między brzegiem a linią podstawową  pełne zwierzchnictwo
terytorialne. Zalicza się tutaj zatoki morskie, zatoki historyczne oraz wody portów
morze terytorialne (właściwe)  maksymalnie 12 mil od linii podstawowej w głąb morza 
prawo nieszkodliwego przepływu przysługujące statkom innych państw.
Ponadto wyróżnia się:
morski pas przyległy  jest obszar przylegający do zewnętrznej granicy morza terytorialnego,
który zwyczajowo podległy jest w pewnym konkretnym zakresie jurysdykcji danego państwa
(podstawa prawna dla możliwości wytyczenia: art. 33 Konwencji o prawie morza, wprowadzony na
III Konferencji prawa morza w 1967 roku)
200-milowa strefa ekonomiczna (ustanowiona na III Konferencji prawa morza, zawiera się w
art. 56 konwencji o prawie morza, nadając danemu państwu suwerenne prawo do badania,
eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi oraz jurysdykcję w zakresie
ustawiania i użytkowania sztucznych wysp, instalacji i urządzeń, morskich badań naukowych i
ochrony środowiska morskiego, przy czym nie narusza to prawa wszystkich państw do
przepływania, przelatywania samolotami oraz układania kabli i rurociągów na dnie morza)
szelf kontynentalny  prawo do jego eksploatacji przysługuje państwu przybrzeżnemu w
zakresie szerszym niż ustawowe 12 mil (poza zakresem morza terytorialnego) do głębokości 200
metrów, bądz
większej, jeżeli technologia na to pozwala.
2.3. wody wewnętrzne w obrębie terytorium państwowego lądowego
Rzeki  jeżeli przepływa przez terytorium tylko jednego państwa w całości pozostaje pod jego
zwierzchnictwem. Rzeki żeglowne znajdujące się na terytorium więcej niż jednego państwa są
wyróżnione jako rzeki międzynarodowe (w Europie są to przede wszystkim Dunaj  swoboda
przepływu dla wszystkich państw na zasadzie równości  konwencja belgradzka z 18 VIII 1948
roku i Ren  wolność żeglugi dla wszystkich państw  konwencja manheimska z 17 X 1868 roku,
potwierdzona przez Traktat Wersalski)
2.4. enklawy (terytorium w ramach innego państwa)
2.5. półenklawy (terytorium w ramach innego państwa z dostępem do morza)
2.6. przestrzeń powietrzna
2.7. przestrzeń podziemna
3. Zwierzchnictwo terytorialne  podstawowa forma wykonywania suwerenności przez państwo.
Jest to uznany i chroniony przymiot wynikający z faktu istnienia państwa. Może być realizowane na
dwa sposoby:
zwierzchnictwo w aspekcie pozytywnym. Opiera się na zasadach: ktokolwiek znajduje się na
terytorium danego państwa podlega jego władzy i prawu, wszystkie rzeczy znajdujące się na
terytorium danego państwa podlegają jego władzy i prawu. Ponadto państwo ma prawo do
rozporządzania wszelkimi dobrami naturalnymi na swoim terytorium. ONZ na Zgromadzeniu
Ogólnym w 1962 roku uznał te zasady za jedną z podstaw samostanowienia. Odmiennie ma się
sprawa zwierzchnictwa personalnego, ponieważ  o ile państwo ma prawo sądzić cudzoziemca
popełniającego czyny zabronione na swoim terytorium  to generalną zasadą jest zwierzchnictwo
państwa, którego jest się obywatelem
zwierzchnictwo w aspekcie negatywnym  oznacza, iż państwo może wyłączyć działanie
jakiejkolwiek innej władzy na swoim terytorium.
Obowiązki wynikające ze zwierzchnictwa terytorialnego:
zakaz wyrządzania szkód innym państwom (obowiązek przestrzegania przez państwo w
ramach swojego terytorium imperatywnych norm prawa międzynarodowego)
zasada dobrosąsiedztwa
Szczególne ograniczenia wykonywania zwierzchnictwa terytorialnego:
demilitaryzacja (oznacza obowiązek zlikwidowania istniejących i zakaz tworzenia w
przyszłości nowych obiektów i urządzeń wojskowych na danym obszarze terytorium oraz zakaz
utrzymywania tam sił zbrojnych w zakresie całkowitym bądz
częściowym, np. demilitaryzacja
Nadrenii przewidziana w Traktacie Wersalskim art. 42-43) neutralizacja terytorium (zakaz
prowadzenia jakichkolwiek działań zbrojnych na danym terytorium, np. cieśnina Magellana, kanał
Sueski, Kanał Panamski). Demilitaryzacja i neutralizacja często są ze sobą związane.
bazy wojskowe (terytorium innego państwa związane z pewnymi działaniami wojskowymi)
dzierżawa (polega na udzieleniu czasowej zgody suwerena na wykorzystanie części jego
terytorium)
Sposoby nabycia terytorium państwowego:
cesja  ma miejsce, kiedy w rezultacie umowy międzynarodowej następuje transfer terytorium
(jedno państwo przestaje, a drugie rozpoczyna swoje zwierzchnictwo nad danym terytorium).
Podmiotem cesji mogą być tylko państwa zawierające umowę obarczoną klauzulą cesyjną, która to
zawsze jest dwustronna. Dla poprawnego przeprowadzenia cesji potrzebne są dwa elementy:
zobowiązanie jednego państwa do opuszczenia terytorium oraz realizacja nowego prawa przez
drugie państwo. Cesja nie wymaga ani zgody obywateli (plebiscyty w dwudziestoleciu
międzywojennym nie były do końca zgodne z faktyczną sytuacją) ani zgody państw trzecich.
efektywna okupacja (zawłaszczenie)  na gruncie współczesnego prawa może dotyczyć tylko i
wyłącznie res nullius (zatem nie można zawłaszczyć res communis, czy res extra commercium 
terytoriów wspólnych, takich jak np. otwarte morze). Zawłaszczenie musi być związane z
efektywnością władzy danego państwa na konkretnym terytorium.
zasiedzenie  koniecznym elementem zasiedzenia jest ciągłe i pokojowe wykonywanie praw
suwerena na danym terytorium.
przyrost  ściśle związany ze zjawiskami przyrodniczymi. Nie wymaga żadnego specjalnego
działania od strony państwa, ponieważ np. w przypadku zmiany koryta rzeki zwyczajowo zmienia
się także terytorium państwa.
zawojowanie (podbój)  obecnie (od czasu zakończenia II WŚ) nie ma znaczenia w prawie,
ponieważ funkcjonuje zakaz agresji
Utrata terytorium  w każdym w przypadków nabycia terytorium, jakieś inne państwo je traci.
