DZIAA
ALNOŚĆ
PAC
STWOWEJ INSPEKCJI SANITARNEJ
W 2010 ROKU
W ZAKRESIE HIGIENY PRACY
czerwiec 2011 r.
Wprowadzenie
Materiałem z
ródłowym opracowania  Działalność Państwowej Inspekcji
Sanitarnej w 2010 roku w zakresie higieny pracy były dane liczbowe zawarte
w statystycznych drukach sprawozdawczych MZ-50 oraz w sprawozdaniach opisowych
sporządzonych przez poszczególne stacje sanitarno-epidemiologiczne.
Spis treści
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne str. 4
Informacje dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego w
II. str. 32
administracji
III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r. str. 36
IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi str. 45
Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania/usuwania wyrobów
V. str. 53
zawierających azbest
Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
VI. pracowników wykonujących prace zawiązane z narażeniem na hałas i str. 59
drgania mechaniczne w 2010 r.
Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami
VII. str. 68
narkotyków kat. 2 i 3
VIII. Nadzór nad produktami biobójczymi str. 86
IX. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej str. 92
X. Szkodliwe czynniki biologiczne str. 100
Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia
XI. str. 109
zawodowego pracowników narażonych na działanie szkodliwych
czynników biologicznych w archiwach w 2010 r.
Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz
XII. str. 115
innymi instytucjami
XIII. Promocja zdrowia str. 123
XIV. Działalność laboratoryjna str. 125
XV. Podsumowanie str. 132
str. 134
XVI. Spis rycin
XVII. Spis tabel
str. 136
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie
administracyjne
1. Ewidencja zakładów
W roku 2010 ewidencją pionu higieny pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
objętych zostało 115 706 zakładów pracy (w 2009 r.  113 289 zakładów pracy),
zatrudniających ogółem: 4 373 131 pracowników (w 2009 r.  4 431 673). Z analizy
dokonanej na poziomie klas PKD stwierdzono, że największą liczbę zatrudnionych
odnotowano w działalności ujętej w:
PKD 86 Opieka zdrowotna  430 085 zatrudnionych,
PKD 10 Produkcja artykułów spożywczych  326 887 zatrudnionych,
PKD 25 Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i
urządzeń  224 253 zatrudnionych,
PKD 85 Edukacja  173 492 zatrudnionych.
Tabela 1. Struktura podmiotów gospodarczych objętych ewidencją pionu higieny
pracy w latach 2007- 2010
odsetek
liczba zakładów całkowitej
liczby zakładów
liczba zatrudnionych
Lp.
nadzorowanych
w zakładzie pracy
przez pion
higieny pracy
2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r.
w 2010 r.
1. do 5 42 030 41 752 43 331 44 787 38,7 %
2. 6  20 36 339 36 597 37 006 37 760 32,6 %
3. 21  50 15 940 16 205 16 277 16 556 14,3 %
4. 51  100 7 786 7 922 7 983 8 126 7,0 %
5. 101  250 5 529 5 693 5 653 5 598 4,8 %
6. > 251 3 026 3 070 3 039 2 969 2,6 %
Razem: 110 650 111 239 113 289 115 796 100 %
4
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
118 000
116 000
115 796
114 000
113 289
112 000
111 239
110 000
110 650
108 000
2007r. 2008r. 2009r. 2010r.
Rycina 1. Graficzne przedstawienie liczby podmiotów gospodarczych w ewidencji
pionu higieny pracy w latach 2007-2010
Ogólna liczba zakładów objętych ewidencją w porównaniu do roku ubiegłego
uległa zwiększeniu o 2 507 zakładów. W 2010 r. zanotowano wzrost liczby zakładów
pracy w następujących kategoriach zatrudnienia:
do 5 pracowników  o 1 456 zakładów,
od 6 do 20 pracowników  o 754 zakłady,
od 21 do 50 pracowników  o 279 zakładów,
od 51 do 100 pracowników  o 143 zakłady.
Spadek liczby zakładów stwierdzono w dwóch pozostałych kategoriach zatrudnienia:
od 101 do 250 pracowników  o 55 zakładów,
> 251 pracowników  o 70 zakładów.
W strukturze przedsiębiorstw określonych liczbą pracujących, wśród
zewidencjonowanych podmiotów gospodarczych dominowały zakłady zatrudniające
do 5 pracowników (44 787). Stanowiły one 38,7 % całkowitej liczby podmiotów objętych
ewidencją Państwowej Inspekcji Sanitarnej (w 2009 r.  38,3 %). Obiekty zatrudniające
do 100 pracowników (107 229 zakładów) obejmowały 92,6 % ogółu. Najmniejszy odsetek
(2,6 %) stanowiły zakłady zatrudniające 251 i więcej pracowników, należące głównie
do następujących branż:
PKD 86 Opieka zdrowotna  469 zakładów,
PKD 10 Produkcja artykułów spożywczych  242 zakłady,
PKD 49 Transport i gospodarka magazynowa  178 zakładów.
5
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
Duże zakłady zlokalizowane były przede wszystkim na terenie województw: śląskiego,
mazowieckiego oraz wielkopolskiego.
Tabela 2. Dynamika zmian liczby podmiotów gospodarczych i liczby zatrudnionych
pracowników objętych ewidencją pionu higieny pracy w latach 2007- 2010
Liczba
Lp. rok
zakładów w ewidencji zatrudnionych pracowników
1. 2007 110 650 4 357 862
2. 2008 111 239 4 437 569
3. 2009 113 289 4 431 673
4. 2010 115 796 4 373 131
Ogółem w zakładach objętych ewidencją w 2010 r. zatrudnionych było 4 373 131
pracowników tj. o 58 542 mniej w porównaniu do ubiegłego roku sprawozdawczego.
Zdecydowanie największą liczbę pracowników odnotowano w zakładach opieki
zdrowotnej (430 085), tj. 9,8 % ogółu zatrudnionych.
Największy odsetek zakładów zatrudniających do 5 osób zanotowano w branży
zajmującej się handlem detalicznym, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami
samochodowymi (13,9 %). W kategorii zakładów określonych liczbą zatrudnionych od 51
do 100 zatrudnionych dominowało przetwórstwo spożywcze. Zakłady te stanowiły także
najistotniejszy odsetek podmiotów zatrudniających od 101-250 pracowników (8,2 %).
W kategorii zakładów zatrudniających > 251 pracowników przeważały zakłady opieki
zdrowotnej, których łącznie zewidencjonowano  469.
44 787
50000
37 760
40000
30000
16 556
20000
8 126
5 598
2 969
10000
0
do 5 6-20 21-50 51-100 101-250 251 i
więcej
liczba pracowników
6
liczba zakladów pracy
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
Rycina 2. Struktura zakładów pracy w ewidencji pionu higieny pracy
w 2010 r. wg liczby zatrudnionych pracowników
Tabela 3. Ewidencja podmiotów gospodarczych w Polsce wg województw w 2010 r.
ogólna liczba podmioty dominujące
Lp. województwo zakładów
wg PKD liczba
w ewidencji
1. dolnośląskie 6 833 45 568
2. kujawsko-pomorskie 6 570 47 660
3. lubelskie 3 785 10 536
4. lubuskie 2 886 47 331
5. łódzkie 9 153 14 1 369
6. małopolskie 9 805 45 886
7. mazowieckie 15 099 45 1 522
8. opolskie 2 356 47 231
9. podkarpackie 4 589 47 470
10. podlaskie 5 442 47 719
11. pomorskie 8 144 45 871
12. śląskie 12 334 10 1 019
13. świętokrzyskie 3 491 10 408
14. warmińsko-mazurskie 5 747 47 549
15. wielkopolskie 11 467 45 1 207
16. zachodniopomorskie 8 095 47 1 003
Spośród wszystkich podmiotów objętych ewidencją Państwowej Inspekcji
Sanitarnej największą liczbę stanowiły zakłady należące do PKD 47 Handel detaliczny,
z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi (10 378), które
dominowały pod względem ilościowym w ewidencji 7 województw: kujawsko-
pomorskiego, lubuskiego, opolskiego, podkarpackiego, podlaskiego, warmińsko-
mazurskiego oraz zachodniopomorskiego. W województwach: lubuskim, śląskim
i świętokrzyskim przeważało przetwórstwo spożywcze. Natomiast w województwach:
dolnośląskim, małopolskim, mazowieckim, pomorskim i wielkopolskim zdecydowanie
najwięcej obiektów ujętych było w PKD 45 Handel hurtowy i detaliczny pojazdami
7
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
samochodowym; naprawa pojazdów samochodowych. Różnice w ogólnej liczbie zakładów
objętych ewidencją w poszczególnych województwach wynikały przede wszystkim
z dynamiki rozwoju i wielkości województwa. Najwięcej podmiotów objętych zostało
ewidencją w województwach: mazowieckim (15 099), śląskim (12 334)
oraz wielkopolskim (11 467). Najmniejsza liczba zakładów była zewidencjonowana
w województwach: opolskim (2 356) i lubuskim (2 886).
2. Działalność kontrolna
Zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora Sanitarnego na 2010 r. jednym
z kierunków działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej było prowadzenie nadzoru
sanitarnego w celu poprawy warunków pracy i ochrony zdrowia pracowników przed
negatywnym oddziaływaniem szkodliwych i uciążliwych czynników występujących
w miejscu pracy. Kontrolowano także przestrzeganie przez pracodawców przepisów
i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas prac polegających na usuwaniu, bądz

zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest. Kontynuowano zadania mające na celu
nadzór nad przestrzeganiem prawa w zakresie chemikaliów.
Działania te ukierunkowane były w szczególności na:
obrót i stosowanie prekursorów narkotyków kategorii 2 i 3,
ocenę warunków pracy i wypełnianie przez pracodawców obowiązków,
wynikających z oceny ryzyka zawodowego pracowników narażonych
na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach,
podmioty wprowadzające do obrotu produkty biobójcze pod kątem
przestrzegania zakazu stosowania substancji czynnych wymienionych
w decyzjach Komisji o niewłączaniu niektórych substancji do załącznika I,
IA lub IB do dyrektywy 98/8/WE,
warunki pracy i ocenę narażenia zawodowego pracowników zatrudnionych
w narażeniu na hałas i drgania mechaniczne,
warunki pracy i ocenę narażenia zawodowego w zakresie zagrożeń
chemicznych pracowników zatrudnionych w pływalniach krytych.
A
ącznie w 2010 r. pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili
62 025 kontroli u 43 988 pracodawców, zatrudniających ogółem 2 520 955 pracowników.
Nadzorem objętych zostało 38,0 % zewidencjonowanych podmiotów (w 2009 r.  39,3 %).
Największa liczba działań inspekcyjnych przeprowadzona została w zakładach mających
8
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
siedzibę na terenie województw: mazowieckiego (7 634 kontroli) i wielkopolskiego (6 855
kontroli). Wśród skontrolowanych podmiotów w 2010 r. przeważały zakłady ujęte
w następujących działach Polskiej Klasyfikacji Działalności:
PKD 47 Handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami
samochodowymi (skontrolowano - 4 149 zakładów),
PKD 45 Handel hurtowy z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi
(skontrolowano - 3 518 zakładów),
PKD 10 Produkcja artykułów spożywczych (skontrolowano - 3 420
zakładów),
PKD 25 Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i
urządzeń (skontrolowano - 2 829 zakładów).
Tabela 4. Działalność kontrolna pionu higieny pracy w poszczególnych
województwach w latach 2009 - 2010
liczba zakładów liczba przeprowadzonych
skontrolowanych kontroli
województwo
Lp.
2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r.
2 583 2 402 3 883 3 443
1. dolnośląskie
2 308 2 332 3 249 3 165
2. kujawsko-pomorskie
2 687 2 654 3 890 3 676
3. lubelskie
1 165 1 171 1 622 1 597
4. lubuskie
2 643 2 871 3 447 3 722
5. łódzkie
3 503 3 490 5 700 5 414
6. małopolskie
5 601 5 141 8 116 7 634
7. mazowieckie
973 1 040 1 466 1 546
8. opolskie
2 299 2 482 3 362 3 529
9. podkarpackie
1 996 1 948 2 269 2 165
10. podlaskie
3 733 3 762 5 879 5 554
11. pomorskie
9
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
3 720 3 678 5 580 5 457
12. śląskie
1 792 1 674 2 571 2 341
13. świętokrzyskie
2 219 2 102 3 101 2 880
14. warmińsko-mazurskie
5 227 5 088 7 336 6 855
15. wielkopolskie
2 033 2 153 2 789 3 047
16. zachodniopomorskie
Razem: 44 482 43 988 64 260 62 025
Analizując zestawienie liczbowe z okresu 2 lat, zauważalny jest spadek liczby
przeprowadzonych kontroli w nadzorowanych zakładach. W porównaniu do roku 2009
liczba ta uległa zmniejszeniu o 527 zakładów (3,5 %), z czego 351 stanowiły zakłady
zatrudniające do 100 pracowników. Ograniczenia w prowadzonych działaniach
kontrolnych były wynikiem przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
69 324
64 260
62 025
70 000
60 000
50 000
40 000
44 885
44 482
30 000
43 988
20 000
10 000
0
2008r. 2009r. 2010r.
liczba skontrolowanych zakładów liczba przeprowadzonych kontroli
Rycina 3. Działalność kontrolna pionu higieny pracy w latach 2008-2010
10
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
W bieżącym okresie sprawozdawczym kontynuowany był nadzór nad:
substancjami i preparatami chemicznymi - zrealizowanych zostało 24 047
kontroli, którymi objęto:
- 5 147 obiektów zajmujących się wprowadzaniem do obrotu,
- 16 351 obiektów stosujących.
prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3 - przeprowadzone zostały 2 230
kontrole, m.in. skontrolowano 616 obiektów zajmujących się ich
wprowadzaniem do obrotu,
produktami biobójczymi - przeprowadzonych zostało 7 186 kontroli, w tym
m.in. w 2 853 obiektach wprowadzających do obrotu produkty biobójcze,
substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi
o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy -
przeprowadzono 4 147 kontroli w 3 459 obiektach,
czynnikami biologicznymi w środowisku pracy - przeprowadzono 10 781
kontroli w 9 103 obiektach,
detergentami - przeprowadzono 356 kontroli w 224 obiektach.
Ponadto zgodnie z Wytycznymi szczegółowymi do planu pracy Państwowej
Inspekcji Sanitarnej na 2010 r. realizowane były działania w zakresie oceny narażenia
zawodowego pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na hałas i drgania
mechaniczne.
W ramach działań kontrolnych w 2010 r. w zakresie szkodliwości biologicznych
w środowisku pracy przeglądowi poddano 898 podmiotów, które posiadały w swoich
strukturach archiwa, składnice akt oraz dokumentów lub książek. Skontrolowano archiwa
dokumentacji papierowej i pergaminowej, archiwa taśm filmowych, biblioteki techniczne,
archiwa map, sądu i ksiąg wieczystych, archiwa dokumentacji medycznej, klisz rtg, zdjęć,
mikrofilmów, książek, plakatów, muzea, magazyny archeologiczne, numizmatyczne oraz
zbiory sztuki dawnej. Pracownicy pionu higieny pracy zwracali uwagę na przestrzeganie
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie szkodliwych czynników
biologicznych oraz na stan sanitarno-higieniczny pomieszczeń pracy, sposób
przechowywania archiwizowanych danych, zapewnienie adekwatnych do ryzyka
zawodowego pomieszczeń higienicznosanitarnych oraz wyposażenie pracowników
w wymagane środki ochrony indywidualnej.
Ponadto szczegółowej analizie poddano w 2010 r. warunki pracy i ocenę narażenia
zawodowego w zakresie zagrożeń chemicznych pracowników zatrudnionych
11
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
w pływalniach krytych. W części placówek kontrole realizowane były wspólnie
z pracownikami pionu higieny komunalnej, sprawującymi bezpośredni nadzór nad
basenami i pływalniami. Szczególną uwagę zwracano na stosowane substancje i preparaty
chemiczne, środki biobójcze, a także sposób ich przechowywania. Ponadto sprawdzano
procedury opracowane na wypadek awarii lub wypadek spowodowany czynnikiem
chemicznym. Sprawdzano także sposób dokumentowania oceny ryzyka zawodowego
na stanowiskach pracy.
W związku z realizowanym rządowym programem:  Program usuwania azbestu
i wyrobów zawierających azbest, stosowanych na terytorium Polski pracownicy pionu
higieny pracy kontynuowali nadzór nad przestrzeganiem przez pracodawców przepisów
i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas usuwania, bądz
zabezpieczania wyrobów
zawierających azbest.
W działaniach kontrolnych Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2010 r., podobnie
jak w latach ubiegłych objętych sprawozdawczością, szczególny nacisk ukierunkowany
był na obiekty, w których występował w środowisku pracy ponadnormatywny hałas.
Kontrolami objęto zakłady pracy zatrudniających pracowników w warunkach narażenia na
ponadnormatywne wartości charakteryzujące hałas i drgania mechaniczne. Największa
skala stwierdzanych przez kontrolujących nieprawidłowości dotyczyła braku aktualnych
badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy oraz
niewłaściwie przeprowadzonej lub braku oceny ryzyka zawodowego. Kontrolujący
zwracali także uwagę na ogólny stan sanitarno-higieniczny pomieszczeń, instrukcje
stanowiskowe, rejestry czynników szkodliwych oraz wyposażenie pracowników
w wymagane środki ochrony indywidualnej.
Stwierdzone w ramach działań kontrolnych uchybienia były przedmiotem
wydawanych decyzji administracyjnych, zobowiązujących pracodawców do ich usunięcia.
Tabela 5. Postępowanie administracyjne w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego
w poszczególnych województwach w 2010 r.
liczba
województwo nakazów
wydanych wydanych*
Lp.
obowiązków
decyzji postanowień
w decyzjach
3 711 57
1. dolnośląskie 1 319
2 154 15
2. kujawsko-pomorskie 910
2 170 19
3. lubelskie 943
12
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
1 745 28
4. lubuskie 712
1 372 4
5. łódzkie 656
4 684 35
6. małopolskie 1 642
4 608 84
7. mazowieckie 2 267
944 13
8. opolskie 391
2 928 36
9. podkarpackie 1 105
2 967 13
10. podlaskie 1 393
3 034 58
11. pomorskie 1 204
8 966 29
12. śląskie 2 178
1 335 23
13. świętokrzyskie 522
2 824 28
14. warmińsko-mazurskie 1 153
2 522 17
15. wielkopolskie 969
2 903 37
16. zachodniopomorskie 1 118
Razem: 18 482 48 867 496
* bez uwzględnienia postanowień wydanych w przedmiocie chorób zawodowych
oraz postanowień o nałożeniu grzywny
W ramach sprawowania bieżącego nadzoru sanitarnego nad zakładami pracy
pracownicy pionu higieny pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej wydali 18 482 decyzje,
zawierające 48 867 nakazów (w 2009 r.  20 200 decyzji, odpowiednio 51 726 nakazów),
z czego w województwach: mazowieckim 2 267 decyzji  zawierających 4 608 nakazów,
śląskim  2 178 decyzji (8 966 nakazów). W 7 województwach: kujawsko-pomorskim,
lubelskim, lubuskim, łódzkim, opolskim, świętokrzyskim i wielkopolskim liczba
wydanych decyzji w postępowaniu administracyjnym w związku ze stwierdzonymi
nieprawidłowościami wyniosła poniżej 1 000.
Największa liczba wydanych decyzji oraz nakazów, podobnie jak i w ubiegłym
roku sprawozdawczym, dotyczyła zakładów związanych z produkcją metalowych
wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń (1 580 decyzji i odpowiednio 3 948
nakazów). W stosunku do zakładów zajmujących się produkcją artykułów spożywczych
wydanych zostało 1 572 decyzje, zawierające 3 814 nakazy.
Spośród ogółu 9 487 decyzji obligujących pracodawców do poprawy warunków
pracy, 1001 (10, 5%) decyzji dotyczyło zakładów zajmujących się produkcją artykułów
13
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
spożywczych, następnie 859 decyzji wydanych zostało względem branży prowadzącej
produkcję wyrobów z drewna oraz korka.
Analizując rodzaj i ogólną liczbę wydanych nakazów, pracownicy pionu higieny
pracy w 2010 r. wydali:
10 192 nakazy w zakresie badań i pomiarów czynników szkodliwych
środowiska pracy (w 2009 r. - 11 047 nakazów),
5 629 nakazów dotyczących oceny ryzyka zawodowego (w 2009 r.  5 003
nakazy),
4 253 nakazy w zakresie substancji i preparatów chemicznych (w 2009 r.-
4 692 nakazy),
2 717 nakazów dotyczących usunięcia stwierdzonych pomiarami
przekroczeń dopuszczalnych wartości normatywnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia (w 2009 r.- 2 663),
1 899 nakazów w zakresie czynników biologicznych w środowisku pracy
(w 2009 r.- 1 890),
904 nakazy w zakresie substancji, preparatów, czynników lub procesów,
technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku
pracy (w 2009 r.  983),
498 nakazów w zakresie produktów biobójczych (w 2009 r.  660),
18 nakazów w zakresie prekursorów narkotykowych kategorii 2 i 3
(w 2009 r. - 18),
38 nakazów w zakresie detergentów (w 2009 r. - 85 nakazów),
unieruchomienia stanowisk pracy  17 nakazów (w 2009 r.  9 nakazów),
unieruchomienia oddziału zakładu  3 nakazy (w 2009 r. -1 nakaz),
unieruchomienia zakładów  2 nakazy (w 2009 r.  3 nakazy).
Wyniki corocznie przeprowadzanych kontroli jednoznacznie potwierdzają,
że pracodawcy w dalszym ciągu nie przestrzegają podstawowego obowiązku
monitorowania stężeń i natężeń czynników szkodliwych na stanowiskach pracy.
Zdecydowana większość kontrolowanych pracodawców zlecała wykonanie pomiarów
dopiero po otrzymaniu stosowanych decyzji administracyjnych. W tym zakresie zostały
wydane (10 192 nakazy). W stosunku do 2009 r. odnotowano 7,7 % spadek wydawanych
w tym zakresie nakazów. Analiza dokonana na poziomie województw wykazała,
że zdecydowanie największą liczbę nakazów dotyczących badań i pomiarów środowiska
14
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
pracy wydano w województwach: śląskim (1 134 nakazy) oraz mazowieckim (1 093
nakazy).
1000
835
800
600
400
309
187
165
200
154
148
137
132
121
113
93
84
78 76
52
33
0
dolnośląskie kujaw sko-pomorskie lubelskie lubuskie
łódzkie małopolskie mazow ieckie opolskie
podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie
św iętokrzyskie w armińsko-mazurskie w ielkopolskie zachodniopomorskie
Rycina 4. Liczba nakazów wg województw w zakresie przekroczenia NDS i NDN
czynników szkodliwych dla zdrowia
W związku ze stwierdzonymi przekroczeniami obowiązujących normatywów
higienicznych (NDS i NDN) właściwi inspektorzy sanitarni nałożyli na kontrolowane
podmioty 2 717 nakazów obligujących do podjęcia działań celem usunięcia stwierdzonych
pomiarami przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń i natężeń czynników
szkodliwych, z czego najwięcej 835 w województwie śląskim i kolejno 309 w
dolnośląskim. Ogółem w powyższym zakresie wydano 1 596 decyzji administracyjnych.
Istotnym stwierdzanym uchybieniem w skali kraju był tak, jak i w latach ubiegłych
brak oceny ryzyka zawodowego oraz nieprawidłowości w jej opracowaniu. W związku ze
stwierdzanymi w tym zakresie nieprawidłowościami wydano 5 629 nakazów (w 2009 r. 
5 003). Kontrolujący często wykazywali niewłaściwy zakres oszacowania ryzyka
zawodowego. Oceny ryzyka oparte były na nieaktualnych wynikach pomiarów czynników
szkodliwych występujących na stanowiskach pracy. Ponadto w ocenach pomijano istotne
czynniki szkodliwe obecne w środowisku pracy lub zamieszczano informacje dotyczące
innych warunków pracy.
15
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
W ramach prowadzonego postępowania administracyjnego pracownicy pionu
higieny pracy stwierdzali także nieprawidłowości w zakresie wprowadzania
do obrotu i stosowania substancji i preparatów chemicznych. Wydane zostały 4 253
nakazy, o 439 mniej w stosunku do 2009 r.
Ze względu na stwierdzenie rażących uchybień stanu sanitarno-higienicznego
oraz przekroczeń obowiązujących normatywów higienicznych wstrzymano wykonywanie
pracy:
na 17 stanowiskach,
w 3 oddziałach,
w 2 zakładach pracy.
3. Informacje dotyczące zakładów pracy, w których stwierdzono
przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia (NDS/NDN)
W 8 769 zakładach pracy będących w ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej
stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości stężeń i natężeń czynników
szkodliwych dla zdrowia, w tym w 5 779 objętych nadzorem w 2010 r. (13,1 %
skontrolowanych w roku sprawozdawczym). Przekroczenia NDS i NDN odnotowano
głównie w następujących branżach:
Produkcja wyrobów z drewna oraz z korka, z wyłączeniem mebli; produkcja
wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania (PKD 16) 
w 900 zakładach,
Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn
i urządzeń (PKD 25)  w 645 zakładach,
Produkcja artykułów spożywczych (PKD 10)  w 466 zakładach.
Najwięcej zakładów ze stwierdzonymi przekroczeniami obowiązujących
normatywów higienicznych odnotowano w województwach: wielkopolskim  1 593,
małopolskim  856 oraz dolnośląskim  784. W województwie wielkopolskim
przekroczenia najczęściej występowały w podmiotach prowadzących produkcję wyrobów
z drewna oraz produkcję mebli. W województwie dolnośląskim przekroczenia NDS/NDN
stwierdzano najczęściej w podmiotach zaklasyfikowanych do PKD 16: Produkcja wyrobów
z drewna oraz korka z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych
do wyplatania. W województwie małopolskim przekroczenia były najczęściej stwierdzane
w zakładach produkujących metalowe wyroby gotowe, z wyłączeniem maszyn i urządzeń
16
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
(w 64 zakładach) oraz także w zakładach zajmujących się produkcją wyrobów
z drewna (w 64 zakładach).
Tabela 6. Województwa o największej liczbie zakładów z przekroczeniami
dopuszczalnych poziomów czynników szkodliwych dla zdrowia
liczba zakładów, w których stwierdzono
Lp. województwo
przekroczenia czynników szkodliwych:
1. wielkopolskie 1 593
2. małopolskie 856
3. dolnośląskie 784
4. zachodniopomorskie 681
5. kujawsko-pomorskie 654
6. śląskie 625
7. pomorskie 595
8. podkarpackie 570
Ogółem w warunkach przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS)
i natężeń (NDN) czynników szkodliwych dla zdrowia w 2010 r. zatrudnionych było
212 751 pracowników (w 2009 r.  196 098), z czego:
35 522 pracowników zatrudnionych przy wydobywaniu węgla kamiennego
i węgla brunatnego (w 2009 r. - 36 720),
18 594 pracowników zatrudnionych przy produkcji metalowych wyrobów
gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń (w 2009 r. -18 207),
19 230 pracowników zatrudnionych przy produkcji wyrobów z drewna oraz
korka, z wyłączeniem mebli; produkcji wyrobów ze słomy
i materiałów używanych do wyplatania (w 2009 r. - 16 459),
13 838 pracowników zatrudnionych przy produkcji mebli (w 2009 r. -
11 575).
17
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
Tabela 7. Liczba zakładów oraz stanowisk pracy wg województw, w których
wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych wartości czynników szkodliwych
dla zdrowia
liczba
województwo
Lp.
zakładów pracy, w stanowisk, na których
których stwierdzono stwierdzono
przekroczenia przekroczenia
czynników szkodliwych czynników szkodliwych
dolnośląskie 784 23 894
1.
kujawsko-pomorskie 654 9 580
2.
lubelskie 460 7 641
3.
lubuskie 336 7 255
4.
łódzkie 262 6 818
5.
małopolskie 856 15 465
6.
mazowieckie 464 5 930
7.
opolskie 241 4 349
8.
podkarpackie 570 12 656
9.
podlaskie 85 1 535
10.
pomorskie 595 10 783
11.
śląskie 625 54 632
12.
świętokrzyskie 321 7 734
13.
warmińsko-mazurskie 242 3 767
14.
wielkopolskie 1 593 30 542
15.
zachodniopomorskie 681 10 170
16.
Razem: 8 769 212 751
Zdecydowanie największą liczbę stanowisk z przekroczeniami obowiązujących
wartości normatywów higienicznych czynników szkodliwych dla zdrowia odnotowano
w województwie śląskim, gdzie 54 632 stanowiska pracy nie spełniały kryteriów
wymaganych prawem. Ponad połowa (32 036) dotyczyła stanowisk związanych
z wydobyciem węgla kamiennego i brunatnego. Wielu zatrudnionych eksponowanych było
na oddziaływanie kilku czynników szkodliwych jednocześnie. Podkreślenia wymaga
18
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
kwestia, że województwo śląskie obejmuje największe w kraju skupisko zakładów
przemysłu ciężkiego (górnictwo, hutnictwo oraz przemysł motoryzacyjny).
W porównaniu do 2009 r. odnotowano wzrost liczby osób pracujących
w warunkach przekroczonych wartości dopuszczalnych czynników fizycznych o 13 131
pracowników. Narażenie odnotowano w różnych gałęziach gospodarki. Zdecydowanie
najwięcej zatrudnionych na oddziaływanie NDN czynników fizycznych stwierdzono
w następujących branżach:
produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli  18 136
w 2009 r. - 16 058),
produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn
i urządzeń  17 564 pracowników (w 2009 r. - 17 410),
wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu)  15 382
pracowników (w 2009 r. - 15 622 osoby).
W województwie śląskim liczba zatrudnionych w warunkach przekroczeń NDN
czynników fizycznych wyniosła 32 709 pracowników (w 2009 r. - 31 670).
Spośród ogółu czynników fizycznych zdecydowanie dominowało narażenie
pracowników na ponadnormatywne wartości hałasu. W 2010 r. odnotowano jego
występowanie w 5 636 zakładach pracy, z czego 973 zakłady należały do branży
prowadzącej działalność w zakresie produkcji wyrobów z drewna i korka z wyłączeniem
mebli. Liczba osób narażonych na jego oddziaływanie stanowiła znaczny odsetek
zatrudnionych w różnych gałęziach gospodarki. W narażeniu na ponadnormatywny hałas
w 2010 r. zatrudnionych było 166 463 pracowników (w 2009 r. - 153 500 pracowników).
