kpt. mgr inż . Hubert TURSKI

KG PSP,

Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludnoś ci

Wydział Operacyjnych Baz Danych i Utrzymania Sieci Teleinformatycznych

FIŃSKIE CENTRA REAGOWANIA I ROZWIĄZANIA

SYSTEMÓW TELEINFORMATYCZNYCH

W artykule skupiono się na przedstawieniu fińskich rozwiązań

w zakresie budowy Centrów Reagowania na Zdarzenia Niebez-

pieczne oraz zintegrowanych systemów wspomagania decyzji.

The solutions of the Finish Emergency Response Centres and

integrated decision support systems were described in the paper.

l. Wstęp

Finlandia to państwo, w którym w ostatnich 5 latach dokonano wielu zmian

w podejściu do zagadnień ochrony ludności i ratownictwa. Zmiany te oparte były

na analizie dotychczasowych rozwiązań oraz odważnym zorientowaniu się na

obywatela i jego potrzeb we współczesnym świecie. Skutkiem tego było dostoso-

wanie się do dyrektyw unijnych, m.in. dotyczących wprowadzenia jednolitego

europejskiego numeru alarmowego 112, rozpoczęcie procesu budowy centrów

reagowania na zdarzenia niebezpieczne i systemu łączności trankingowej. Dzisiaj

w Finlandii – jako jednym z niewielu krajów na świecie – funkcjonuje ogólnokra-

jowy system trankingowy w standardzie TETRA - VIRVE [l].

2. Zagadnienia organizacyjne i prawne tworzenia

centrów reagowania

W 2000 roku fiński parlament uchwalił ustawę o centrach reagowania na zda-

rzenia niebezpieczne (Centra Reagowania). Na podstawie tego dokumentu fiński

rząd wydał rozporządzenie o centrum administracyjnym reagowania na zdarzenia

niebezpieczne (Centrum Administracyjne), a w 2001 roku rozpoczęto proces ich

budowy. Cel, jaki przyświecał ustawodawcom, to poprawienie jakości podejmo-

wanych działań ratowniczych oraz współpracy służb sektora bezpieczeństwa pu-

blicznego. Akty głównie skierowane były do służb ratowniczych, policji, służb

socjalnych i medycznych oraz Centrów Reagowania w aspekcie ich współdziałania

na rzecz obsługi telefonów alarmowych i dysponowania jednostek do działań [l].

Centrum Administracyjne podlega Ministrowi Spraw Wewnętrznych, który kieruje

nim we współpracy z Ministrem Zdrowia i Spraw Socjalnych. Podstawowe funkcje

centrów to przyjmowanie zgłoszeń alarmowych, zgłoszeń wymagających natych-

miastowej reakcji służb związanych z bezpieczeństwem i ochroną osób, mienia i

środowiska oraz przekazywanie ich właściwym pod względem kompetencji jed-

nostkom. Centra Reagowania pełnią także funkcję centrów łączności dla obsługi-

wanych służb.

Po analizie strategicznych wymagań dla centrów i na podstawie decyzji rządu

kraj został podzielony na 15 regionów, a ich lokalizacja wskazana przez Ministra

Spraw Wewnętrznych. Bardzo dużą uwagę poświęcono bezpieczeństwu i zacho-

waniu ciągłości działania centrów, czego dowodem jest to, że lokalizowane są one

pod ziemią z zachowaniem nadmiarowości łączy komunikacyjnych. Proces budo-

wy centrów rozłożono na okres 5 lat i ma zostać zakończony w 2006 roku. Do tej

pory zrealizowano budowę i oddano do użytku 11 centrów. W chwili zakończenia

projektu w systemie ma być zatrudnionych ok. 750 osób, z czego 600 osób to ope-

ratorzy, a pozostali pracownicy będą stanowić obsługę centrów i centralnej agencji.

