PROGRAM DOBRY RODZIC – DOBRY START W WARSZAWIE

DOŚWIADCZENIA I REFLEKSJE INSTYTUCJI PARTNERSKICH

Program Dobry Rodzic – Dobry Start w Warszawie.

Doświadczenia i refl eksje instytucji partnerskich

W lokalnych systemach profi laktyki krzywdzenia małych dzieci, które powstają w warszawskich dzielnicach, głównymi partnerami są ośrodki pomocy społecznej i placówki ochrony zdrowia.

Poniżej przedstawiciele niektórych instytucji partnerskich dzielą się z czytelnikami swoimi re-fl eksjami związanymi z udziałem w programie Dobry Rodzic – Dobry Start.

Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy

W lipcu 2008 r. Filia nr 2 Ośrodka mentem. Pracownikowi socjalnemu, który

Pomocy Społecznej Dzielnicy pracował już z rodziną, niewiele czasu zaj-

Targówek m.st. Warszawy zosta-

mowało jej wypełnienie, a w sposób czytel-

ła zaproszona do współpracy w ramach re-

ny systematyzowała ona naszą wiedzę.

alizowanego przez Fundację Dzieci Niczyje

Praca w ramach programu przebiega kil-

programu Dobry Rodzic – Dobry Start. Pro-

kutorowo. Z jednej strony rodziny objęte pro-

gram zakładał współpracę między ośrod-

gramem dostają informacje o możliwości sko-

kiem pomocy społecznej a służbą zdrowia rzystania z oferty Praskiego Centrum Pomocy (w naszym wypadku z Przychodnią Inter-Rodzinie przy ul. Walecznych 59. Rodzice

nistyczno-Specjalistyczną przy ul. Radzy-

i dzieci mają możliwość uczestniczenia w spo-

mińskiej 101/103) na rzecz małych dzieci tkaniach z psychologiem, pedagogiem oraz w i kobiet w ciąży. Podczas szkoleń poprze-tematycznie różnych warsztatach. Mimo bo-

dzających rozpoczęcie realizacji programu, gatej i profesjonalnej oferty ze strony Funda-większość uczestników, tj. pracownicy so-

cji, nasi klienci sporadycznie z niej korzysta-

cjalni, położne, pielęgniarki środowiskowe ją. Spowodowane jest to głównie odległością i lekarze, miała możliwość zdobycia wie-związanymi z nią trudnościami z dojazdem

dzy, a także bezpośredniego poznania i wy-

rodziców z małymi dziećmi.

miany doświadczeń. Jak się później oka-

Kolejnym aspektem współpracy jest

zało, te bezpośrednie znajomości stały się możliwość konsultacji naszych pracow-bardzo przydatne w pracy z rodzinami.

ników ze specjalistami oraz uczestnictwo

Do realizacji programu pracownicy so-

w spotkaniach interdyscyplinarnych, orga-

cjalni podeszli dość entuzjastycznie, choć nizowanych przez Fundację. Szerokie spoj-przerażało ich wypełnianie kolejnych do-

rzenie na rodzinę i jej problemy pozwala

kumentów, których i tak w wykonywanym lepiej i trafniej opracować plan pracy i pomo-przez nich zawodzie nie brakuje. Ankieta cy. Wymiana doświadczeń różnych grup stworzona na potrzeby programu, mimo zawodowych sprawia, iż lepiej rozumiemy

wielości pytań, okazała się prostym doku-

problemy, z jakimi się borykają.

Dziecko krzywdzone • nr 2(27) 2009

1

PROGRAM DOBRY RODZIC – DOBRY START W WARSZAWIE

DOŚWIADCZENIA I REFLEKSJE INSTYTUCJI PARTNERSKICH

Jednak najważniejszym, z punktu wi-

to dodatkowe zadanie, większość pracow-

dzenia pracownika socjalnego, aspektem ników widzi i rozumie potrzebę takiej pra-programu jest nawiązanie i podjęcie współ-

cy z rodziną.