Odnotowane zwiększenie liczby osób narażonych na ponadnormatywne wartości
hałasu, to efekt objęcia nadzorem nowych obiektów, dotychczas nie nadzorowanych przez
Państwową Inspekcję Sanitarną. Ponadto zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora
Sanitarnego, właściwi inspektorzy sanitarni prowadzili w 2010 r. kontrole pod kątem
oceny warunków pracy i wypełniania przez pracodawców obowiązków, wynikających
z oceny ryzyka zawodowego pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na hałas
i drgania mechaniczne. Przeprowadzone kontrole pozwoliły na faktyczną ocenę narażenia
pracowników zatrudnionych na ww. czynniki w różnych gałęziach przemysłu
oraz zweryfikowanie liczby obiektów, będących w ewidencji Państwowej Inspekcji
Sanitarnej.
Tabela 8. Liczba pracowników pracujących w warunkach przekroczeń NDS/NDN
czynników szkodliwych środowiska pracy wg województw
19
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
liczba pracowników pracujących w przekroczeniach*
województwo
NDN
NDS czynników
Lp.
NDS pyłów czynników
chemicznych
fizycznych
dolnośląskie
1. 3 034 5 658 20 593
kujawsko-pomorskie
2. 236 879 9 057
lubelskie
3. 56 729 7 061
lubuskie
4. 143 379 6 933
łódzkie
5. 79 716 6 409
małopolskie
6. 290 3 776 12 918
mazowieckie
7. 50 854 5 339
opolskie
8. 332 649 3 958
podkarpackie
9. 235 1 311 11 892
podlaskie
10. 63 43 1 436
pomorskie
11. 1 010 1 768 9 891
śląskie
12. 1 138 28 516 32 709
świętokrzyskie
13. 134 1 270 7 326
warmińsko-mazurskie
14. 44 303 3 611
wielkopolskie
15. 661 3 563 28 784
zachodniopomorskie
16. 345 1 350 8 229
Razem: 7 850 51 764 176 146
* pracownik liczony 1 raz niezależnie od liczby czynników
Na stanowiskach z przekroczeniami NDS pyłów w 2010 r. pracowało 51 764
zatrudnionych (w 2009 r.  52 435), z czego:
25 441 przy wydobywaniu węgla kamiennego i węgla brunatnego
(w 2009 r. - 28 832 osoby),
20
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
2 840 przy produkcji metali (w 2009 r.  2 696 osób),
2 682 w górnictwie rud metali (w 2009 r.  2 662 osoby),
2 484 przy produkcji metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem
maszyn i urządzeń (w 2009 r.  2 250 osób).
Ogólna liczba zatrudnionych w warunkach narażenia na ponadnormatywne
wartości stężeń pyłów w porównaniu do ubiegłego roku objętego sprawozdawczością
zmniejszyła się o 689 pracowników (w 2009 r. - 52 453). Zdecydowanie największy
odsetek pracowników (49,1 %) zatrudnionych w narażeniu na przekroczenie NDS pyłów
odnotowano przy wydobywaniu węgla kamiennego i brunatnego, z czego 53,3 %
w województwie śląskim.
Narażenie na przekroczenia najwyższych dopuszczalnych poziomów stężeń
czynników chemicznych w kraju w 2010 r. stwierdzono u 7 805 pracowników (2009 r. -
7 520 pracowników), z czego w samym województwie dolnośląskim  u 3 034
pracowników (w 2009 r. - 2 986), śląskim  1 138 (w 2009 r.  983) oraz w województwie
pomorskim  u 1 010 pracowników (w 2009 r.  723). Przekroczenia czynników
chemicznych dominowały w produkcji metali (2 555 osób narażonych) i produkcji
metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń (953 osoby).
Tabela 9. Działalność Państwowej Inspekcji Sanitarnej w przypadkach
stwierdzonych przekroczeń dopuszczalnych wartości normatywnych czynników
szkodliwych
liczba wydanych decyzji:
unieruchamiający
w zakresie ch stanowisko w
Lp. województwo
obniżenia związku unieruchamiających
NDN/NDS z przekroczeniem oddział zakładu
czynników wartości pracy
szkodliwych normatywu
higienicznego
1. dolnośląskie 0 0
195
2. kujawsko-pomorskie 0 0
61
3. lubelskie 0 0
41
4. lubuskie 0 0
60
5. łódzkie 1 0
116
6. małopolskie 0 0
115
21
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
7. mazowieckie 5 0
116
8. opolskie 0 0
31
9. podkarpackie 2 0
179
10. podlaskie 2 0
59
11. pomorskie 0 0
92
12. śląskie 1 1
240
13. świętokrzyskie 0 0
94
14. warmińsko-mazurskie 0 0
79
15. wielkopolskie 0 0
63
16. zachodniopomorskie 3 0
55
Razem: 1 596 14 1
Zachodniopomorskie
2 717
2010r.
1 596
2 663
2009r.
1 747
3 362
2008r.
1 988
0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000 3 500
liczba nakazów dot. obniżenia NDS/NDN
liczba decyzji dotyczących obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych środowiska pracy
Rycina 5. Liczba wydanych decyzji i nakazów w zakresie przekroczonych NDS i NDN
czynników szkodliwych dla zdrowia w latach 2008-2010
W związku ze stwierdzonymi przekroczeniami obowiązujących wartości
normatywnych czynników szkodliwych dla zdrowia pracownicy pionu higieny pracy
wydali 1 596 decyzji zawierających 2 717 nakazów dotyczących usunięcia ww. uchybień
22
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
na stanowiskach pracy (w 2009 r.  1 747 decyzji, 2 663 - nakazy). Największą liczbę
decyzji wydano w stosunku do branży zajmującej się produkcją metalowych wyrobów
gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń (229) oraz produkcją wyrobów z drewna oraz
korka, z wyłączeniem mebli; produkcję wyrobów ze słomy i materiałów używanych do
wyplatania (168). Znaczną liczbę decyzji wydanych w związku z występowaniem
ponadnormatywnych wartości czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowiskach pracy
odnotowano w województwach: śląskim (240), dolnośląskim (195) oraz podkarpackim
(179).
W województwie lubuskim organ I instancji PIS wydał decyzję z rygorem
natychmiastowej wykonalności, wstrzymującą działalność TPV Displays Polska Sp. z o.o.
w Gorzowie Wielkopolskim w związku z awarią, na skutek nagłego zdarzenia związanego
z wydzielaniem oparów preparatu P-200, stosowanego do prac wykończeniowych przy
układaniu posadzki betonowej. W związku z zaistniałą sytuacją Państwowy Powiatowy
Inspektor Sanitarny w Gorzowie Wielkopolskim wydał polecenie wstrzymania prac do
czasu zapewnienia bezpiecznych warunków pracy, potwierdzonych wynikami pomiarów
czynników szkodliwych.
W województwie śląskim Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny
w Bielsko-Białej wydał decyzję unieruchamiającą oddział zakładu zajmującego
się kompleksową gospodarką odpadami, w związku ze stwierdzeniem przekroczenia NDS
pyłów zawierających azbest na oddziale demontażu elementów azbestowych
z alternatorów i rozruszników. Przyczyną przekroczeń była nieszczelność instalacji
odciągowej. Pracodawca podjął natychmiastowe działania polegające na naprawie
instalacji, co w efekcie przyczyniło się do uzyskania poprawy warunków pracy na
stanowiskach pracy w odniesieniu do17 pracowników.
W zakładzie w Zgierzu w wyniku stwierdzenia przekroczenia najwyższych
dopuszczalnych wartości stężeń chwilowych NDSCh toluenu, wydana została decyzja
administracyjna z rygorem natychmiastowej wykonalności wstrzymania pracy
na stanowisku pracownika magazynowo-produkcyjnego. Przekroczenia odnotowano
przy obsłudze destylatorów do odzysku rozpuszczalników organicznych z pozostałości
farb, lakierów i innych wyrobów. Pracodawca potwierdził wynikami pomiarów obniżenie
stężenia toluenu, przeprowadził i udokumentował ocenę stanu zdrowia pracowników.
Poprawę uzyskano poprzez zwiększenie drożności kanałów wentylacyjnych, zwiększenie
wydajności oraz skuteczności wentylacji mechanicznej. W zakładzie zastosowano
23
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
hermetyczność przepompowywania odpadów zawierających rozpuszczalniki stosowane
w procesach produkcyjnych.
W województwie mazowieckim w związku ze stwierdzeniem w zakładzie
przekroczeń NDSCh: toulenu, octanu etylu, styrenu oraz tlenku węgla wydano decyzję
administracyjną nakazującą unieruchomienie stanowisk pracy: lakiernika, tapicera,
laminatora i spawacza. Pracodawca zlikwidował 2 stanowiska pracy, na których
stwierdzono przekroczenie wartości NDSCh tlenku węgla. W przypadku pozostałych
stanowisk pracy zaprzestano wykonywania prac z użyciem czynników, dla których
nie zapewniono wymaganego poziomu bezpieczeństwa. W innym zakładzie z siedzibą
w Warszawie, gdzie również stwierdzono przekroczenie NDSCh toulenu na stanowisku
lakiernika, wydano decyzję administracyjną wstrzymującą wykonywanie prac
na ww. stanowisku. Pracodawca nie uruchomił dotychczas kwestionowanego stanowiska
pracy.
W zakładzie w Otwocku w trakcie wykonywania badań i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy nastąpiła awaria urządzenia chłodniczego
zawierającego amoniak. Usterkę natychmiast usunięto, przeprowadzono ocenę stanu
zdrowia pracowników. Wykonane zostały ponowne badania czynników szkodliwych
dla zdrowia w środowisku pracy, które nie wykazały przekroczeń NDS i NDSCh
amoniaku.
W zakładzie pracy w Żyrardowie w związku z wystąpieniem przekroczeń NDSCh
toulenu na stanowisku: malarz konstrukcji stalowych, organ I instancji PIS wydał decyzję
unieruchamiającą ww. stanowisko. Przeprowadzono badania profilaktyczne pracownika.
Usprawniono instalację wyciągową i wybudowano nowy magazyn substancji chemicznych
i ich mieszanin z wentylacją grawitacyjną i nawiewno  wyciągową. Przeprowadzone
ponowne pomiary czynników chemicznych, nie wykazały przekroczeń NDSCh. Ponadto
pracodawca uaktualnił ocenę ryzyka zawodowego o informacje dotyczące narażenia
na czynnik chemiczny. W ramach działań modernizacyjnych zmieniono technologię,
poprzez zastosowanie metody natryskowej, jako techniki malarskiej.
W Warszawie w zakładzie, w którym stwierdzono przekroczenie NDSCh styrenu
na stanowisku: pracownik produkcyjny w pomieszczeniu aplikacji żelkotu poliestrowego,
pracodawca dokonał przeglądu systemów wentylacyjnych. Stwierdzono wyłączenie
jednego ciągu wentylacji lokalnej, co mogło być wynikiem prowadzenia wcześniejszych
prac konserwatorskich, polegających na czyszczeniu ciągów wentylacyjnych.
24
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
Po uruchomieniu nieczynnego kanału wentylacyjnego ponownie przeprowadzono
na ww. stanowisku pomiary w wyniku, których nie stwierdzono przekroczeń NDSCh.
W województwie podkarpackim w związku ze stwierdzeniem przekroczeń NDS
i NDSCh tlenków żelaza wydana została decyzja dotycząca unieruchomienia stanowiska
pracy w zakładzie pracy w Tarnobrzegu. Stanowisko pracy spawacza elektryczno 
gazowego obsługującego wypalarkę gazową propan - butan zostało uruchomione
po przedstawieniu wyników kontrolnych pomiarów czynników jw.
W związku z wystąpieniem przekroczenia NDSCh acetonu w zakładzie pracy
w A
ańcucie, organ I instancji wstrzymał pracę ze względu na bezpośrednie zagrożenie
zdrowia osób tam zatrudnionych. Podjęto działania techniczne a ponowne pomiary
wykazały wartości zgodne z obowiązującymi wymogami normatywów higienicznych.
W 2010 r. w zakładzie pracy w Augustowie zajmującym się produkcją łodzi
motorowodnych zanotowano przekroczenie wartości NDSCh styrenu, w czasie prac
z wykorzystaniem żywicy poliestrowej. Właściwy państwowy inspektor sanitarny wydał
decyzję z rygorem natychmiastowej wykonalności, unieruchamiającą 3 stanowiska pracy
w 3 oddziałach. A
ącznie od pracy odsunięto 32 pracowników. W celu ograniczenia
ekspozycji na działanie czynnika chemicznego zakład dokonał usprawnień technicznych
oraz przeprowadził pomiary sprawdzające. Ponadto pracodawca zlecił dokonanie analizy
stanu zdrowia pracowników wykonujących prace na w/w stanowiskach. Nie stwierdzono
negatywnego wpływu środowiska pracy na zdrowie pracujących. Zakład pracy
po przeprowadzeniu niezbędnych działań wznowił ponownie prace jw.
Decyzją Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Białymstoku
wstrzymano pracę na stanowisku operatora maszyn w mieszalni farb zakładu
k/Białegostoku  do czasu likwidacji zagrożenia dla zdrowia, spowodowanego
przekroczeniem NDS\Ch octanu etylu. Bezpośrednią przyczyną przekroczenia było mycie
pojemników po farbach octanem etylu. Pracodawca natychmiast zaprzestał mycia i zakupił
nowe pojemniki u dostawcy farb. Prace mycia używanych pojemników będą wznowione
z chwilą zapewnienia odpowiedniej instalacji wyciągowej. Wykonane powtórnie badania
środowiska pracy na tym stanowisku pracy nie wykazały przekroczenia NDSCh octanu
etylu.
Przyczyną unieruchomienia stanowisk pracy w województwie
zachodniopomorskim były stwierdzone przekroczenia stężenia NDSCh tlenku węgla
w kuchni przedszkola w Szczecinie. Ze względu na bezpośrednie zagrożenie życia
wstrzymano pracę urządzenia gazowego. Po przeprowadzeniu naprawy gwarancyjnej,
25
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
pomiary stężeń tlenku węgla nie wykazały przekroczeń dopuszczalnego normatywu
czynnika szkodliwego.
W punkcie gastronomicznym w Szczecinie pomiary stężenia tlenku węgla
w kuchni nad grillem węglowym z rusztami wykazały 5 cio krotne przekroczenie wartości
dopuszczalnej tlenku węgla. Wstrzymano pracę obsługujących urządzenia grillowe.
Ponowne pomiary stężenia tlenku węgla, nie wykazały przekroczeń normatywów
higienicznych.
W zakładzie prowadzącym m.in. produkcję mebli, pomiary stężenia substancji
szkodliwych  tlenku węgla wykazały przekroczenia NDS na stanowisku magazyniera.
Wstrzymano prace na stanowisku obsługi wózka jezdniowego podnośnikowego do czasu
obniżenia stężeń tlenku węgla poniżej wartości NDS. Stanowisko ponownie uruchomiono
po wykonaniu pomiarów kontrolnych i stwierdzeniu bezpiecznych warunków pracy.
W województwie kujawsko-pomorskim przyczyną wydania decyzji nakazującej
unieruchomienie stanowiska prasowaczki w Firmie Handlowo-Usługowej  IMPRESSA
w Toruniu, był brak zapewnienia bezpiecznych warunków pracy. Zakwestionowane
stanowisko było zlokalizowane w pomieszczeniu pralni chemicznej, o zbyt małej
wysokości, oraz poniżej poziomu otaczającego terenu. Po wydaniu decyzji pracodawca
zrezygnował z zatrudnienia pracowników do czasu przeniesienia pralni do nowych
pomieszczeń, spełniających wymogi formalne.
4. Informacje dotyczące uchybień w kontrolowanych zakładach
pracy
Sprawowany przez Państwową Inspekcję Sanitarną nadzór nad warunkami
środowiska pracy potwierdził utrzymującą się tendencję występowania typowych uchybień
tj. braku badań i pomiarów stężeń i natężeń szkodliwych czynników środowiska pracy lub
ich aktualizacji. Sytuacja taka wystąpiła łącznie w 7 521 zakładach pracy (w 2009 r. 
8 127). Skutkowało to wydaniem przez właściwych państwowych inspektorów sanitarnych
10 192 nakazów obligujących pracodawców do przeprowadzenia monitoringu warunków
środowiska pracy (w 2009 r.  11 047).
Podobnie jak w latach ubiegłych istotny odsetek stwierdzanych uchybień
dotyczył wystąpienia przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń
i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Ogółem stan
ten stwierdzono w 5 779 zakładach pracy, z czego 1 194 zlokalizowanych było na terenie
województwa wielkopolskiego.
26
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
Wśród stwierdzonych w 2010 r. nieprawidłowości na trzecim miejscu znalazły
się uchybienia z zakresu oceny ryzyka zawodowego. Odnotowywano brak
lub niewłaściwie sporządzone opracowania takiej oceny. W części kontrolowanych
podmiotów były to szablonowo wykonane dokumenty, nieodzwierciedlające faktycznego
narażenia zatrudnionych. Pracodawcy pomijali cześć istotnych elementów ryzyka
występującego na stanowiskach pracy i w wielu wypadkach traktowana była wyłącznie,
jako wymóg formalny.
Odsetek stwierdzonych najistotniejszych uchybień w skontrolowanych zakładach
przedstawiał się następująco:
brak aktualnych pomiarów czynników szkodliwych 17,1 %,
przekroczenia NDS i NDN 13,1 %,
brak oceny ryzyka zawodowego 10,9 %,
zły stan sanitarno-higieniczny pomieszczeń pracy 9,6 %,
w zakresie substancji i preparatów chemicznych 8,1 %,
brak rejestru czynników szkodliwych 5,6 %,
w zakresie czynników biologicznych 3,3 %,
brak aktualnych badań lekarskich 2,0 %,
w zakresie produktów biobójczych 1,3 %.
27
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
Rycina 6. Struktura najistotniejszych uchybień stwierdzonych w skontrolowanych
zakładach pracy w 2010 r.
Znaczną część stwierdzanych w czasie prowadzonych działań kontrolnych
nieprawidłowości podmioty likwidowały w trakcie trwania kontroli lub bezpośrednio
po wszczęciu postępowania administracyjnego. Poprawa warunków pracy
w nadzorowanych zakładach następowała poprzez sukcesywne wdrażanie długofalowych
programów działań organizacyjno-technicznych zmierzających do zmniejszenia narażenia
na działanie czynników szkodliwych na stanowiskach pracy.
Wyniki kontroli sprawdzających potwierdziły poprawę warunków pracy w części
nadzorowanych zakładów w zakresie:
hałasu:
poprzez montaż kabin ochronnych przy maszynach emitujących hałas
ponadnormatywny,
likwidację stanowisk pracy zlokalizowanych w okolicy maszyn emitujących
ponadnormatywny hałas,
przeprowadzenie ponownych badań i pomiarów środowiska pracy,
informowanie pracowników o wynikach pomiaru poziomów hałasu,
opracowanie rzetelnej oceny ryzyka zawodowego uwzględniającej realny
czas pracy przy urządzeniu lub maszynie,
oznakowanie strefy zagrożenia hałasem odpowiednimi znakami
ostrzegawczymi,
wymianę parku maszynowego na nowy,
28
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
wymianę podzespołów maszyn, zastosowanie osłon tłumiących hałas, zakup
nowych maszyn produkcyjnych oraz ochronników słuchu,
działania organizacyjne celem zmniejszenia czasu narażenia pracowników na
nadmierny hałas,
systematyczne monitorowanie stanu zdrowia pracowników poprzez
kierowanie na badania audiometryczne słuchu,
organizację nowych pomieszczeń pracy w celu zapewnienia właściwej
powierzchni pracy lub oddzielenie stanowisk  hałaśliwych od pozostałych
stanowisk nie stwarzających zagrożenia,
zapylenia:
poprzez uszczelnienie systemów odpylania i odbioru trocin z maszyn do
obróbki drewna,
zmianę specyficznych technologii tj. przez zastosowanie, jako materiału
ściernego szlaki pomiedziowej zamiast piasku,
zastosowanie nowoczesnych wyciągów stanowiskowych, skierowanych
bezpośrednio na dane urządzenie oraz usprawnienie wyciągu
stanowiskowego ogólnego,
stosowanie odpowiednich zabezpieczeń w postaci wentylatorów
wyciągowych,
zastosowanie nowoczesnych rozwiązań w postaci indywidualnych ochron
profilaktycznych tj. hełmów powietrznych, oraz masek i półmasek
przeciwpyłowych,
drgań ogólnych:
poprzez wyposażenie pracowników w specjalistyczne środki ochrony
osobistej tłumiące drgania (np. rękawice antywibracyjne),
poprzez działania organizacyjne w celu zmniejszenia czasu narażenia
pracowników na oddziaływanie drgań na organizm pracownika,
pozostałe:
pracodawcy informowali pracowników o wynikach badań i pomiarów oraz
zamieszczali wyniki badań na tablicy informacyjnej w miejscu ogólnie
dostępnym,
wyniki badań były odnotowywane w rejestrze i kartach pomiaru badań
środowiska pracy,
29
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
w związku z wykonywanymi badaniami środowiska pracy pracodawcy
aktualizowali ocenę ryzyka zawodowego, z którą zapoznawani byli
pracownicy,
odnotowano zmiany w procesach technologicznych pod kątem zmniejszenia
emisji substancji toksycznych na stanowiskach pracy oraz zmianę
stosowanych substancji i preparatów na mniej szkodliwe dla pracowników,
wyposażono pracowników w środki ochrony indywidualnej
oraz informowano o konieczności ich używania. Niektórzy pracodawcy
wprowadzili stały nadzór/monitoring stosowania środków ochrony
indywidualnej,
pracownicy korzystali z dodatkowych przerw w pracy w czasie, w którym
wyłączone były wszystkie maszyny i urządzenia a czas przerwy wliczony był
do czasu pracy,
zwiększono rotację pracowników na stanowiskach pracy celem zmniejszenia
czasu trwania narażenia na działanie czynników szkodliwych,
usprawniono wentylacje stanowiskowe i ogólne w pomieszczeniach pracy,
poprawiono warunki mikroklimatyczne i komfort pracy poprzez instalację
ogrzewania, klimatyzacji,
oznakowano miejsca składowania oraz miejsca stosowania niebezpiecznych
substancji chemicznych i ich mieszanin,
oznakowano miejsca stwarzające ryzyko dla zdrowia pracowników
w związku z występowaniem czynników rakotwórczych,
opracowano procedury bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi
czynnikami biologicznymi,
zapewniono pracownikom odpowiednie środki do odkażania skóry,
zapewniono bezpieczne warunki odkażania i czyszczenia odzieży roboczej,
która uległa skażeniu szkodliwym czynnikiem biologicznym,
oznakowano znakiem ostrzegawczym strefy zagrożenia czynnikiem
biologicznym.
Dodatkowo poprawa warunków pracy dotyczyła m.in.:
poprawy komfortu pracy (remonty pomieszczeń),
wdrażania nowych rozwiązań technicznych,
30
I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne
wprowadzenia większej liczby szkoleń dla pracowników na stanowiskach
robotniczych, zmiany w systemie szkoleń,
zapewnienia odzieży ochronnej i obuwia roboczego oraz środków ochrony
indywidualnej, zapewnienia prania odzieży lub przyznawanie ekwiwalentu
za pranie,
usprawnienia systemu pierwszej pomocy,
zainstalowania w miejscach stosowania substancji i preparatów żrących
odpowiednich natrysków ratunkowych oraz myjek do przemywania oczu.
Ponadto Główny Inspektor Sanitarny wydał 1 decyzję w drugiej instancji, która
dotyczyła odwołania od decyzji Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego
w Rzeszowie, wydanej w zakresie poprawy warunków pracy w Centrum Kształcenia
Praktycznego w Jarosławiu. Organ II instancji przychylił się do odwołania, przedłużając
tym samym termin wykonania decyzji przez placówkę oświatową województwa
podkarpackiego
31
II. Informacje dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego w administracji
II. Informacje dotyczące prowadzenia postępowania
egzekucyjnego w administracji
Istotą administracyjnego postępowania egzekucyjnego było zapewnienie
realizowania nakazów zawartych w decyzjach administracyjnych. W związku
ze sprawowanym w 2010 r. nadzorem sanitarnym pracownicy pionu nadzoru higieny pracy
wydali 13 091 decyzji płatniczych (w 2009 r. - 14 036).
Pisemne wezwania obligujące do wykonania obowiązków określonych
w decyzjach wysłane zostały do 1 556 kontrolowanych podmiotów. Upomnienia okazały
się skutecznym narzędziem przymusu. Analogicznie do lat wcześniejszych pracodawcy
w terminie 7 dni usuwali nieprawidłowości, co wstrzymywało wystawienie tytułu
wykonawczego. Państwowi powiatowi/wojewódzcy inspektorzy sanitarni w 2010 r.
wydawali także decyzje zmieniające terminy wykonania nałożonych obowiązków, głównie
w stosunku do zakładów będących w złej kondycji finansowej lub w stosunku
do podmiotów, gdzie aktualnie nie było możliwości wprowadzenia zmian
technologicznych lub wyeliminowania stosowanych maszyn i urządzeń będących z
ródłem
narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia, ale stosujących wobec pracowników inne
środki zabezpieczające ich zdrowie. W jednym przypadku na skutek wniesionego
od Głównego Inspektora Sanitarnego odwołania zmieniony został termin realizacji
obowiązku w zakresie poprawy warunków pracy w Centrum Kształcenia Praktycznego
w Jarosławiu.
Wydane przez nadzór higieny pracy tytuły wykonawcze (ogółem 267) stanowiły
niewielki odsetek wydanych upomnień (17,1 %). Zdecydowanie największą liczbę
upomnień wystawiono w stosunku do branży zajmującej się obróbką drewna (177
upomnień) oraz produkcją metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn
i urządzeń (156). Istotna część wystawionych upomnień dotyczyła województwa
warmińsko-mazurskiego (231 upomnień). Zaledwie w czterech województwach:
pomorskim, mazowieckim, podlaskim, małopolskim wydano powyżej 100 upomnień.
Ponadto w 2010 roku wystawione zostały 282 postanowienia o nałożeniu
grzywny, wyegzekwowano 125, (z czego 66 z lat ubiegłych). A
ącznie 156 pracodawców
ukarano mandatami karnymi na łączną kwotę 36 950 złotych. Do Sądów Rejonowych
skierowano 3 wnioski o ukaranie. Jeden z nich dotyczył województwa opolskiego, gdzie
wystawiony został 1 wniosek w związku z uchylaniem się przez firmę  CASTMED
PPHU w Kluczborku od wykonania obowiązku przeprowadzenia badań i pomiarów
32
II. Informacje dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego w administracji
środowiska pracy na stanowisku ślusarza-spawacza. Państwowy Powiatowy Inspektor
Sanitarny w Kluczborku przed wystawieniem ww. wniosku 2-krotnie wysyłał
do pracodawcy postanowienia o nałożeniu grzywny oraz 1 tytuł wykonawczy. Drugi
z wniosków o ukaranie został wydany na podstawie art. 38 ustawy o Państwowej Inspekcji
Sanitarnej. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w A
ęczycy wniósł o ukaranie
właścicielki Piekarni w Piątku za utrudnianie i udaremnianie przeprowadzenia kontroli.
Kolejny wniosek o ukaranie został wydany w województwie lubelskim. Organ I instancji
złożył wniosek o ukaranie prezesa firmy  STAHPOL w związku z faktem braku
zgłoszenia rozpoczęcia działalności. Sąd rejonowy ukarał pracodawcę grzywną
w wysokości 1000,00 zł.
Ze względu na fakt wykonania zaleceń nałożonych decyzjami administracyjnymi
część kontrolowanych pracodawców składało do właściwych państwowych inspektorów
sanitarnych wnioski o umorzenie wydanych grzywien. Na podstawie art. 125 ż 2 ustawy
z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r.
Nr 229, poz. 1954 z póz
n. zm.) organy przychylały się do składanych wniosków.
Tabela 10. Postępowanie egzekucyjne prowadzone przez pion higieny pracy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2010 r.
liczba Liczba
liczba kwota kwota
Województwo
nałożonych nałożonych postanowień nałożonych
tytułów ściągniętych wniosków
mandatów mandatów o nałożeniu grzywien upomnień
wykonawczych grzywien o ukaranie
grzywny
1 300 zł 23 25 58 850 zł 7 0 89
5
dolnośląskie
1 550 zł 14 24 10 860 zł 18 0 81
8
kujawsko-pomorskie
5 000 zł 11 22 22 176 zł 10 1 86
23
lubelskie
1 550 zł 17 17 26 000 zł 1 0 92
6
lubuskie
1 500 zł 4 4 3 880 zł 1 1 46
4
łódzkie
1 800 zł 10 12 9 556 zł 2 0 107
8
małopolskie
2 300 zł 30 24 56 000 zł 5 0 130
10
mazowieckie
1 800 zł 4 6 9 000 zł 2 1 19
9
opolskie
400 zł 9 9 4 838 zł 4 1 55
3
podkarpackie
550 zł 27 16 19 300 zł 10 0 124
4
podlaskie
4 200 zł 4 9 27 600 zł 8 0 172
26
pomorskie
33
II. Informacje dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego w administracji
5 400 zł 10 22 27 000 zł 7 0 67
20
śląskie
100 zł 29 23 31 100 zł 6 0 99
1
świętokrzyskie
0 zł 38 19 41 200 zł 5 0 231
warmińsko- 0
mazurskie
8 900 zł 21 25 45 040 zł 15 0 64
25
wielkopolskie
600 zł 16 25 25 800 zł 16 0 94
4
zachodniopomorskie
156 36 950 zł 267 282 418 200 zł 117 4 1 55=
Razem:
Postępowanie egzekucyjne było nieodzownym elementem działań prowadzonych
przez sprawujących nadzór nad warunkami środowiska pracy. Niekiedy był
to jedyny skuteczny element zapewniający wyegzekwowanie nałożonych decyzjami
obowiązków. Zauważalny jest nieznaczny spadek liczby stosowanych środków przymusu
poza wystawionymi mandatami karnymi. W stosunku do ubiegłego okresu
sprawozdawczego wydano mniejszą ilość upomnień (o 121). Liczba tytułów
wykonawczych spadła  o 59, postanowień o nałożeniu grzywien  o 34. Jedynie liczba
wystawionych mandatów karnych wzrosła o 33. Mandaty karne wystawiane były
w związku ze stwierdzeniem rażących uchybień w zakresie nieprzestrzegania przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, niewykonaniem nakazów nałożonych decyzjami
administracyjnymi oraz wprowadzaniem do obrotu substancji i mieszanin
niebezpiecznych. Odsetek wydanych mandatów karnych wzrósł w stosunku do ubiegłego
roku sprawozdawczego o 26,8%. Największa ich liczba wydana została
w województwach: pomorskim (26), wielkopolskim (25) oraz lubelskim (23). Jedynie
w województwie warmińsko-mazurskim w 2010 r. nie wydano mandatów karnych.