3. Operatorzy

Podstawowe zadania operatorów to odbiór telefonów alarmowych, które mogą

dotyczyć np. incydentów kryminalnych, chorób, wypadków drogowych, pożarów

czy zagadnień socjalnych. Operator ustala rodzaj zdarzenia, lokalizuje je, nadaje

klasę ryzyka i dysponuje odpowiednie siły i środki. Operator powinien także, mię-

dzy innymi, dostarczyć niezbędnych informacji w zakresie pierwszej pomocy, czy

podstawowych czynności gaśniczych oraz wspierać jednostki na miejscu działań.

W celu zapewnienia wysokiego standardu obsługi obywateli operatorzy cen-

trów przechodzą wiele szkoleń. W Finlandii funkcjonują dwa ośrodki odpowie-

dzialne za szkolenie operatorów – College Służb Ratowniczych w Kuopio i Szkoła

Policyjna w Tampere. Zakres tematyczny szkoleń podzielony jest na dwie części –

ogólne i kierunkowe. W zakresie podstawowych kursów prowadzone są zajęcia

m.in. lingwistyczne (język fiński, szwedzki, angielski), administracyjne, technolo-

gii informacyjnych, instrukcji bezpieczeństwa, psychologii, ochrony zdrowia oraz

zajęć fizycznych. Szkolenia kierunkowe obejmują ćwiczenia praktyczne w zakresie

pracy w centrach oraz zagadnienia ratownicze, policyjne, socjalne i medyczne.

Szkolenia podstawowe trwają 1,5 roku, a funkcjonariusze policji lub służb ratow-

niczych, którzy chcą pracować w Centrach Reagowania przechodzą 5-tygodniowe

szkolenie uzupełniające w College w Kuopio lub w Szkole Policyjnej w Tampere.

Rys. 1. Podział Finlandii na 15 regionów (wg [1])

Podstawowe wymagania, jakie musi spełniać osoba ubiegająca się o pracę

w Centrach Reagowania to skończone 18 lat, ukończony kurs podstawowy lub

studia, dobre zdrowie fizyczne i psychiczne oraz posiadanie prawa jazdy kategorii

B. Dodatkowo aplikanci muszą pomyślnie przejść test psychologiczny [1].

4. Jednolity europejski numer alarmowy 112

Instytucją odpowiedzialną za ustalanie zasad i prowadzenie polityki w zakresie

użycia systemów i sieci telekomunikacyjnych w Finlandii jest Fiński Urząd Regu-

lacji Komunikacji [2]. W jego kompetencji leżało także określenie wymagań i za-

sad użycia sieci telekomunikacyjnych w sytuacjach zagrożeń oraz uruchomienie

numeru alarmowego 112. Dokonano podziału sieci telekomunikacyjnych wykorzy-

stywanych w sytuacjach zagrożeń ze względu na kierunek przepływu informacji i

użytkowników, których ta informacja dotyczy. Tak więc informowanie o zagroże-

niach odbywa się w 5 kierunkach:

1) od obywatela do służb bezpieczeństwa publicznego z wykorzystaniem jednego

numeru alarmowego 112,

2) w kierunku od służb bezpieczeństwa do obywatela z wykorzystaniem np. RDS

(Radio Data System),

3) komunikacja pomiędzy służbami bezpieczeństwa publicznego w sieci TETRA,

4) komunikacja pomiędzy obywatelami z wykorzystaniem np.: telefonii stacjo-

narnej i komórkowej,

5) komunikacja podczas dużych katastrof (kierunki w tym przypadku przenikają

się między sobą i wykorzystywane są dostępne rozwiązania).

Istotnym osiągnięciem było określenie przez Fiński Urząd Regulacji Komuni-

kacji zasad pozyskiwania informacji o lokalizacji numeru dzwoniącego dla potrzeb

obsługi zgłoszeń alarmowych. W 2003 roku rozwiązanie to tyczyło się jednej

z fińskich sieci komórkowych, a do końca 2004 roku miało być zaimplementowane

przez wszystkich operatorów sieci mobilnych [2].