pracy przedstawicieli różnych służb z te-

Bardzo trafne okazują się także infor-

renu zamieszkania rodziny. Umożliwił on macje od pielęgniarek i lekarzy, obser-wymianę informacji (czasem nieformalną) wujących rodziców z małymi pacjentami i podjęcie szerokich działań na rzecz rodzi-w przychodni. Czasem rodzice w widocz-

ny, a przede wszystkim dzieci. Dotychczas ny sposób nie potrafią zająć się dzieckiem, informacje dotyczące stanu zdrowia dziec-ignorują je lub krzyczą na nie.

ka uzyskiwaliśmy od rodziców lub z wy-

Dzięki współpracy z przedstawicielami

stawianych zaświadczeń, które pisane spe-

służby zdrowia mamy możliwość dotar-

cyf cznym językiem lekarskim, nie zawsze cia do rodzin nieobjętych pomocą ośrodka,

były czytelne dla pracowników socjalnych.

a potrzebujących różnego rodzaju wsparcia.

Dziś nasza praca wygląda zupełnie in-

Są to głównie rodzice wymagający krótko-

aczej i jako pracownicy ośrodka możemy trwałej pomocy, gdyż borykają się z proble-mieć poczucie lepszego zadbania o dobro mami, których sami nie potrafią rozwiązać.

i bezpieczeństwo dziecka. Dzięki bardzo W takiej sytuacji spotkanie z pracownikiem życzliwemu podejściu pracowników przy-socjalnym lub pedagogiem pozwala na zna-

chodni możliwe stały się wspólne wizyty lezienie rozwiązania problemu. Są też tacy, w ś rodowisku z położną czy pielęgniarką którzy chcą podnieść swoje umiejętności środowiskową. Podczas tych wizyt pra-wychowawcze, i wtedy otrzymują ofertę

cownicy socjalni mogą sprawdzić warun-

Praskiego Centrum Pomocy Rodzinie lub

ki, w jakich żyje rodzina, czy mają podsta-

też OPS.

wowe rzeczy dla dzieci itp. Położna bada

W pracy spotykamy się także z bardzo

dziecko i rozmawia z rodzicami. Możemy trudnymi i mało współpracującymi rodzi-wtedy także dowiedzieć się, z jakimi pro-

cami. Unikają oni pomocy innej niż fi nan-

blemami się borykają, czy właściwie pielę-

sowa. Nie zwracają uwagi na potrzeby

gnują dziecko.

i dobro własnych dzieci. Wiąże się to z wie-

Wspólne wejście w środowisko spra-

lością problemów, z jakimi się borykają.

wia, ż e specjaliści z dwóch różnych dzie-

Z perspektywy czasu widzimy, iż najtrudniej

dzin mają możliwość obserwacji rodziców współpracuje się z rodzinami, gdzie wystę-

i dziecka w ich środowisku. Pozwala to na puje uzależnienie, upośledzenie umysłowe wymianę spostrzeżeń i wyciągnięcie wnio-i choroba psychiczna. W takich rodzinach

sków, które okazują się bardzo przydatne bardzo często rodzice zapominają o podstaw dalszej pracy z rodziną. Pracownicy so-

wowych zasadach pielęgnacji, odżywiania

cjalni sprawdzają czasem, czy rodzice wy-

czy zdrowia dziecka. Spotykamy się również

kupili przepisane przez pediatrę leki, czy z sytuacjami, iż to nam bardziej zależy na stosują się do jego zaleceń. W rodzinach, dzieciach niż jego własnym rodzicom.

gdzie występuje uzależnienie lub widocz-

Jedną z takich trudnych rodzin jest pan

ne jest zaniedbywanie dzieci, możemy uzy-

Adam samotnie wychowujący trzy córki:

skać informacje o ich stanie zdrowia, szcze-

dwunastoletnią, czteroletnią i dwuletnią.

pieniach.

Pomagają mu matka i brat, który był wie-

Dzięki tym wiadomościom bardzo czę-

lokrotnie osadzany w zakładach karnych.

sto pracownicy socjalni motywują i pilnują Córki pana Adama to dzieci, które pragną rodziców, by przestrzegali terminów szcze-ciepła i miłości rodzicielskiej, czego – nie-

pień czy badań kontrolnych. Mimo że jest stety – nie otrzymują od ojca.