Szczegółowa analiza danych dokonana na poziomie klas działalności gospodarczej
potwierdza, że największą liczbę mandatów karnych wystawiono w stosunku do branży
prowadzącej handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi
(29 mandatów karnych). W związku ze stosowaniem substancji chemicznych
i ich mieszanin w działalności zawodowej wydanych zostało 31 mandatów karnych,
z czego zdecydowanie najwięcej w województwie wielkopolskim (9 mandatów). Istotną
część mandatów karnych stanowiły mandaty w zakresie wprowadzania do obrotu
chemikaliów. Ponadto część mandatów karnych nałożonych zostało w związku
ze stwierdzeniem nieodpowiedniego stanu sanitarnego pomieszczeń higieniczno-
sanitarnych oraz wprowadzaniem do obrotu produktów biobójczych bez wymaganego
pozwolenia (21 mandatów karnych).
34
II. Informacje dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego w administracji
liczba tytułów 267
wykonawczych 326
liczba postanowieo o 282
nałożeniu grzywny 316
1556
liczba upomnieo
1677
liczba mandatów 156
karnych 123
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800
2009r. 2010r.
Rycina 7. Postępowanie egzekucyjne w latach 2009-2010
35
III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.
III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego
w Polsce w 2010 r.
1. Postępowanie w przedmiocie chorób zawodowych
Postępowanie w przedmiocie chorób zawodowych prowadzone było przez organy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej w oparciu o przepisy rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 105, poz. 869)
oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu
dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz.U. Nr 132, poz.1121).
W 2010 r. do organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej wpłynęło łącznie 6 995
zgłoszeń podejrzeń chorób zawodowych tj. o 352 mniej w stosunku do roku 2009
(w 2009 r.  7 347). Zdecydowanie największy odsetek podejrzeń chorób zawodowych
odnotowano w województwie śląskim (31 %) i małopolskim (19,7 %). W wyniku
przeprowadzonych 8 622 postępowań w przedmiocie chorób zawodowych organy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej wydały 3 060 decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej,
4 242 decyzje o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej oraz 2 336
postanowień i innych decyzji w powyższym zakresie. Ponadto w 2010 roku Główny
Inspektor Sanitarny wydał 7 decyzji administracyjnych w II instancji w sprawie
podejrzenia choroby zawodowej. A
ącznie w 2010 r. po uprawomocnieniu decyzji
stwierdzono 2 973 choroby zawodowe.
Szczegółowy wykaz stwierdzonych chorób zawodowych i ich analizę na zlecenie
Ministra Zdrowia prowadzi Instytut Medycyny Pracy w A
odzi i corocznie sporządza
Centralny Rejestr Chorób Zawodowych. Na potrzeby tworzonego Rejestru, wojewódzkie
stacje sanitarno  epidemiologiczne, po uprawomocnieniu się decyzji o stwierdzeniu
choroby zawodowej, przesyłają do Instytutu karty stwierdzeń tych chorób.
Od decyzji wydanych przez państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych
do organu II instancji wpłynęło 931 odwołań. W wyniku prowadzenia postępowań
odwoławczych państwowi wojewódzcy inspektorzy sanitarni wydali 910 decyzji
(w 2009 r.  824), z czego 368 (40,4 %) zostało zaskarżonych do Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego.
Wojewódzkie sądy administracyjne rozpatrzyły w 2010 r. - 319 spraw: 172
wyrokami oddaliły wniesione skargi (53,9 %), a w 147 przypadkach (46,1 %) uchyliły
decyzje organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Do Naczelnego Sądu
36
III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.
Administracyjnego wniesionych zostało łącznie 31 skarg kasacyjnych (9,7 % ogółu
wydanych wyroków przez WSA).
Ponadto w toku prowadzonych postępowań odwoławczych organy II instancji
wydały 165 postanowień.
Tabela 11. Postępowanie administracyjne w trybie I instancji w przedmiocie chorób
zawodowych w 2010 r. wg województw
liczba:
decyzji
decyzji
zgłoszonych przeprowadzonych
o braku
Lp. województwo
o
podejrzeń postępowań w
podstaw do
stwierdzeniu
chorób sprawie choroby
stwierdzenia
choroby
zawodowych zawodowej
choroby
zawodowej
zawodowej
1. dolnośląskie 547 958 238 414
2. kujawsko-pomorskie 303 353 164 71
3. lubelskie 305 344 125 162
4. lubuskie 96 96 54 43
5. łódzkie 158 226 63 107
6. małopolskie 1 378 1 954 336 1 255
7. mazowieckie 409 658 223 168
8. opolskie 82 90 44 44
9. podkarpackie 224 301 59 160
10. podlaskie 165 156 112 38
11. pomorskie 290 290 146 77
12. śląskie 2 168 2 034 1 034 1 229
13. świętokrzyskie 247 335 81 138
14. warmińsko-mazurskie 163 182 85 87
15. wielkopolskie 221 314 155 120
16. zachodniopomorskie 239 331 141 129
Razem: 6 995 8 622 3 060 4 242
37
III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.
3600
3554
3400
3275
3200
3143
3129
3000
2973
2800
2600
2006r. 2007r. 2008r. 2009r. 2010r.
rok
Rycina 8. Zestawienie graficzne liczby chorób zawodowych stwierdzonych
w latach 2006-2010
Tabela 12. Porównanie liczby chorób zawodowych wg województw
w latach 2006-2010
liczba stwierdzonych chorób:
Lp. województwo
2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r.
1. dolnośląskie 269 274 378 306 238
2. kujawsko-pomorskie 109 106 138 135 160
3. lubelskie 276 273 301 180 119
4. lubuskie 69 50 61 68 50
5. łódzkie 96 87 99 88 62
6. małopolskie 303 462 374 339 321
7. mazowieckie 208 268 224 211 224
8. opolskie 66 45 49 45 44
9. podkarpackie 70 68 128 77 50
10. podlaskie 98 99 136 111 112
11. pomorskie 140 130 106 86 143
12. śląskie 804 815 823 825 983
13. świętokrzyskie 149 158 134 94 82
14. warmińsko-mazurskie 74 77 101 122 82
38
zawodowych
liczba stwierdzonych chorób
III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.
15. wielkopolskie 303 283 375 296 156
16. zachodniopomorskie 95 80 127 160 147
Razem: 3 129 3 275 3 554 3 143 2 973
W 2010 r. stwierdzone zostały 2 973 choroby zawodowe. Liczba stwierdzonych
przypadków w porównaniu z 2009 r. uległa zmniejszeniu o 170. Wzrost stwierdzonych
przypadków chorób zawodowych zanotowano zaledwie w 5 województwach: kujawsko-
pomorskim, mazowieckim, podlaskim, pomorskim i śląskim. W pozostałych
województwach nastąpił ich spadek, z czego największy w województwach:
wielkopolskim (o 140 przypadków), dolnośląskim (o 68 przypadków), lubelskim
(o 61 przypadków) oraz warmińsko-mazurskim (o 40 przypadków).
Największą liczbę przypadków chorób zawodowych odnotowano kolejno
w następujących województwach:
śląskim (983),
małopolskim (321),
dolnośląskim (238),
mazowieckim (224),
kujawsko-pomorskim (160).
39
III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.
Legenda:
Ą% kolorem niebieskim oznaczono województwa o liczbie chorób zawodowych >800
Ą% kolorem różowym oznaczono województwa o liczbie chorób zawodowych >300
Ą% kolorem szarym oznaczono województwa o liczbie chorób od 200-300 przypadków
Ą% kolorem zielonym oznaczono województwa o liczbie chorób zawodowych od 100- 200
przypadków
Ą% kolorem żółtym oznaczono województwa o liczbie chorób zawodowych do 100
przypadków
Rycina 9. Choroby zawodowe w Polsce w 2010 r.
Tabela 13. Liczba chorób zawodowych wg wykazu, stwierdzonych w latach 2009-2010
Lata
Lp.
choroba zawodowa
2009 r. 2010 r.
1. zatrucia ostre albo przewlekłe 15 14
2. gorączka metaliczna 1 2
3. pylice płuc 629 793
4. choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu 32 37
5. przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli 13 16
6. astma oskrzelowa 52 41
7. zewnątrzpochodne zapalenie pęcherzyków płucnych 11 8
8. ostre uogólnione reakcje alergiczne 1 1
9. Byssinoza 0 0
10. Beryloza 1 0
11. choroby płuc wywołane pyłem metali twardych 0 2
12. alergiczny nieżyt nosa 38 34
13. zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym 0 2
14. przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami alergicznymi 2 1
15. przewlekle choroby narządu głosu 619 325
16. choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego 8 1
17. nowotwory złośliwe 87 103
18. choroby skóry 107 109
19. przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy 122 151
40
III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.
20. przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego ze sposobu pracy 162 196
obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub
256 334
21.
czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem
22. zespół wibracyjny 84 59
choroby wywołane pracę w warunkach podwyższonego ciśnienia 0 1
23.
atmosferycznego
24. choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia 0 0
25. choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fiz., chem. lub biol. 23 7
26. choroby zakaz
ne lub pasożytnicze albo ich następstwa 875 736
Razem: 3 143 2 973
Od 2008 r. wśród stwierdzanych chorób zawodowych dominują choroby z grupy
chorób zakaz
nych lub pasożytniczych albo wywołanych przez nie następstw natomiast
w bieżącym okresie sprawozdawczym były to pylice płuc, które rozpoznano w 793
przypadkach tj. o 164 więcej w porównaniu do roku 2009. Na drugiej pozycji znalazły się
choroby zakaz
ne lub pasożytnicze - 736 przypadki (w 2009 r. - 875). Schorzenia
spowodowane narażeniem na ponadnormatywne wartości hałasu odnotowano na trzecim
miejscu (334 przypadki).
Przewlekłe choroby narządu głosu do 2007 r. były najczęściej stwierdzaną
jednostką chorobową wśród ogółu chorób zawodowych. W 2010 r. liczba chorób
rozpoznanych w tej grupie chorób wyniosła 325 przypadków (spadek w stosunku
do ubiegłego roku o 47,5 %).
1. Pylice płuc
Wśród chorób zawodowych zdecydowanie dominowały pylice płuc. Jest to grupa
chorób zawodowych, która nie odzwierciedla aktualnego narażenia na czynniki szkodliwe,
bowiem objawy kliniczne pojawiają się dopiero po kilkunastoletnim narażeniu, niekiedy
nawet po zakończeniu pracy zawodowej. W 2010 r. stwierdzono 793 przypadki ww.
chorób, z czego 597 przypadków stwierdzonych zostało w województwie śląskim (75,3 %
ogólnej liczby pylic płuc). Największy odsetek zachorowalności stwierdzono wśród
pracowników kopalń. y
ródłem zapylenia powietrza w kopalniach były przede wszystkim
kombajny ścianowe i kruszarki, a także przenośniki urobku, zwłaszcza w miejscach jego
przesypywania. W celu eliminacji zapylenia powietrza w kopalniach montowano m.in.
urządzenia zraszające i specjalne odpylacze. Ponadto stosowano środki chemiczne
41
III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.
zmniejszające napięcie powierzchniowe używane do zraszania wody. Z uzyskanych
danych wynika, że w województwie śląskim zatrudnionych było 28 516 pracowników
pracujących w warunkach przekroczeń najwyższych dopuszczalnych stężeń pyłów.
Stwierdzane przypadki pylic płuc wynikały z wieloletniej ekspozycji pracowników na pył
przemysłowy. Z przekazanych danych wynika także, że część rozpoznanych w 2010 r.
przypadków pylic dotyczyła spawaczy oraz osób zatrudnionych przy rozbiórce azbestu.
Tabela 14. Porównanie liczby pylic płuc wg województw w latach 2009-2010
liczba stwierdzonych przypadków pylic płuc
województwo
Lp.
w 2009 r. w 2010 r.
1. 54
dolnośląskie
73
2. 3
kujawsko-pomorskie
0
3. 15
lubelskie
19
4. 0
lubuskie
1
5. 10
łódzkie
5
6. 36
małopolskie
41
7. 46
mazowieckie
35
8. 2
opolskie
2
9. 0
podkarpackie
2
10. 0
podlaskie
0
11. 2
pomorskie
3
12. 597
śląskie
407
13. 14
świętokrzyskie
21
14. 1
warmińsko-mazurskie
0
15. 12
wielkopolskie
17
16. 1
zachodniopomorskie
3
793
Razem:
629
3. Choroby zakaz
ne lub pasożytnicze albo ich następstwa
Na drugim miejscu pod względem liczby rozpoznanych chorób zawodowych
w Polsce w 2010 r. znalazły się choroby ujęte w pozycji 26. wykazu chorób zawodowych,
stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r.
42
III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.
w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 105, poz. 869) tj.  choroby zakaz
ne
lub pasożytnicze albo ich następstwa, których stwierdzonych zostało 736 przypadków
(24,7 % ogółu). W porównaniu do roku ubiegłego zanotowano spadek rozpoznań
w tej grupie chorób o 139 przypadków (15,9 %). Zdecydowanie największy udział
w tej grupie chorób, podobnie jak w roku ubiegłym stanowiła borelioza, której rozpoznano
564 przypadki, WZW typu C (71 przypadków) oraz gruz
licę (50 przypadków).
Tabela 15. Zestawienie liczby chorób zakaz
nych w latach 2006-2010
Inne
WZW
WZW WZW
Rok typu gruz
lica razem:
typu B typu C
B i C
borelioza bruceloza pozostałe
2006 50 124 2 77 315 8 24 600
2007 43 114 3 80 287 7 28 662
2008 28 114 5 64 700 5 34 950
2009 29 92 5 59 653 4 33 875
2010 26 71 1 50 564 2 22 736
Najwięcej przypadków boreliozy odnotowano głównie u pracowników służby
leśnej na obszarach województw: zachodniopomorskiego (91), podlaskiego (82),
warmińsko-mazurskiego (82) oraz kujawsko-pomorskiego (72 przypadki). Znaczna liczba
stwierdzonych zachorowań na boreliozę wśród pracowników nadleśnictw wynikała m.in.
z faktu kierowania pracowników na okresowe badania serologiczne w kierunku badania
obecności antygenu, potwierdzającego zarażenie krętkiem. Zmniejszenie liczby
stwierdzonych o 89 przypadków boreliozy (13,6 %) wskazuje na konieczność prowadzenia
dalszych działań prewencyjnych.
W 2010 r. wirusowe zapalenie wątroby typu C zostało rozpoznane w liczbie 71
przypadków. Była to najczęściej orzekana choroba zawodowa wśród pracowników służby
zdrowia. Liczba rozpoznanych przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu C
w porównaniu do 2009 r. zmniejszyła się o 21 rozpoznań. Odnotowano także spadek
liczby stwierdzonych przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu B oraz B i C.
Gruz
lica w 2010 r. rozpoznana została w 50 przypadkach. Narażeni
na zachorowanie byli zwłaszcza pracownicy służby zdrowia, opieki społecznej, służby
weterynaryjnej, hodowcy bydła oraz pracownicy narażeni na pył  zarówno przemysłowy,
43
III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.
jak i pochodzenia organicznego. Najwięcej przypadków gruz
licy odnotowano
w województwach: małopolskim  9 oraz mazowieckim  8.
44
IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji,
preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym
lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771 z póz
n. zm.) obejmuje
wykaz czynników rakotwórczych. Szczegółowe kryteria klasyfikacji substancji
rakotwórczych do 22 lutego 2010 r. zawarte były w rozporządzeniu Ministra Zdrowia
z 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów
chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z póz
n. zm.), które zostało uchylone
rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 8 lutego 2010 r. w sprawie wykazu substancji
niebezpiecznych wraz z klasyfikacją i oznakowaniem (Dz. U. Nr 27 poz. 140). Z dniem
8 kwietnia 2011 r. weszła w życie ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach
chemicznych i ich mieszaninach, która uchyliła ww. rozporządzenie.
Występowanie w części zewidencjonowanych zakładów czynników
rakotwórczych było nieodzownym elementem prowadzonej działalności. W wielu
przypadkach pracodawcy nie mogli ich wyeliminować z produkcji ze względu na brak
mniej szkodliwych zamienników. Z zestawień przekazanych przez poszczególne stacje
sanitarno-epidemiologiczne wynika, że czynniki rakotwórcze występowały w 6,7 %
obiektach objętych ewidencją prowadzących działalność związaną m.in. z:
produkcją drewna, wyrobów drewnianych, mebli  pył drewna twardego,
impregnatów do drewna zawierające związki chromu sześciowartościowego
(sukcesywnie zastępowane innymi impregnatami),
ochroną zdrowia  promieniowanie jonizujące, tlenek etylenu oraz wirus
zapalenia wątroby typu B i C,
produkcją wyrobów metalowych oraz maszyn i urządzeń  związki chromu
sześciowartościowego, tlenku niklu w dymach spawalniczych,
produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych  tlenek styrenu,
benzo[a]piren,
rozbiórką elementów zawierających azbest.
Najczęściej występującymi w zakładach pracy substancjami, preparatami,
czynnikami, procesami o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w 2010 r. były:
substancje i preparaty chemiczne:
azbest,
45
IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
akrylonitryl,
niskowrząca niespecyfikowana benzyna,
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne,
preparaty o działaniu rakotwórczym zawierające związki chromu i niklu,
hydrazyna,
tlenek kadmu (VI),
chlorek kadmu,
siarczan kadmu,
siarczan kobaltu,
sole hydrazyny,
benzen jako składnik paliw płynnych,
dichromian (VI) potasu,
chromian potasu,
o-tolidyna,
epoksyetan,
paki węglowe, tlenek niklu (IV, VI),
czynniki fizyczne:
promieniowanie jonizujące X,
czynniki biologiczne:
WZW B,
WZW C,
prace związane z narażeniem na pył drewna twardego (dąb, buk).
W roku 2010 ewidencją pionu higieny pracy objęto 7 797 zakładów pracy
(w 2008 r.  5 575, w 2009 r.  6 571), w których stwierdzono występowanie: substancji,
preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym
lub mutagennym. W niektórych nadzorowanych zakładach czynniki rakotwórcze
i mutagenne nie były stosowane bezpośrednio w procesach technologicznych,
ale stanowiły ich produkty uboczne.
Corocznie liczba zakładów objętych nadzorem przez Państwową Inspekcję
Sanitarną, w których występują czynniki rakotwórcze, systematycznie wzrasta.
W porównaniu do 2009 r. liczba zakładów w ewidencji zwiększyła się o 1 226 obiektów,
w stosunku do 2008 r. o 2 222 obiekty.
46
IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
Podobnie, jak w latach ubiegłych największą liczbę zakładów, w których
występowało narażenie na czynniki rakotwórcze (tabela nr 17) stanowiły zakłady opieki
zdrowotnej  36,9 % ogółu (w 2009 r.  30,7 %) oraz zakłady zajmujące się produkcją
wyrobów z drewna oraz korka  8,8 % (w 2009 r.  10,0 %).
Tabela 16. Narażenie na czynniki rakotwórcze w 2010 r. wg województw
liczba osób narażonych
liczba
zakładów
na czynniki rakotwórcze
województwo
Lp.
w
ewidencji ogółem kobiet Mężczyzn
1. dolnośląskie 563 11 016 4 382 6 634
2. kujawsko-pomorskie 454 10 843 6 450 4 393
3. lubelskie 258 6 678 4 660 2 018
4. lubuskie 234 7 300 5 924 1 376
5. łódzkie 331 4 806 3 409 1 397
6. małopolskie 899 27 626 18 873 8 753
7. mazowieckie 588 18 180 12 172 6 008
8. opolskie 267 6 566 4 142 2 424
9. podkarpackie 448 21 335 14 655 6 680
10. podlaskie 475 14 350 10 941 3 409
11. pomorskie 715 9 012 6 410 2 602
12. śląskie 953 47 264 8 250 39 014
13. świętokrzyskie 170 725 355 370
14. warmińsko-mazurskie 217 5 073 3 834 1 244
15. wielkopolskie 929 15 689 9 526 6 163
16. zachodniopomorskie 296 10 255 7 276 2 979
Razem: 7 797 216 718 121 259 95 464
A
ącznie w narażeniu na czynniki rakotwórcze w 2010 r. zatrudnionych było
216 718 osób (w 2008 r.  162 047 osób, w 2009 r. - 334 871 osób), z czego 56 %
stanowiły kobiety (w 2009 r.  51,4 %). Zdecydowanie najwięcej kobiet narażonych
na działanie czynników rakotwórczych pracowało w zakładach opieki zdrowotnej
(106 227).
47
IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
Analogicznie do roku 2009 największą liczbę mężczyzn (35 060) narażonych
na czynniki rakotwórcze stanowili pracownicy zatrudnieni przy wydobyciu węgla
kamiennego i brunatnego (36,7 % ogółu mężczyzn narażonych w 2010 r. na czynniki
rakotwórcze (w 2009 r.- 39,6 %). Analogicznie do ubiegłego roku sprawozdawczego,
najwięcej pracujących w narażeniu na czynniki rakotwórcze odnotowano w województwie
śląskim, gdzie w narażeniu na ww. czynniki pracowały 47 264 osoby (w 2008 r.  76 551
osób, w 2009 r.- 92 370 osób), z czego 32 813 dotyczy osób zatrudnionych w górnictwie.
W województwie małopolskim w narażeniu na czynniki rakotwórcze zatrudnionych było
27 626 osób (w 2009 r.  21 454 osób), z czego 21 766 w zakładach opieki zdrowotnej.
Kontrolami w zakresie czynników rakotwórczych w 2010 r. objętych zostało
3 459 zakładów (w 2009 r. - 3 324 zakłady). Pracownicy nadzoru higieny pracy
przeprowadzili w tym zakresie 4 157 kontroli (w 2009 r. - 4 075), z czego najwięcej
w województwach: wielkopolskim (511), pomorskim (384) oraz podkarpackim (381).
Sprawdzano przestrzeganie przez pracodawców przepisów prawa wynikających
z ustawy Kodeks pracy oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r.
w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu
rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771 z póz
n.
zm). Zakres kontroli obejmował m.in. prowadzenie przez pracodawców rejestru prac,
w których występowało narażenie na czynniki rakotwórcze, prowadzenie rejestru
pracowników narażonych na działanie substancji, preparatów, czynników
lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym a także ocenę
poziomu stężeń szkodliwych czynników rakotwórczych w środowisku pracy
oraz prawidłowość sporządzania corocznych informacji o czynnikach rakotwórczych,
będących podstawą prowadzonej przez Instytut Medycyny Pracy w A
odzi bazy danych.
Ponadto pracownicy pionu higieny pracy zwracali także uwagę na wszelkie
podejmowane przez pracodawców działania profilaktyczne mające na celu zapobieganie
chorobom nowotworowym tj. rodzaj zastosowanej wentylacji, badania lekarskie
pracowników. Sprawdzano także realizację przez pracodawców szkoleń dla pracowników
pracujących w narażeniu na czynniki rakotwórcze, dokładnie analizując ich zakres oraz
tematykę.
W części kontrolowanych podmiotów zalecano pracodawcom przeprowadzenie
bardziej szczegółowych szkoleń z rozszerzoną tematyką dotyczącą czynników
rakotwórczych. Pracodawcy informowali pracowników o ryzyku dla zdrowia oraz
o środkach ostrożności, które powinny być podejmowane w celu ograniczenia narażenia.
48
IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
Kontrolowano wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej zapewniające
bezpieczeństwo i zdrowie pracownikom. Ponadto sprawdzano, czy pracodawcy wykonują
zgodnie z obowiązującą częstotliwością badania i pomiary rakotwórczych czynników
szkodliwych występujących na stanowiskach pracy oraz, czy informują pracowników o ich
wynikach. W przypadku wystąpienia przekroczeń obowiązujących normatywów
higienicznych sprawdzano podejmowane działania w celu obniżenia stężeń czynników
szkodliwych poniżej dopuszczalnych poziomów.
Tabela 17. Działalność kontrolna w zakresie czynników rakotwórczych
wg województw
liczba
skontrolowanych wydanych decyzji
województwo
kontroli
Lp.
obiektów administracyjnych
1. dolnośląskie
196 250 46
2. kujawsko-pomorskie
186 203 23
3. lubelskie
214 287 27
4. lubuskie
108 135 27
5. łódzkie
112 123 7
6. małopolskie
256 317 84
7. mazowieckie
238 280 21
8. opolskie
102 121 33
9. podkarpackie
254 381 95
10. podlaskie
351 362 27
11. pomorskie
344 384 32
12. śląskie
285 343 82
13. świętokrzyskie
61 81 6
14. warmińsko-mazurskie
126 140 31
49
IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
15. wielkopolskie
427 511 44
16. zachodniopomorskie
199 239 47
Razem:
3 459 4 157 632
W wyniku prowadzonych czynności kontrolnych pracownicy pionu higieny pracy
odnotowali nieprawidłowości:
w 362 zakładach brak rejestru prac, których wykonywanie powoduje
konieczność pozostawania w kontakcie z czynnikami rakotwórczymi
(w 2009 r.  338),
w 317 zakładach brak rejestru pracowników narażonych na działanie
czynników rakotwórczych (w 2009 r.  284),
358 zakładów, które nie przekazały wymaganych informacji
do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego
(w 2009 r.  594).
Informacje będące podstawą bazy Instytutu Medycyny Pracy w A
odzi są
przekazywane corocznie przez pracodawców do państwowych wojewódzkich inspektorów
sanitarnych.
Ponadto pracownicy pionu higieny pracy stwierdzali u kontrolowanych brak
oznaczeń miejsc pracy, na których występowało narażenie na czynnik rakotwórczy,
brak aktualnych badań i pomiarów czynników szkodliwych, nieinformowanie
pracowników o narażeniu i wynikach pomiarów czynników rakotwórczych.
W związku ze stwierdzonymi uchybieniami właściwi państwowi inspektorzy
sanitarni wydali łącznie 632 decyzje administracyjne (w 2009 r.  594) wykazujące 904
nieprawidłowości (w 2009 r.  983).
50
IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
zachodniopom orskie
62
w ielkopolskie
55
w arm ińsko-m azurskie
36
św iętokrzyskie
8
śląskie
189
pom orskie
53
podlaskie
45
podkarpackie
109
opolskie
18
m azow ieckie
31
m ałopolskie
97
łódzkie
7
lubuskie
42
lubelskie
37
kujaw sko-pom orskie
26
dolnośląskie
89
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200
Rycina 10. Liczba nakazów wydana w zakresie czynników rakotwórczych
w 2010 r. wg województw
Poza nieprawidłowościami wynikającymi z nie przestrzegania przepisów
o substancjach, preparatach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu
rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy, u kontrolowanych podmiotów
stwierdzono także uchybienia w zakresie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, dotyczące głównie stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń pracy oraz
pomieszczeń higienicznosanitarnych dla pracowników. Ponadto stwierdzono również
nieprawidłowości z zakresu stosowania substancji i preparatów chemicznych.
Długotrwałe narażenie na niektóre substancje chemiczne może spowodować
niekontrolowany wzrost komórek prowadzący do zmian nowotworowych. W zależności
od rodzaju czynnika i wielkości dawki okres upływający od początku narażenia
do wystąpienia klinicznych objawów chorobowych może trwać od kilku
do kilkudziesięciu lat. W obowiązującym wykazie chorób zawodowych nowotwory
złośliwe, które mogą być rozpatrywane, jako choroba zawodowa, zostały wymienione
w pozycji 17, jako powstałe w następstwie działania czynników występujących
w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi. Nowotwory o etiologii zawodowej
mogą być zlokalizowane w różnych miejscach organizmu. Do narządów/układów
szczególnie podatnych na zawodowe czynniki rakotwórcze należą: płuca i oskrzela, skóra,
pęcherz moczowy, układ krwiotwórczy. Wśród czynników przyczynowych nowotworów
złośliwych pochodzenia zawodowego najczęściej wymieniany jest azbest, następnie
51
IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne oraz promieniowanie jonizujące.
W 2010 r. stwierdzono łącznie 103 przypadki nowotworów uznanych za choroby
zawodowe (w 2009 r.  87 przypadków). Wzrost liczby zachorowań stwierdzono
w 6 województwach, spadek w 6, natomiast taki sam poziom utrzymał się w 4
województwach. Najwięcej nowotworów tak, jak w latach ubiegłych rozpoznano
w województwach: małopolskim (35 przypadków), śląskim (22) oraz dolnośląskim
i mazowieckim (9). Zaledwie w czterech województwach (lubuskim, podlaskim,
pomorskim i warmińsko-mazurskim) nie rozpoznano żadnego przypadku nowotworu
o etiologii zawodowej.
50
40
35
30
2009
22
21
1010
17
20
14 14
9
8
7
10
5 5 5 5
3
2 2 2 2 2 2 2 2
1 1 1 1
0 0 0 0 0 0
0
Rycina 11. Liczba stwierdzonych nowotworów uznanych za choroby zawodowe
w latach 2009-2010 wg województw
52
V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest
V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania
/usuwania wyrobów zawierających azbest
Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej na podstawie ustawy z dnia 14 marca
1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851 z póz
n. zm.)
realizują zadania z zakresu zdrowia publicznego w szczególności poprzez sprawowanie
nadzoru nad warunkami higieny pracy w zakładach pracy. Do zakresu działania
Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego należy
kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne,
w tym dotyczących ekspozycji zawodowej na czynniki szkodliwe dla zdrowia, m.in.
na azbest.
 Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009  2032 został przyjęty
przez Radę Ministrów w lipcu 2009 r. Określa on główne kierunki działania, potrzebne
środki na jego realizację, a także podaje szacunkowe ilości wyrobów zawierających azbest
w całym kraju oraz poszczególnych województwach i przewiduje zabezpieczenie
wyrobów zawierających azbest, bądz
rozbiórki takich elementów, odpowiednio
we właściwym czasie, w zależności od stopnia zniszczenia tych wyrobów.
Prace polegające na usuwaniu lub zabezpieczeniu wyrobów zawierających azbest,
mogą być wykonywane wyłącznie przez wykonawców posiadających odpowiednie
wyposażenie techniczne do prowadzenia takich prac oraz zatrudniających pracowników
przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy usuwaniu i wymianie
materiałów zawierających azbest. Przy wykonywaniu prac w narażeniu na azbest
fundamentalne znaczenie dla bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników
ma właściwe stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej oraz odzieży
i obuwia roboczego. Wykonawcy prac powinni posiadać zezwolenie na prowadzenie
działalności w wyniku, której powstają odpady niebezpieczne a przed przystąpieniem
do demontażu wyrobów zawierających azbest, zarówno właściciel jak i wykonawca
powinni poinformować o pracach właściwe organy administracji państwowej.
W 2010 r. ewidencją pionu higieny pracy objętych zostało 913 firm zajmujących
się usuwaniem, zabezpieczaniem lub transportem wyrobów zawierających azbest.
Pracownicy pionu higieny pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili w 2010
roku na terenie całego kraju 525 kontroli w siedzibach firm zajmujących się usuwaniem,
zabezpieczaniem lub transportem wyrobów zawierających azbest, w tym przeprowadzono
149 kontroli podczas prowadzonych prac powodujących kontakt z azbestem, m.in.:
53
V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest
w trakcie prac polegających na zabezpieczaniu wyrobów zawierających
azbest  24 kontroli,
w trakcie prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest 
100 kontroli,
w trakcie prac polegających na transporcie wyrobów zawierających azbest 
16 kontroli,
podczas innych prac powodujących kontakt z azbestem  9 kontroli.
Wśród wyrobów zawierających azbest, które podlegały min. zabezpieczeniu lub usunięciu
należy wymienić:
pokrycia dachowe budynków mieszkalnych i gospodarczych,
przewody kominowe i wentylacyjne,
osłony ociepleń budynków mieszkalnych,
izolacje cieplne rurociągów,
izolacje budynków inwentarskich, magazynów,
materiał izolujący i uszczelniający, zastosowany w instalacjach
technologicznych,
elementy szaf elektroenergetycznych oraz elektrowozów,
składowanie odpadów azbestowych,
elementy chłodni wentylatorowych,
maszyny wyciągowe w kopalniach.
Działania kontrolne obejmowały przede wszystkim aspekty bezpieczeństwa i higieny
pracy pracowników zatrudnionych przy rozbiórkach. Ponadto podczas kontroli oceniano:
posiadanie odpowiednich zezwoleń, decyzji, zatwierdzenia programu
gospodarowania odpadami niebezpiecznymi,
prawidłowość środków zapobiegawczych podejmowanych przez
pracodawców celem zminimalizowania ryzyka utraty zdrowia pracowników
w związku z narażeniem na azbest,
poziom znajomości przepisów regulujących bezpieczne zasady usuwania
bądz
unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest,
jakość dokonanej oceny ryzyka zawodowego i jego udokumentowanie,
sposób przestrzegania procedur dotyczących bezpiecznego postępowania
z wyrobami zawierającymi azbest,
54
V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest
prowadzenie rejestrów wynikających z przepisów regulujących zagadnienia
czynników rakotwórczych obecnych w środowisku pracy,
aspekt profilaktycznej opieki medycznej nad pracownikami,
zagadnienie wykonywania badań środowiskowych na stanowiskach pracy,
zabezpieczenia terenu podczas wykonywania prac rozbiórkowych.
Najczęściej stwierdzane uchybienia sanitarnohigieniczne stwierdzone podczas
przeprowadzonych działań kontrolnych dotyczyły braku:
przekazywania do właściwego PWIS informacji o substancjach i preparatach
rakotwórczych  w 44 firmach,
prowadzonego rejestru prac, których wykonanie powoduje konieczność
kontaktu z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami
technologicznymi o działaniu rakotwórczym  w 39 firmach,
rejestru pracowników narażonych na działanie substancji i preparatów
o działaniu rakotwórczym  w 34 firmach,
oceny i udokumentowania ryzyka zawodowego  w 34 firmach,
planu usuwania wyrobów zawierających azbest  w 15 firmach,
wyposażenia pracowników w odpowiednią odzież i obuwie robocze
oraz środki ochrony indywidualnej stosownie do rodzaju i stopnia narażenia
 w 16 firmach,
aktualnych orzeczeń lekarskich, stwierdzających przeciwwskazania do pracy
na określonym stanowisku  w 14 firmach,
przeszkolenia pracowników i osób kierujących lub nadzorujących w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z zabezpieczaniem
lub usuwaniem wyrobów albo innych materiałów zawierających azbest 
w 9 firmach,
aktualnych badań środowiskowych stężenia pyłów azbestu podczas
wykonywania prac  w 5 firmach.
Kontrole warunków sanitarnohigienicznych w czasie wykonywania prac związanych
z usuwaniem materiałów zawierających azbest, dokonywane były przez organy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej również poprzez przeprowadzanie badań stężenia pyłu
azbestu na stanowiskach pracy.
Podczas prowadzonych prac rozbiórkowych, demontażu pokryć dachowych oraz
na składowiskach odpadów oznaczano w pyłach zawierających azbest:
55
V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest
pył całkowity - metodą filtracyjno-wagową,
włókna respirabilne - stężenie liczbowe włókien.
U 30 wykonawców prac zajmujących się zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobów
zawierających azbest przeprowadzono badania środowiska pracy w zakresie ekspozycji
na azbest, w tym na 6 stanowiskach (2 zakłady pracy) pracy stwierdzono przekroczenia
normatywu higienicznego dla pyłu całkowitego. W jednym zakładzie na jednym
stanowisku pracy stwierdzono przekroczenie normatywów higienicznych dla pyłu
respirabilnego, czyli frakcji pyłów zawierających w swoim składzie azbest, istotnej
z punktu widzenia epidemiologicznego dla etiologii chorób azbestozależnych.
CHOROBY ZAWODOWE
. W 2010 r. organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej stwierdziły prawomocną
decyzją 143 przypadków chorób zawodowych spowodowanych pracą w kontakcie
z azbestem, które przedstawiono w tabeli 18. Szczegółowy wykaz stwierdzonych chorób
zawodowych i ich analizę prowadzi Instytut Medycyny Pracy w A
odzi.
Tabela 18. Choroby zawodowe stwierdzone w 2010 r. u pracowników zatrudnionych
przy pracach podczas zabezpieczania/usuwania wyrobów zawierających azbest
liczba stwierdzonych chorób zawodowych
Pozycja
w wykazie
jednostka chorobowa
chorób
wg wykazu wg wykazu
Razem
zawodowych
z 2002 r. z 2009 r.
pylica azbestowa (oraz
3.5 6 57 63
pozostałe pylice krzemianowe)
choroba opłucnej lub osierdzia
4.1 wywołana pyłem azbestu: - 24 24
rozległe zgrubienia opłucnej
choroby opłucnej lub osierdzia
wywołane pyłem azbestu:
4.2 - 5 5
rozległe blaszki opłucnej lub
osierdzia
17.1 rak płuca, rak oskrzela - 25 25
międzybłoniak opłucnej albo
17.2 4 22 26
otrzewnej
Razem: 143
56
V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest
Podstawowe uregulowania prawne w aspekcie zagrożeń związanych
z azbestem
Regulacje prawne dotyczące ochrony przed azbestem obejmują wiele różnej rangi
aktów prawnych. Podstawowe unormowania regulujące kwestie azbestu zawarte
są w ustawie z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających
azbest (Dz.U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 ze. zm.) oraz w aktach wykonawczych do tej ustawy.
Podstawowe obowiązki wykonawcy prac polegających na bezpiecznym użytkowaniu
i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy
podczas usuwania ww. wyrobów są głównie ujęte w dwóch aktach prawa, wydanych
na podstawie ww. ustawy, tj:
w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia
2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania
i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. Nr 71, poz. 649 z póz
n. zm.),
w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 paz
dziernika 2005 r.
w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu
i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie
bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz.U. Nr 216, poz. 1824).
W sprawach nieuregulowanych w sposób szczególny w powyższych aktach prawnych
do wykonywania pracy z azbestem zastosowanie mają wszystkie przepisy z obszaru bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia, zawarte w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
oraz w rozporządzeniach wykonawczych do tej ustawy. Należą do nich w szczególności:
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004r. w sprawie
substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych
o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz.U.
z 2004 r. Nr 80, poz. 2771 z póz
n.zm.),
rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r.
w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń
lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U.
z 1996 r. Nr 69, poz.332 z póz
n. zm.);
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie
badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy
57
V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest
(Dz.U. Nr 81, poz. 716 z póz
n. zm.) od dnia 3 marca 2011 r.
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań
i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy
(Dz.U. Nr 33 poz. 166);
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada
2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 217, poz. 1833 z póz
n.
zm.)
Ponadto należy dodać, iż aktem prawnym uzupełniającym analizowaną materię jest
wydane na podstawie ustawy Kodeks pracy  rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 26 września 1997 roku w sprawach ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
(tj. Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z póz
n zm.).
Podsumowanie
Stosunkowo mała liczba kontroli przeprowadzonych podczas prac powodujących
kontakt z azbestem w porównaniu do liczby firm zajmujących się usuwaniem,
zabezpieczaniem, transportem wyrobów zawierających azbest wynika przede wszystkim
z braku wpływu informacji o przeprowadzaniu takich prac do organów Państwowej
Inspekcji Sanitarnej. Zmiana przepisów prawa w tym zakresie nastąpiła od sierpnia 2010
roku. Obecnie obowiązujące przepisy nakładają obowiązek powiadamiania organów
Państwowej Inspekcji Sanitarnej o terminie i miejscu przeprowadzania prac
rozbiórkowych elementów zawierających azbest - ż 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra
Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobów
i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest
(Dz.U. z 2010 r. Nr 162, poz. 1089).
Podczas przeprowadzanych kontroli pracodawcy byli informowani o obowiązku
zapewnienia wyposażenia pracowników w sprzęt specjalistyczny i środki ochrony
indywidualnej oraz zorganizowania zaplecza sanitarno-socjalnego w przypadku
przystąpienia do prac rozbiórkowych. Ponadto informowano pracodawców o konieczności
przedstawienia właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu
corocznie, w terminie do 15 stycznia, informacji o substancjach, preparatach lub procesach
technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym z tytułu wykonywania prac
związanych z usuwaniem materiałów zawierających azbest.
58
VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.
VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny
narażenia zawodowego pracowników wykonujących
prace związane z narażeniem na hałas i drgania
mechaniczne w 2010 r.
Realizując wytyczne dotyczące kontroli warunków pracy i oceny narażenia
zawodowego pracowników wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania
mechaniczne, pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili w 2010 r.
kontrole w zakładach w zakresie higieny pracy.
A
ącznie w 2010 r. skontrolowano 14 202 zakłady, w których wykonywane
były prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne. Ogółem
przeprowadzono 17 854 kontrole, w tym 4 721 kontroli sprawdzających w zakresie
przestrzegania przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia
2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem
na hałas lub drgania mechaniczne (Dz.U. z 2005 r. Nr 157, poz. 1318).
Polskie normy higieniczne odnoszące się do środowiska pracy, rozróżniają
3 kategorie hałasu w zależności od zakresu częstotliwości:
hałas infradz
więkowy,
hałas słyszalny,
hałas ultradz
więkowy.
W potocznym rozumieniu za hałas uważa się drgania akustyczne z zakresu
słyszalnego (50  10000 Hz). Ze względu na ochronę słuchu rozporządzenie Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie najwyższych
dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy
(Dz.U. z 2002 r. Nr 217, poz. 1833 z póz
n. zm.) ustala najwyższe dopuszczalne wartości
dla hałasu:
poziom ekspozycji na hałas odniesiony w odniesieniu do 8 godzinnego dobowego
lub przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy nie może przekraczać 85 dB,
maksymalny poziom dz
więku A nie może przekraczać 115 dB,
szczytowy poziom dz
więku C nie może przekraczać 135 dB.
Czynnikiem fizycznym stanowiącym istotne zagrożenie zdrowotne w środowisku
pracy jest hałas, którego z
ródłem są maszyny, urządzenia i procesy technologiczne.
59
VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.
Do najbardziej hałaśliwych maszyn, urządzeń i narzędzi w przemyśle należą:
młotki, przecinaki, młoty mechaniczne, piły tarczowe do cięcia metalu, prasy i gilotyny,
kompresory, silniki spalinowe, krosna, przędzarki, przewijarki, młyny kulowe itd.
Narażenie na hałas i drgania mechaniczne
W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2010 r. przez pracowników powiatowych
i wojewódzkich stacji sanitarno  epidemiologicznych w 7 254 zakładach stwierdzono
przekroczenie progów działania dla wielkości charakteryzujących hałas i drgania
mechaniczne w środowisku pracy. Kontrole sprawdzające wykazały przekroczenie progów
działania w 863 zakładach.
Liczba pracowników, dla których stwierdzono przekroczenie progów działania
kształtowała się następująco:
205 134 pracowników w przekroczeniu progu działania hałasu dla poziomu
ekspozycji na hałas odniesionego do 8  godzinnego dobowego wymiaru czasu
pracy lub tygodnia pracy,
629 pracowników w przekroczeniu progu działania hałasu dla szczytowego
poziomu dz
więku C  135 dB.
Przekroczenia, o których mowa powyżej dotyczyły głównie stanowisk pracy typu:
ślusarz  spawacz, obróbka metali (cięcie blach stalowych, skrawanie), obsługa: krosien,
maszyn tartacznych i stolarskich, pras, zgrzewarek, urządzeń oczyszczania ścieków,
węzłów betoniarskich, kierowca ciągników rolniczych oraz szlifierz.
W większości zakładów pracy, w sytuacji przekroczenia wartości progów działań
pracodawcy podejmowali czynności mające na celu zmniejszenie ryzyka zawodowego
(6 340 zakładów).
Do działań najczęściej podejmowanych przez pracodawców należały:
rozwiązania techniczne:
automatyzacja procesów pracy lub zmiana technologii,
wymiana zużytego parku maszynowego na nowy (w tym modernizacja),
projektowanie miejsc pracy i rozmieszczenie stanowisk pracy w sposób
umożliwiający izolację od z
ródeł hałasu,
instalacje kabin dz
więkoszczelnych,
wyciszenie urządzeń poprzez stosowanie układów tłumiących lub izolujących
hałas.
60
VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.
rozwiązania organizacyjne:
skrócenie czasu ekspozycji pracowników poprzez zastosowanie rotacji i przerw
w pracy,
systematyczne dokonywanie przeglądów technicznych i konserwacji maszyn oraz
urządzeń.
powszechnie podejmowane działania:
zastosowanie środków ochrony indywidualnej (odpowiednio dobranych
ochronników słuchu),
monitorowanie poziomu narażenia poprzez wykonywanie pomiarów środowiska
pracy,
wydzielenie i oznakowanie stref ponadnormatywnego hałasu,
objęcie pracowników eksponowanych na hałas badaniami lekarskim (audiometria
słuchu).
W skontrolowanych zakładach pracy przekroczenie progów działania
charakteryzujących drgania mechaniczne w postaci drgań miejscowych stwierdzono
na stanowiskach pracy, na których zatrudniono 7 936 pracowników, drgań mechanicznych
w postaci drgań ogólnych 8 505 pracowników.
Przekroczenie progów działania drgań mechanicznych o działaniu miejscowym
dotyczyło stanowisk pracy operatorów (sprężarek, młotów pneumatycznych, formierek).
W przypadku drgań mechanicznych o działaniu ogólnym przekroczenie progów działania
dotyczyło stanowisk: kierowcy samochodów ciężarowych, operatora (głównie koparko 
ładowarek, wózków widłowych, spycharek).
W 455 zakładach podjęto działania mające na celu zmniejszenie ryzyka
zawodowego wynikającego z narażenia na drgania mechaniczne o działaniu ogólnym
i miejscowym:
systematyczna naprawa sprzętu lub wymiana na nowy (stosowanie sprężynowych
amortyzatorów rękojeści),
środki ochrony indywidualnej - rękawice antywibracyjne ograniczające
przenoszenie drgań,
ograniczenie czasu i poziomu ekspozycji poprzez właściwą organizację pracy,
w szczególności stosowanie skróconego czasu pracy lub rotacji pracowników,
zastosowanie nowych ergonomicznych rozwiązań w obszarze i na stanowiskach
pracy  siedziska antywibracyjne.
61
VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.
W zakresie przekroczenia progów działania zarówno hałasu jak i drgań o działaniu
ogólnym i miejscowym w 684 zakładach pracodawcy podejmowali działania mające
na celu ograniczenie ryzyka zawodowego.
Pomiary na stanowiskach pracy
Jak wynika z materiału pokontrolnego w większości skontrolowanych w 2010 r.
obiektów pracodawcy przestrzegali obowiązku dokonywania pomiarów środowiskowych
z określoną częstotliwością. Brak aktualnych wyników badań w zakresie pomiarów hałasu
stwierdzono w 3 387 zakładach, drgań mechanicznych w 727 zakładach, jednocześnie
hałasu i drgań mechanicznych w 944 zakładach.
W 669 zakładach pracy, pomimo występowania na stanowiskach pracy przekroczeń
NDN hałasu pracodawcy nie wprowadzili w życie programu działań organizacyjno 
technicznych zmierzających do ograniczenia narażenia. W przypadku przekroczenia NDN
hałasu sytuacja taka miała miejsce w 104 zakładach, progu działania drgań w 104
zakładach pracy, hałasu i drgań mechanicznych w 135 kontrolowanych zakładach.
Ocena ryzyka zawodowego
Kontrole przeprowadzone przez pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej
wykazały, że w przeważającej większości zakładów pracy został spełniony obowiązek
dokonania oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas i drgania
mechaniczne o działaniu ogólnym i miejscowym. Brak spełnienia wymogu w zakresie
hałasu dotyczył 901 zakładów, 136 zakładów w odniesieniu do drgań mechanicznych
oraz 305 zakładów w zakresie jednoczesnego działania hałasu i drgań mechanicznych.
W 1 117 zakładach pracy ocena ryzyka nie zawierała wszystkich elementów
wymaganych zgodnie z ż 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia
2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem
na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. z 2005 r. Nr 157, poz. 1318).
Do najczęściej pomijanych elementów w ocenie ryzyka zawodowego związanego
z narażeniem pracowników na hałas i drgania mechaniczne należały:
poziom i rodzaj narażenia, włącznie z narażeniem na hałas impulsowy lub drgania
mechaniczne przerywane i powtarzające się wstrząsy,
czas trwania narażenia, w tym czas pracy w godzinach nadliczbowych oraz
obowiązujących u pracodawcy systemów i rozkładów czasu pracy,
62
VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.
wartości NDN oraz wartości progów działania dla hałasu oraz drgań
mechanicznych,
informacje uzyskane w wyniku profilaktycznych badań lekarskich pracowników,
skutki dla zdrowia i bezpieczeństwo pracowników, w tym należących do grup
szczególnego ryzyka,
dostępność środków ochrony indywidualnej przed hałasem lub drganiami
mechanicznymi o odpowiedniej charakterystyce tłumienia.
W kilku zakładach pracy ocena ryzyka zawodowego nie zawierała żadnego
z elementów wymienionych w ż 4 w/w rozporządzenia. Ocenę ryzyka wykonano
na poziomie podstawowym, uwzględniając jedynie informację o narażeniu na czynnik
fizyczny.
Postępowanie administracyjno  egzekucyjne
W przypadkach stwierdzonych podczas kontroli sanitarnych nieprawidłowości
wydawane były decyzje administracyjne. Wydano łącznie 5 866 decyzji
administracyjnych, zawierających 16 167 nakazów w tym dotyczących:
przeprowadzenia badań i pomiarów w środowisku pracy  5 544,
obniżenia natężeń czynników szkodliwych  1 181,
w zakresie oceny ryzyka zawodowego  2 139.
Spośród wydanych 5 866 decyzji administracyjnych w 2010 roku wykonano 2 766
decyzji (częściowo ujęto decyzje wydane w latach ubiegłych). Wydano łącznie 5 244
decyzje płatnicze oraz 411 upomnień. W 73 zakładach pracy wszczęto postępowanie
egzekucyjne. Nałożono 60 grzywien na sumę 70 786 zł oraz 10 mandatów karnych
na sumę 3 950 zł.
Tabela 19. Zestawienie liczbowe wyników kontroli z podziałem na województwa
liczba przeprowadzonych liczba decyzji
kontroli administracyjnych
wydanych
Lp. województwo
upomnień
wydanych
ogółem sprawdzających wykonanych
w 2010 r.
dolnośląskie
1. 1 172 466 450 194 34
63
VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.
kujawsko -pomorskie
2. 1 099 247 279 134 20
lubelskie
3. 1 749 364 426 220 31
lubuskie
4. 579 157 262 105 25
łódzkie
5. 1 271 203 240 122 17
małopolskie
6. 696 337 467 254 43
mazowieckie
7. 2 066 690 663 294 27
opolskie
8. 328 73 121 58 3
podkarpackie
9. 1 298 406 481 245 24
podlaskie
10 1 018 33 345 207 38
.
pomorskie
11 956 291 343 200 26
.
śląskie
12 1 516 524 694 221 9
.
13 świętokrzyskie 755 214 174 69 36
.
warmińsko -mazurskie
14 634 151 309 125 37
.
wielkopolskie
15 2 015 320 357 198 10
.
zachodniopomorskie
16 702 245 255 120 31
.
Razem: 17 854 4 721 5 866 2 766 411
64
VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.
Tabela 20. Zestawienie liczby pracowników w skontrolowanych zakładach,
w których stwierdzono przekroczenie progów działania
(z podziałem na województwa)
liczba pracowników pracujących
liczba pracowników pracujących
w przekroczeniach drgań
w przekroczeniach hałasu
mechanicznych
Lp.
województwo dla poziomu
ekspozycji na hałas w postaci
dla w postaci drgań
w odniesieniu do 8 drgań
szczytowego miejscowych
 godzinnego ogólnych dla
poziomu dla ekspozycji
dobowego wymiaru ekspozycji
dz
więku C dziennej A(8)
czasy lub tygodnia dziennej A(8)
pracy
dolnośląskie 21 681 0 1 260 2 517
1.
kujawsko -pomorskie 8 039 6 218 27
2.
lubelskie 8 593 0 221 143
3.
lubuskie 8 797 11 189 235
4.
łódzkie 12 067 0 157 227
5.
małopolskie 16 849 5 184 364
6.
mazowieckie 9 505 3 59 68
7.
opolskie 3 655 1 24 30
8.
podkarpackie 13 552 48 1 600 482
9.
podlaskie 7 631 12 272 925
10.
pomorskie 4 479 - 349 25
11.
65
VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.
46 715 127 2 068 3 267
12. śląskie
świętokrzyskie 7 890 - 129 59
13.
warmińsko -mazurskie 2 751 - 138 23
14.
15. wielkopolskie 28 258 408 793 26
16. zachodniopomorskie 4 672 8 275 87
Razem: 205 134 629 7 936 8 505
Podsumowanie
Z materiału pokontrolnego można wywnioskować, iż w większości
skontrolowanych obiektów sukcesywnie wdraża się rozwiązania odnośnie wymagań
prawnych w zakresie ochrony pracowników zawodowo narażonych na hałas i drgania
mechaniczne o charakterze ogólnym jak i miejscowym.
W skontrolowanych zakładach pracy podejmowane są działania profilaktyczne,
zmniejszające istniejące bądz
potencjalne zagrożenie, poprzez zastosowanie nowszych
technologii, np. wymianę parku maszynowego. Jednakże takie działania nie likwidują
w pełni skutków zdrowotnych związanych ze szkodliwym działaniem hałasu i drgań
mechanicznych.
Istnieją zakłady, które od lat mają problemy z obniżeniem poziomu dz
więku
występującego na stanowiskach pracy, gdyż zastosowanie metod technicznych jest bardzo
trudne, a czasami niemożliwe. W takich przypadkach ochronniki słuchu pozostają
głównym, bądz
też jedynym środkiem zabezpieczającym pracowników przed szkodliwym
działaniem hałasu.
W wyniku działań kontrolnych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy (tj. Dz.U. Nr 129 poz. 844 z póz
n. zm.) pracodawców, u których
stwierdzono poziom hałasu przekraczający obowiązujący normatyw higieniczny
66
VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.
zobowiązano do podjęcia działań mających na celu zmniejszenia ekspozycji na hałas m. in.
wyposażania pracowników w atestowane ochronniki słuchu dobrane do wielkości
charakteryzujących hałas oraz kontroli prawidłowości ich stosowania.
67
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami
chemicznymi oraz prekursorami narkotyków kat. 2 i 3
1. Wprowadzanie do obrotu substancji i preparatów
chemicznych
Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej podczas wykonywania czynności
kontrolnych w 2010 r. egzekwowały wymogi prawa określone w ustawie z dnia 11
stycznia 2001 roku o substancjach i preparatach chemicznych (tj. Dz. U. z 2009 r. Nr 152
poz. 1222) oraz w rozporządzeniu REACH.
Jednym z podstawowych elementów rozporządzenia REACH jest rejestracja
substancji, która zobowiązuje producentów i importerów substancji chemicznych
do dostarczenia odpowiedniego zestawu informacji na temat właściwości substancji
chemicznych w formie dossier rejestracyjnego do Europejskiej Agencji Chemikaliów
w Helsinkach (ECHA). Prawodawstwo Unii Europejskiej w zakresie zarządzania
chemikaliami oprócz rozporządzenia REACH przewidziało wprowadzenie nowego
Globalnego Zharmonizowanego Systemu Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów
(GHS), który został wdrożony Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania
substancji i mieszanin, zmieniającym i uchylającym dyrektywy 67/548/EWG
i 1999/45/WE oraz zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (CLP). System GHS
zawiera ujednolicone kryteria klasyfikacji substancji i mieszanin oraz zasady
informowania o zagrożeniach, zawierające wymogi dotyczące oznakowania i kart
charakterystyki. Rozporządzenie CLP weszło w życie 20 stycznia 2009 r., z tym, że Tytuły
II (Klasyfikacja), III (Oznakowanie) i IV (Pakowanie) stosuje się w odniesieniu do
substancji od dnia 1 grudnia 2010 r., a w odniesieniu do mieszanin od dnia 1 czerwca
2015 r.
Zgodnie z przepisami przejściowymi zawartymi w CLP do dnia 1 grudnia 2010 r.
substancje mogły być klasyfikowane, oznakowane i pakowane zgodnie z dyrektywą
67/548/EWG. Z kolei mieszaniny do dnia 1 czerwca 2015 r. mogą być klasyfikowane,
oznakowane i pakowane zgodnie z dyrektywą 1999/45/WE.
Natomiast zgodnie z rozporządzeniem Komisji (UE) Nr 453/2010 z dnia 20 maja
2010 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego
i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń
68
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
w zakresie chemikaliów (REACH) od dnia 1 grudnia 2010 r. zmienił się załącznik II
odnoszący się do wymagań dotyczących sporządzania karty charakterystyki.
Państwowa Inspekcja Sanitarna w 2010 r. ewidencją obejmowała 8 686
podmiotów wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne (w 2009 r. -
7 413, w 2008 r.  6 500). W porównaniu do poprzedniego roku sprawozdawczego
odnotowano wzrost o 1 273 podmioty wprowadzające do obrotu chemikalia (17 %),
a do 2008 r. o 2 186 podmiotów (33 %). Część podmiotów ujętych w zestawieniu, jako
wprowadzający do obrotu substancje i preparaty chemiczne, poza produkcją, zajmowała
się także dystrybucją oraz importem. W 13 województwach ich liczba znacznie
się zwiększyła. Jedynie w województwach: dolnośląskim, lubelskim i łódzkim
odnotowano niewielki spadek ogólnej liczby podmiotów wprowadzających.
W porównaniu do ubiegłego roku sprawozdawczego największy wzrost liczby podmiotów
odpowiedzialnych za ich wprowadzanie zarejestrowano w województwach: małopolskim
(o 327 podmiotów), podlaskim (o 195 podmiotów) i wielkopolskim (o 134 podmioty).
10000
7939
8000
6100
6000
4000
1262
622
2000
125
178
0
producenci importerzy dystrybutorzy
2009 2010
Rycina 12. Zestawienie liczbowe producentów, dystrybutorów i importerów
substancji i preparatów chemicznych w ewidencji pionu higieny pracy
w latach 2009-2010
69
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
Tabela 21. Zestawienie liczbowe podmiotów wprowadzających (producentów,
dystrybutorów i importerów) do obrotu substancje i preparaty w latach 2009- 2010
wprowadzający
importerzy
do obrotu producenci dystrybutorzy
substancji
substancje substancji substancji
i preparatów
i preparaty i preparatów preparatów
chemicznych (spoza
Województwo
chemiczne chemicznych chemicznych
UE)
(ogółem)
2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r.
Dolnośląskie 559 543 86 20 9 5 516 518
kujawsko-pomorskie 436 518 87 61 7 4 371 453
Lubelskie 211 195 41 22 6 3 169 170
Lubuskie 196 254 13 15 4 3 194 236
A
ódzkie 472 439 100 19 18 17 362 403
Małopolskie 360 687 66 65 9 1 297 621
Mazowieckie 1 066 1 165 135 53 35 42 841 1 070
Opolskie 211 309 50 18 5 0 192 291
Podkarpackie 318 397 168 34 19 5 103 358
Podlaskie 291 486 13 1 2 2 264 483
Pomorskie 473 500 97 54 24 7 391 439
Śląskie 903 985 184 101 25 23 729 861
Świętokrzyskie 224 263 37 39 2 2 186 222
warmińsko-mazurskie 368 420 12 13 0 1 326 406
wielkopolskie 911 1 045 142 86 10 8 829 951
zachodniopomorskie 414 480 31 21 3 2 330 457
Razem: 7 413 8 686 1 262 622 178 125 6 100 7 939
Producenci
Z zestawień przekazanych przez poszczególne stacje sanitarno-epidemiologiczne
wynika, że w 2010 r. znaczna część podmiotów zrezygnowała z produkcji chemikaliów.