Wyjątek stanowi utrata poprzez derelikcję  ma miejsce w sytuacji, kiedy państwo przestaje
wykonywać władzę na danym terytorium i porzuca je, przez co staje się ono res nullius.
Obywatelstwo
Obywatelstwo jest to trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z jakimś państwem jako
podmiotem prawa międzynarodowego. Stanowi podstawę, na której opiera się ogół praw i
obowiązków jednostki wobec państwa. Sprawy obywatelskie należą do wyłącznej jurysdykcji
państw (STSM, 1923  opinia doradcza w sprawie dekretów o obywatelstwie wydanych w Tunisie i
Maroku).
Sposoby nabycia obywatelstwa:
pierwotne (poprzez urodzenie):
a) ius sanguinis ( prawo krwi )  w oparciu o obywatelstwo rodziców, z nadrzędną rolą
obywatelstwa ojca (np. Austria, Finlandia, Hiszpania, Norwegia, Włochy)
b) ius soli ( prawo ziemi ) - obywatelstwo zależy od miejsca urodzenia (głównie w Ameryce
A
acińskiej)
Obecnie łączy się obie zasady (w Polsce: prawo krwi w przypadku, gdy przynajmniej jeden rodzic
jest Polakiem oraz prawo ziemi w przypadku dziecka, co do którego nie ma pewności co do
obywatelstwa rodziców, a urodziło się/zostało znalezione na terytorium Polski)
wtórne (nabyte):
a) naturalizacja (nadanie)  obywatelstwo zyskuje osoba niemające żadnego lub mająca
obywatelstwo innego kraju. Warunki nadania obywatelstwa są regulowane przez ustawy
poszczególnych państw: 1) najczęstszym warunkiem jest zamieszkiwanie na terytorium danego kraju
odpowiednio długo 2) czasami jest wymagana znajomość danego języka, dobre obyczaje etc 3)
małżeństwo samo przez się nie ma obecnie wpływu na obywatelstwo żony (nie przejmuje ona
automatycznie obywatelstwa męża), jednak procedura naturalizacyjna jest w jej przypadku
uproszczona 4) w przypadku adopcji adoptowany z zasady zyskuje obywatelstwo adoptującego
b) reintegracja  polega na odzyskaniu obywatelstwa poprzedniego (stosuje się uproszczony tryb
naturalizacji)
Utrata obywatelstwa (regulowane przez ustawodawstwo danego państwa):
poprzez nabycie obcego obywatelstwa
zwolnienie z dotychczasowego na prośbę
wstąpienie do służby wojskowej lub państwowej obcego państwa
odmowa spełnienia służby wojskowej
pozbawienie
Sytuacje wyjątkowe:
obywatelstwo wielorakie (możliwe w wyjątkowych sytuacjach, niektóre państwa zawierają
umowy dwustronne w celu regulacji sytuacji prawnej takich osób, np. Polska z Węgrami w 1961
roku, czy w 1966 z Czechosłowacją)
bezpaństwowość (apatryda), 28 VIII 1961  specjalna konwencja dążąca do ograniczenia
występowania takich sytuacji
uchodz
cy (kwestia regulowana przez Wysokiego Komisarza do Spraw Uchodz
ców do 1952 r. od
1951 r. - konwencja genewska, uznająca że uchodz
ca jest osobą, która z powodu uzasadnionych
obaw musiała uciec z państwa, bądz
z tego samego powodu stała się bezpaństwowcem)
Azyl i ekstradycja
I. Azyl terytorialny  polega na udzieleniu zezwolenia na wjazd oraz pobyt cudzoziemcom
dyskryminowanym czy prześladowanym za dwa przekonania i działalność polityczną, religijną lub
naukową. Osoba uzyskująca azyl korzysta z gwarancji, że nie zostanie wydana na żądanie państwa
swego obywatelstwa, zatem wyłącza ekstradycję.
Podstawa prawna  nie istnieje jako taka w prawie międzynarodowym z wyjątkiem art. 14
Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 10 XII 1948 roku ( ma prawo ubiegać się o azyl
(& ) w innych krajach ). Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1967 roku uznało, iż udzielanie azylu jest
humanitarnym i pokojowym aktem.
Kwestia pozostawiona jest zatem do wolnego wyboru poszczególnych państw (obecnie w Polsce
jest to art. 56 Konstytucji w powiązaniu z ustawą z 13 VI 2003 roku o udzielaniu ochrony
cudzoziemcom na terytorium RP, gdzie art. 90 stanowi, iż cudzoziemiec może ubiegać się o azyl,
jeżeli jest to niezbędne dla jego ochrony oraz leży w interesie RP; art. 91 stanowi, iż azyl może
ustać, jeżeli wygaśnie przyczyna jego udzielenia, bądz
prowadzi on działalność przeciwko
obronności, bezpieczeństwu lub porządkowi publicznemu)
II. Ekstradycja  polega na wydaniu podejrzanego lub przestępcy państwu, któremu przysługuje w
stosunku do niego jurysdykcja karna, w celu osądzenia lub wykonania orzeczonej już kary. Z
wnioskiem o ekstradycję może wystąpić państwo, którego przestępca jest obywatelem, na
terytorium którego doszło do przestępstwa lub na terytorium którego rozciągają się skutki
przestępstwa. Nie ma w prawie międzynarodowym obowiązku ekstradycji.
