WYKŁAD III. Modele polityki społecznej – Informacje, które mogą się przydać do zrozumienia modeli
Opracowanie: dr hab. Katarzyna Zamorska
PODMIOT ODPOWIEDZIALNY ZA WYSTĘPOWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH
m. marginalny/r. liberalny
jednostka
m. motywacyjny/
jednostka
r. konserwatywno-korpoacyjny
m. instytucjonalny/ r. socjaldemokratyczny
społeczeństwo
PODMIOT ODPOWIEDZIALNY ZA ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH
m. marginalny/r. liberalny
jednostka, poprzez konkurencje na
wolnym rynku, z pomocą rodziny i
organizacji charytatywnych
m. motywacyjny/r. konserwat.-korpoacyjny
państwo, m.in. przez zmuszanie
obywateli
do
uczestnictwa
w
ubezpieczeniach
społecznych,
ale
organizowanych tak, by odzwierciedlać
różnice w statucie
m. instytucjonalny/ r. socjaldemokratyczny
państwo, poprzez stworzenie systemu
gwarantującego każdemu zaspokojenie
jego ważnych potrzeb życiowych jako
jego prawa obywatelskiego
ROLA MECHANIZMÓW RYNKOWYCH W ZASPOKAJANIU LUDZKICH POTRZEB
m. marginalny/r. liberalny
rynek doskonały, najlepszy mechanizm
uzależniony od indywidualnego wysiłku.
Kryterium
indywidualnych
starań
i
wydajności
m. motywacyjny/r. konserwat.-korpoacyjny
najlepsze
jest
obowiązkowe
ubezpieczenie społeczne, które chroni
przed typowymi ryzykami społecznymi,
konstruowane
tak,
by
wzmacniały
funkcjonowanie
mechanizmów
rynkowych. Kryterium zasług
m. instytucjonalny/r. socjaldemokratyczny
rynek niedoskonały, nie daje gwarancji
zaspokojenia potrzeb na pożądanym
poziomie. Państwo zastępuje mechanizmy
rynkowe. Kryterium potrzeb
1
WYKŁAD III. Modele polityki społecznej – Informacje, które mogą się przydać do zrozumienia modeli
Opracowanie: dr hab. Katarzyna Zamorska
STANDARD ZASPOKOJENIA POTRZEB GWARANTOWANYCH PRZEZ POLITYKE SPOŁECZNĄ
m. marginalny/r. liberalny
minimum
m. motywacyjny/r. konserwat.-korpoacyjny
kompensacja utraconych dochodów dla
ubezpieczonych, pozostali – standard
minimum
m. instytucjonalny/r. socjaldemokratyczny
standard normalny dla klasy średniej
ZAKRES POLITYKI SPOŁECZNEJ I JEJ ZWIĄZKI Z GOSPODARKĄ
m. marginalny/r. liberalny
marginalny, im mniej programów
publicznych,
tym
lepiej,
PS
jest
niepotrzebna
i
szkodliwa
(sprzyja
lenistwu, osłabieniu odpowiedzialności
itp.)
m. motywacyjny/r. konserwat.-korpoacyjny
dopuszcza się możliwość ingerencji
państwa w sprawy socjalne, ale stawia się
wyraźną granicę tej ingerencji, tak by nie
zakłócać mechanizmów gospodarczych.