Dziecko krzywdzone • nr 2(27) 2009

2

PROGRAM DOBRY RODZIC – DOBRY START W WARSZAWIE

DOŚWIADCZENIA I REFLEKSJE INSTYTUCJI PARTNERSKICH

Najstarsza z dziewczynek, w roli boha-

Adam zupełnie nie podejmuje współpracy.

tera rodziny, bardzo często przychodzi do Dlatego też ośrodek skierował wniosek do

szkoły głodna, bez śniadania, w za małej sądu rodzinnego o wgląd w wychowanie odzieży, zupełnie niepasującej do pory dziewczynek, licząc na uzyskanie kolejne-roku. Średnia córka, czteroletnia, ma bar-

go sprzymierzeńca w zabezpieczeniu do-

dzo poważną wadę wymowy, często choru-

bra dzieci.

je na infekcje dróg moczowych, które nie są

Kilka miesięcy trwania programu poka-

leczone. Najmłodsza z dziewczynek, dwu-

zało, iż jest on bardzo potrzebny zarówno

latka, jest niezauważana przez ojca i prak-

rodzicom, jak i nam – pracownikom socjal-

tycznie całe dnie spędza w łóżeczku przy nym. Jego prawidłowa realizacja w głów-włączonym telewizorze. Młodsze dziew-

nej mierze zależy od współpracy przed-

czynki nie mają badań profi laktycznych ani stawicieli służb i dostrzeżeniu przez nich wymaganych szczepień, co w przypadku korzyści, jakie dla wszystkich niesie. Nasza najmłodszej z nich jest przeszkodą w przy-praca z rodziną i kompleksowa pomoc dla

jęciu do żłobka.

niej wyglądałaby zupełnie inaczej, gdyby

Mimo ogromnego wkładu pracy pra-

któraś ze stron nie dostrzegała potrzeby

cownika socjalnego i pedagoga rodzina podejmowania wspólnych działań.

odrzuca wszystkie niematerialne formy

Ze strony pracowników Przychodni

pomocy. Dzięki współpracy z przychodnią Internistyczno-Specjalistycznej przy ul.

i zaangażowaniu jej pracowników możli-

Radzymińskiej 101/103 zawsze możemy

we stały się wspólne wizyty w środowisku liczyć na współpracę i pomoc. Doceniamy oraz zaistniała możliwość uczestnictwa pe-i dziękujemy za to. Nieocenionym wspar-

dagoga OPS w wizytach lekarskich (za zgo-

ciem służą przez cały czas pracownicy Fun-

dą ojca dziewczynek). Cenne uwagi lekarza dacji Dzieci Niczyje, dzięki którym mieli-pediatry dotyczące stanu zdrowia dziew-

śmy możliwość wdrożyć program Dobry

czynek i ich potrzeb spowodowały kolejne Rodzic – Dobry Start na terenie dzielnicy działania ze strony ośrodka. Niestety, pan Targówek.

Izabela Konca-Wysocka

OPS Warszawa Targówek

Ośrodek Pomocy Społecznej Warszawa Praga Południe

Ośrodek Pomocy Społecznej jest instytucją

W ramach zespołu ds. rodziny przepro-

działającą na podstawie przepisów Ustawy wadzane są projekty mające na celu pomoc o pomocy społecznej. Do jego zadań należy rodzicom i ich dzieciom. Oferta obejmu-pomoc osobom i rodzinom w przezwycięża-

je m.in. projekt Dobry Rodzic – Dobry Start

niu trudnych sytuacji życiowych.

realizowany we współpracy z Fundacją

Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy Dzieci Niczyje oraz współfi nansowany ze Praga Południe w ramach Działu Pomocy środków unijnych program Bądź aktywny Specjalistycznej wyodrębnił zespoły, do za-w życiu.

dań których należy praca nad poszczegól-

Pomysł pracy z młodymi rodzicami po-

nymi problemami występującymi podczas wstał w OPS w maju 2006 r. Propozycja

współpracy z klientem, m.in.: ds. osób uza-

skierowana jest do młodych kobiet, zazwy-

leżnionych, ds. osób niepełnosprawnych, czaj nieprzygotowanych do pełnienia roli ds. osób bezrobotnych, ds. rodziny oraz ds. matki, byłych wychowanek domów dziec-współpracy z lokalnym środowiskiem.