Zasady ekstradycji:
1. podstawę może stanowić tylko czyn zagrożony pod groz
bą kary w obu państwach
2. zasada specjalności  osobę wydaną można ścigać wyłącznie za przestępstwa, które były
podstawą wydania, jak również wykonać karę do wykonania której została wydana
3. nie można wydać osoby korzystającej z azylu
Zakres podmiotowy ekstradycji  w większości państw obywatelstwo osoby wydawanej nie ma
znaczenia, jednak np. w Polsce obowiązuje zakaz ekstradycji obywatela polskiego z wyjątkiem
ENA (art. 55)
Przestępstwa ekstradycyjne  ze względu na kosztowność procedury pod ekstradycję podlegają
jedynie najcięższe przestępstwa, przy czym podstawą dla ekstradycji nie mogą być przestępstwa
polityczne (przy czym zbrodnie wojenne, przeciwko ludzkości, ludobójstwo oraz terroryzm nie są
uznawane za przestępstwa polityczne)
Procedura ekstradycyjna  regulowana jest w drodze umownej, zazwyczaj biorą w niej udział
osoby pełniące funkcje dyplomatyczne, czasami także Ministrowie Spraw Zagranicznych, czy
prokuratorzy generalni.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka i Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka
I. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka  jej powstanie wynika z ogólnikowych założeń
dotyczących tej materii umieszczonych w Karcie NZ (art. 1, 55, 56). Prace nad nią prowadzone
były w latach 1947-1948, a uchwalona została 10 XII 1948 roku. Składa się ze wstępu (motywy
leżące u podstaw jej opracowania) oraz 30 artykułów:
pierwsze trzy artykuły odnoszą się do ogólnych zasad wolności, równości i braterstwa
art. 4-21 poświęcone są prawom obywatelskim i politycznym (zakaz niewolnictwa, torturowania,
karania lub traktowania w sposób nieludzki, okrutny lub poniżający, ponadto prawa do osobowości
prawnej, jednakowej ochrony prawnej, ochrony sądowej, swobodnego poruszania się i wyboru
miejsca zamieszkania w granicach każdego państwa, małżeństwa i założenia rodziny, posiadania
własności, wolności myśli, sumienia, wyznana, opinii i swobody jej wyrażania)
art. 22-27 dotyczą praw ekonomicznych kulturalnych (prawo do ubezpieczeń społecznych, pracy i
swobodnego jej wyboru, odpowiednich i zadowalających warunków pracy, ochrony przed
bezrobociem)
art. 29 podkreśla obowiązki jednostki wobec społeczeństwa (wolność pozytywna)
Jako rezolucja Zgromadzenia Ogólnego Deklaracja nie ma jako takiej mocy prawnej, obecnie
jednak uważa się, że jej postanowienia przekształciły się w zwyczaj międzynarodowy.
II. Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka  prace nad nimi trwały w latach 1947-1966 (16 XII
1966 uchwalenie Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych oraz
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych)
Układ Paktów: składają się ze wstępu i 5 części (cz. I  jeden akt mówiący o prawie do
samostanowienia, cz. II  postanowienia ogólne, cz. III  prawa ekonomiczne, społeczne i
kulturalne/prawa obywatelskie i polityczne, cz. IV  kontrola międzynarodowa, cz. V  zagadnienia
końcowe). Art. 2 obu Paktów nakłada zobowiązania na strony (Praw Gospodarczych,
Społecznych i Kulturalnych  włączenie do systemu państwa odpowiednich środków, w ramach
pokoju i współpracy dążenie do realizacji założeń Paktu; Praw Obywatelskich i Politycznych 
przestrzeganie i gwarancja jednostkom odpowiednich praw).
Zależność między Deklaracją a Paktami:
1. nim Deklaracja stała się faktyczną normą zwyczajową, Pakty  jako normy od początku 
gwarantowały jej przestrzeganie
2. Pakty konkretyzują postanowienia Deklaracji
3. Pakty uznają dodatkowe prawa i obowiązki nie figurujące w Deklaracji
4. Pakty ustanowiły procedury implementacji postanowień
Treść i forma Deklaracji i Paktów stały się podstawą dla wielu innych deklaracji i konwencji
uchwalonych przez ONZ w tym:
1. Deklaracja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (20.11.1963)
2. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (21.03.1965)
3. Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu i karalności zbrodni apartheidu (30.11.1973)
4. Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa (oparta na
doświadczeniach II WŚ oraz postanowieniach Deklaracji, 12.01.1951)
5. Konwencja o niestosowaniu przedawnienia (uzupełnienie pkt. 4, dotyczy zbrodni przeciwko
ludzkości zbrodni wojennych)
6. Konwencja o prawach politycznych kobiet (20.12.1952)
7. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (18.12.1979)
8. Deklaracja Praw Dziecka (20.11.1959)
9. Konwencja o prawach dziecka (uzupełnienie pkt. 8, 20.11.1989, wiąże 192 państwa, przez
co jest najpowszechniejszą konwencją dotyczącą praw człowieka)
Międzynarodowa kontrola przestrzegania praw człowieka w systemie uniwersalnym i w
systemach regionalnych
Kontrola międzynarodowa  wynikające z umowy działania organów wspólnych mające na celu
stwierdzenie, czy postępowanie państw jest zgodne z przyjętymi przez nie zobowiązaniami.
Rodzaje umów ze względu na kontrolę międzynarodową:
1. nieprzewidujące żadnej procedury kontrolnej
2. nieprzewidujące procedury kontrolnej, ale podlegające już istniejącej kontroli
3. podlegające kontroli w specjalnej procedurze
Środki kontroli:
sprawozdania  ONZ i Międzynarodowa Organizacja Pracy  członkowie są obligowani do
składania dorocznych sprawozdań z realizacji postanowień organizacji
skargi państw oraz badania na miejscu
petycje  dotyczą osób fizycznych i osób prawych, które posiadają możliwość złożenia petycji
(procedura 1503)
Organy kontroli:
polityczne  złożone z przedstawicieli państw
a) główne
b) pomocnicze
państwowe
niezależne
y
ródła prawa dyplomatycznego i konsularnego
1. Prawo dyplomatyczne
Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych (podpisana 18.4.1961 roku, weszła w
życie w 1964 roku)
prawo zwyczajowe (kurtuazja międzynarodowe)
Każde państwo ma swobodę w kształtowaniu prawa dyplomatycznego w zarówno w związku ze
swoimi przedstawicielami, jak i przedstawicielami państw trzecich (ustanowienie formy protokołu
dyplomatycznego)
2. Prawo konsularne:
znaczna rola umów dwustronnych (pierwsze już w XII i XIII wieku). Polska jest związana
tego typu umową z większością państw europejskich, ponadto ze Stanami Zjednoczonymi,
Meksykiem, Kubą, Laosem, Kurdystanem, Kampuczą, Mongolią i innymi.
umowy wielostronne  obecnie istnieją trzy:
a) konwencja o funkcjach konsularnych, Caracas, 1911  dotyczy państw amerykańskich
b) konwencja hawańska o funkcjonariuszach konsularnych, 1928  dotyczy państw
amerykańskich
c) Konwencja o stosunkach konsularnych, Wiedeń, 1963  zasięg powszechny
prawo zwyczajowe
prawo wewnętrzne (w Polsce jest to ustawa konsularna o funkcjach konsulów z 1984 roku)
Personel misji dyplomatycznych
1. Szef misji dyplomatycznej
2. Personel dyplomatycznych  są to osoby korzystające z przywilejów i immunitetów, z
jakich korzysta sam szef misji. Należą tutaj: radcowie, sekretarze (zazwyczaj numerowani
od I do III) oraz attaches (należy tutaj rozróżnić attaches zwykłych, którzy są najniższymi
rangą przedstawicielami dyplomatycznymi oraz specjalnych: wojskowych, morskich,
lotniczych, utrzymujących stosunki z odpowiednimi ministerstwami państwa pobytu i
mających specjalne pozycje funkcjonalne i protokolarne w misji)
3. Personel administracyjny i techniczny  należą tutaj: kierownik i pracownicy kancelarii,
maszynistki, lekarze, tłumacze i szyfranci.