Produkcją substancji i preparatów chemicznych zajmowały się 622 podmioty (w 2009 r. 
1 262, w 2008 r.  1 001). Jedynie w trzech województwach odnotowano nieznaczny
70
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
wzrost liczby producentów: w świętokrzyskim i lubuskim o 2 podmioty oraz
w warmińsko-mazurskim o 1 podmiot. W pozostałych rejonach kraju liczba producentów
chemikaliów wyraz
nie spadła. W porównaniu do 2009 r. na terenie całego kraju liczba
producentów zmniejszyła się o 51 %. Największy spadek odnotowano w województwach:
podkarpackim (o 134 podmioty), śląskim (o 83 podmioty), mazowieckim (o 82 podmioty)
oraz łódzkim (o 81 podmiotów).
Importerzy
Importem substancji i preparatów niebezpiecznych spoza UE zajmowało się 125
podmiotów. W porównaniu z rokiem 2009 liczba importerów zmniejszyła się o 53
podmioty. Spadek odnotowano w dwunastu województwach. Natomiast wzrost liczby
importerów dotyczył jedynie dwóch województw: mazowieckiego i warmińsko-
mazurskiego. Analogicznie do ubiegłego roku sprawozdawczego najwięcej importerów
zarejestrowano w województwach: mazowieckim (42) i śląskim (23). W województwie
podlaskim i świętokrzyskim ich liczba w stosunku do roku 2009 nie uległa zmianie.
Jedynie w województwie opolskim nie zarejestrowano żadnego importera substancji
i preparatów chemicznych (w 2009 r. prowadziło działalność 5 importerów).
Dystrybutorzy
Dystrybucją chemikaliów zajmowało się w 2010 r.  7 939 podmiotów (91,4 %
ogółu wprowadzających substancje i preparaty chemiczne do obrotu). We wszystkich
województwach liczba dystrybutorów wykazała tendencję wzrostową. W porównaniu
do 2009 r. ich liczba zwiększyła się o 1 839 podmiotów gospodarczych. Analogicznie
do ubiegłego roku sprawozdawczego najwięcej dystrybutorów chemikaliów
zarejestrowano na obszarze województw:
mazowieckiego  1 070,
wielkopolskiego  951,
śląskiego  861.
Dystrybucją substancji i preparatów chemicznych zajmowały się głównie:
hurtownie budowlane,
hurtownie chemiczne,
sklepy o dużej powierzchni,
zakłady zajmujące się dystrybucją gazów technicznych,
71
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
stacje paliw.
Z zestawień przekazanych przez poszczególne stacje sanitarno-epidemiologiczne
wynika, że w 2010 r. - 410 podmiotów zobowiązanych było do rejestracji substancji
zgodnie z wymogami Rozporządzenia REACH, z czego najwięcej w województwach:
wielkopolskim (69), śląskim (60) i mazowieckim (49).
zachodniopomorskie 12
w ielkopolskie 69
w armińsko-mazurskie
3
św iętokrzyskie 22
śląskie 60
pomorskie
29
podlaskie 1
podkarpackie 19
opolskie 18
mazow ieckie
49
małopolskie 17
łódzkie 25
lubuskie
10
lubelskie 16
kujaw sko-pomorskie 41
dolnośląskie
19
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Rycina 13. Zestawienie wg województw liczby podmiotów zobowiązanych
do rejestracji substancji
W zakresie wprowadzania do obrotu substancji i preparatów chemicznych organy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadziły 6 444 kontrole sanitarne (w 2009 r. 
6 474). Tak jak w ubiegłym roku sprawozdawczym dominowało województwo
wielkopolskie (1 146). A
ącznie kontrolami objęto 5 146 obiektów zajmujących się obrotem
substancjami i preparatami chemicznymi (w 2009 r. - 5 076 obiektów).
72
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
Tabela 22. Liczba kontroli wg województw w zakresie wprowadzania do obrotu
substancji i preparatów chemicznych w latach 2008-2010
liczba kontroli przeprowadzonych w zakresie wprowadzania do
obrotu substancji
chemicznych i ich mieszanin
województwo
Lp.
2008 r. 2009 r. 2010 r.
1. dolnośląskie 472 555 401
2. kujawsko-pomorskie 255 261 309
3. lubelskie 140 230 202
4. lubuskie 146 122 163
5. łódzkie 327 298 334
6. małopolskie 536 368 449
7. mazowieckie 779 841 814
8. opolskie 156 191 256
9. podkarpackie 233 223 337
10. podlaskie 348 455 378
11. pomorskie 483 340 365
12. śląskie 486 555 540
13. świętokrzyskie 179 169 130
14. warmińsko-mazurskie 277 231 289
15. wielkopolskie 878 1 386 1 146
16. zachodniopomorskie 330 249 331
Razem: 6 025 6 474 6 444
73
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
641; 10%
181; 3%
producenci
importerzy
dystrybutorzy
5622; 87%
Rycina 14. Zestawienie liczbowe przeprowadzonych kontroli w zakresie
wprowadzania do obrotu substancji i preparatów chemicznych
Kontrole ukierunkowane były na ocenę przestrzegania przepisów ustawy z dnia
11 stycznia 2001 roku o substancjach i preparatach chemicznych (tj. Dz.U z 2009 r.
Nr 152 poz. 1222) w zakresie chemikaliów, w tym wymagań wprowadzonych
rozporządzeniem (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia
2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń
w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów,
zmieniającego dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG)
nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady
76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE.
W wyniku przeprowadzonych działań kontrolnych stwierdzono, że nieznaczna
część wprowadzających do obrotu chemikalia (60 podmiotów) nie dopełniła obowiązku
wynikającego z art. 23 ustawy o substancjach i preparatach chemicznych
i nie poinformowała Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych
o wprowadzeniu do obrotu na teren Rzeczypospolitej Polskiej preparatu niebezpiecznego
(najwięcej w województwie mazowieckim - 29 podmiotów). Natomiast 178
wprowadzających do obrotu chemikalia nie posiadało aktualnego spisu substancji
i preparatów chemicznych. W porównaniu do ubiegłego roku sprawozdawczego ich liczba
zmniejszyła się o 61 podmiotów. U 474 podmiotów wprowadzających do obrotu
74
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
chemikalia stwierdzono, że oznakowanie 1 219 produktów jest niezgodne
z obowiązującym prawem. Największa liczba produktów zakwestionowana została
w województwach: mazowieckim (541 produktów u 109 wprowadzających),
wielkopolskim (99 produktów u 75 wprowadzających) oraz łódzkim (98 produktów u 36
wprowadzających).
Tabela 23. Zestawienie liczbowe stwierdzonych uchybień
u wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne
w latach 2009-2010
Lp. uchybienia stwierdzane w czasie kontroli: 2009 r. 2010 r.
1. brak aktualnego spisu substancji i preparatów chemicznych 239 178
nie poinformowanie Inspektora do Spraw Substancji
2. 60 60
i Preparatów Chemicznych (zgodnie z art. 23 ustawy)
niezgodne z prawem oznakowanie substancji i preparatów
3. 373 474
chemicznych
4. brak karty charakterystyki 359 161
5. karty charakterystyki niezgodne z prawem 642 492
Tabela 24. Zestawienie liczbowe wprowadzających do obrotu substancje i preparaty
chemiczne, u których zakwestionowano opakowania produktów oraz karty
charakterystyki w latach 2009-2010
Liczba
wprowadzających produktów, wprowadzających produktów,
do obrotu, u dla których do obrotu, u dla których
których zakwestionowano których zakwestionowano
stwierdzono oznakowanie stwierdzono karty
niezgodne niezgodne charakterystyki
Województwo
z prawem z prawem karty
oznakowanie charakterystyki
substancji i
preparatów
niebezpiecznych
2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r.
75
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
dolnośląskie 41 33 82 57 29 19 82 47
kujawsko-pomorskie 9 10 29 25 22 22 29 61
lubelskie 23 19 32 24 22 11 32 11
lubuskie 11 21 19 42 5 20 19 44
łódzkie 29 36 86 98 29 44 86 121
małopolskie 24 18 34 28 29 27 34 63
mazowieckie 34 109 124 541 75 119 124 320
opolskie 9 24 27 35 11 18 27 25
podkarpackie 7 7 42 5 166 11 42 18
podlaskie 6 11 58 30 6 24 58 74
pomorskie 48 18 218 30 34 16 218 70
śląskie 42 42 111 86 69 42 111 108
świętokrzyskie 4 3 12 18 4 5 12 16
warmińsko-mazurskie 5 8 10 12 5 4 10 15
wielkopolskie 66 75 161 99 133 88 161 169
zachodniopomorskie 15 40 55 89 3 22 55 46
Razem: 373 474 1 100 1 219 642 492 1 100 1 208
Ponadto u 161 wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne
stwierdzono brak kart charakterystyk. Sytuacja miała miejsce na terenie całego kraju,
jednak w porównaniu do 2009 r. liczba ta zmniejszyła się o 198 podmiotów. Tak znaczny
spadek wynika z systematycznego informowania pracodawców podczas kontroli
o konieczności posiadania kart charakterystyki, coraz lepszej znajomości przepisów prawa
i wynikających z nich obowiązków. Najwięcej podmiotów wprowadzających chemikalia
do obrotu bez kart charakterystyk zarejestrowano w województwie wielkopolskim
(26 podmiotów). Natomiast u 492 wprowadzających (w 2009 r.  u 642) karty
charakterystyki były sporządzone niezgodnie z obowiązującymi przepisami. Sytuację taką
odnotowano we wszystkich województwach, z czego 119 podmiotów funkcjonowało
na terenie województwa mazowieckiego. Negatywie oceniono poprawność sporządzenia
1 208 kart charakterystyk (w 2009 r.  1 196 kart charakterystyk).
76
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
W ramach prowadzonych działań kontrolnych pracownicy pionu higieny pracy
kontynuowali informowanie kontrolowanych podmiotów o konieczności wdrożenia
do prowadzonej działalności przepisów rozporządzenia REACH, a także innych aktów
prawa zarówno polskich, jak i europejskich. Nieznajomość wymogów prawa u podmiotów
wprowadzających chemikalia do obrotu w znacznej części dotyczyła małych
dystrybutorów lub firm dopiero rozpoczynających działalność. Ponadto w niektórych
przypadkach nieprawidłowe karty charakterystyk dostarczane były polskim dystrybutorom
przez podmioty z krajów Unii Europejskiej.
Ponadto na wniosek Urzędów Celnych właściwi inspektorzy sanitarni wydawali
opinie w sprawach oznakowania importowanych niebezpiecznych substancji/preparatów
i wyrobów chemicznych.
2. Stosowanie substancji i preparatów chemicznych
w działalności zawodowej
Do podmiotów, które stosowały w działalności zawodowej substancje i preparaty
chemiczne należały głównie:
laboratoria przyzakładowe,
fermy trzody chlewnej, fermy drobiu, piekarnie, masarnie,
drukarnie,
producenci wyrobów gumowych,
odlewnie,
zakłady wyrobów z drewna,
stacje paliw,
myjnie,
warsztaty samochodowe.
Do najczęściej stosowanych substancji i preparatów chemicznych w nadzorowanych
zakładach należały:
preparaty chemii budowlanej,
kleje, farby, rozpuszczalniki,
oleje, smary, paliwa płynne,
detergenty.
77
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
Państwowa Inspekcja Sanitarna corocznie obejmuje ewidencją coraz to większą
liczbę stosujących w działalności zawodowej substancje i preparaty chemiczne.
W 2010 r. skontrolowanych zostało 16 351 obiektów stosujących w działalności
zawodowej chemikalia (w 2008 r.  15 580 obiektów, w 2009 r.  15 917 obiektów).
Najwięcej obiektów sprawdzono, analogicznie do ubiegłego roku sprawozdawczego,
w województwach:
wielkopolskim (2 785 obiektów),
mazowieckim (1 938 obiektów),
śląskim (1 414 obiektów).
Stwierdzane podczas kontroli uchybienia były eliminowane przez pracodawców
w trybie natychmiastowym lub na drodze postępowania administracyjnego. W 2010 r.
u 308 stosujących wykazano niezgodne z prawem oznakowanie substancji i preparatów
chemicznych, natomiast u 467 podmiotów karty charakterystyki nie spełniały wymogów
prawa. W przypadku 972 stosujących chemikalia stwierdzono brak kart charakterystyk
stosowanych substancji i preparatów chemicznych (w 2009 r.  u 1 098 stosujących).
Ogółem zakwestionowano 1 137 produktów z niewłaściwymi kartami charakterystyk.
W porównaniu do 2009 r. liczba powyższych produktów zmniejszyła się o 158. Ponadto
spośród wszystkich sprawdzanych produktów 696 posiadało nieprawidłowo oznakowane
opakowanie. Niewłaściwe oznakowanie: pojemników, zbiorników oraz rurociągów
służących do przechowywania substancji niebezpiecznych stwierdzono zaledwie u 243
podmiotów stosujących chemikalia.
Tabela 25. Zestawienie liczbowe stwierdzonych uchybień
u stosujących substancje i preparaty chemiczne w latach 2009-2010
Lp. uchybienia stwierdzane w czasie kontroli: 2009 r. 2010 r.
niezgodne z prawem oznakowanie stosowanych substancji 354 308
1.
i preparatów chemicznych
brak kart charakterystyk stosowanych substancji 1 098 972
2.
i preparatów niebezpiecznych
niezgodne z prawem karty charakterystyk stosowanych 572 467
3.
substancji
i preparatów niebezpiecznych
liczba produktów, dla których zakwestionowano karty 1 295 1 137
4.
charakterystyk
78
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
693 696
5. liczba produktów, dla których zakwestionowano oznakowanie
liczba produktów, dla których zakwestionowano oznakowanie 354 243
6.
pojemników, zbiorników, niezabudowanych rurociągów
Większość stwierdzanych uchybień u stosujących substancje i preparaty
chemiczne wykazała tendencję spadkową. Jednakże pomimo poprawy w tym zakresie
nadal na terenie całego kraju stwierdzano różnego rodzaju nieprawidłowości dotyczące
najczęściej kart charakterystyki i oznakowania opakowań. Ponadto wiele podmiotów
nie posiadało aktualnego spisu stosowanych substancji i preparatów niebezpiecznych.
Przyczyną powtarzających się corocznie uchybień w zakresie chemikaliów była głównie
nieznajomość obowiązującego prawa a także niewłaściwy przepływ informacji w łańcuchu
dostaw. W wyniku podjętych działań niebezpieczne produkty zagrażające konsumentom
wycofywano ze sprzedaży i zwracano do dostawców.
Grupa używających w działalności zawodowej substancje i preparaty chemiczne
stanowiła znaczny odsetek ogółu zewidencjonowanych zakładów. Zaledwie część
sprawdzonych w 2010 r. podmiotów objęta była kontrolami w roku ubiegłym. Z tego
względu stwierdzane uchybienia odnoszą się częściowo do innych podmiotów.
30000
24002
ogólna liczba kontroli
25000
20000
liczba kontroli podczas
których stwierdzono
15000
naruszenie prawa
liczba wystawionych
10000
3544
decyzji
2555
5000
0
Rycina 15. Zestawienie liczbowe kontroli i wydanych decyzji z zakresu chemii
79
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
A
ącznie w zakresie chemikaliów organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
przeprowadziły 24 047 kontroli (w 2009 r. 24 182 kontrole). W wyniku 3 544 kontroli
stwierdzono naruszenie przepisów prawa dotyczących substancji i preparatów
chemicznych. W stosunku do podmiotów, u których w wyniku działań kontrolnych
stwierdzono nieprawidłowości, zostały podjęte działania mające na celu ich usunięcie.
Część podmiotów uchybienia usuwała przed wydaniem decyzji administracyjnej. Wydano
2 555 decyzji administracyjnych zawierających 4 253 nakazy (odpowiednio w 2009 r. 
3 319 decyzji z 4 692 nakazami).
zachodniopomorskie 222
w ielkopolskie 345
w armińsko-mazurskie 232
św iętokrzyskie 69
śląskie 720
pomorskie
267
podlaskie
132
podkarpackie
220
opolskie 63
mazow ieckie 469
małopolskie 367
łódzkie 133
lubuskie 223
lubelskie
253
kujaw sko-pomorskie
222
dolnośląskie
317
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Rycina 16. Liczba nakazów wydana w zakresie substancji i preparatów
chemicznych w 2010 r. wg województw
W związku z rażącymi uchybieniami w ww. zakresie państwowi powiatowi
inspektorzy sanitarni wystawili 31 mandatów, o 26 więcej niż w ubiegłym roku
sprawozdawczym.
80
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
3. Nadzór nad prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3
Na podstawie art. 44 pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu
narkomanii (Dz.U. Nr 179, poz. 1485 z póz
n. zm.) nadzór nad prekursorami kategorii
2 i 3 sprawuje państwowy powiatowy inspektor sanitarny właściwy ze względu
na siedzibę wytwórcy, importera lub innego podmiotu wprowadzającego do obrotu.
W bieżącym roku sprawozdawczym kontrola realizacji obowiązków wynikających
z ustawy oraz rozporządzeń WE przeprowadzona została przez pracowników pionu
higieny pracy w 616 obiektach (w 2009 r. w 621).
Państwowa Inspekcja Sanitarna w 2010 r. ewidencją obejmowała 201 podmiotów
wprowadzających prekursory kategorii 2; 853 podmioty wprowadzające do obrotu
prekursory kategorii 3; 16 eksporterów oraz 3 523 stosujących prekursory narkotykowe
w działalności zawodowej. W porównaniu do ubiegłego roku sprawozdawczego liczba
wprowadzających prekursory kategorii 2 zwiększyła się o 30 podmiotów, prekursory
kategorii 3 o 50 podmiotów, natomiast eksporterów o 10 podmiotów. Największa liczba
wprowadzających do obrotu prekursory kategorii 2 i kategorii 3 miała siedzibę
w województwach: śląskim (27 wprowadzających prekursory kategorii 2 oraz 100
wprowadzających prekursory kategorii 3) oraz małopolskim (26 wprowadzających
prekursory kategorii 2 oraz 67 kategorii 3). Eksportem prekursorów do krajów trzecich
zajmowało się ogółem w 2010 r. 16 podmiotów, z czego 9 z terenu województwa
pomorskiego, 4 z województwa mazowieckiego i po 1 z województw: dolnośląskiego,
lubelskiego i śląskiego.
O pozwolenia na wywóz prekursorów do krajów trzecich podmioty zwracały
się do Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 75 przypadkach. Tak, jak w poprzednich latach
najwięcej pozwoleń (58) wydanych zostało w województwie lubelskim. Pozwolenia
na wywóz prekursorów do krajów trzecich wystawiono jeszcze w 4 województwach:
pomorskim (9 pozwoleń), mazowieckim (5 pozwoleń), dolnośląskim (2 pozwolenia)
oraz śląskim (1 pozwolenie). Wzrost liczby wydawanych pozwoleń na wywóz
prekursorów do krajów trzecich obserwowany jest od 2008 r.. W porównaniu do roku
ubiegłego odsetek wydanych w tym zakresie pozwoleń wzrósł o 74,4 %.
81
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
Tabela 26. Liczba wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków kategorii
2 i 3, liczba eksporterów (do krajów trzecich) prekursorów narkotyków kategorii 2 i 3
w latach 2007-2010
Lp. liczba: 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r.
1. wprowadzających prekursory kat.2 166 211 171 201
2. wprowadzających prekursory kat.3 716 816 803 853
3. eksporterów do krajów trzecich 10 9 6 16
wydanych zezwoleń przez PPIS na wywóz
4. 45 39 43 75
prekursorów do krajów trzecich
wydanych decyzji w zakresie wprowadzania
5. 12 24 16 16
do obrotu prekursorów kategorii 3
1%
19%
wprowadzających do obrotu
prekursory kat.2
wprowadzających do obrotu
prekursory kat.3
eksporterzy prekursorów kat.2 i
3 (do krajów trzecich)
80%
Rycina 17. Struktura wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków
kategorii 2, kategorii 3 i eksporterów
82
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
Tabela 27. Liczba wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków kategorii 2,
kategorii 3, liczba eksporterów (do krajów trzecich) wg województw w latach 2009-
2010
Liczba
wprowadzających wprowadzających
Województwo
Eksporterów
prekursory kat. 2 prekursory kat. 3
2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r.
dolnośląskie 9 9 48 53 1 1
kujawsko-pomorskie 13 15 41 61 0 0
lubelskie 7 8 19 25 1 1
lubuskie 10 8 33 39 0 0
łódzkie 8 10 40 48 0 0
małopolskie 12 26 67 67 0 0
mazowieckie 17 16 60 67 3 4
opolskie 7 4 40 29 0 0
podkarpackie 5 10 39 40 0 0
podlaskie 7 6 77 81 0 0
pomorskie 8 12 66 76 0 9
śląskie 27 27 107 100 1 1
świętokrzyskie 4 4 15 17 0 0
warmińsko-mazurskie 12 13 39 33 0 0
wielkopolskie 18 20 57 51 0 0
zachodniopomorskie 7 13 55 66 0 0
Razem: 171 201 803 853 6 16
Podmioty zajmujące się obrotem prekursorami narkotyków najczęściej
wprowadzały do obrotu następujące prekursory kategorii 3:
aceton (do czyszczenia narzędzi),
83
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
kwas siarkowy (do procesów galwanicznych, do obniżenia pH w nieckach
basenowych, do uzdatniania wody, do oczyszczania ścieków, w przemyśle
spożywczym  produkcji gorzelnianej, do analiz chemicznych),
kwas solny (do trawienia stali, uzdatniania wody, analiz chemicznych),
toluen i metyloetyloketon (do produkcji farb, lakierów i rozpuszczalników),
oraz prekursory kategorii 2:
nadmanganian potasu,
bezwodnik octowy.
Były to głównie hurtownie: chemiczne, materiałów budowlanych oraz odczynników.
W ramach nadzoru nad prekursorami kategorii 2 i 3 pracownicy pionu higieny
pracy przeprowadzili łącznie 2 230 kontroli (w 2008 r.-1 939 kontroli, w 2009 r. - 1 647
kontroli). W większości województw w porównaniu do poprzedniego roku
sprawozdawczego zwiększyła się liczba działań kontrolnych dotyczących prekursorów
narkotykowych, jedynie w województwie świętokrzyskim ilość kontroli corocznie ulega
zmniejszeniu.
Tabela 28. Liczba przeprowadzonych kontroli w zakresie prekursorów narkotyków
wg województw
liczba przeprowadzonych kontroli
Lp.
województwo
u wprowadzających do
u stosujących
obrotu
1.
dolnośląskie 28 49
2.
kujawsko-pomorskie 16 138
3.
lubelskie 16 113
4.
lubuskie 29 49
5.
łódzkie 24 163
6.
małopolskie 43 91
7.
mazowieckie 40 168
8.
opolskie 15 38
9.
podkarpackie 20 109
10.
podlaskie 77 138
11.
pomorskie 37 106
12.
śląskie 47 47
84
VII. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków
kat. 2 i 3
13.
świętokrzyskie 18 62
14.
warmińsko-mazurskie 30 162
15.
wielkopolskie 40 196
16.
zachodniopomorskie 57 77
Razem: 537 1 706
Pracownicy pionu higieny pracy sprawdzali głównie prawidłowość klasyfikacji
oraz zgodność oznakowania wprowadzanych produktów z obowiązującymi przepisami
prawa. W wyniku przeprowadzonych kontroli w części województw nie odnotowano
żadnych nieprawidłowości dotyczących prekursorów.
Na terenie całego kraju podmioty wprowadzające do obrotu prekursory
nie uchylały się od obowiązku zgłaszania państwowym powiatowym inspektorom
sanitarnym danych osobowych funkcjonariusza odpowiedzialnego za handel
sklasyfikowanymi substancjami. Podobnie, jak w ubiegłych latach nie odnotowano
problemów w przekazywaniu właściwym terenowo państwowym powiatowym
inspektorom sanitarnym informacji o ilościach sklasyfikowanych prekursorów kategorii 2.
Dzięki regularnym kontrolom Państwowej Inspekcji Sanitarnej i informowaniu
pracodawców o ich obowiązkach, liczba stwierdzanych nieprawidłowości w zakresie
prekursorów narkotykowych ulega corocznie stopniowemu zmniejszeniu. Organ I instancji
w 2010 r. wydał 16 decyzji administracyjnych, zawierających 18 nakazów (odpowiednio
w 2008 r. - 24 decyzje zawierające 84 nakazy, w 2009 r. - 16 decyzji i odpowiednio 42
nakazy). Decyzje wydane zostały w województwach: warmińsko-mazurskim (6 decyzji),
zachodniopomorskim (3 decyzje), podkarpackim (2 decyzje) oraz w opolskim, pomorskim,
śląskim, świętokrzyskim i wielkopolskim (po 1 decyzji).
85
VIII. Nadzór nad produktami biobójczymi
VIII. Nadzór nad produktami biobójczymi
Ustawa z dnia 13 września 2002 r. o produktach biobójczych (Dz. U. z 2007 r.
Nr 39, poz. 252), będąca implementacją Dyrektywy 98/8/WE, określiła m. in. warunki
wprowadzania do obrotu i stosowania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produktów
biobójczych. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 17 stycznia 2003 r.
w sprawie kategorii i grup produktów biobójczych według ich przeznaczenia (Dz.U.
z 2003 r. Nr 16, poz. 150) do produktów biobójczych zalicza się produkty zaklasyfikowane
do odpowiednich grup, podzielonych na cztery kategorie:
kategoria I - produkty dezynfekujące i produkty biobójcze o ogólnym
zastosowaniu,
kategoria II - produkty konserwujące,
kategoria III - produkty biobójcze do zwalczania szkodników,
kategoria IV - inne produkty biobójcze.
W ramach nadzoru nad produktami biobójczymi kontrole przeprowadzono
zarówno w siedzibach podmiotów wprowadzających te produkty do obrotu, jak
i stosujących je w działalności zawodowej. Kontrolami objęto podmioty odpowiedzialne
za uzyskanie pozwolenia na obrót produktem biobójczym oraz dystrybutorów zajmujących
się sprzedażą hurtową i detaliczną substancji i preparatów chemicznych, materiałów
budowlanych, artykułów spożywczych i przemysłowych, środków ochrony roślin
oraz artykułów do produkcji rolnej. U stosujących w działalności zawodowej kontrole
przeprowadzano między innymi w zakładach opieki zdrowotnej, na krytych pływalniach,
u producentów żywności, producentów paszy i karmy dla zwierząt, w zakładach
fryzjerskich, w zakładach zajmujących się ubojem trzody chlewnej i przerobem mięsa
trzody, u hodowców drobiu. Produkty biobójcze stosowane były do dezynfekcji
i utrzymywania czystości pomieszczeń oraz urządzeń.
Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 13 września 2002 r. o produktach
biobójczych (tj. Dz.U. z 2007 r. Nr 39, poz. 252) przez wprowadzanie do obrotu produktu
biobójczego rozumie się jego dostarczanie na terytorium kraju, a także przechowywanie
bądz
składowanie produktu biobójczego po jego dostarczeniu. W 2010 r. pod nadzorem
Państwowej Inspekcji Sanitarnej znalazło się łącznie 5 120 podmiotów odpowiedzialnych
za wprowadzanie do obrotu produktu biobójczego (w 2009 r.  2 650 podmiotów).
W porównaniu z ubiegłym rokiem sprawozdawczym ilość podmiotów zwiększyła
86
VIII. Nadzór nad produktami biobójczymi
się o 2 470 (93,2 %). Liczba ta znacząco wzrosła w 15 województwach, jedynie
w województwie lubelskim zmniejszyła się o 7 podmiotów.
Największa liczba podmiotów wprowadzających do obrotu produkty biobójcze
była w województwach: mazowieckim (638), wielkopolskim (506) oraz małopolskim
(495).
Tabela 29. Liczba podmiotów wg województw odpowiedzialnych za wprowadzenie
do obrotu produktu biobójczego
liczba podmiotów odpowiedzialnych
województwo
Lp.
za wprowadzenie produktu biobójczego
2009 r. 2010 r.
1. dolnośląskie 152 354
2. kujawsko-pomorskie 130 223
3. lubelskie 212 205
4. lubuskie 94 168
5. łódzkie 197 234
6. małopolskie 240 495
7. mazowieckie 179 638
8. opolskie 138 210
9. podkarpackie 68 175
10. podlaskie 188 260
11. pomorskie 128 242
12. śląskie 309 428
13. świętokrzyskie 139 256
14. warmińsko-mazurskie 260 346
15. wielkopolskie 348 506
16. zachodniopomorskie 295 380
Razem: 3 077 5 120
87
VIII. Nadzór nad produktami biobójczymi
W 2010 r. w ramach nadzoru nad produktami biobójczymi przeprowadzono 4 233
kontrole w zakresie wprowadzania do obrotu produktów biobójczych oraz 3 171 kontroli
w zakresie stosowania produktów biobójczych. Naruszenie przepisów prawa stwierdzono
w wyniku 637 kontroli. Największą liczbę kontroli, podczas których zauważono
nieprawidłowości odnotowano w województwach: mazowieckim i opolskim (po 70
kontroli), śląskim (61 kontroli) oraz dolnośląskim i małopolskim (po 58 kontroli).