Centrum Administracyjne było zaangażowane w prewencję wypadków i prze-

stępstw, jak również w promocję numeru alarmowego 112 we współpracy z róż-

nymi organami administracyjnymi. W Finlandii ogólną wiedzę nt. numeru 112

odzwierciedla fakt, iż 9 na 10 osób zna go, podczas gdy gdzie indziej w Europie

znają go tylko 2 osoby z 10.

W Finlandii odbieranych jest około 4 milionów telefonów alarmowych rocz-

nie. Średnio połowa z tych telefonów skutkuje dysponowaniem jednostek. Według

badania przeprowadzonego przez Instytut Gallupa w grudniu 2003 roku 93% Fi-

nów znało numer alarmowy 112. Osoby w wieku 15-24 lat znały ten numer w naj-

większym odsetku społeczeństwa wynoszącym 98%, podczas gdy osoby w wieku

powyżej 65 roku życia, stanowiąc 86%, znały go w najmniejszym stopniu. Około

80% respondentów wiedziało, że poprzez 112 może wezwać ambulans, 68% wie-

działo o możliwości wezwania straży pożarnej, 62% o możliwości wezwania poli-

cji, a tylko 1% respondentów wiedział, że za pomocą 112 może zaalarmować służ-

by pomocy społecznej [l].

Centrum Administracyjne okazało się być nowym niezależnym operatorem

funkcjonującym dla obywatela i niosącym mu niezbędną pomoc i informację w

pierwszym etapie po zaistnieniu zagrożenia. Jego działalność była prezentowana

społeczeństwu w różnych formach, m.in. targów czy seminariów. Dzień 11 lutego

ustanowiono świętem państwowym numeru alarmowego. W tym dniu funkcjona-

riusze Centrów Reagowania i wszystkie służby bezpieczeństwa publicznego pre-

zentują swoją działalność i prowadzą akcje propagandowe numeru 112.

Centra Reagowania są pierwszym ogniwem w łańcuchu udzielania pomocy

i zapewniania bezpieczeństwa. Otrzymywanie poprawnej, spójnej informacji od

operatora, właściwa ocena ryzyka i alarmowanie odpowiednich jednostek miały

decydujący wpływ na to, jak dobrze służby bezpieczeństwa publicznego są po-

strzegane w Finlandii.

5. Sieci łączności (rankingowej i systemy wspomagania decyzji

Konwencjonalne systemy radiokomunikacji ruchomej okazują się być zawod-

ne i nieefektywne ze względu na stałe przyporządkowanie kanałów radiowych

grupom zadań. Nie daje się bowiem uniknąć sytuacji, szczególnie podczas dużego

nasilenia ruchu wymiany informacji, zajętości kanałów radiowych i braku możli-

wości realizacji rozmowy, podczas gdy inne przydzielone na stałe kanały pozostają

wolne [4].

Systemy trankingowe pozwalają w efektywny sposób zarządzać przydzielo-

nym zakresem częstotliwości poprzez dynamiczne przydzielanie kanałów radio-

wych na czas rozmowy zdefiniowanym w systemie użytkownikom [4].

Systemy wspomagania decyzji to bardzo popularny termin, coraz częściej

używany przez różne grupy zawodowe. Pojawiło się wiele definicji. Według jednej

z nich jest to system informatyczny, który dostarcza informacji w danej dziedzinie

przy wykorzystaniu analitycznych modeli decyzyjnych z dostępem do baz danych

w celu wspomagania decydentów w skutecznym działaniu w kompleksowym i źle

ustrukturalizowanym środowisku. Według innej definicji są to systemy kompute-

rowe wyposażone w interaktywny dostęp do danych i modeli, które wspomagają

rozwiązanie specyficznych sytuacji decyzyjnych nie dających się rozwiązać auto-

matycznie przy użyciu samego komputera [6].