4. Służba misji  jest to personel obsługi: kierownicy, dozorcy, sprzątaczki, zatrudnieni przez
państwo wysyłające.
Liczebność reguluje w zasadzie państwo wysyłające, ale ze względu na warunki, państwo
przyjmujące może wymagać utrzymanie personelu w granicach zdrowego rozsądku.
Klasy i rangi szefów misji dyplomatycznych
1. Podstawowe trzy klasy misji dyplomatycznych (ustalone w regulaminie wiedeńskim z
1815 roku):
1.1. ambasadorowie i nuncjusze (w przypadku Stolicy Apostolskiej)
1.2. posłowie nadzwyczajni, ministrowie pełnomocni, internuncjusze (w przypadku
Stolicy Apostolskiej)
1.3. charges d'affaires
ambasadorowie i posłowie są akredytowani przy głowie państwa, natomiast charges
d'affaires przy ministrze spraw zagranicznych.
Minister-rezydent  jest to klasa historyczna, związana z protektoratami lub państwami
zależnymi (dlatego obecnie nie ma racji bytu)
2. Precedencja  pierwszeństwo między szefami placówek. Regulamin wiedeński ustalił
zasadę, że w każdej klasie funkcjonariusze zajmują między sobą miejsca według daty
urzędowej notyfikacji ich przybycia. Regułę tę potwierdza Konwencja wiedeńska w art. 16
(precedencja opiera się na kolejności daty i czasu podjęcia funkcji)
Funkcje dyplomatyczne
1. Reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym
Przedstawiciele misji dyplomatycznej są oficjalnymi, politycznymi przedstawicielami
swojego państwa  ich działania są wiążące i mają charakter reprezentatywny (wiążą
państwo wysyłające)
2. Ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli
3. Prowadzenie rokowań z państwem pobytu
4. Ustalanie za pomocą wszelkich środków dozwolonych przez prawo warunków rozwoju w
państwie przyjmującym oraz składanie sprawozdań o tym swojemu rządowi, tj. w sposób
dozwolony zdobywają informację na temat państwa przyjmującego, co jest istotnym
elementem kształtowania stosunków międzynarodowych
5. Popieranie przyjaznych stosunków między państwem wysyłającym a przyjmującym i
rozwijanie wzajemnych stosunków gospodarczych, kulturalnych i naukowych
Zakres ten ma swoją podstawę prawną w art. 1 Karty NZ oraz w Ustawie z 27 lipca 2001
roku o służbie zagranicznej, która ponadto nakłada na ambasadora obowiązek działań na
rzecz promocji Polski.
6. Przedstawicielstwo dyplomatyczne może także wykonywać funkcje konsularne (specjalny
wydział konsularny)
Urzędy konsularne
Zgodnie z obowiązującym zwyczajem, Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych w art. 9
wymienia następujące klasy szefów placówek konsularnych:
1. konsul generalny
2. konsul
3. wicekonsul
4. agent konsularny
Funkcje konsularne
Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych w art. 5 wymienia funkcje konsularne:
1. ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli
2. popieranie rozwoju stosunków handlowych, gospodarczych, kulturalnych i naukowych
między państwem wysyłającym a przyjmującym
3. zapoznawanie się wszelkimi legalnymi sposobami z warunkami i rozwojem życia
handlowego, gospodarczego, naukowego i kulturalnego oraz składanie sprawzdać swemu
rządowi
4. wystawienia paszportów i wiz
5. udzielanie pomocy własnym obywatelom
6. pełnienie czynności notariusza i urzędnika stanu cywilnego pod warunkiem zgodności z
przepisami miejscowymi
7. ochrona interesów spadkowych własnych obywateli, ochrona interesów osób nieletnich i
osób pozbawionych pełnej zdolności do czynności prawnych
8. reprezentowanie współobywateli przed sądem oraz innymi władzami państwa
przyjmującego
9. wykonywanie nadzoru i kontroli nad statkami i samolotami
10. udzielanie pomocy statkom i samolotom
11. w ostatnim punkcie artykułu konwencja stanowi, iż konsul może wykonywać wszystkie
czynności powierzone mu przez państwo wysyłające, pod warunkiem, że nie stoją one w
sprzeczności z prawem miejscowym
Przywileje i immunitety
Teorie uzasadniające występowanie przywilejów i immunitetów dla przedstawicieli państw poza
jego granicami:
1. teoria eksterytorialności  zawdzięczana Grocjuszowi; zakłada, że misja dyplomatyczna
powinna być traktowana tak, jak gdyby ambasada czy poselstwo, znajdujące się poza krajem
pobytu było cząstką państwa wysyłającego. Ze względu na swoją skrajną absurdalność
teoria ta jest obecnie odrzucona
2. teoria reprezentacji  wynika z czasów absolutyzmu (a nawet wcześniejszych) i odwołuje
się do tego, że przedstawiciel misji jest reprezentantem monarchy, ponad którym nie ma
żadnego prawa nadrzędnego  a więc i nad reprezentantem monarchy nie powinno go być.
We współczesnym systemie teorię tę odnosi się do tego, że przedstawiciel misji jest
reprezentantem narodu, a jako że każdy jest wobec każdego równy przedstawiciel jednego
państwa nie może być podległy organom innego państwa. Teoria ta nie tłumaczy
immunitetów innych przedstawicieli misji w rozumieniu Konwencji wiedeńskiej, którzy nie
są bezpośrednimi reprezentantami państwa (np. konsulów, czy personelu technicznego)
3. teoria funkcjonalna  opiera się na twierdzeniu, że przedstawiciele misji muszą działać
niezależnie od jurysdykcji państwa przyjmującego, aby móc w pełni realizować swoje
funkcje.