ka lub innych placówek wychowawczych,

Dziecko krzywdzone • nr 2(27) 2009

3

PROGRAM DOBRY RODZIC – DOBRY START W WARSZAWIE

DOŚWIADCZENIA I REFLEKSJE INSTYTUCJI PARTNERSKICH

osób nieletnich, nieposiadających właści-

Szczegółową ofertą dysponują pracow-

wych wzorców w swoich rodzinach po-

nicy zespołu ds. rodziny i to oni są odpo-

chodzenia. Osobom zgłaszanym przez pra-

wiedzialni za przepływ informacji między

cowników socjalnych do programu często Fundacją a pracownikami ośrodka.

brakuje wsparcia we własnym środowisku,

W 2007 r. projekt OPS został w łączony

nierzadko pochodzą oni z rozbitych rodzin. w uruchomiony przez Fundację Dzieci Ni-Kobiety te nie zawsze pozostają w związku czyje program pn. Dobry Rodzic – Dobry z ojcem dziecka lub są w relacji z partnerem Start. Inicjatywę rozpoczęły wspólne szko-podobnie jak one niedojrzałym społecznie lenia prowadzone przez specjalistów z Fun-i emocjonalnie, często używającym prze-

dacji dla pracowników OPS i służby zdro-

mocy, pozostającym bez pracy lub stałego wia. Podczas szkoleń wypracowano system źródła utrzymania.

przebiegu informacji pomiędzy tymi służ-

OPS uruchomił grupę wsparcia dla ta-

bami oraz opracowano wzór ankiety dia-

kich kobiet oraz warsztaty umiejętności wy-

gnozującej czynniki ryzyka krzywdzenia

chowawczych, otwarte wykłady, spotkania dziecka dla pracowników socjalnych, pielę-

okolicznościowe dla rodziców i dzieci.

gniarek i położnych.

W ramach projektu w OPS pracuje dwóch

Od tego czasu program jest realizowa-

konsultantów oraz pielęgniarka w wymiarze ny w ramach umowy partnerskiej pomię-

15 godzin miesięcznie. Do zadań konsul-

dzy OPS, Fundacją, a praskimi oddziałami

tantów należy:

służby zdrowia. Projekt obejmuje zadania

– wspólne wychodzenie w teren z pra-

wymienione wyżej. Jest on superwizowany

cownikami w celu ustalenia planu dalszego przez specjalistów z Fundacji Dzieci Niczy-postępowania z klientem;

je raz w miesiącu.

– współpraca z innymi podmiotami w tym

W 2008 r. OPS rozpoczął realizację pro-

zakresie, m.in. służbą zdrowia, kuratorami jektu pt. Bądź aktywny w życiu. Zadaniami itp.;

tego projektu objęto wiele osób wcześniej

– umawianie klientek na wizytę pielę-

zgłoszonych do programu Dobry Rodzic

gniarską.

– Dobry Start. Uczestnicy otoczeni są indy-

Do zadań pielęgniarki należy konsultacja widualną opieką pedagogiczno-psycholo-

klientów i ich dzieci w miejscu zamieszka-

giczną przez asystentów rodzinnych pracu-

nia, porady medyczne, pomoc w zapisaniu jących z rodziną w miejscu jej zamieszkania.

do lekarza specjalisty, nauka pielęgnacji Do zadań asystenta należy regularne mo-i właściwej opieki nad dzieckiem.

nitorowanie środowiska, pomoc rodzinie

W czasie wizyty w środowisku rodzina w przezwyciężaniu jej trudności życiowych, jest informowana o ofercie ośrodka i or-pomoc w sprawach wychowawczych, mo-

ganizacji z nim współpracujących, w tym tywowanie rodziny do wprowadzania po-

Fundacji Dzieci Niczyje. Klienci OPS ak-

zytywnych zmian w swoim życiu, edukacja

tywnie korzystają z oferty przygotowanej i modelowanie w zakresie prawidłowego przez Fundację, m.in. z:

pełnienia ról rodzicielskich.