Tak więc systemy wspomagania decyzji powinny być z powodzeniem wyko-

rzystywane w środowisku pracy służb bezpieczeństwa publicznego. Zautomatyzo-

wanie procesów towarzyszących ich rutynowym działaniom, np. zbierania danych,

dysponowania sił i środków, wizualizacji zagrożeń skutkują skróceniem czasu

reakcji na zagrożenie, zwiększają efektywność pracy zespołów ludzkich i prowa-

dzą w dalekiej perspektywie do poprawy bezpieczeństwa.

Integracja systemów komunikacyjnych z systemami wspomagania decyzji le-

gła u podstaw budowy Centrów Reagowania. Zintegrowane rozwiązania pozwalają

redukować czasy reakcji na zdarzenie i tym samym przyczyniają się podniesienia

jakości usług świadczonych społeczeństwu [3]. Tradycyjnie agencje rządowe po-

siadają swoje wydzielone systemy i sieci, jednak w takim przypadku współpraca

między nimi bywa utrudniona z powodów organizacyjnych i technicznych. Sieci

łączności trankingowej umożliwiają wielu organizacjom pracę w jednym systemie

w ramach wydzielonych dla nich grup. Grupy te na żądanie mogą być zarządzane

i modyfikowane przez użytkowników systemu zgodnie z przyjętą polityką upraw-

nień [5].

VIRVE to przykład rozwiązania sieci łączności trankingowej w standardzie

TETRA, który swoim zasięgiem objął cały kraj [1]. System ten skupia jednostki

administracji publicznej i bezpieczeństwa publicznego, w tym straż pożarną, poli-

cję i służby medyczne. Dla tego ogólnokrajowego systemu nie ma barier geogra-

ficznych z uwagi na to, że zasięgi operacyjne mogą być na bieżąco zmieniane

i aktualizowane.

Rozwiązania technologiczne pozwoliły w VIRVE zintegrować pod jednym in-

terfejsem wszystkie sieci łączności (ISDN/PSTN, TETRA, radiową komunikację

analogową i sieci komórkowe). Oprócz integracji serwisów transmisji głosu roz-

wiązanie fińskie integruje i zarządza serwisami danych takimi jak przesyłanie da-

nych o lokalizacji zdarzenia i jego statusów. Pozwala również na zarządzanie da-

nymi w systemach wspomagania decyzji poprzez integrację serwisów danych TE-

TRA z tymi systemami. Przykładem jest możliwość zestawiania połączeń głoso-

wych z obiektem wybranym na ekranie monitora w aplikacji mapowej oraz auto-

matyczne tworzenie grup operacyjnych na miejscu zdarzenia.

Dedykowanym systemem dla procesu wspomagania decyzji jest aplikacja

ELS/GEOFIS firmy NOYOTEC ENGINEERING [l].

ELS to zintegrowana platforma wspomagania decyzji dla służb ratowniczych,

medycznych i policji oraz aplikacji dyspozytorskich. Pracuje w architekturze

klient-server z graficznym interfejsem zorientowanym pod systemem Windows

z wykorzystaniem relacyjnej bazy danych Oracle. Aplikacja ta również komuniku-

je się z systemami łączności, nagrywania rozmów czy urządzeniami alarmowymi

[9]. Pozwala m.in. na identyfikację numeru dzwoniącego oraz jego lokalizację.

GEOFIS to system mapowy, który pozwala na graficzną wizualizację zdarzeń.

Wskazanie pozycji i otoczenia zdarzenia jest automatycznie wyświetlane z uży-

ciem danych rastrowych i wektorowych [9]. Weryfikacja danych adresowych od-

bywa się z wykorzystaniem europejskiego standardu GDF 3.0 (Geografie Data

Files), opracowanego przez Europejską Komisję Standaryzacyjną dla potrzeb po-

zyskiwania i wymiany geograficznych informacji drogowych [10].