Konwencja wiedeńska opiera się na teorii reprezentacji i teorii funkcjonalnej (preambuła:
 celem tych przywilejów i immunitetów nie jest zapewnienie korzyści poszczególnym
osobom, lecz zapewnienie skutecznego wykonywania funkcji przez misje dyplomatyczne
ich państwa )
Immunitety i przywileje dyplomatyczne można podzielić na:
1. rzeczowe (przysługujące placówce dyplomatycznej)
nietykalność:
a) w sensie negatywnym  funkcjonariusze państwa przyjmującego bez wyraz
nej zgody
szefa misji nie mają prawa wstępu na jej teren
b) w sensie pozytywnym - nakłada obowiązek zapewnienia stosownych środków w celu
ochrony pomieszczeń misji, środków transportu misji, a także przeciwdziałanie
jakimkolwiek formom zamachów
prawo porozumiewania  misja ma prawo porozumiewania się z innymi placówkami i
konsulatami państwa wysyłającego, niezależnie od tego, gdzie się one znajdują, za pomocą
wszelkich odpowiednich środków  kodem, czy szyfrem  włączając kurierów
dyplomatycznych, którzy zaopatrzeni w odpowiedni dokument nie mogą być aresztowani
ani zatrzymani w jakiejkolwiek formie. Wynika z tego także nietykalność korespondencji
dyplomatycznej oraz zwolnieniem z wszelkich opłat wynikających z wykonywania misji
2. osobowe (przysługujące poszczególnym kategoriom pracowników misji)
nietykalność (zakaz aresztowania, zatrzymania, nakaz traktowania z należytym
szacunkiem; rozciąga się na prywatną rezydencję, akta, korespondencję i, z pewnym
ograniczeniem, na mienie)
immunitet jurysdykcyjny  oznacza to, że przedstawiciel dyplomatyczny jest
wyłączony spod jurysdykcji karnej państwa przyjmującego oraz cywilnej i administracyjnej
z wyjątkiem spraw dotyczących:
a) powództwa z zakresu prawa rzeczowego, dot. prywatnej własności położonej na
terytorium państwa przyjmującego
b) spraw dotyczących dziedziczenia, gdzie przedstawiciel jest wykonawcą, administratorem,
spadkobiercą lub zapisobiercą w charakterze osoby prywatnej a nie w ramach wykonywania
funkcji zawodowych
c) roszczeń z tytułu działalności zawodowej czy handlowej, wykonywanej przez
przedstawiciela poza jego czynnościami urzędowymi.
Immunitet jurysdykcyjny może być uchylony przez państwo wysyłające, ale tylko w
sposób wyraz
ny. Immunitet jurysdykcyjny obejmuje tylko sądy państwa przyjmującego.
zwolnienie z opłat i podatków
Kategorie osób korzystających z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych: szefowie misji,
personal misji, rodziny pozostające z nimi we wspólnocie domowej, jeżeli nie są obywatelami
państwa przyjmującego.
Zakres czasowy obowiązywania immunitetów: od momentu wjazdu na terytorium państwa
przyjmującego, bądz
jeżeli przedstawiciel już w nim był  od momentu notyfikacji, aż do momentu
opuszczenia kraju, nawet jeżeli koniec misji nastąpił w rezultacie wojny czy zerwania stosunków
dyplomatycznych.
Jeżeli osoba objęta immunitetem dyplomatycznym przejeżdża przez państwo trzecie w celu
dostania się do państwa przyjmującego bądz
w drodze powrotnej, na terytorium tego państwa
również obowiązuje immunitet.
Immunitety i przywileje konsularne również można podzielić na:
1. immunitety i przywileje placówki:
prawo używania flagi i godła
nietykalność
prawo porozumiewania
2. immunitety i przywileje osobowe:
ograniczony immunitet jurysdykcyjny (nie dotyczy popełnienia zbrodni, spowodowania
wypadku i szkodami z tym związanymi)
mogą być wezwani jako świadkowie, z wyjątkiem sytuacji, kiedy sprawa dotyczy
zakresu ich obowiązków
korzystają ze zwolnień podatkowych jednak w mniejszym zakresie niż dyplomaci
Podmiotowość prawnomiędzynarodowa organizacji międzynarodowych
Obok państw organizacje międzynarodowe są podstawowymi podmiotami prawa
międzynarodowego. Do połowy XX wieku organizacje traktowano jako konferencje, sprawa
zmieniła się pod wpływem kazusu Bernadotte. Pod koniec lat 40' XX wieku został on wysłany
jako dyplomata ONZ na bliski wschód (konflikt wówczas jeszcze nieistniejących Palestyny i
Izraela), gdzie zostaje zamordowany przez skrajną bojówkę  jak się okazało izraelską. Po
powstaniu Izraela w 1949 roku ONZ wystąpił z pytaniem prawnym do MTS, czy w takiej sytuacji
OZN może wystąpić z roszczeniem  gdyby Bernadotte był wysłannikiem państwa doszłoby
wówczas do międzynarodowej zbrodni morderstwa na przedstawicielu dyplomatycznym (jednej z
najcięższych zbrodni międzynarodowych). MTS orzeka, iż organizacja międzynarodowa jest
podmiotem prawa międzynarodowego na podstawie: 1) analogii do prawa wewnętrznego, gdzie
podstawowymi podmiotami są jednostki, a pochodnymi  osoby prawne 2) doktryny kompetencji
domniemanych, zgodnie z którą na podstawie Karty NZ, która bezpośrednio nie stanowi o
podmiotowości ONZ, i ujętych w niej praw i obowiązków ONZ można wywnioskować, iż jest ona
podmiotem. Ostateczne rozstrzygnięcie sprawy, to ujęcie w Konwencji wiedeńskiej o prawach
traktatów w art. 3 organizacji międzynarodowych jako podmiotów prawa międzynarodowego, przy
czym mają one ograniczone kompetencje jako podmioty (z wyjątkiem UE nie mają np. czynnego
prawa legacji)
Zatem:
są podmiotami niesuwerennymi (oddzielamy kwestię podmiotowości od suwerenności 
suwerenne są tylko państwa)
ich podmiotowość ma charakter pochodny (państwa mają charakter pierwotny; państwa są
podmiotami, dlatego, że są państwami, tak samo jak osoby fizyczne, natomiast organizacje mają
podmiotowość nadawaną przez państwa)
zakres podmiotowości organizacji jest węższy od państw
 posiadają autonomię woli  decyzje podejmowane przez organizacje są ich własnymi decyzjami,
nie zaś sumą decyzji państw członkowskich
Pojęcie i rodzaje organizacji międzynarodowych
Organizacja międzynarodowa  jest to zrzeszenie utworzone przez co najmniej 3 podmioty
poprzez zawarcie umowy  statutu organizacji, w którym określone zostały cele działalności oraz
struktura wewnętrzna (organy) organizacji.