Cel – zdrowi i wykształceni pracownicy
m. instytucjonalny/r. socjaldemokratyczny
nie wyznacza się żadnych granic
rozwoju polityki społecznej, jest to
integralna instytucja w ramach danego
społeczeństwa
RODZAJ ŚWIADCZEŃ, KTÓRE DOMINUJĄ W DANYM MODELU/REŻIMIE
m. marginalny/r. liberalny
pomoc
społeczna
(świadczenia
selektywne) i ubezpieczenie prywatne
m. motywacyjny/r. konserwat.-korpoacyjny
obowiązkowe ubezpieczenia społeczne
uzupełniane przez pomoc społeczną, mała
rola ubezpieczeń prywatnych ze względu
na
powszechność
i
wysoką
stopę
kompensaty US
m. instytucjonalny/r. socjaldemokratyczny
świadczenia
zaopatrzeniowe,
świadczenia
i
usługi
społeczne
o
charakterze uniwersalnym dostępne dla
wszystkich obywateli
2
WYKŁAD III. Modele polityki społecznej – Informacje, które mogą się przydać do zrozumienia modeli
Opracowanie: dr hab. Katarzyna Zamorska
TYP DOMINUJACYCH INSTRUMENTÓW
m. marginalny/r. liberalny
świadczenia pieniężne, głownie zasiłki
pomocy
społecznej,
usługi
socjalne
świadczone przez osoby prywatne
m. motywacyjny/r. konserwat.-korpoacyjny
świadczenia pieniężne, głównie o
charakterze
ubezpieczeniowym,
stosunkowo
słaby
rozwój
usług
zastępujących rodzinę
m. instytucjonalny/r. socjaldemokratyczny
duży nacisk na rozwój usług
socjalnych. Równy do nich dostęp, usługi
społeczne obejmują zasadniczo wszystkie
ważne dziedziny życia społecznego
CHARAKTER REDYSTRYBUCJI
m. marginalny/r. liberalny
od bogatych do biednych o zasięgu
stosunkowo niewielkim: biedni niewiele
zyskują, a bogaci nie trąca wysokiego
statusu
m. motywacyjny/r. konserwat.-korpoacyjny
między różnymi fazami w życiu
człowieka, między zdrowymi a chorymi
itp.
m. instytucjonalny/r. socjaldemokratyczny
ma wyraźny cel: wyrównać poziom
zaspokojenia
potrzeb
wszystkich
obywateli
CHARAKTER OBOWIĄZUJĄCYCH PRAW SPOŁECZNYCH/SOCJALNYCH –ICH ŹRÓDŁA m. marginalny/r. liberalny
mają ograniczony charakter albo nie
ma ich wcale. Źródłem pomocy jest dobra
wola państwa lub współobywateli
m. motywacyjny/r. konserwat.-korpoacyjny
wiążą się ściśle z wywiązywaniem się
z obowiązku pracy i płacenia składek. Są
zatem
powiązane
ze
statusem
pracownika/ubezpieczonego
m. instytucjonalny/r. socjaldemokratyczny
wynikają z faktu obywatelstwa lub
zamieszkiwania w danym kraju. Jest to
wynik założenia, że społeczeństwo jest
odpowiedzialne
za
występowanie
problemów społecznych, a więc to ono
powinno je rozwiązywać
3
WYKŁAD III. Modele polityki społecznej – Informacje, które mogą się przydać do zrozumienia modeli
Opracowanie: dr hab. Katarzyna Zamorska
WPŁYW POLITYKI SPOŁECZNEJ NA PODZIAŁY SPOŁECZNE
m. marginalny/r. liberalny
wyraźny podział na dających i
biorących, brak wspólnych interesów
m. motywacyjny/r. konserwat.-korpoacyjny
integracja w ramach wspólnot
ubezpieczeniowych, ale wyraźny podział
na tych z dobra i pewna pracą i tych z
niepewnym zatrudnieniem, niską płacą
m. instytucjonalny/r. socjaldemokratyczny
w miarę pełna integracja i wspólnota
interesów, wszyscy obywatele zależnie od
indywidualnych
możliwości
finansują
utrzymanie systemu, ale wszyscy też z
niego korzystają i wszystkim zależy, by
system funkcjonował sprawnie
ZNACZENIE KONTROLI SPOŁECZNEJ
m. marginalny/r. liberalny
duże – pomoc jest uzależniona od
spełnienia określonych warunków
m. motywacyjny/r. konserwat.-korpoacyjny
ograniczone ze względu na dominację
ubezpieczeń o charakterze roszczeniowym
m. instytucjonalny/r. socjaldemokratyczny
bardzo ograniczone – dostęp do usług i
świadczeń jest często bezwarunkowy
Opracowane na podstawie:
Księżopolski M., Polityka społeczna. Wybrane problemy porównań międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe, „Śląsk” Katowice 1999.
4