Podsumowanie

Prowadzenie polityki zorientowanej na obywatela doprowadziło do porozu-

mienia ponad podziałami agend rządowych i politycznych oraz wypracowanie

rozwiązań organizacyjno-prawnych do wdrożenia najnowszych technologii telein-

formatycznych. Obecnie Finlandia jest jednym z najbardziej rozwiniętych organi-

zacyjnie i technicznie państw na świecie, gdzie każdy obywatel zjednoczonej Eu-

ropy może czuć się bezpiecznie.

1. Finlandia wprowadziła obsługę numeru alarmowego 112 w całym kraju, dosto-

sowując się do wymogów Unii Europejskiej.

2. Finlandia jest w trakcie budowy centrów reagowania na zdarzenia niebez-

pieczne. Zakończenie procesu planowane jest na rok 2006.

3. Centra reagowania na zdarzenia niebezpieczne integrują pracę służb bezpie-

czeństwa publicznego i przyspieszają proces reagowania i dysponowania sił

i środków.

4. Finlandia, jako jeden z nielicznych krajów na świecie, zbudowała sieć VIRVE

w standardzie TETRA i pokryła jej zasięgiem cały kraj. Dzięki tej technologii

zintegrowano pracę wszystkich służb w jednym systemie i uzyskano koopera-

cyjność sektora służb publicznych. VIRVE to możliwość przesyłania zarówno

głosu, jak i danych.

5. Centra reagowania na zdarzenia niebezpieczne wykorzystują zintegrowane

systemy informatyczne wspomagania decyzji. Ich podstawowe funkcje to:

identyfikacja i lokalizacja numeru dzwoniącego, dysponowanie jednostek

z monitorowaniem statusu działań, prezentacja zdarzeń na mapie cyfrowej.

Hubert TURSKI

EMERGENCY RESPONSE CENTERS AND INFORMATION

TECHNOLOGY SYSTEMS IN FINLAND

SUMMARY

There were made many changes in rescue and civil protection system in last

5 years in Finland. Analyses of current solutions and contemporary needs of people

provided to turn on common citizen. Conforming to the UE directions in providing

single European Emergency Call Number, building Emergency Response Centers

and tranking communication system in TETRA standard were the effects of changes.

PIŚMIENNICTWO

1. Landstedt J.: Wprowadzenie do fińskiego systemu numeru alarmowego 112.

Seminarium nt.: „Technologie informacyjne i systemy wspomagania decyzji

w ochronie ludności i zarządzaniu kryzysowym”. Tampere, Finlandia 2004.

2. Rasilainen H.: Użycie sieci telekomunikacyjnych w sytuacjach niebezpiecz-

nych. Seminarium nt. „Technologie informacyjne i systemy wspomagania de-

cyzji w ochronie ludności i zarządzaniu kryzysowym”. Tampere, Finlandia

2004.

3. Arrhenius O.: Wyzwania i korzyści ze zintegrowania systemów komunikacyj-

nych i informatycznych. Seminarium nt. „Technologie informacyjne i systemy

wspomagania decyzji w ochronie ludności i zarządzaniu kryzysowym, Tampe-

re”. Finlandia 2004.

4. Wesołowski K.: Systemy radiokomunikacji ruchomej. WKŁ, Warszawa 1999.

5. Turski H.: Wstępny projekt sieci łączności (rankingowej w standardzie TE-

TRA dla służb bezpieczeństwa publicznego województwa podlaskiego. Praca

magisterska w Politechnice Warszawskiej, Warszawa 2000.

6. http://www.ue.eti.pg.gda.pł/WA/KIE/CAX/dok01-5.htm

7. http://www.ll2.be

8. http://www.ll2.fi

9. http://www.novotec.de

10. http://www.ertico.com/links/gdf/gdfdoc/gdfdocon.htm