Podstawowy podział organizacji międzynarodowych:
1. rządowe
ze względu na zasięg:
a) globalne  dążą do objęcia swoim zasięgiem maksymalnie dużej ilości państw (ONZ oraz
jego wyspecjalizowane komórki)
b) partykularne  nie dążą do objęcia wszystkich państw. Dobór państw może mieć
charakter: regionalny (państwa konkretnego regionu np. UE), kulturowy (np. Liga Arabska),
związany z interesami ekonomicznymi czy gospodarczymi (np. OPEC  organizacja państw
produkujących i dystrybuujących ropę naftową)
ze względu na charakter działalności:
a) ogólne  o szeroko zakreślonych celach (np. ONZ)
b) wyspecjalizowane  o wąskim zakresie przedmiotowym (np. NATO)
ze względu na ingerencję w działalność państw członkowskich
a) tradycyjne  nie wkraczają w kompetencje wewnętrzne państw
b) ponadnarodowe  wkraczają w kompetencje wewnętrzne państw (obecnie  przede
wszystkim UE)
ze względu na możliwość przystąpienia:
a) otwarte
b) półotwarte
c) zamknięte
2. pozarządowe
Członkostwo ONZ
Karta NZ wyróżnia:
1. członków pierwotnych (państwa, które uczestniczyły w konferencji w San Francisco,
podpisały i ratyfikowany Kartę NZ; państwa, które podpisały Deklarację Narodów
Zjednoczonych z 1.01.1942 oraz podpisały i ratyfikowały Kartę NZ)
2. członków przyjętych przez kompetentny organ ( każde państwo miłujące pokój, które
przyjmie zobowiązania zawarte w Karcie i zdolne jest i pragnie zobowiązania te
wykonywać ). Przyjęcie następuje w drodze uchwały Zgromadzenia Ogólnego na zlecenie
Rady Bezpieczeństwa.
Wystąpienie: Karta NZ nie zawiera na ten temat żadnego zapisu (póki co tylko raz, w 1965,
Indonezja zgłosiła chęć wystąpienia z ONZ, ale szybko jej przeszło).
Zawieszenie (art. 5 Karty NZ) oraz wykluczenie (art. 6 Karty NZ) są możliwe. Wykluczenie może
nastąpić, jeżeli członek  uporczywie łamie zasady Karty . Zawieszenie może nastąpić w stosunku
do państwa, przeciwko któremu Rada Bezpieczeństwa zastosowała środki zapobiegawcze lub
środki przymusu. Zgodnie z art. 19 istnieje także możliwość odebrania prawa do głosowania w
Zgromadzeniu Narodowym w przypadku państwa, które zalega z opłatą przez 2 pełne lata.
Organy ONZ
Karta NZ ustanawia sześć głównych organów ONZ:
1. Zgromadzenie Ogólne  biorą w nim udział wszystkie państwa o takiej samej sile głosów.
Co rok odbywają się sesje zwyczajne, natomiast na żądanie Rady Bezpieczeństwa lub
większości członków Zgromadzenia mogą odbyć się także zgromadzenia nadzwyczajne (do
tej pory 24). W przypadku normalnych spraw uchwały zapadają większością głosów, w
przypadku spraw o niezwykłej doniosłości zapadają większością 2/3 głosów.
Kompetencje  omawianie wszystkich kwestii wchodzących w zakres działalności ONZ
bądz
w związku z kompetencją któregokolwiek organów z tym wyjątkiem, że zgodnie z art.
12 w przypadku, gdy Rada Bezpieczeństwa zajmuje się akurat jakąś kwestią, Zgromadzenie
nie może wydawać na ten temat opinii, a jeżeli jakaś sprawa bezpośrednio dotyczy pokoju
na świecie, Zgromadzenie ma obowiązek przekazać ją Radzie Bezpieczeństwa (art. 11).
2. Rada Bezpieczeństwa  składa się z 15 członków, z czego 5 jest stałych (Rosja, USA,
Francja, Wielka Brytania, Chiny). Pozostali członkowie wybierani są na okres dwóch lat
(w systemie rotacyjnym tj. co rok ustępuje połowa członków) przy czym wybór danych
państw opiera się na wkładzie danego państwa do utrzymania międzynarodowego pokoju i
bezpieczeństwa, realizacji celów ONZ oraz na sprawiedliwym podziale geograficznym.
Zasady głosowania w Radzie Bezpieczeństwa (art. 27 Karty NZ):
w sprawach proceduralnych  większość 9 członków
w pozostałych sprawach  większość 9 członków, w tym głosy wszystkich członków
stałych, przy czym w przypadku pokojowego załatwiania sporów strona sporu wstrzymuje
się od głosu.
Kompetencje  na podstawie art. 24 i 25 Karty NZ można stwierdzić, że Rada
Bezpieczeństwa posiada bardzo szeroki zakres regulacji w kwestii międzynarodowego
pokoju na świecie. Do kompetencji Rady należą:
opracowywanie przy pomocy Wojskowego Komitetu Sztabowego (organ pomocniczy
uwzględniony w art. 47 Karty NZ) planów ustanowienia systemu regulowania zbrojeń w
celu przedstawienia ich państwom członkowskim
rozpatrywanie sporów i sytuacji zagrażających pokojowi oraz wydawanie zaleceń
dotyczących sposobu załatwiania sporu
podejmowanie decyzji w sprawie zastosowania sankcji (wyróżnia się tutaj sankcje nie
pociągające za sobą użycia sił zbrojnych, które mają charakter gospodarczy bądz

ekonomiczny zgodnie z art. 41 Karty; sankcje zbrojne zgodnie z art. 42)
3. Rada Gospodarczo-Społeczna  składa się z 54 członków wybieranych przez
Zgromadzenie Ogólne na 3 lata w systemie rotacyjnym zgodnie z podziałem: 14 miejsc
dla Afryki, 11 dla Azji, 6 dla Europy Wschodniej, 10 dla Ameryki A
acińskiej i 13 dla
Europy Zachodniej i innych.
4. Rada Powiernicza  składa się z 5 stałych członków Rady Bezpieczeństwa, państw
zarządzających terytoriami powierzonymi oraz z tylu innych członków wybranych przez
Zgromadzenia na trzy lata, aby liczba państwa zarządzających była równa licznie państw
niezarządzających terytoriami powierniczymi. Ze względu na fakt, iż wszystkie terytoria
powiernicze są obecnie niepodległe rozważa się likwidację Rady, bądz
przekształcenie jej w
forum powierniczego nad globalnym środowiskiem i obszarami wspólnymi.
5. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości  składa się z 15 niezawisłych sędziów
(osoby nienaganne moralnie, w swoim państwie mające uprawnienia do pełnienia
najwyższych funkcji sędziowskich, bądz
będące wybitnymi prawnikami z zakresu prawa
międzynarodowego), przy czym nie może być dwóch sędziów tej samej narodowości.
Wyboru dokonuje Zgromadzenie Ogólne i Rada Bezpieczeństwa bezwzględną większością
głosów bez konieczności poparcia przez stałych członków. Sędziowie wybierani są na 9 lat
w trzyletnim systemie rotacyjnym. Sędzia może być pozbawiony stanowiska tylko na
podstawie jednomyślnej decyzji pozostałych sędziów. W czasie pełnienia funkcji nie może
zajmować stanowisk politycznych, administracyjnych, lub wykonywać innych zajęć o
charakterze zawodowym. Korzysta z immunitetu dyplomatycznego. Trybunał obraduje w
Hadze, w pełnym składzie, bądz
w obniżonym (11, najmniej 9, ażeby proces był ważny). W
przypadku, kiedy jedna ze stron sporu ma swojego przedstawiciela w Trybunale, druga ma
prawo powołać swojego sędziego na czas sporu (sędzia ad hoc). Jeżeli żadna ze stron nie ma
swojego przedstawiciela, zwyczajowo powołuje się sędziów ad hoc z obu stron.
Kompetencje MTS:
ratione personae  zgodnie z art. 34 przez Trybunałem jako strony mogą występować
jedynie państwa (orzeczenie w sprawie Anglo-Iranian Oil Company). Zgodnie z art. 62
państwo, które może mieć interes w danej sprawie może występować w roli interwenta.
Miejsce organizacji międzynarodowych: Trybunał ma prawo zadać pytanie organizacji w
kwestii istotnych informacji, organizacja może ich udzielić z własnej woli, a w przypadku
sprawy dotyczącej interpretacji statutu organizacji, Trybunał jest zobligowany do
poinformowania o tym organizacji.
ratione materiae  zgodnie z art. 36 kompetencje materialne Trybunału obejmują
 wszystkie sprawy wniesione przez strony, sprawy wyraz
nie wymienione w Karcie NZ albo
w obowiązujących traktatach i konwencjach , oznacza to, że z zasady kompetencja
Trybunału jest fakultatywna (wymaga zgłoszenia sporu). Wyjątek stanowią tzw.  klauzule
fakultatywne (art. 36 ust. 2) zgodnie z którymi niezależnie od zgłoszenia sporu strony
uznają jurysdykcję Trybunału w sprawach: wykładni umowy, jakiegokolwiek innego
zagadnienia prawa międzynarodowego, istnienia faktu, który w razie stwierdzenia
stanowiłby naruszenie zobowiązania międzynarodowego, rodzaju lub wysokości
odszkodowania należnego z tytułu naruszenia zobowiązania.
Ponadto Trybunał może wydawać opinie doradcze w kwestiach o jakie zapytuje
Zgromadzenie Ogólne, bądz
Rada Bezpieczeństwa.
ratione iuris  Trybunał orzekając stanowi ze z
ródeł prawa określonych w art. 38 Karty
NZ.
Funkcje MTS:
sąd o kompetencji dobrowolnej
sąd o kompetencji obowiązkowej
doradca prawny ONZ i organizacji wyspecjalizowanych ONZ
sąd polubowny orzekający ex aequo et bono
Postępowanie przed MTS ma charakter dwustopniowy: pisemny (przedłożenie przez
strony wszelkich niezbędnych materiałów) oraz ustnej (proces  przebiega jawnie, chyba że
Trybunał postanowi inaczej  w języku angielskim, francuskim, bądz
na wniosek stron w
innym języku). Rozstrzygnięcie Trybunału jest ostateczne.
6. Sekretariat
7. Ponadto istnieje możliwość powoływania organów pomocniczych
Pojęcie i rodzaje sporów międzynarodowych
Pojęcie:
1. Opinia doradcza MTS z 1950 roku w sprawie interpretacji traktatów pokoju: spór określa
jako  sytuację, w której punkty widzenia dwóch stron są wyraz
nie przeciwstawne
2. Wyrok STSM z 1924 w sprawie Mavrommatisa: spór jako  brak zgody w przedmiocie
kwestii prawnej lub stanu faktycznego, z przeciwieństwem prawnych stanowisk lub
interesów między stronami
3. Karta NZ w art. 1, 11 i 34 rozróżnia spór oraz sytuację, która może doprowadzić do sporu,
co ma duże znaczenie prawne, ponieważ zgodnie z art. 27 ust. 3 w sprawach i
rozstrzygnięciach dotyczących sporu, strona sporu musi powstrzymać się od głosu, nie ma
natomiast mowy o sytuacji. Zatem kwalifikacja danego zdarzenia bądz
jako sporu bądz
jako
sytuacji, z punktu widzenia instytucji bezwzględnego weta stałych członków ma dużą
doniosłość prawną.
Rodzaje sporów międzynarodowych:
1. podstawowy podział:
spory zagrażające międzynarodowemu pokoju i bezpieczeństwo (tylko w tym zakresie
Rada Bezpieczeństwa ma głos)
spory niezagrażające międzynarodowemu pokoju i bezpieczeństwo
2. sporny w doktrynie podział na:
spory polityczne. Bywają rozumiane jako 1) spory nie dające się rozstrzygnąć na gruncie
istniejącego prawa 2) są to spory dotyczące honoru i żywotnych interesów państwa 3) jest to
spór, w którym strony powołują się na argumenty inne niż prawne 4) są to spory, które
zmierzają do osiągnięcia pewnych celów politycznych
spory prawne. Bywają rozumiane jako: 1) spory, gdzie argumentacja ma charakter
prawniczy 2) spory, których cel jest prawny.
Powyższa dychotomia posiada odzwierciedlenie w prawie pozytywnym:
Pakt Ligii Narodów art. 13 - spory nadające się do rozstrzygnięcia rozjemczego lub
sądowego to spory dotyczące: interpretacji traktatu, jakiegokolwiek zagadnienia prawa
międzynarodowego, zaistnienia faktu, który, gdyby został stwierdzony, stanowiłby
naruszenie zobowiązania międzynarodowego, charakteru lub rozmiarów odszkodowania
należnego z tytułu naruszenia zobowiązania międzynarodowego. Sformułowanie to
funkcjonuje obecnie w Statucie MTS.