– spotkań edukacyjnych dla młodych ro-

W ramach projektu uczestnicy korzysta-

dziców,

ją z regularnych spotkań warsztatowych,

– spotkań grupowych,

konsultacji psychologicznych, konsulta-

– indywidualnych spotkań z psycholo-

cji z edukatorem prozdrowotnym, a także

giem,

z doradcą zawodowym. Klientki objęte

– konsultacji prawnych.

tym projektem mają możliwość ukończenia

Dziecko krzywdzone • nr 2(27) 2009

4

PROGRAM DOBRY RODZIC – DOBRY START W WARSZAWIE

DOŚWIADCZENIA I REFLEKSJE INSTYTUCJI PARTNERSKICH

kursów zawodowych, poprawiających ich skorzystać z bezpłatnych porad prawnych,

sytuacją na rynku pracy.

wypoczynku połączonego z edukacją doty-

Programy skierowane do młodych rodzi-

czącą np. pełnienia ról rodzicielskich.

ców mają charakter profi laktyczny. Osoby

Dobre efekty wyżej wymienionych pro-

w nich uczestniczące znajdują się na począt-

jektów mobilizują pracowników Ośrodka

ku swojej drogi w dorosłość. Uczestnicząc Pomocy Społecznej Dzielnicy Praga Połu-w programach, mają szanse podnieść swoje dnie do kontynuowania tej działalności. Na kompetencje wychowawcze i lepiej zadbać przełomie kilku lat od rozpoczęcia takich o zdrowie swoje i swoich dzieci. W wyniku inicjatyw obserwujemy duże zaangażowa-intensywnej pracy pedagogicznej podejmują nie innych instytucji we współpracę z nami.

decyzję o uzupełnianiu wykształcenia, podej-

Dużym sukcesem jest upowszechnianie

mują terapię, poszukują nowych rozwiązań wśród pracowników ośrodka regularnej dotyczących funkcjonowania ich rodzin, uczą pracy w zespołach interdyscyplinarnych, w się nawiązywać prawidłowe i satysfakcjonu-ramach których współpracujemy z policją,

jące relacje z innymi ludźmi.

kuratorami, pedagogami szkolnymi i inny-

Młode osoby trafi ające do OPS mają tak-

mi służbami zaangażowanymi w pracę na

że okazję – oprócz fi nansowego wsparcia – rzecz rodzin korzystających z pomocy.

Małgorzata Łagowska

OPS Warszawa Praga Południe

Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Lecznicztwa Otwartego

Warszawa Praga Północ

Każde małe dziecko pozostaje całkowicie

Dziecko to istota, która ma prawo do

zależne od rodziców lub od osób opieku-

szczęścia, szacunku i godności. Uznanie

jących się nim, także pielęgniarek i położ-

dziecka, jego wszystkich odrębności, to

nych. Noworodek i niemowlę szczególnie, uznanie jego godności jako człowieka. No-

bowiem ono potrafi sygnalizować swoje worodki, niemowlęta i małe dzieci nie zna-potrzeby tylko płaczem lub niepokojem, ją reguł życia rodzinnego czy społecznego.

natomiast od matki zależy, jak i w jakim To od nas czerpią wiedzę na ten temat, to stopniu potrzeby te zrealizuje.

rodzice, opiekunowie, ludzie dorośli są

Także dla pielęgniarek i położnych dziecko przewodnikami dzieci.

to nie tylko karmienie piersią, butelką, pomiar

Poziom zdrowotności społeczeństwa

wagi lub temperatury, czysta, wypielęgnowa-

w ogromnym stopniu zależy od stanu zdro-

na skóra, szczepienia zgodne z kalendarzem wia dzieci. W tym momencie należy pamię-

czy podanie leku. Dziecko to bardzo delikat-

tać, że zaniedbanie w zaspokajaniu potrzeb

na materia, która odpowiednio ukształtowa-

dziecka, czy to biologicznych, emocjonal-

na przez osoby bliskie lub opiekujące się nim, nych, opieki lekarskiej, czy edukacji zawie-ma szansę na prawidłowy rozwój w przy-

ra w sobie elementy krzywdzenia emocjo-

szłości. Dając dziecku miłość, czułość i opiekę nalnego. Rodzice czy opiekunowie czasami wyrażamy dla niego szacunek, a ono uczy się mogą nie zdawać sobie sprawy z tego, że wówczas szacunku dla innych. Każde dziec-krzywdzą dzieci. Dlatego tak ważne jest ich

ko ma prawo do bycia sobą, posiadania róż-

edukowanie w zakresie prawidłowego roz-

nych upodobań i talentów, b ądź nie.

woju i opieki.