Tabela 30. Zestawienie wg województw liczby przeprowadzonych kontroli w zakresie
produktów biobójczych
liczba przeprowadzonych kontroli
w zakresie w zakresie
Lp. województwo
wprowadzania do stosowania
obrotu produktów produktów
biobójczych biobójczych
1. dolnośląskie 301 178
2. kujawsko-pomorskie 209 224
3. lubelskie 209 308
4. lubuskie 112 75
5. łódzkie 231 200
6. małopolskie 370 77
7. mazowieckie 533 376
8. opolskie 207 105
9. podkarpackie 119 122
10. podlaskie 232 344
11. pomorskie 240 98
12. śląskie 339 227
13. świętokrzyskie 251 98
88
VIII. Nadzór nad produktami biobójczymi
14. warmińsko-mazurskie 216 302
15. wielkopolskie 410 315
16. zachodniopomorskie 254 122
Razem: 4 233 3 171
Zakres przeprowadzonych działań inspekcyjnych obejmował przede wszystkim
sprawdzanie pozwoleń na obrót oraz kontrolę składu produktów biobójczych pod kątem
zawartości substancji czynnych. Stwierdzono, że 209 podmiotów wprowadzało
do obrotu produkty biobójcze bez wymaganego pozwolenia na obrót (w 2009 r.  294
podmioty). Najwięcej podmiotów wprowadzających do obrotu produkty biobójcze bez
wymaganego pozwolenia odnotowano w województwach: opolskim (29 podmiotów),
śląskim (20 podmiotów) oraz mazowieckim (19 podmiotów). Podobnie, jak w ubiegłym
roku stwierdzano, że produkty zawierały w składzie niedozwolone substancje czynne.
Nieprawidłowość stwierdzono w przypadku 172 podmiotów. Najczęściej kwestionowane
produkty biobójcze zawierały: metomyl, chloropiryfos, s-bioaletrynę i aletrynę.
Tabela 31. Zestawienie liczbowe podmiotów wprowadzających do obrotu produkty
biobójcze bez pozwolenia oraz produktów bez pozwolenia wg województw
Liczba
wprowadzających do produktów
obrotu produkty biobójczych bez
Lp.
województwo
biobójcze bez pozwolenia
pozwolenia
2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r.
dolnośląskie 6 18 15 50
1.
kujawsko-pomorskie 5 12 363 25
2.
lubelskie 54 13 114 100
3.
lubuskie 13 9 33 15
4.
łódzkie 20 9 41 50
5.
małopolskie 16 12 23 22
6.
mazowieckie 36 19 116 39
7.
opolskie 0 29 0 125
8.
89
VIII. Nadzór nad produktami biobójczymi
podkarpackie 2 1 3 4
9.
podlaskie 30 11 57 38
10.
pomorskie 16 7 54 123
11.
śląskie 25 20 71 47
12.
świętokrzyskie 17 15 27 57
13.
warmińsko-mazurskie 16 10 38 27
14.
wielkopolskie 24 14 158 18
15.
zachodniopomorskie 14 10 32 27
16.
Razem: 294 209 1 145 767
W stosunku do roku ubiegłego znacząco spadła liczba podmiotów (o 85
podmiotów), które nie dopełniły wymaganej prawem rejestracji produktów biobójczych.
Jest to niewątpliwie efekt ubiegłorocznych działań kontrolnych. W rezultacie w 2010 r.
organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej zakwestionowały 767 produktów bez pozwolenia
na obrót, o 378 produktów mniej niż w 2009 r..
Podczas kontroli sprawdzano także oznakowanie produktów biobójczych.
Kontrole wykazały, że w 2010 r. - 168 podmiotów wprowadzało produkty biobójcze
w niewłaściwie oznakowanych opakowaniach, z czego najwięcej w województwach:
wielkopolskim (21), mazowieckim (19) i śląskim (18). Nieprawidłowości w oznakowaniu
polegały głównie na braku wykazania stężeń substancji czynnych, numeru pozwolenia,
niezbędnego czasu wentylacji pomieszczeń po użyciu produktu oraz zaleceń dotyczących
stosowania. Do najczęściej stwierdzanych uchybień z zakresu produktów biobójczych
można zaliczyć:
brak pozwolenia na wprowadzanie do obrotu,
stosowanie substancji czynnych, które nie mogą wchodzić w skład
produktów biobójczych,
brak lub nieprawidłowe karty charakterystyk produktów biobójczych,
brak zapoznania pracowników z kartą charakterystyki produktu biobójczego,
niewłaściwe przechowywanie,
oznakowanie opakowań produktów biobójczych nie spełniające wymagań
określonych przepisami, zwłaszcza wymagań dodatkowych dla produktów
biobójczych.
90
VIII. Nadzór nad produktami biobójczymi
W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami w zakresie produktów
biobójczych wydano 370 decyzji administracyjnych zawierających 498 nakazów
(odpowiednio w 2009 r. - 273 decyzje zawierające 660 nakazów). Najwięcej decyzji
dotyczyło wprowadzania do obrotu produktów biobójczych bez wymaganego pozwolenia
(193) oraz wprowadzania produktów biobójczych w niewłaściwie oznakowanych
opakowaniach (91).
zachodniopomorskie 13
w ielkopolskie 25
w armińsko-mazurskie 21
św iętokrzyskie 16
śląskie 43
pomorskie 30
podlaskie 30
podkarpackie 12
opolskie 109
mazow ieckie 39
małopolskie 42
łódzkie 7
lubuskie 32
lubelskie
36
kujaw sko-pomorskie 20
dolnośląskie 23
0 20 40 60 80 100 120
Rycina 18. Liczba nakazów wydana w zakresie produktów biobójczych
w 2010 r. wg województw
W związku z uchybieniami dotyczącymi wprowadzania produktów biobójczych
w 7 województwach na pracodawców nałożono łącznie 21 mandatów karnych (w 2009 r. 
1 mandat).
91
IX. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej
IX. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej
W 2010 r. pion higieny pracy ewidencją obejmował 5 121 zakładów ochrony
zdrowia (w 2007 r.  3 711, w 2008 r.- 4 341, w 2009 r. - 4 356). Liczba placówek opieki
zdrowotnej objętych ewidencją od kilku lat wykazuje tendencję wzrostową.
W porównaniu do 2009 r. zwiększyła się o 765 podmiotów (17,6 %). Jedynie w dwóch
województwach zanotowano ich spadek (dotyczy województw: lubuskiego
i zachodniopomorskiego). Analogicznie do ubiegłego roku sprawozdawczego najwięcej
placówek zlokalizowanych było w województwie śląskim (696 placówek). W porównaniu
do roku 2009 wyraz
nie większą liczbę zakładów ochrony zdrowia odnotowano
w ewidencji województwa małopolskiego (wzrost o 454 zakłady).
Pracownicy pionu higieny pracy skontrolowali 1 776 placówek opieki zdrowotnej
(34,7 % ogółu), przeprowadzając w nich 2 336 kontroli (w 2008 r.  2 783,
w 2009 r. - 2 423). Liczba działań inspekcyjnych w ośrodkach służby zdrowia od kilku lat
wykazuje tendencję spadkową, co spowodowane jest szerokim zakresem kontroli oraz
koniecznością egzekwowania w ww. placówkach znacznej liczby przepisów prawa.
Kontrole były najczęściej przeprowadzane w trybie kompleksowym wspólnie
z pionem higieny komunalnej i epidemiologii. Miało to wpływ na znaczne wydłużenie
czasu kontroli oraz tym samym na liczbę sprawdzonych obiektów w danym roku. Ogółem
w skontrolowanych zakładach zatrudnionych było 290 937 pracowników.
W zewidencjonowanych placówkach w narażeniu na leki cytostatyczne pracowało
3 220 osób (1,1% zatrudnionych w skontrolowanych placówkach). W 2010 r. ze 186
zewidencjonowanych zakładów opieki zdrowotnej stosujących leki cytostatyczne
kontrolami objęto 116 placówek (w 2009 r. - 160).
Tabela 32. Zestawienie liczbowe placówek opieki zdrowia skontrolowanych
w 2010 r. wg województw
liczba zakładów stosujących
liczba zakładów opieki zdrowia
liczba
cytostatyki
zatrudnionych w
Województwo
skontrolowanych
w
zakładach
w ewidencji skontrolowanych Skontrolowanych
ewidencji
dolnośląskie 192 52 9 037 18 3
kujawsko-pomorskie 327 107 16 771 10 7
lubelskie 174 140 11 920 11 5
92
IX. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej
lubuskie 52 28 7 966 3 2
łódzkie 331 148 26 302 11 7
małopolskie 689 118 28 319 15 14
mazowieckie 538 175 36 508 19 14
opolskie 120 46 6 662 3 0
podkarpackie 166 122 21 967 7 6
podlaskie 473 124 14 489 9 9
pomorskie 555 240 17 604 13 7
śląskie 696 182 36 232 29 12
świętokrzyskie 224 97 10 347 2 0
warmińsko-mazurskie 222 38 7 126 10 6
wielkopolskie 190 82 28 744 19 19
zachodniopomorskie 172 77 10 943 7 5
Razem: 5 121 1 776 290 937 186 116
Ogółem największą liczbę zakładów opieki zdrowia skontrolowano
w województwach: pomorskim (240 placówek), śląskim (182 placówki), mazowieckim
(175 placówek) i łódzkim (148 placówek). Zakres przeprowadzonych kontroli obejmował:
narażenie pracowników na czynniki biologiczne w środowisku pracy,
narażenie na czynniki rakotwórcze występujące w środowisku pracy,
narażenie pracowników na gazy anestetyczne,
warunki pracy osób narażonych na leki cytostatyczne,
narażenie na niebezpieczne preparaty chemiczne, głównie preparaty
biobójcze stosowane do dezynfekcji,
spełnienie ogólnych wymagań higieniczno-sanitarnych.
W zakładach opieki zdrowia organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
przeprowadziły 2 336 kontroli sanitarnych, z czego najwięcej, tak jak w ubiegłym roku
93
IX. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej
sprawozdawczym, w województwach: pomorskim (287), mazowieckim (250) i śląskim
(245). W przypadku 481 kontroli stwierdzono uchybienia higieniczno-sanitarne (w 2009 r.
- 437). Najwięcej uchybień odnotowano w województwach: małopolskim (61),
podkarpackim (55) i śląskim (49). Kontrole przeprowadzone w 2010 r., podobnie jak
w latach ubiegłych, wykazały szereg nieprawidłowości w zakresie szkodliwych czynników
biologicznych w środowisku pracy, które polegały m.in. na braku:
systematycznych szkoleń obejmujących zagadnienia dotyczące
występowania szkodliwego czynnika biologicznego w środowisku pracy,
oceny ryzyka zawodowego z uwzględnieniem narażenia pracowników
na szkodliwe czynniki biologiczne,
procedur bezpiecznego postępowania ze szkodliwym czynnikiem
biologicznym,
rejestrów prac oraz rejestru pracowników narażonych na działanie
szkodliwych czynników biologicznych zaklasyfikowanych do 3 grupy
zagrożenia,
oznakowania znakiem ostrzegającym przed zagrożeniem biologicznym,
planu postępowania na wypadek awarii z udziałem szkodliwego czynnika
biologicznego zaklasyfikowanego do 3 grupy zagrożenia,
wyposażenia pracowników w odpowiednie środki ochrony indywidualnej
i przechowywania ich w oznakowanych miejscach.
Ponadto stwierdzono uchybienia w zakresie ogólnych wymogów higieniczno-
sanitarnych, które polegały głównie na złym stanie pomieszczeń i urządzeń higieniczno-
sanitarnych, braku szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz braku instrukcji
stanowiskowych. W nielicznych placówkach pracodawcy nadal nie zapewnili
wydzielonego miejsca do przygotowywania leków cytostatycznych i nie wyposażyli
pracowników w odpowiednio dobrane środki ochrony indywidualnej. Częstym
uchybieniem w kontrolowanych placówkach był brak zagwarantowania bezpiecznych
warunków spożywania posiłków i napojów w wydzielonych pomieszczeniach a także
środków higieny osobistej. W kilku obiektach brakowało orzeczeń o braku
przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku pracy.
W zakładach opieki zdrowia, w których istniało narażenie na czynniki
rakotwórcze stwierdzone uchybienia dotyczyły głównie braku lub niewłaściwego
prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania
94
IX. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej
w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami o działaniu
rakotwórczym lub mutagennym oraz na braku lub niewłaściwie prowadzonym rejestrze
pracowników narażonych na działanie substancji, preparatów, czynników lub procesów
technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.
Ponadto zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r.
w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu
rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 280 poz. 2771
z póz
n. zm.) pracodawcy nie przekazywali właściwym wojewódzkim inspektorom
sanitarnym oraz właściwym okręgowym inspektorom pracy informacji o substancjach,
preparatach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym
lub mutagennym według obowiązującego wzoru. Pracownicy pionu higieny pracy zwracali
także uwagę na wyniki badań i pomiarów wykonane na stanowiskach pracy.
Spośród czynników rakotwórczych występujących w zakładach ochrony zdrowia
największe narażenie stanowiło promieniowanie jonizujące, którego z
ródłem były izotopy
i urządzenia: aparaty RTG, tomografy i mammografy. Pracodawcy zapewniali
pracownikom zatrudnionym w pracowniach RTG rękawice i fartuchy z gumy ołowiowej
oraz okulary ze szkła ołowiowego, a także wyposażali ich w dozymetry rejestrujące
natężenie promieniowania.
W czasie przeprowadzonych kontroli zwracano również uwagę na stosowane
w działalności zawodowej substancje i preparaty niebezpieczne z grupy środków
dezynfekujących, myjących i odczynników do analiz. Sprawdzano karty charakterystyk,
spisy stosowanych chemikaliów a także ich etykiety i miejsca przechowywania
chemikaliów. Ponadto pracownicy piony higieny pracy zalecali umieszczanie informacji
zawartych w kartach charakterystyki w instrukcjach dotyczących prac związanych
ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych.
W zakresie stosowania chemikaliów uchybienia dotyczyły głównie: braku spisu
stosowanych substancji i preparatów niebezpiecznych oraz braku kart charakterystyk
dla stosowanych chemikaliów, niezapoznania pracowników stosujących niebezpieczne
substancje i preparaty chemiczne z ich kartami charakterystyk, nieprawidłowych etykiet,
braku instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących postępowania z materiałami
niebezpiecznymi. W części obiektów chemikalia były przechowywane
w nieoznakowanych i niezabezpieczonych miejscach.
Wyniki przeprowadzonych kontroli wykazały, że stan techniczny szpitali był
bardzo zróżnicowany. Wiele nadzorowanych placówek w Polsce wymaga kompleksowych
95
IX. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej
remontów, z uwagi na nieodpowiednie i często niezgodne z obowiązującym prawem
warunki pracy. Pomimo trudnej sytuacji finansowej część zakładów opieki zdrowotnej
została zmodernizowana i dostosowana do standardów unijnych. Wyremontowano
pomieszczenia pracy, ponadto wiele ośrodków wyposażono w nowy sprzęt.
2500
2423
2336
2000
1500
2009
2010
1000
500
504
481
437
379
0
liczba kontroli liczba uchybień liczba decyzji
Rycina 19. Porównanie liczby przeprowadzonych kontroli, stwierdzonych
uchybień oraz wydanych decyzji dotyczących zakładów opieki zdrowia
w latach 2009-2010
Szeroki zakres działań kontrolnych w placówkach służby zdrowia znalazł
odzwierciedlenie w liczbie wydanych decyzji administracyjnych. Pracownicy pionu
higieny pracy, pomimo nieznacznie mniejszej liczbie przeprowadzonych kontroli, wydali
o 125 decyzji więcej niż w ubiegłym roku sprawozdawczym.
W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami wydano 504 decyzje
administracyjne (w 2009 r.  379) w tym:
191 w zakresie czynników biologicznych (w 2009 r. - 124),
137 dotyczące chemikaliów (w 2009 r.- 84),
84 dotyczące przeprowadzenia badań i pomiarów czynników szkodliwych
dla zdrowia (w 2009 r. - 74).
96
IX. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej
Tabela 33. Zestawienie liczbowe dotyczące nadzoru nad cytostatykami w latach
2009-2010 wg województw
liczba
skontrolowanych
placówek
liczba narażonych
stosujących
cytostatyki
Województwo
ogółem w tym kobiet
2009 2010
2009 2010 2009 2010
dolnośląskie 7 3 336 27 282 27
kujawsko-pomorskie 8 7 189 183 159 158
lubelskie 17 5 61 55 60 54
lubuskie 3 2 106 59 94 44
łódzkie 12 7 199 172 177 169
małopolskie 11 14 324 229 271 206
mazowieckie 19 14 661 380 605 328
opolskie 3 0 58 0 51 0
podkarpackie 7 6 242 248 210 239
podlaskie 9 9 299 302 275 281
pomorskie 10 7 64 58 61 53
śląskie 22 12 482 487 451 438
świętokrzyskie 0 0 0 0 0 0
warmińsko-mazurskie 9 6 196 183 188 178
wielkopolskie 16 19 606 705 559 657
zachodniopomorskie 17 5 102 132 99 124
Razem: 160 116 3 925 3 220 3 542 2 956
W 2010 r. skontrolowano 116 zakładów ochrony zdrowia, w których stosowane
były leki cytostatyczne, o 44 placówki mniej niż w ubiegłym roku sprawozdawczym.
Spadek liczby kontroli odnotowano w 12 województwach, natomiast wzrost
zarejestrowano na obszarze województw: małopolskiego i wielkopolskiego. Na terenie
województw: opolskiego i świętokrzyskiego w 2010 r. nie skontrolowano ani jednej
placówki stosującej cytostatyki.
97
IX. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej
W 2010 r. w narażeniu na cytostatyki pracowało 3 220 pracowników, w tym
2 956 kobiet (odpowiednio w 2009 r. - 3 925 pracowników, w tym 3 542 kobiety).
Ze względu na fakt, że praca z lekami cytostatycznymi stanowi duże ryzyko zdrowotne dla
personelu medycznego, pion higieny pracy bardzo wnikliwie kontrolował warunki
bezpieczeństwa i higieny pracy w placówkach stosujących niniejsze leki. Cytostatyki
podawane były doustnie w postaci tabletek lub kapsułek oraz w postaci wlewów
dożylnych. Leki przygotowywano w wydzielonych pomieszczeniach wyposażonych
w wentylację mechaniczną zapewniającą wymaganą wymianę powietrza (okresowo
sprawdzano skuteczność wentylacji), oddzielonych od korytarzy przedsionkiem (śluzą).
Pracownicy wyposażeni zostali w środki ochrony indywidualnej: rękawiczki, fartuchy,
czepki, maski i okulary. Stosowana odzież ochronna była jednorazowego użytku.
Instrukcje dotyczące zasad bezpiecznej pracy z cytostatykami umieszczane były
w miejscach, w których leki przygotowywane są przed podaniem. Z powyższymi
instrukcjami zapoznani byli wszyscy pracownicy mający kontakt z cytostatykami.
W skontrolowanych placówkach wydzielono miejsca na środki ochrony indywidualnej
przeznaczone do zniszczenia i oczyszczenia, które były wyraz
nie oznakowane.
Choroby zawodowe u pracowników zakładów opieki zdrowotnej
Liczba stwierdzonych chorób zawodowych wśród pracowników zakładów opieki
zdrowotnej stanowi liczny odsetek ogółu stwierdzanych chorób o etiologii zawodowej.
Ze względu na bezpośredni kontakt z pacjentem oraz materiałem zakaz
nym personel
służby zdrowia stanowi grupę zawodową o zwiększonym ryzyku zachorowania
na wirusowe zapalenie wątroby typu B i C. Grupą, u której corocznie odnotowuje
się najwięcej przypadków zawodowych chorób zakaz
nych są pielęgniarki. Możliwość
zakażenia następuje najczęściej w wyniku kontaktu z krwią, płynami ustrojowymi
i tkankami zakażonych pacjentów. Ponadto na zachorowanie na WZW typu B i C narażeni
byli również: lekarze, lekarze stomatolodzy, sanitariusze i salowe, a także pracownicy
laboratoriów analitycznych. Pomimo stosowania odpowiednio dobranych środków
ochrony indywidualnej i przestrzegania zaleceń i procedur obowiązujących
w zakładach opieki zdrowotnej, u pracowników służby zdrowia stwierdzono: 26
przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu B oraz 71 przypadków wirusowego
zapalenia wątroby typu C.
98
IX. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej
120
100
93
80
71
WZW typu B
60
WZW typu C
40
29
26
20
0
2009 r. 2010 r.
Rycina 20. Zestawienie liczbowe stwierdzonych przypadków WZW typu B i C
u pracowników służby zdrowia w latach 2009-2010
Najwięcej przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu B i wirusowego
zapalenia wątroby typu C tak jak w ubiegłym okresie sprawozdawczym odnotowano
w województwach: małopolskim i mazowieckim.
Poza chorobami zakaz
nymi u personelu zakładów opieki zdrowotnej stwierdzono
także zachorowania na przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane
sposobem wykonywania pracy, choroby skóry, przewlekłe choroby układu ruchu
wywoływane sposobem wykonywania pracy.
99
X Szkodliwe czynniki biologiczne
X. Szkodliwe czynniki biologiczne
W większości nadzorowanych pod kątem występowania szkodliwych czynników
biologicznych zakładach, pracownicy mieli do czynienia z niezamierzonym
występowaniem tych czynników, dotyczyło to prac m.in. przy sortowaniu odpadów,
diagnozowaniu próbek zwierzęcych oraz próbek pochodzących od człowieka. Najczęściej
kontakt z czynnikami biologicznymi mają osoby, które bezpośrednio pracują z materiałami
pochodzenia naturalnego lub materiałami organicznymi (np. gleba, siano słoma itd.),
substancjami pochodzenia zwierzęcego (np. wełna), pyłem organicznym (np. mąka),
odpadami i ściekami, żywnością oraz krwią i płynami ustrojowymi.
Ewidencją pionu higieny pracy w 2010 r. objęto 26 462 zakłady pracy
(w 2008 r.  22 783, w 2009 r. - 23 672), w których na stanowiskach pracy występowały
szkodliwe czynniki biologiczne. Największy odsetek, podobnie jak w latach ubiegłych,
stanowiły zakłady produkcji artykułów spożywczych  26,2 % ogółu zakładów, następnie
zakłady opieki zdrowotnej  16,8 %. Ponadto duże narażenie stwierdzono także wśród
rolników  10,2 % ogólnej liczby zakładów, w których występowały czynniki
biologiczne), przy produkcji wyrobów z drewna oraz korka z wyłączeniem mebli  5,8 %
oraz w leśnictwie i przy pozyskiwaniu drewna  6,1 %.
Zgodnie z przyjętymi planami pracy w zakresie szkodliwych czynników
biologicznych Państwowa Inspekcja Sanitarna w 2010 r. realizowała zagadnienia
dotyczące:
sprawowania bieżącego nadzoru sanitarnego w zakładach pracy, w których
występowało narażenie na czynniki biologiczne,
realizacji zamierzenia dotyczącego zbierania informacji na temat oceny
narażenia zawodowego pracowników narażonych na działanie szkodliwych
czynników biologicznych w archiwach.
Zakres przeprowadzonych kontroli obejmował przestrzeganie przez pracodawców
wymogów przepisów dyrektywy 2000/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
18 września 2000 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym
z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy (Dz.U. WE L 262/21
z 17 paz
dziernika 2000 r.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia
2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia oraz ochrony zdrowia
100
X Szkodliwe czynniki biologiczne
pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. z 2005 r. Nr 81, poz. 716
z póz
n. zm.).
11 741
14 000
10 781
9 877
12 000
9 103
8 826
8 052
10 000
8 000
6 000
4 000
2 000
0
2008 r. 2009 r. 2010 r.
liczba kontroli liczba skontrolowanych obiektów
Rycina 21. Porównanie liczby przeprowadzonych kontroli oraz skontrolowanych
obiektów w zakresie czynników biologicznych w latach 2008-2010
W 2010 r. odnotowano wzrost zarówno ilości kontroli i skontrolowanych
obiektów. W porównaniu do 2009 roku nastąpił wzrost o 904 kontrole oraz wzrost liczby
skontrolowanych obiektów o 1 051. Wynika to głównie z objęcia nadzorem większej ilości
obiektów, w których występowały szkodliwe czynniki biologiczne.
Według danych Państwowej Inspekcji Sanitarnej w narażeniu na szkodliwe
czynniki biologiczne w 2010 r. zatrudnionych było ogółem 407 762 pracowników
(w 2008 r.- 538 021, w 2009 r.- 596 197). Część z nich była narażona na więcej niż jeden
czynnik szkodliwy. W porównaniu z ubiegłym rokiem sprawozdawczym, liczba
zatrudnionych w narażeniu na szkodliwe czynniki biologiczne w 2010 roku zmniejszyła
się o 188 435 pracowników. Spadek jest spowodowany zweryfikowaniem liczby osób
narażonych. W zakładach opieki zdrowotnej zmieniła się forma zatrudnienia, w związku
z czym pracownicy nie byli uwzględniani w zestawieniu. Ponadto pracodawcy
po przeprowadzonych przeglądach kart ocen ryzyka zawodowego dostosowali
je do obowiązujących wymagań i rzeczywistego narażenia na czynniki biologiczne.
Wśród kontrolowanych podmiotów najczęściej występowały czynniki biologiczne
zaliczone do grupy 2 i 3 zagrożenia.
Liczba pracowników w zależności od grupy zagrożenia przedstawiała się
następująco:
2 grupa narażenia  388 017,
101
X Szkodliwe czynniki biologiczne
3 grupa narażenia  213 466.
Państwowa Inspekcja Sanitarna w 2010 roku objęła kontrolami zakłady,
w których pracownicy mieli kontakt z materiałem zakaz
nym, a także miejsca, w których
występowały potwierdzone przypadki chorób wywołanych czynnikami biologicznymi
lub istniało realne ryzyko ich wystąpienia. Skontrolowano następujące typy zakładów
pracy:
gospodarstwa rolne, w tym fermy drobiu i trzody chlewnej, fermy rybne,
wytwórnie pasz,
zakłady prowadzące działalność usługową związaną z leśnictwem
i pozyskiwaniem drewna (nadleśnictwa, zakłady usług leśnych),
zakłady zajmujące się oczyszczaniem ścieków,
zakłady zajmujące się gospodarką odpadami (wywóz, składowanie, recykling
odpadów),
zakłady opieki zdrowotnej (laboratoria diagnostyczne, szpitale, sanatoria,
prosektoria),
zakłady produkujące żywność (piekarnie, ciastkarnie, produkcje makaronu,
młyny, cukrownie, spółdzielnie mleczarskie, rzez
nie, masarnie),
zakłady zajmujące się obróbką drewna (tartaki, zakłady stolarskie),
pralnie,
zakłady metalowe,
zakłady włókiennicze,
biblioteki,
zakłady energetyczne,
archiwa i muzea,
zakłady pogrzebowe,
przychodnie weterynaryjne.
Tabela 34. Działalność kontrolna wg województw w zakresie czynników
biologicznych w 2010 r.
liczba
wydanych
Lp. województwo
skontrolowanych wydanych decyzji
nakazów
kontroli
obiektów administracyjnych
w zakresie
czynników
102
X Szkodliwe czynniki biologiczne
biologicznych
w środowisku
pracy
dolnośląskie 369 464 97 141
1.
kujawsko-pomorskie 630 747 80 89
2.
lubelskie 939 1 108 110 131
3.
lubuskie 259 318 64 112
4.
łódzkie 548 608 49 49
5.
małopolskie 463 548 97 113
6.
mazowieckie 953 1 205 76 120
7.
opolskie 228 244 52 52
8.
podkarpackie 501 625 134 145
9.
podlaskie 671 686 89 81
10.
pomorskie 818 961 94 105
11.
śląskie 684 837 196 431
12.
świętokrzyskie 210 226 10 27
13.
warmińsko-mazurskie 636 768 94 110
14.
wielkopolskie 799 949 59 103
15.
zachodniopomorskie 395 487 90 90
16.
Razem: 9 103 10 781 1 391 1 899
Kontrolami objęto ogółem 9 103 obiekty (w 2008 r.  8 826 obiektów, w 2009 r.-
8 052 obiekty), z czego zdecydowanie największą ich liczbę odnotowano
w województwach: mazowieckim (953 zakłady), lubelskim (939 zakładów), pomorskim
(818 zakładów) oraz wielkopolskim (799 zakładów). Najczęściej kontrolowane były
zakłady produkcji artykułów spożywczych (2 646 kontroli w 2 234 zakładach), zakłady
opieki zdrowotnej (1 697 kontroli w 1 437 obiektach), gospodarstwa rolne (943 kontrole
w 791 obiektach), zakłady prowadzące działalność produkcyjną wyrobów z drewna
oraz korka (633 kontrole w 530 obiektach) oraz zakłady prowadzące działalność usługową
związaną z leśnictwem i pozyskiwaniem drewna (488 kontroli w 436 zakładach).
103
X Szkodliwe czynniki biologiczne
Tabela 35. Zestawienie zakładów o największej liczbie przeprowadzonych kontroli
w zakresie czynników biologicznych
liczba
zakład osób
ów narażonych
Lp.
branża
zakładów pracy
pracy na przeprowadzonych
skontrolowanych
w szkodliwie kontroli
w 2010 r.
ewiden czynniki
cji biologiczne
1. produkcja artykułów
6 950 2 234 55 956 2 646
spożywczych
2. ochrona zdrowia
4 454 1 437 183 273 1 697
i opieka społeczna
3. uprawy rolne, chów
i hodowla zwierząt,
łowiectwo, włączając 2 711 791 12 994 943
w to działalność
usługową
4. produkcja wyrobów
z drewna oraz korka, 1 545 530 7 298 633
z wyłączeniem mebli
5. leśnictwo i
pozyskiwanie 1 501 436 9 423 488
drewna
Na podstawie przeprowadzonych w 2010 r. kontroli i podjętych działań przez
Państwową Inspekcję Sanitarną można stwierdzić, że w większości skontrolowanych
zakładów wdrożono, bądz
też sukcesywnie wdraża się wymagania prawne w zakresie
ochrony pracowników zawodowo narażonych na czynniki biologiczne. Pracodawcy
stosowali wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie bądz
ograniczające jego stopień.
Pracowników wyposażano w odzież, obuwie ochronne i środki ochrony indywidualnej.
Ponadto w większości zakładach pracodawcy zapewnili bezpieczne warunki spożywania
posiłków i napojów w wydzielonych pomieszczeniach a także odpowiednie miejsca
do higienicznego przechowywania odzieży własnej i ochronnej. Pracownicy przeszli
104
X Szkodliwe czynniki biologiczne
wymagane szkolenia, w uzasadnionych przypadkach zostali uodpornieni dostępnymi
szczepionkami oraz posiadali aktualne orzeczenia lekarskie o braku przeciwwskazań
do wykonywania pracy na danym stanowisku.