Środki pokojowego regulowania sporów międzynarodowych
Sposoby pokojowego regulowania sporów można podzielić na
1. Dyplomatyczne (opierające się w znacznym stopniu na dyplomatycznym działaniu samych
stron, bez udziału nadrzędnego organu) (art. 33 KNZ):
1.1. Rokowanie bezpośrednie (negocjacje)  jest to proces, w trakcie którego państwa
starają się usunąć różnice zdań w drodze wymiany poglądów w celu osiągnięcia
porozumienia. Ta metoda ma tę przewagę, że strona, która uznała roszczenie nie ma
poczucia narzucania jej odgórnej woli. Praktycznie nigdy nie kończą się pełnym ustępstwem
na rzecz jednej ze stron, a raczej kompromisem (zgodnie z maksymą  zwycięstwo i klęska 
to zaprzeczenie dyplomacji ).
Należy tutaj wydzielić:
rokowanie dwustronne
rokowanie wielostronne  wynikają z faktu, że w czasie rokowań mogą uczestniczyć
także inne państwa niż strony (państwa rozjemcze)
Konsultacje  odbywające się co jakiś czas spotkanie, przyjęte w wyniku wcześniejszych
rozwiązań
1.2. Dobre usługi i mediacja (pośrednictwo)  są  procedurą, która ułatwia rokowania
bezpośrednie między stronami i nawiązuje je w razie ich zerwania . W przypadku dobrych
usług strona trzecia ułatwia stronom nawiązanie przerwanych rokowań, doprowadza je do
stołu obrad oraz bierze udział w rozmowach przedwstępnych, nie udzielając się jednak w
samych rokowaniach, co jest przeciwieństwem względem mediatora, który udziela się w
całym toku regulowania sporu.
Artykuł sekundantów (I Konwencja haska z 1907 r. art. 8)  możliwość wyboru przez
każdą ze stron swojego mediatora. W czasie mediacji (trwającej nie dłużej niż 30 dni),
państwa będące w sporze nie kontaktują się ze sobą.
1.3. Komisje badań  powołuje się, kiedy w sytuacji sporu istnieją rozbieżności, co do
stanu faktycznego przedstawianego przez państwo, ponadto są jednym z obligatoryjnych
elementów procedury arbitrażowej.
1.4. koncyliacja ma miejsce w przypadku, kiedy po badaniach śledczych, strony wymagają
także propozycji rozwikłania sporu. Koncylia tym różni się od mediacji, że rozwiązanie jest
proponowane wyłącznie przez stronę trzecią, bez udziału stron. Różnica z sądami polega na
tym, że wnioski komisji koncyliacyjnej nie są wiążące, a są jedynie pewną propozycją oraz
że komisje koncyliacyjne nie muszą orzekać na podstawie przepisów prawnych, a mogą na
zasadach słuszności
2. Sądowe
Arbitraż międzynarodowy a sądownictwo międzynarodowe
Arbitraż = rozjemstwo, polega na załatwianiu sporu pomiędzy państwami za pomocą orzeczenia
wydanego przez jednego lub więcej arbitrów wybranych przez strony (I konwencja hasa, art. 37:
 ma za przedmiot rozstrzyganie sporów między państwami przez sędziów z własnego wyboru i na
zasadzie poszanowania prawa ).
W porównaniu z sądami stałymi: strony same wybierają sędziów, podstawy prawne orzekania i
zasady proceduralne.
Może mieć charakter:
fakultatywny  jeżeli wymagana jest zgoda obu stron
a) niezorganizowany  gdy sędziowie są powołani ad hoc
b) zorganizowany  gdy istnieje stały trybunał rozjemczy dotyczący danej sprawy
obowiązkowy  jeżeli strony w uprzednio zawartej umowie zgodziły się, że na żądanie jednej z
nich spór oddany będzie pod arbitraż.
Zwyczaje, dotyczące postępowania stron w przypadku postępowania rozjemczego:
1. podstawa działalności sądu rozjemczego: umowa stron (kompromis, zapis na sąd), w której
strony zgadzają się na arbitraż
2. arbitrzy nie mogą wykroczyć poza zakres umowy
3. istnieją dwa sposoby wyznaczania składu rozjemczego:
tradycyjny system  europejski - polega na przekazaniu sporu do rozstrzygnięcia szefowi
wybranemu trzeciego państwa (głowie państwa)
amerykański  oddanie sporu komisji mieszanej (3 lub 5 osób: po jednej osobie
powołanej przez strony oraz jedna powołana zgodnie przez obie strony)
4. od wyroku sądu arbitrażowego nie ma odwołania, chyba że w kompromisie strony
postanowiły inaczej
Zakaz wojny i użycia siły w prawie międzynarodowym
1. Preambuła do Karty NZ:  zapewnić przez przyjęcie zasad i ustalenia metod, aby siła zbrojna
używana była wyłącznie we wspólnym interesie
2. Art. 2 Karty NZ  zakaz używania siły, bądz
takie zachowania, które zagraża
międzynarodowemu pokoju i bezpieczeństwu
3. Dalsze przepisy: art. 38-50 i 106 (użycie siły przez ONZ), art. 53 (użycie siły przez
organizacje regionalne z upoważnieniem Rady Bezpieczeństwa)
4. Deklaracja zasad prawa międzynarodowego z 24 X 1970 roku: konkretyzacja założeń karty
(agresja jako łamanie prawa międzynarodowego, zakaz propagandy na rzecz wojny, przy
czym zakaz agresji nie obejmuje wojen narodowowyzwoleńczych  nadrzędna rola prawa
narodów do samostanowienia)
5. Generalną zasadą jest nieinterwencja (nie mieszanie się w inne konflikty), z wyjątkiem
interwencji humanitarnej (w przypadku łamania praw człowieka), jednak faktycznie jest ona
naruszana znacznie częściej.
Przesłanki i okoliczności legalnego użycia siły
1. art. 10 (nieaktualny)  możliwość agresji względem państw nieprzyjacielskich z okresu II
Wojny Światowej
2. art. 51  możliwość samoobrony, tylko do momentu interwencji Rady Bezpieczeństwa
Przepis ten zawiera dwa ograniczenia:
przedmiotowe  tylko państwu, które zostało bezpośrednio zaatakowane
czasowe  do momentu reakcji Rady Bezpieczeństwa
3. ingerencja humanitarna  teoretycznie jakakolwiek ingerencja jest bezwzględnie zakazana
przez prawo międzynarodowe, w praktyce jednak często pod przykrywką ochrony praw
człowieka wielkie mocarstwa realizują swoje cele polityczne lub gospodarcze