Dziecko krzywdzone • nr 2(27) 2009

5

PROGRAM DOBRY RODZIC – DOBRY START W WARSZAWIE

DOŚWIADCZENIA I REFLEKSJE INSTYTUCJI PARTNERSKICH

Komunikacja w pielęgniarstwie

Pojawienie się dziecka na świecie to dla ny, ponieważ przedmiotem zainteresowań

wielu rodziców ogromne szczęście, ale i duży pielęgniarstwa jest człowiek, jego zdrowie stres. Rodzice od profesjonalistów, także i życie.

pielęgniarek i położnych, chcą czerpać wie-

Noworodki rodzą się gotowe do nawią-

dzę na temat miłości do dzieci, odpowied-

zania kontaktu z rodzicami i otoczeniem.

niej pielęgnacji i wychowania.

U noworodków dotyk, płacz jest dialo-

Aby tę wiedzę przekazać, niezbędna jest giem ze światem. Komunikacji wszyscy

właściwa komunikacja. Jest ona szczegól-

uczymy się nieustannie.

nym, jeżeli nie jednym z najważniejszych

Edukacja zdrowotna rodziców, opieku-

warunków wykonywania swego zawodu. nów dzieci winna położyć większy nacisk

Mam na myśli edukację zdrowotną oraz na kształtowanie pozytywnych postaw ro-

promocję zdrowia w praktyce. Pielęgniar-

dzicielskich i świadomych działań. Tylko

ka, położna jest uprzywilejowana, mogąc dzięki właściwej komunikacji interperso-uprawiać szczególny rodzaj komunikacji – nalnej mamy szansę na bardziej efektywną

dialog z pacjentem. Jest to dialog szczegól-

i satysfakcjonującą pracę.

Program profilaktyki krzywdzenia małych dzieci

Szkolenie w ramach programu Dobry przyszło nam współpracować. Współpra-Rodzic – Dobry Start spotkało się nie tylko cujemy z nimi na co dzień, nie tylko przy z żywym zainteresowaniem jego uczestni-realizacji programu Dobry Rodzic – Dobry

ków, ale przede wszystkim z przypomnie-

Start. W chwili obecnej pracujemy (w czasie

niem i uwrażliwieniem na problem krzyw-

superwizji) w zespole, do którego zostali

dzenia małych dzieci. Poznaliśmy nie tylko zaproszeni także pracownicy żłobków, po-

czynniki ryzyka, którymi uwarunkowane licji oraz inni (np. kuratorzy w razie potrze-jest krzywdzenie dzieci, ale uczyliśmy się by). Można zatem powiedzieć, że pracuje-także, jak temu zapobiegać. Ponadto zespół my w prawdziwym, interdyscyplinarnym

realizatorów programu podniósł wiedzę zespole.

i zyskał umiejętności praktyczne w zakresie

Z niektórymi koleżankami spotkałam się

wykonywania zadań związanych z prze-

na kursie „Studium Przeciwdziałania Prze-

ciwdziałaniem przemocy oraz otrzymał mocy w Rodzinie”, który jest integralną czę-

wsparcie w zakresie skuteczności swoich ścią Budowania Systemu Przeciwdziałania działań.

Przemocy w Warszawie. Ten fakt świadczy

Ogromną satysfakcję sprawiło nam po-

o tym, jak bliska jest nam realizacja nie tyl-

znanie koleżanek i kolegów z ośrodków ko programu, ale w ogóle przeciwdziałanie pomocy społecznej z dzielnic, z którymi przemocy w rodzinie.

Marzenna Romańska

Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów

Lecznictwa Otwartego Warszawa Praga Północ

Dziecko krzywdzone • nr 2(27) 2009

6