W części skontrolowanych podmiotów pomimo tego, iż rozporządzenie Ministra
Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych
dla zdrowia oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki
obowiązuje od kilku lat, w dalszym ciągu stwierdzano, że pracodawcy nie przeprowadzili
oceny ryzyka zawodowego z uwzględnieniem występujących w zakładzie czynników
biologicznych, co w konsekwencji przełożyło się na skuteczność podejmowanych przez
nich działań profilaktycznych. Brak rzetelnej i dokładnej oceny ryzyka zawodowego
uwzględniającej wszystkie wymagane prawem kryteria wpływało na podejmowane
ograniczone działania zapobiegawcze. Sytuacja dotyczyła najczęściej zakładów dotychczas
niekontrolowanych w zakresie czynników biologicznych.
Do najczęściej stwierdzanych w trakcie kontroli uchybień można zaliczyć:
brak rejestru prac narażających pracowników na działanie szkodliwego
czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3 lub 4 zagrożenia,
brak rejestru pracowników pracujących w narażeniu na działanie
szkodliwego czynnika biologicznego, zakwalifikowanego do grupy 3 lub 4
zagrożenia,
brak uwzględnienia szkodliwych czynników biologicznych w ocenie ryzyka
zawodowego,
brak wykazu i klasyfikacji szkodliwych czynników biologicznych
występujących w środowisku pracy,
brak znaku ostrzegającego przed zagrożeniem biologicznym,
brak zapewnienia pracownikom środków do odkażania rąk w związku
z narażeniem na szkodliwy czynnik biologiczny,
brak procedur bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami
biologicznymi,
brak systematycznych szkoleń dla pracowników,
brak lub niewłaściwie przeprowadzoną ocenę ryzyka zawodowego
w związku z występowaniem szkodliwych czynników biologicznych (brak
klasyfikacji i wykazu szkodliwych czynników biologicznych, rodzaju stopnia
oraz czasu trwania narażenia na działanie czynnika biologicznego, informacji
105
X Szkodliwe czynniki biologiczne
dotyczącej potencjalnego działania czynnika alergizującego lub toksycznego,
informacji dotyczącej choroby, która ma związek z wykonywaną pracą).
Odsetek wybranych nieprawidłowości w zakresie szkodliwych czynników
biologicznych w skontrolowanych w 2010 r. zakładach pracy przedstawiał się następująco:
brak oceny ryzyka zawodowego dot. czynników biologicznych 12 %,
brak rejestru prac narażających pracowników na działanie czynnika
biologicznego zakwalifikowanego do gr. 3 lub 4 zagrożenia 4,1 %,
brak rejestru pracowników pracujących w narażeniu na działanie
szkodliwego czynnika biologiczne zakwalifikowanego do grupy
3 lub 4 zagrożenia 4 %,
brak wymaganych szkoleń pracowników 3,3 %,
brak procedur i instrukcji 2,9 %.
Podobnie jak w latach ubiegłych, najczęściej stwierdzane uchybienia dotyczyły
braku oceny ryzyka zawodowego  1 094 przypadki. Zdecydowanie najwięcej
nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono, tak jak i w 2009 r. w województwie
warmińsko-mazurskim (w 158 kontrolowanych podmiotach). Znacznie mniejszy odsetek
stanowiły uchybienia dotyczące braku rejestru prac oraz rejestru pracowników narażonych
na działanie szkodliwego czynnika biologicznego z 3 i 4 grupy zagrożenia oraz braku
szkoleń oraz procedur i instrukcji.
268
brak oceny ryzyka
zawodowego
297
brak rejestru prac
1094
brak rejestru
pracowników
brak szkoleń
368
brak procedur i instrukcji
371
106
X Szkodliwe czynniki biologiczne
Rycina 22. Zestawienie liczbowe najczęściej stwierdzanych uchybień dotyczących
szkodliwych czynników biologicznych
W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami wydanych zostało 1 391
decyzji administracyjnych zawierających 1 899 nakazów. Liczba wydawanych decyzji
oraz nakazów utrzymała się na poziomie roku 2009, co oznacza, że sytuacja
w zakładach, w których występowało narażenie na czynnik biologicznych nie uległa
pogorszeniu. Zauważalna w stosunku do 2008 r. znaczna poprawa w zakresie
przestrzegania przez pracodawców wymogów dotyczących czynników biologicznych
ma odzwierciedlenie w znacznie niższej liczbie wydanych decyzji oraz nakazów zarówno
w roku 2009, jak i 2010 oraz w mniejszej zapadalności na choroby zawodowe związane
z ekspozycją zawodową na szkodliwy czynnik biologiczny.
5 000
3 981
4 000
3 000
2 470
1 890 1 899
2 000
1 391
1 304
1 000
0
2008 r. 2009 r. 2010 r.
liczba wydanych decyzji liczba wydanych nakazów
Rycina 23. Zestawienie liczbowe wydanych decyzji administracyjnych
i nakazów w zakresie szkodliwych czynników biologicznych za okres 2008-2010 r.
Konsekwencją narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne były stwierdzane
przypadki zachorowań na choroby zawodowe związane z narażeniem na szkodliwe
czynniki biologiczne zaliczane do 2 i 3 grupy zagrożenia. W porównaniu do ubiegłego
roku sprawozdawczego ilość poszczególnych chorób zawodowych spowodowanych pracą
w narażeniu na czynniki biologiczne uległa zmniejszeniu. W 2010 r. rozpoznano m.in.
564 przypadki boreliozy,
50 przypadków gruz
licy,
107
X Szkodliwe czynniki biologiczne
2 brucelozy,
71 zachorowań na wzw typu C,
26 zachorowań na wzw typu B.
108
XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.
XI. Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy
i oceny narażenia zawodowego pracowników narażonych
na działanie szkodliwych czynników biologicznych
w archiwach w roku 2010 r.
Realizując plan pracy w 2010 roku organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej pionu
higieny pracy przeprowadziły 1 016 kontroli w zakresie warunków pracy i wypełniania
przez pracodawców obowiązków wynikających z oceny ryzyka zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych
w archiwach. Przeprowadzone kontrole dotyczyły głównie przestrzegania przepisów
rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych
czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia
pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z póz
n. zm.).
Kontrole obejmowały ocenę warunków pracy i narażenia zawodowego pracowników
zatrudnionych na stanowisku archiwisty ze szczególnym uwzględnieniem narażenia
na szkodliwe czynniki biologiczne.
Skontrolowano łącznie 898 zakładów, które posiadały własne archiwa
lub składnice akt, dokumentów lub książek. Kontrolowane były archiwa dokumentacji
papierowej i pergaminowej, archiwa taśm filmowych, biblioteki techniczne, archiwa map,
sądowe i ksiąg wieczystych, archiwa dokumentacji medycznej, klisz rtg, zdjęć,
mikrofilmów, książek, plakatów, muzea, magazyny archeologiczne, numizmatyczne
oraz zbiory sztuki dawnej.
Ze względu na wiek przechowywanych dokumentów oraz warunki, w jakich były
przechowywane, we wszystkich skontrolowanych obiektach występowało zagrożenie
szkodliwymi czynnikami biologicznymi zaliczonymi do 2 grupy zagrożenia. Najczęściej
występującymi czynnikami biologicznymi w pomieszczeniach archiwów były: bakterie
np. Bacillus spp., Streptomyces spp., Brevibacterium linens, Cytophaga allerginae,
Nocardia, grzyby np. Aspergillus fumigatus, Aspergillus niger, Candida albicans,
Penicillium oraz inne czynniki biologiczne występujące w środowisku pracy archiwisty:
rdza z
dz
błowa, roztocza kurzu, lotne związki organiczne (aldehydy, alkohole, ketony),
polimery glukozy stanowiące składnik ściany komórkowej grzybów i niektórych bakterii.
Nieprawidłowości stwierdzono w 300 skontrolowanych zakładach, które
dotyczyły m.in. braku:
109
XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.
uwzględnienia w przeprowadzonej ocenie ryzyka zawodowego narażenia
na szkodliwe czynniki biologiczne  w 162 zakładach,
uwzględnienia w przeprowadzonej ocenie ryzyka zawodowego informacji
określonych w ż 5 ust.1 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie
szkodliwych czynników biologicznych  w 160 zakładach,
zapewnienia odpowiednich szkoleń dla pracowników mających kontakt
ze szkodliwym czynnikiem biologicznym  w 153 zakładach;
oznakowania stanowisk pracy znakiem ostrzegającym przed zagrożeniem
biologicznym  145 stanowisk pracy;
zapewnienia właściwego stanu higienicznego pomieszczeń i urządzeń
higieniczno-sanitarnych  w 74 zakładach;
procedur/instrukcji bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami
biologicznymi  w 65 zakładach;
przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego  w 51 zakładach;
zapewnienia pracownikom niezbędnych środków ochrony zbiorowej  w 32
zakładach;
zapewnienia pracownikom środków ochrony indywidualnej  w 24 zakładach;
aktualnych badań lekarskich  w 11 zakładach.
W 74 podmiotach stwierdzono nieodpowiedni stan higieniczny pomieszczeń
i urządzeń higieniczno-sanitarnych (zawilgocone i zagrzybione miejsca na suficie
i ścianach, ze złuszczającą i odpadającą farbą wraz z tynkiem). Ponadto
w pomieszczeniach archiwalnych znajdujących się w starych budynkach stwierdzano brak
wentylacji. Pomieszczenia, w których wykonywane były prace z dokumentacją
archiwizowaną były wyposażone w meble z miękką tapicerką, pokrytą tkaniną, podłogi
wyłożone były wykładzinami dywanowymi. Takie wyposażenie powodowało absorpcję
kurzu, będącego doskonałym siedliskiem dla grzybów pleśniowych i roztoczy.
W 43 zakładach przeprowadzono badania na obecność szkodliwego czynnika
biologicznego. W większości przypadków (35) badania były przeprowadzone z inicjatywy
własnej pracodawcy dla potrzeb dokonania oceny ryzyka zawodowego lub w wyniku
nakazów wydanych w ramach prowadzonego nadzoru przez organy Państwowej Inspekcji
Sanitarnej i Państwowej Inspekcji Pracy.
110
XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.
Rycina 24. Graficzne przedstawienie najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości
w skontrolowanych archiwach.
W skontrolowanych zakładach pracy były także wykonywane pomiary hałasu
lub zapylenia na stanowiskach, na których wykonywane były prace archiwizacyjne.
Sporadycznie przeprowadzane były także pomiary stężeń substancji chemicznych
oraz pomiary oświetlenia na stanowisku archiwisty.
W przypadkach, w których stwierdzono naruszenie wymagań higieniczno-
sanitarnych, zostało wszczęte postępowanie administracyjne mające na celu
wyegzekwowanie od pracodawców wszystkich obowiązków wynikających z przepisów
w zakresie objętym kontrolą sanitarną. Wydano decyzje administracyjne, które
obejmowały w sumie 540 nakazów, dotyczących m. in.:
przeprowadzenia badań i pomiarów w środowisku pracy  32 nakazy,
substancji i preparatów chemicznych  17 nakazów,
oceny ryzyka zawodowego  141 nakazów.
111
XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.
W celu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości wydano 208 decyzji
administracyjnych, z czego 74 wykonano w terminie do 31 grudnia 2010 r. tj. do końca
roku objętego sprawozdawczością.
Rycina 25. Zestawienie działań kontrolnych w zakresie oceny ryzyka zawodowego
w zakładach w 2010 roku z podziałem na województwa
Prace związane z archiwizowaniem dokumentów, zbiorów mikrofilmów,
muzealnych, klisz, zdjęć oraz sztuki stanowią istotne zagrożenie dla zdrowia
pracowników. Występujące czynniki biologiczne są skutkiem nieodpowiednich warunków
w pomieszczeniach przeznaczonych na archiwa, w szczególności z brakiem wentylacji
i zapewnienia odpowiedniego poziomu wilgotności. W większości przypadków
dokumenty archiwalne przechowywane są na półkach (metalowych), często w pudłach
archiwizacyjnych.
W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono, iż na przestrzeni ostatnich
pięciu lat (2005  2010) została stwierdzona 1 choroba zawodowa u pracownika
wykonującego prace związane z archiwizowaniem dokumentacji (woj. podkarpackie, rok
112
XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.
stwierdzenia  2005) tj. poz. 6 - astma oskrzelowa w wykazie chorób zawodowych
stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r.
w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach
zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów
właściwych w tych sprawach (Dz.U. Nr 132, poz. 1115).
Czynnikami, które wywołały chorobę były: roztocza, grzyby o właściwościach
alergizujących i chorobotwórczych, zarodniki grzybów pleśniowych. Choroba zawodowa
została stwierdzona u pracownika zatrudnionego na stanowisku kreślarza, laboranta,
starszego referenta technicznego, starszego magazyniera.
Tabela 36. Zestawienie działań kontrolnych w archiwach w 2010 roku
z podziałem na województwa
liczba
skontrolowanych
województwo
skontrolowanych zakładów,
Lp.
wydanych decyzji
zakładów (archiwa) w których
administracyjnych
w 2010 r. stwierdzono
nieprawidłowości
1. dolnośląskie
51 20 14
2. kujawsko-pomorskie
92 42 9
3. lubelskie
38 16 13
4. lubuskie
32 5 4
5. łódzkie
44 14 15
6. małopolskie
53 17 15
7. mazowieckie
66 10 10
8. opolskie
70 28 26
9. podkarpackie
23 13 9
10. podlaskie
30 16 16
11. pomorskie
29 10 6
12. śląskie
93 27 27
13. świętokrzyskie
41 11 10
14. warmińsko-mazurskie
114 28 10
113
XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.
15. wielkopolskie
86 18 4
16. zachodniopomorskie
36 25 20
Razem: 898 300 208
Podsumowanie:
Z materiału pokontrolnego można wywnioskować, iż w większości
skontrolowanych obiektów materiały archiwalne przechowywane były prawidłowo.
Pracodawcy zapewnili pracownikom środki ochrony zbiorowej oraz środki ochrony
indywidualnej (fartuchy ochronne, rękawice, maseczki przeciwpyłowe). Udostępniano
również środki dezynfekcyjne. Stan techniczny i higieniczno-sanitarny pomieszczeń,
w których przechowywane są przedmioty archiwizowane oceniono, jako zadawalający.
Znaczna część pomieszczeń była ogrzewana, z zapewnionym prawidłowym oświetleniem.
W większości przypadków zainstalowano wentylację mechaniczną, prowadzono także
pomiar temperatury i wilgotności powietrza.
Należy stwierdzić, iż podjęte przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
działania przyczyniły się do poprawy warunków pracy pracowników wykonujących prace
związane z archiwizowaniem dokumentacji, a także spowodowały wzrost świadomości
pracodawców m.in. z zakresu zagrożeń zawodowych powodowanych narażeniem
na szkodliwe czynniki biologiczne. Do końca 2009 r. zostały wykonane 74 decyzje
administracyjne nałożone na pracodawców, co stanowi ok. 36 % wydanych decyzji
podczas kontroli zakładów, w których wykonywano prace archiwizacyjne. Realizacja
nałożonych nakazów wpłynęła na poprawę warunków pracy przede wszystkim w zakresie:
analizy czynników szkodliwych środowiska pracy i oceny ryzyka zawodowego
pracowników wykonujących prace archiwizacyjne,
warunków higieniczno-sanitarnych.
Kontrolom towarzyszyły również działania edukacyjne nt. potencjalnych skutków
zdrowotnych wynikających z narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne występujące
w środowisku przechowywania dokumentacji archiwalnej, mikrofilmów, zdjęć itp.
podczas wykonywania prac archiwizacyjnych.
114
XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami
XII. Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny
Pracy oraz innymi instytucjami
Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy
Od kilku lat współpraca organów sprawujących nadzór nad warunkami pracy
oparta jest na porozumieniach zawartych pomiędzy państwowymi wojewódzkimi
inspektorami sanitarnymi a okręgowymi inspektorami pracy.
Zasadniczym celem podejmowanej współpracy było skoordynowanie działań
w nadzorowanych zakładach i wykorzystanie informacji posiadanych przez obie inspekcje.
Współpraca przede wszystkim polegała na wymienianie doświadczeń z przeprowadzonych
kontroli oraz ocenie efektów realizacji obowiązków ujętych w decyzjach państwowych
inspektorów sanitarnych i nakazach okręgowych inspektorów pracy. Ponadto pracownicy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej wspólnie z przedstawicielami Państwowej Inspekcji
Pracy, Państwowej Straży Pożarnej oraz przedstawicielami Agencji Nieruchomości
Rolnych uczestniczyli w pracach komisji konkursowej  Bezpieczne Gospodarstwo Rolne
2010 . Komisja konkursowa przeprowadzała kontrole/wizytacje w wybranych
gospodarstwach rolnych. Obejmowały one zagadnienia z zakresu przestrzegania ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, oceny narażenia zawodowego pracowników
na szkodliwe czynniki biologiczne, oceny sporządzonego i udokumentowanego ryzyka
zawodowego, wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej, realizacji
szkoleń pracowników w zakresie narażenia na czynniki biologiczne, oceny realizacji
wymogów w zakresie bezpieczeństwa przeciwpożarowego, bezpieczeństwa stosowania
środków ochrony roślin, wyposażenia technicznego, poczynionych w gospodarstwach
inwestycji, utrzymania ogólnego porządku na terenie gospodarstwa oraz efektywności
gospodarowania. Zwracano również uwagę na dostępność kart charakterystyk środków
ochrony roślin. W części wizytowanych gospodarstw pozostawiano wykazy środków
ochrony roślin sklasyfikowanych, jako bardzo toksyczne i toksyczne oraz płyty CD z
materiałami informacyjnymi Państwowej Inspekcji Pracy na temat:  Zagrożenia w
rolnictwie  chemia ,  Zagrożenia w rolnictwie  bezpieczna zagroda ,  Zagrożenia w
rolnictwie  drewno opałowe . W części województw w związku z przekazanymi przez
Państwową Inspekcją Pracy informacjami o nieprawidłowym oznakowaniu opakowań
produktów biobójczych podejmowano działania kontrolne w ww. zakresie. Ponadto
pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przekazywali do Państwowej Inspekcji Pracy
115
XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami
zgłoszenia dotyczące nieprawidłowości w zatrudnieniu pracowników, wykorzystywaniu
urlopów wypoczynkowych oraz wypłacaniu wynagrodzeń.
Państwowa Inspekcja Sanitarna w 2010 r. brała aktywny udział w pracach
Komisji ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie, stanowiącym organ
konsultacyjno-doradczy Państwowej Inspekcji Pracy. Wspólnie ustalano kierunki
profilaktyki w rolnictwie, działalność szkoleniową i doradztwo w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy. W ramach realizowanej współpracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna
udostępniała Państwowej Inspekcji Pracy informacje dotyczące analizy stwierdzonych
chorób zawodowych. Zgodnie z przepisami rozporządzania Ministra Zdrowia z dnia
1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych
chorób (Dz.U. Nr 132 poz. 1121 z 2002 r.) właściwi inspektorzy sanitarni przesyłali
do Państwowej Inspekcji Pracy decyzje o stwierdzeniu lub braku podstaw do stwierdzenia
choroby zawodowej.
Ponadto podczas przeprowadzania rutynowych kontroli zakładów pracy
sprawdzano wykonalność decyzji wystawionych przez Państwową Inspekcję Pracy.
W sporadycznych przypadkach informowano o stwierdzonych uchybieniach. Wymieniano
dane dotyczące zakładów, które dokonały zgłoszeń rozpoczęcia działalności gospodarczej.
Na prośbę Państwowej Inspekcji Pracy udostępniono wykazy podmiotów branży meblowej
oraz produkcji wyrobów poliestrowych, które miały zostać objęte programem
prewencyjnym przez Państwową Inspekcję Pracy.
W ramach podpisanych porozumień organizowano i uczestniczono w szkoleniach
i seminariach mających na celu podnoszenie kwalifikacji zawodowych.
Współpraca ze Służbą Medycyny Pracy
Współpraca Państwowej Inspekcji Sanitarnej z wojewódzkimi ośrodkami
medycyny pracy obejmowała także nadzór nad zakładami pracy. Wzajemnie informowano
się o zagrożeniach zdrowia występujących na stanowiskach pracy i przedstawiano wnioski
zmierzające do ograniczenia lub likwidacji zagrożeń.
Ponadto pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w związku z podejrzeniem
chorób zawodowych przeprowadzali oceny narażenia zawodowego na wniosek
wojewódzkich ośrodków medycyny pracy. Natomiast jednostki orzecznicze I stopnia
na wniosek państwowych powiatowych/granicznych inspektorów sanitarnych
lub państwowych wojewódzkich inspektorów sanitarnych dokonywały uzupełnienia
116
XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami
uzasadnień orzeczeń lekarskich, które były podstawą wydania decyzji o stwierdzeniu
lub braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej. Zgodnie z przepisami
rozporządzania Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu
dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz.U. Nr 132 poz. 1121
z 2002 r.) Państwowa Inspekcja Sanitarna przesyłała do wojewódzkich ośrodków
medycyny pracy decyzje o stwierdzeniu lub braku podstaw do stwierdzenia choroby
zawodowej. Ponadto do służby medycyny pracy były przekazywane wyroki
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wydawane w przedmiocie choroby zawodowej.
Państwowa Inspekcja Sanitarna wspólnie z wojewódzkimi ośrodkami medycyny
pracy prowadziła szkolenia dla lekarzy i pielęgniarek służby medycyny pracy. W ramach
zebrań naukowo-szkoleniowych Polskiego Towarzystwa Medycyny Pracy przedstawiano
ocenę warunków pracy oraz epidemiologię chorób zawodowych, omawiano zagadnienia
dotyczące nadzoru nad substancjami i preparatami chemicznymi w środowisku pracy
oraz promocji zdrowia w zakładach pracy.
W części stacji sanitarno-epidemiologicznych lekarze specjalizujący
się w dziedzinie medycyny pracy odbywali staże kierunkowe. Uczestniczyli we wspólnych
kontrolach oraz pomiarach środowiska pracy.
Współpraca z Inspekcją Weterynaryjną
Współpraca Państwowej Inspekcji Sanitarnej z Inspekcją Weterynaryjną polegała
na ustaleniu wykazu obiektów zajmujących się hodowlą i chowem zwierząt. Na wniosek
Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Inspekcja Weterynaryjna przekazywała wykazy
gospodarstw ferm drobiu, zakładów przetwórstwa drobiowego oraz ferm trzody chlewnej.
W wybranych przypadkach uczestniczono we wspólnych kontrolach w ubojniach,
masarniach, fermach drobiu i mleczarniach. Ponadto w związku z prowadzonym nadzorem
nad produktami biobójczymi Państwowa Inspekcja Sanitarna nawiązała także współpracę
z powiatowymi lekarzami weterynarii w zakresie wprowadzania do obrotu lub stosowania
kwestionowanych produktów biobójczych.
Współpraca z Inspekcją Ochrony Środowiska
W ramach współpracy z Inspektoratem Ochrony Środowiska przekazywano
informacje dotyczące uciążliwości dla środowiska funkcjonujących zakładów pracy
117
XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami
oraz informacje o nieprawidłowych kartach charakterystyk substancji i preparatów
chemicznych. Wspólnie rozpatrywano interwencje dotyczące gospodarki odpadami
oraz zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery przez zakłady pracy.
Współpraca z Państwową Inspekcja Handlową
W ramach współpracy z Inspekcją Handlową, Państwowa Inspekcja Sanitarna
współuczestniczyła w części rozpatrywaniu skarg konsumenckich poprzez
przeprowadzanie postępowań wyjaśniających dotyczących szkodliwych czynników
chemicznych. Na skutek otrzymywanych powiadomień o niewłaściwie oznakowanych
substancjach i preparatach chemicznych znajdujących się w handlu detalicznym,
przeprowadzono kontrole związane z nadzorem nad ich wprowadzaniem do obrotu, w tym
także nad obrotem produktami biobójczymi. Współpracowano z Inspektorami Inspekcji
Handlowej przy wycofywaniu zabawek stwarzających zagrożenia dla bezpieczeństwa
i zdrowia dziecka m.in. lalek, lornetek, zestawów koników.
Współpraca z Inspekcją Ochrony Roślin
Wymieniano informacje dotyczącej ewidencji podmiotów gospodarczych
sprzedających i stosujących chemiczne środki ochrony roślin. Przeprowadzane kontrole
miały na celu sprawdzenie zgodności prowadzonej działalności z warunkami udzielonej
koncesji oraz zgodności stanu środków ochrony roślin z wykazem dopuszczenia
do obrotu i stosowania.
Współpraca z Inspekcją Nadzoru Budowlanego
W ramach współpracy z Powiatowymi Inspektoratami Nadzoru Budowlanego
wymieniano informacje dotyczące braku decyzji o zmianie sposobu użytkowania
pomieszczeń oraz przeprowadzano wspólne kontrole dotyczące skarg mieszkańców
na uciążliwości związane z działalnością zakładów produkcyjnych. Wymieniano
informacje na temat firm zajmujących się rozbiórką i naprawą pokryć dachowych,
w tym wymianą pokryć eternitowych.
Współpraca z Państwową Strażą Pożarną i Centralnym Biurem
Śledczym
118
XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami
Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej uczestniczyli w akcjach
ratowniczych związanych z zagrożeniem chemicznym oraz w ćwiczeniach dotyczących
bezpieczeństwa, prognozując i oceniając ryzyko oraz przedstawiając propozycje związane
z usuwaniem skutków przewidywanych w sytuacjach awaryjnych.
W ramach współpracy z Centralnym Biurem Śledczym Komendy Głównej Policji
przekazywano pisemne informacje o prowadzonym nadzorze nad prekursorami
narkotyków w minionym roku i analizie informacji składanych przez podmioty
gospodarcze dotyczących prowadzonych transakcji z udziałem prekursorów narkotyków.
W związku z ogólnopolską akcją dotyczącą wycofywania z obrotu wyrobu
o nazwie  Tajfun określonego, jako przeznaczony do celów kolekcjonerskich
oraz wszystkich podobnych produktów, mogących mieć wpływ na bezpośrednie
zagrożenie życie lub zdrowia ludzi  pracownicy higieny pracy ściśle współpracowali
z Policją, Urzędem Kontroli Skarbowej, Izbą Celną, Wydziałem Bezpieczeństwa
i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Wojewódzkiego, Wojewódzkim Inspektorem
Farmaceutycznym, Wojewódzkim Inspektorem Inspekcji Handlowej. Czynności kontrolne
oraz zabezpieczanie sklepów z  dopalaczami były wykonane przy współudziale policji.
W związku z prowadzonymi przez Policję dochodzeniami w sprawie  dopalaczy
niektórzy pracownicy byli przesłuchiwani, jako świadkowie.
Współpraca z Urzędem Statystycznym
W części województw przekazywano informacje na temat ilości stwierdzanych
chorób zawodowych.
Współpraca z Biurem do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych
Państwowa Inspekcja Sanitarna współpracowała w 2010 r. z Biurem do Spraw
Substancji i Preparatów Chemicznych w zakresie oznakowania i kart charakterystyk
substancji niebezpiecznych. Prowadzono konsultacje w zakresie informacji o ftalanach.
Ponadto Biuro zorganizowało w swojej siedzibie cykl dwudniowych warsztatów/szkoleń.
Obejmowały one przepisy rozporządzenia CLP, wprowadzającego do przepisów Unii
Europejskiej zasady Globalnie Zharmonizowanego Systemu Klasyfikacji, Oznakowania
i Pakowania Chemikaliów (GHS). Był to drugi etap rozpoczętej w 2009 r. kampanii,
polegającej na zwiększaniu świadomości organów nadzoru w zakresie obowiązków jakie
na przedsiębiorców nakłada rozporządzenie CLP.
119
XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami
Współpraca z Urzędem Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów
Medycznych i Produktów Biobójczych
Prowadzona była w sprawach wymagających uzyskania koniecznych opinii
dotyczących zakwalifikowania produktów chemicznych, jako produktów biobójczych
oraz detergentów. Ponadto nawiązano współpracę, celem wyjaśnienia wątpliwości
dotyczących wprowadzanych do obrotu produktów biobójczych.
Współpraca z Centrum Zarządzania Kryzysowego
Państwowa Inspekcja Sanitarna współpracowała z Centrum Zarządzania
Kryzysowego w zakresie bezpieczeństwa chemicznego oraz ochrony środowiska.
Państwowa Inspekcja Sanitarna informowała o przewozie dużych ilości niebezpiecznych
substancji chemicznych. Ponadto uczestniczono w akcjach ratowniczych związanych
z zagrożeniem chemicznym oraz w ćwiczeniach dotyczących bezpieczeństwa, prognozując
i oceniając zagrożenia oraz przedstawiając propozycje związane z usuwaniem skutków
przewidywanych w sytuacjach awaryjnych.
Współpraca z jednostkami samorządu terytorialnego
Powiatowe oraz wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne (zbiorczo
z całego terenu) opracowywały informacje na temat stanu sanitarnego w zakładach pracy
i przekazywały je do właściwych terytorialnie organów. Państwowa Inspekcja Sanitarna
otrzymywała wykazy firm zajmujących się rozbiórką elementów zawierających azbest.
Uczestniczono w pracach powiatowych zespołów ds. koordynacji i inicjowania
przedsięwzięć w sprawach ochrony w rolnictwie indywidualnym. Ponadto w związku
z prowadzonymi akcjami mającymi na celu likwidację komarów Wydziały Ochrony
Środowiska i Infrastruktury Urzędu Miasta konsultowały użycie produktów biobójczych
wykorzystywanych do eliminacji owadów z właściwymi terytorialnie inspektorami
sanitarnymi.
Współpraca z Starostami Powiatowymi wynikała z nadzoru nad warunkami
usuwania i zabezpieczenia wyrobów zawierających azbest. Starostwa Powiatowe
przekazały wykazy firm posiadających zezwolenia na świadczenie usług w zakresie
usuwania azbestu oraz wykazy podmiotów, które posiadały decyzje zatwierdzające
program gospodarowania odpadami niebezpiecznymi.
120
XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami
Współpraca z Kasą Rolniczego Ubezpieczenia
W ramach współpracy prowadzono szkolenia dla rolników indywidualnych
z zakresu bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska przy usuwaniu azbestu. Współpraca
polega na uzyskiwaniu informacji potrzebnych do uzupełnień dokumentacji w chorobach
zawodowych osób pracujących we własnych gospodarstwach rolnych.
Współpraca Zakładem Ubezpieczeń Społecznych
Prowadzono uzgodnienia w zakresie egzekwowania obowiązku przesyłania druku
zawiadomienia o skutkach choroby zawodowej oraz przekazywano informacje
dot. uprawomocnienia decyzji w przedmiocie chorób zawodowych. W związku
z obchodami Światowego Dnia Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Pracy
oraz Międzynarodowego Dnia Pamięci Ofiar Wypadków i Chorób Zawodowych
28 kwietnia 2010 r. zorganizowano w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych - Seminarium,
w którym uczestniczyli pracownicy stacji sanitarno-epidemiologicznych
oraz przedstawiciele Państwowej Inspekcji Pracy.
Współpraca z innymi pionami Państwowej Inspekcji Sanitarnej:
higieną komunalną:
- załatwianie skarg na uciążliwość zakładów pracy,
- wspólne kontrole w placówkach służby zdrowia, domach pomocy społecznej,
nadzorem zapobiegawczym:
- udzielanie informacji potrzebnych przy opiniowaniu projektów zakładów,
- nowobudowanych i przebudowywanych,
epidemiologią:
- wspólne kontrole w placówkach służby zdrowia,
oświatą zdrowotną i promocją zdrowia,
higieną dzieci i młodzieży
- wspólne kontrole w placówkach oświatowo-wychowawczych,
laboratorium oceny środowiska pracy.
Współpraca między stacjami sanitarno-epidemiologicznymi
121
XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami
W ramach współpracy z innymi wojewódzkimi stacjami sanitarno-
epidemiologicznymi, przedstawiciele Państwowych Powiatowych/Granicznych
Inspektorów Sanitarnych przeprowadzali dochodzenia epidemiologiczne w związku
z podejrzeniem chorób zawodowych. Ponadto stacje sanitarno-epidemiologiczne
wzajemnie informowały się o nieprawidłowościach dot. wprowadzania do obrotu
substancji i preparatów chemicznych, produktów biobójczych i wydanych w tym zakresie
decyzjach administracyjnych.
Współpraca z Izbą Celną
Dotyczyła przekazywania informacji o przypadkach importu substancji,
preparatów lub wyrobów, które budzą wątpliwości organu celnego, co do przestrzegania
przez importerów warunków określonych w załączniku nr XVII rozporządzenia (WE)
nr 1907/2006  REACH w zakresie substancji i preparatów chemicznych
oraz zabezpieczenia funkcjonariuszy w odpowiednie ochrony dróg oddechowych
w związku z podejrzeniem zatrucia u funkcjonariusza celnego niezidentyfikowaną
substancją chemiczną, która została rozlana w samochodzie poddanym kontroli celnej.
Na wniosek Urzędów Celnych właściwi inspektorzy sanitarni wydawali opinie
w sprawach oznakowania importowanych niebezpiecznych substancji/mieszanin
chemicznych / wyrobów.
Ponadto współpraca dotyczyła określenia badań i pomiarów czynników
szkodliwych występujących w środowisku pracy.
Współpraca z Jednostką Ratownictwa Górniczego i Urzędem Górniczym
W ramach akcji popowodziowej (dezynfekcji obiektów użyteczności publicznej),
podjęto współpracę z Jednostką Ratownictwa Górniczego Spółka z o.o. w Tarnobrzegu.
Pod nadzorem pracowników inspekcji sanitarnej przeprowadzono zabiegi dezynfekcyjne
na terenach popowodziowych metodą zamgławiania i oprysku strumieniem. Okręgowy
Urząd Górniczy we Wrocławiu informował o decyzjach dotyczących pozwoleń
na nabywanie i przechowywanie materiałów wybuchowych przez zakłady pracy
prowadzące prace górnicze.
122
XIII Promocja zdrowia
XIII. Promocja zdrowia
W 2010 r. pracownicy pionu higieny pracy angażowali się w inicjatywy
prozdrowotne na rzecz pracujących. Podstawową formą oddziaływania promocyjnego była
edukacja zdrowotna pracodawców i pracowników służąca prozdrowotnemu kształtowaniu
środowiska pracy.
W 2010 r. kontynuowano realizację zagadnień podjętych w latach poprzednich.
W czasie kontroli sanitarnych w zakładach pracy zwracano szczególną uwagę m.in.
na kwestie dotyczące:
zagrożeń występujących w środowisku pracy,
organizacji bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy,
szczepień ochronnych u pracowników zatrudnionych w narażeniu
na szkodliwe czynniki biologiczne,
podejmowania działań profilaktycznych w celu zapobiegania występowaniu
chorób zawodowych,
zapewnienia pracownikom właściwego stanu pomieszczeń produkcyjnych
i sanitarnohigienicznych.
Pracodawcom udzielano informacji na temat:
sposobów zabezpieczania pracowników przed negatywnym wpływem
warunków pracy,
konieczności stosowania zabezpieczeń indywidualnych i zbiorowych,
zasad ergonomii w organizacji stanowisk pracy,
skutków zdrowotnych u osób narażonych na działanie szkodliwych
czynników fizycznych, chemicznych, biologicznych i uciążliwych.
W związku z realizowanymi działaniami w zakresie czynników biologicznych
przeprowadzanym kontrolom towarzyszyły również działania edukacyjne
nt. potencjalnych skutków zdrowotnych wynikających z narażenia na szkodliwe czynniki
biologiczne. Szczególnie zwracano uwagę na czynniki występujące w środowisku
przechowywania dokumentacji archiwalnej, mikrofilmów, zdjęć itp. podczas
wykonywania prac archiwizacyjnych oraz na sposoby ich ograniczenia.
123
XIII Promocja zdrowia
W gospodarstwach rolnych pozostawiano ulotki i plakaty na temat bezpiecznej
pracy w rolnictwie oraz usuwania i zabezpieczanie wyrobów zawierających azbest
np.:  Prace i czynności szczególnie niebezpieczne, których nie należy powierzać dzieciom
do lat 15 w gospodarstwach rolnych ,  Azbest w środowisku zagrożeniem dla ciebie,
twoich najbliższych i otoczenia ,  Azbest a zdrowie twojej rodziny
W nadzorowanych obiektach kontynuowano prowadzoną w latach ubiegłych
akcję uświadamiającą szkodliwość palenia tytoniu. Informowano o negatywnym wpływie
tytoniu na zdrowie człowieka oraz o szczególnym zagrożeniu dla zdrowia wynikającym
z palenia papierosów na stanowiskach pracy, na których występuje czynnik o działaniu
rakotwórczym lub mutagennym. Wśród pracodawców i pracowników promowano styl
życia bez używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Ponadto przypominano pracodawcom
o konieczności przestrzegania w zakładach pracy przepisów ustawy z dnia 9 listopada
1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych
(Dz. U. z 1996 r., Nr 10, poz. 55 z póz
n.zm.). Wyświetlano antynikotynowe spoty
telewizyjne oraz przedstawiano  kodeks zdrowego życia . Przekazano pracodawcom
materiały (plakaty) informujące o następstwach używania tytoniu i wyrobów tytoniowych
w zakładach pracy, informowano o możliwości wprowadzenia programu ograniczenia
palenia tytoniu w miejscu pracy, rozdawano materiały (płyty CD i plakaty). Informowano
o sankcjach prawnych wynikających z braku przestrzegania przepisów prawa.
Podczas kontroli pracodawców zatrudniających pracowników przy zabezpieczaniu
i usuwaniu wyrobów zawierających azbest wyjaśniano, na czym polega i jakie mogą być
skutki narażenia zawodowego na pyły azbestu. Przede wszystkim koncentrowano
się na informowaniu o możliwościach skutecznego zmniejszania zagrożeń podczas
demontażu wyrobów zawierających azbest. W lokalnych telewizjach uczestniczono
w programach, w których przedstawiano sposoby zabezpieczenia substancji chemicznych
i ich mieszanin na terenach objętych powodzią.
Omawiano rygorystyczne egzekwowanie stosowania środków zapobiegających
zachorowaniom na choroby przenoszone przez kleszcze w tym:
środków odstraszających kleszcze (repelentów, służących do smarowania
odkrytych części ciała),
odpowiedniej odzieży i obuwia zabezpieczających ciało,
wyposażenia apteczek do pracy w terenie.
124
XIV Działalność laboratoryjna
XIV. Działalność laboratoryjna
W roku 2010 stacje sanitarno-epidemiologiczne zobowiązane były
do opracowania danych dotyczących narażenia na czynniki szkodliwe oraz liczby
przeprowadzonych badań w tzw. układzie szczegółowym. Oznacza to, iż placówki
w przesłanych sprawozdaniach wykazywały dokładnie wszystkie czynniki szkodliwe,
niezależnie od tego, czy znajdowały się one w wykazie NDS i NDN. Nazwę czynnika
szkodliwego w przypadku występowania danego czynnika w zakładach objętych
nadzorem, wpisywano zgodnie z obowiązującym wykazem najwyższych dopuszczalnych
stężeń i najwyższych dopuszczalnych natężeń. W celu uniknięcia błędów statystycznych
polegających na wielokrotnym liczeniu tych samych pracowników narażonych na
jednym stanowisku na kilka czynników np. chemicznych, placówki przesłały dodatkowe
zweryfikowane tabele zbiorcze druku MZ -50.
W ramach działalności laboratoryjnej pracownicy pionu higieny pracy w 2010 r.
w celu dokonania higienicznej oceny stanowisk pracy w nadzorowanych zakładach
przeprowadzili 246 790 oznaczeń czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia
(w 2009 r.  251 533). Wykonano 193 161 oznaczeń czynników szkodliwych tj. 78,3 %
(w 2009 r.  191 097), a z zakresu czynników uciążliwych  53 629 oznaczeń (w 2009 r. 
60 436 oznaczeń).
Tabela 37. Zestawienie liczbowe oznaczeń czynników szkodliwych wykonanych
przez stacje sanitarno-epidemiologiczne w latach 2006 - 2010
liczba oznaczeń
Lp. rodzaj czynnika
w 2006 r. w 2007 r. w 2008 r. w 2009 r. w 2010 r.
1. czynniki chemiczne 38 857 34282 36 100 28 666 23 046
2. Pyły 24 276 21986 23 176 18 246 16 931
3. Hałas 159 920 150538 150 144 131 844 137 833
4. drgania 11 736 11698 13 892 11 605 13 109
5. mikroklimat gorący 1 045 984 1 108 554 550
6. mikroklimat zimny 265 262 200 182 195
7. biologiczne brak danych 461 brak danych brak danych 560
8. Inne brak danych 2638 brak danych brak danych 937
Razem: 236 099 222 849 224 620 191 097 193 161
125
XIV Działalność laboratoryjna
45 000
40 000
38 857
34 282
36 100
35 000
30 000
28 666
25 000
24 276
23 176
23 046
21 986
20 000
18 246
16 931
15 000
13 109
13 892
11 736 11 698 11 605
10 000
5 000
0
2006r. 2007r. 2008r. 2009r. 2010r.
czynniki chemiczne pyły drgania
Rycina 26. Liczba wykonanych oznaczeń czynników chemicznych, pyłów oraz drgań
mechanicznych w latach 2006-2010
165 000
160 000
159 920
155 000
150 583
150 144
150 000
145 000
140 000
137 833
135 000
131 844
130 000
2006r. 2007r. 2008r. 2009r. 2010r.
hałas
Rycina 27. Liczba wykonanych oznaczeń hałasu w latach 2006-2010
126
liczba oznaczeo
liczba oznaczeo
XIV Działalność laboratoryjna
Badania i pomiary poszczególnych czynników: chemicznych w ilości 23 046
oznaczeń - stanowiły 12,3 % ogółu wykonanych oznaczeń, pyłów  16 931 (9,0 %), hałasu
 137 833 (70,4 %), drgań  13 109 (7,0 %), mikroklimatu gorącego  550 (0,3 %),
mikroklimatu zimnego  195 (0,1 %), czynników biologicznych  560 (0,3 %) oraz innych
czynników  937 (0,5 %). Zdecydowanie największy odsetek oznaczeń wykonanych przez
laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej stanowiły, tak jak i w roku ubiegłym, badania
hałasu  70,4 % ogółu wykonanych oznaczeń czynników szkodliwych. Na 28 485
skontrolowanych badaniami stanowisk pracy przekroczenia najwyższego dopuszczalnego
poziomu hałasu stwierdzono na 6 691 stanowiskach pracy (23,5 % skontrolowanych
badaniami stanowisk). Przeprowadzone w 2010 r. kontrole podmiotów gospodarczych
wykazały, że w narażeniu na hałas powyżej najwyższego dopuszczalnego natężenia
zatrudnionych było  166 463 pracujących (w 2009 r. - 153 500, w 2008 r.  177 653).
Liczba osób narażonych na jego oddziaływanie stanowiła znaczny odsetek zatrudnionych
w różnych gałęziach gospodarki.
Największy odsetek zatrudnionych w warunkach szkodliwych dla zdrowia
(przekroczeniach hałasu) odnotowano w branży zajmującej się produkcją wyrobów
z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli produkcji wyrobów ze słomy i materiałów
używanych do wyplatania (10,4 % ogółu zatrudnionych w warunkach przekroczenia
najwyższego dopuszczalnego natężenia hałasu). Zdecydowanie najwięcej osób narażonych
na ponadnormatywne wartości hałasu odnotowano podobnie, jak i w roku ubiegłym
w województwach: śląskim (30 853), wielkopolskim (27 665) oraz dolnośląskim (19 679).
Na 137 833 wykonanych przez laboratoria Państwowej Sanitarnej oznaczeń hałasu -
16,5 % przeprowadzonych zostało w województwie podkarpackim, 12,5 %
w województwie kujawsko-pomorskim oraz 11,8 % w województwie mazowieckim.
Zdecydowanie najmniejsza ilość oznaczeń hałasu została przeprowadzona przez
laboratoria zlokalizowane na terenie województwa dolnośląskiego  2 025 oznaczeń.
127
XIV Działalność laboratoryjna
30000
29049
28485
25000
20000
15000
10000
6691
6136
5000
0
2009r. 2010r.
liczba skontrolowanych stanowisk liczba stanowisk z przekroczeniami
Rycina 28. Liczba stanowisk skontrolowanych pomiarami hałasu oraz liczba
stanowisk z przekroczeniami NDN hałasu
Tabela 38. Zestawienie liczbowe oznaczeń czynników szkodliwych wykonanych
przez laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej
ogółem wykonanych oznaczeń w 2010 r.
Województwo
czynników mikroklimatu czynników
hałasu pyłów drgań
innych
chem. biologicznych
gorącego zimnego
2 025 378 674 324 0 0 0 0
Dolnośląskie
kujawsko-
17 234 3 149 2 480 637 54 23 54 260
pomorskie
4 697 897 723 495 14 2 0 0
Lubelskie
2 398 935 220 261 6 3 0 248
Lubuskie
5 346 1 084 990 1 017 38 19 0 0
A
ódzkie
9 867 1 529 1 436 540 26 15 99 0
Małopolskie
16 255 2 028 1 503 482 114 12 0 0
mazowieckie
128
XIV Działalność laboratoryjna
1 220 143 182 300 10 20 54 0
Opolskie
22 801 4 339 3 033 3 850 161 17 82 270
podkarpackie
2 415 242 249 621 1 1 7 1
Podlaskie
5 617 837 587 111 0 10 0 0
Pomorskie
8 913 950 437 561 3 0 3 0
Śląskie
6 119 895 792 738 14 4 12 0
świętokrzyskie
warmińsko-
10 459 1 091 1 156 769 6 2 0 0
mazurskie
8 557 1 352 479 279 36 7 249 0
wielkopolskie
13 910 3 197 1 990 2 124 67 60 0 158
zachodniopomorskie
137 833 23 046 16 931 13 109 550 195 560 937
Razem:
Na drugim miejscu pod względem ilościowym znalazły się oznaczenia czynników
chemicznych  23 046. W porównaniu do roku 2009 odsetek wykonanych oznaczeń uległ
spadkowi o 19,6 % (w 2009 r. przeprowadzonych zostało - 28 666 oznaczeń). Na 12 817
skontrolowanych stanowisk pracy przekroczenia wystąpiły na 322 stanowiskach (w 2009 r.
 10 556 i odpowiednio na 368 stanowiskach), z czego 66 stanowisk (20,5 %)
zlokalizowanych było na terenie województwa podkarpackiego.
Analiza przeprowadzona na poziomie klas działalności wykazała, że najgorzej
przedstawiała się sytuacja w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, gdzie
na 612 stanowisk skontrolowanych badaniami 52 nie spełniało wymogów określonych
w przepisach prawa. Pracownicy narażeni byli jednocześnie na kilka czynników
chemicznych m.in. styren, aceton, diizocyjanian tolueno-2,4-diylu, butan 2-on, tritlenek
glinu. Znacznie lepiej przedstawiała się sytuacja w branży prowadzącej produkcję
metalowych wyrobów gotowych, z wyjątkiem maszyn i urządzeń, gdzie na 1 433
skontrolowane badaniami stanowiska pracy przekroczenia stwierdzono na 40
stanowiskach. Ogółem największą liczbę oznaczeń czynników chemicznych
przeprowadzono w województwach: podkarpackim (4 339), zachodniopomorskim (3 197)
oraz kujawsko-pomorskim (3 149 oznaczeń). W województwie podkarpackim najczęściej
oznaczanym był: tlenek węgla (464 oznaczeń), tlenek azotu (290 oznaczeń), ditlenek azotu
(289 oznaczeń), w zachodniopomorskim: tlenek węgla (573 oznaczeń), tlenek azotu
129
XIV Działalność laboratoryjna
(207 oznaczeń). Natomiast w kujawsko-pomorskim głównie prowadzono oznaczenia
tlenku węgla (361 oznaczeń) i WWA (200 oznaczeń).
Badaniami pyłów objęto łącznie 16 931 stanowisk pracy (w 2009 r.  12 312), z czego
najwięcej w produkcji artykułów spożywczych (1 733 stanowisk pracy) oraz w produkcji
wyrobów z drewna oraz korka (1 980 stanowisk). Najwięcej stanowisk z przekroczeniami
NDS pyłów zanotowano w produkcji artykułów spożywczych (231 stanowisk pracy).
Z przekazanych przez laboratoria zestawień jednoznacznie wynika, że najczęściej
oznaczenia pyłów przeprowadzano w województwie podkarpackim (3 033 oznaczenia)
i kujawsko-pomorskim (2 480 oznaczeń). A
ącznie w narażeniu na działanie czynnika
szkodliwego w wartościach powyżej najwyższego dopuszczalnego stężenia pyłów
zatrudnionych było 52 249 pracowników (w 2009 r.  78 567). Zdecydowanie najwięcej
osób w narażeniu na ponadnormatywne stężenia pyłów zatrudnionych było
w województwie śląskim (28 516 pracowników).
W ramach sprawowanego nadzoru pracownicy pionu higieny pracy
przeprowadzili pomiary na 93 670 stanowiskach pracy (w 2009 r. na 97 360 stanowiskach
pracy); oznacza to, że dla higienicznej oceny poszczególnego stanowiska wykonano
przeciętnie 2,6 pomiaru. Na 18 914 stanowiskach pracy, co stanowi 20,2 % wszystkich
skontrolowanych przez laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej pomiarami stanowisk,
stwierdzono przekroczenia wartości obowiązujących normatywów higienicznych NDS
i NDN lub niezgodność z obowiązującymi normatywami czynników uciążliwych:
mikroklimatu umiarkowanego i oświetlenia. Przekroczenia wartości normatywów
higienicznych NDS i NDN stwierdzone zostały na 8 792 (9,4 %) stanowiskach pracy,
objętych pomiarami czynników szkodliwych, a niezgodność z obowiązującymi
normatywami czynników uciążliwych na 10,8 % stanowiskach pracy (10 122).
Badania szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia
na stanowiskach pracy
W 2010 r. kontynuowano badania czynników biologicznych w powietrzu
na stanowiskach pracy. Ogółem wykonanych zostało 560 oznaczeń, z czego zdecydowanie
największa ich ilość została zrealizowana w województwie wielkopolskim (249 oznaczeń).
Badania szkodliwych czynników biologicznych wykonane zostały przez
laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej na 266 stanowiskach pracy w następujących
zakładach: hodowli drobiu, wodociągów i kanalizacji, archiwach, bibliotekach i szpitalach.
Ogółem 30 stanowisk pracy (11,3 % objętych badaniami) nie spełniało wymaganej klasy
130
XIV Działalność laboratoryjna
czystości powietrza. Klasyfikacji bakterii dokonano na podstawie rozporządzenia Ministra
Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla
zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych
na te czynniki (Dz.U. 2005 nr 81 poz.716 z póz
n. zm.).
W ramach działalności statutowej badaniami czynników biologicznych objęto
przede wszystkim administrację publiczną, która w swoich strukturach miała biblioteki
oraz inne zasoby dokumentacji archiwalnej. Dzięki przeprowadzonym przez laboratoria
badaniom wykonane przez Państwową Inspekcję Sanitarną zbiorcze opracowanie
dotyczące oceny narażenia pracowników archiwum na szkodliwe czynniki biologiczne
zostało potwierdzone wynikami środowiska pracy.
Mikroklimat gorący i zimny
Z danych Państwowej Inspekcji Sanitarnej wynika, że w warunkach zagrożenia
mikroklimatem gorącym i zimnym zatrudnionych było 8 545 pracowników, z czego 14,5
% w województwie śląskim. Laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej pomiarami
objęły 658 stanowisk pracy, z czego przekroczenia obowiązujących normatywów
stwierdzono na 97 stanowiskach pracy. Najczęściej pomiary wykonywano w branży
zajmującej się produkcją artykułów spożywczych (PDK 10).
W warunkach mikroklimatu zimnego pracowało 1 782 pracowników, w tym
w przetwórstwie przemysłowym 95,8 %. Zdecydowanie więcej osób narażonych było
na mikroklimat gorący (6 763 pracowników), a ponad 43 % zatrudnionych było
w górnictwie rud metali.
131
XV. Podsumowanie
XV. Podsumowanie
Wyniki sprawowanego w 2010 roku nadzoru sanitarnego nad warunkami
środowiska pracy, opartego na działalności kontrolnej jednostek organizacyjnych
Państwowej Inspekcji Sanitarnej pionu higieny pracy, pozwalają na wyciągnięcie
następujących wniosków:
1 W 2010 roku Państwowa Inspekcja Sanitarna objęła ewidencją 115 796
zakładów pracy; tj. większą liczbę zakładów (o 2 507), w porównaniu
do roku poprzedniego objętego sprawozdawczością.
2 W 2010 roku kontrolą objęto 43 988 zakładów pracy  w wyniku
prowadzonych działań kontrolnych wydane zostały 18 482 decyzje
administracyjne o naruszeniu przepisów higieniczno-sanitarnych.
3 Największy odsetek uchybień stwierdzonych w kontrolowanych zakładach
stanowił brak badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia 
17,1 %, który w porównaniu do roku ubiegłego spadł o 1,3 %.
4 Zwiększeniu uległa w 2010 r. liczba zakładów, w których stwierdzono
przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników
szkodliwych dla zdrowia (o 1 795 zakładów w porównaniu do 2009 r.)
5 Odnotowano w 2010 r. spadek liczby stwierdzonych chorób zawodowych
 o 170 przypadków w porównaniu z rokiem 2009. Największy spadek
odnotowano w grupie przewlekłych chorób narządu głosu spowodowanych
nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym, co najmniej 15 lat  o 47,5 %.
6 Wśród chorób zawodowych w 2010 r. dominowały pylice płuc  (793
stwierdzone przypadki). W porównaniu z rokiem 2009 nastąpił wzrost
stwierdzonych przypadków tej kategorii chorób o 26,0 %.
7 W 2010 r. wydano 632 decyzje administracyjne w zakresie czynników
rakotwórczych  (w 2009 r.  594 decyzje), co było konsekwencją objęciem
nadzorem większej liczby zakładów pracy, w których występowało narażenie
na czynniki rakotwórcze.
8 Odnotowano w 2010 r. wzrost o 1 273 podmioty wprowadzające do obrotu
substancje i preparaty chemiczne (w 2010 r.  8 686 podmiotów) przy
jednoczesnym zmniejszeniu liczby producentów i importerów.
132
XV. Podsumowanie
9 Zanotowano spadek liczby wprowadzających do obrotu substancje i preparaty
chemiczne bez kart charakterystyki (o 198 podmiotów w porównaniu
do 2009 r.)
10 W porównaniu do 2009 r. stwierdzono wzrost o 101 podmiotów
wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne, u których
stwierdzono niezgodne z prawem oznakowanie.
11 Stwierdzono w porównaniu do roku 2009 spadek liczby podmiotów
wprowadzających do obrotu produkty biobójcze bez wymaganego pozwolenia
Ministra Zdrowia (o 85 podmiotów) oraz liczby zakwestionowanych
produktów biobójczych, które nie spełniały wymogów prawa w tym zakresie
(spadek o 378 produktów).
12 Na 18 914 stanowiskach pracy objętych pomiarami przez laboratoria
Państwowej Inspekcji Sanitarnej, stwierdzono przekroczenia wartości
obowiązujących normatywów higienicznych NDS i NDN lub niezgodność
z obowiązującymi normatywami czynników uciążliwych.
13 W działalności kontrolnej organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej
stosowane były w skali całego kraju ujednolicone procedury kontroli oraz ich
udokumentowanie.
133
XVI. Spis rycin
XVI. Spis rycin
Graficzne przedstawienie liczby podmiotów gospodarczych w ewidencji
Rycina 1
pionu higieny pracy w latach 2007-2010
Rycina 2 Struktura zakładów pracy w ewidencji pionu higieny pracy w 2010 r.
wg liczby zatrudnionych pracowników
Rycina 3 Działalność kontrolna pionu higieny pracy w latach 2008-2010
Rycina 4 Liczba nakazów wg województw w zakresie obniżenia stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia
Rycina 5 Liczba wydanych decyzji i nakazów wg województw w zakresie
obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w latach
2008-2010
Rycina 6 Struktura najistotniejszych uchybień stwierdzonych w skontrolowanych
zakładach pracy w 2010 r.
Rycina 7 Postępowanie egzekucyjne w latach 2009-2010
Rycina 8 Zestawienie graficzne liczby chorób zawodowych stwierdzonych
w latach 2006-2010
Rycina 9 Choroby zawodowe w Polsce w 2010 r.
Rycina 10 Liczba nakazów wydana w zakresie czynników rakotwórczych
w 2010 r. wg województw
Rycina 11 Liczba stwierdzonych nowotworów uznanych za choroby zawodowe
w latach 2009-2010 wg województw
Rycina 12 Zestawienie liczbowe producentów, dystrybutorów i importerów
substancji i preparatów chemicznych w ewidencji pionu higieny pracy
w latach 2009-2010
Rycina 13 Zestawienie wg województw liczby podmiotów zobowiązanych
do rejestracji substancji
Rycina 14 Zestawienie liczbowe przeprowadzonych kontroli w zakresie
wprowadzania do obrotu substancji i preparatów chemicznych
Rycina 15 Zestawienie liczbowe kontroli i wydanych decyzji z zakresu chemii
Rycina 16 Liczba nakazów wydana w zakresie substancji i preparatów
chemicznych w 2010 r. wg województw
134
XVI. Spis rycin
Rycina 17 Struktura wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków kategorii
2, kategorii 3 i eksporterów
Rycina 18 Liczba nakazów wydana w zakresie produktów biobójczych w 2010 r.
wg województw
Rycina 19 Porównanie liczby przeprowadzonych kontroli, stwierdzonych uchybień
oraz wydanych decyzji dotyczących zakładów opieki zdrowia w latach
2009-2010
Rycina 20 Zestawienie liczbowe stwierdzonych przypadków WZW typu B i C
u pracowników służby zdrowia w latach 2009-2010
Rycina 21 Porównanie liczby przeprowadzonych kontroli oraz skontrolowanych
obiektów w zakresie czynników biologicznych w latach 2008-2010
Rycina 22 Zestawienie liczbowe najczęściej stwierdzanych uchybień dotyczących
szkodliwych czynników biologicznych
Rycina 23 Zestawienie liczbowe wydanych decyzji administracyjnych i nakazów
w zakresie szkodliwych czynników biologicznych za okres 2008-2010 r.
Rycina 24 Graficzne przedstawienie najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości
w skontrolowanych archiwach
Rycina 25 Zestawienie działań kontrolnych w zakresie oceny ryzyka zawodowego
w zakładach w 2010 roku z podziałem na województwa
Rycina 26 Liczba wykonanych oznaczeń czynników chemicznych, pyłów oraz
drgań mechanicznych w latach 2006-2010
Rycina 27 Liczba wykonanych oznaczeń hałasu w latach 2006-2010
Rycina 28 Liczba stanowisk skontrolowanych pomiarami hałasu oraz liczba
stanowisk z przekroczeniami NDN hałasu
135
XVII. Spis tabel
XVII. Spis tabel
Tabela 1 Struktura podmiotów gospodarczych objętych ewidencją pionu higieny
pracy w latach 2007- 2010
Tabela 2 Dynamika zmian liczby podmiotów gospodarczych i liczby
zatrudnionych pracowników objętych ewidencją pionu higieny pracy
w latach 2007- 2010
Tabela 3 Ewidencja podmiotów gospodarczych w Polsce wg województw
w 2010 r.
Tabela 4 Działalność kontrolna pionu higieny pracy w poszczególnych
województwach w latach 2009 - 2010
Tabela 5 Postępowanie administracyjne w ramach bieżącego nadzoru
sanitarnego w poszczególnych województwach w 2010 r.
Tabela 6 Województwa o największej liczbie zakładów z przekroczeniami
dopuszczalnych poziomów czynników szkodliwych dla zdrowia
Tabela 7 Liczba zakładów oraz stanowisk pracy wg województw, w których
wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów czynników
szkodliwych dla zdrowia
Tabela 8 Liczba pracowników pracujących w warunkach przekroczeń
NDS/NDN czynników szkodliwych środowiska pracy wg województw
Tabela 9 Działalność Państwowej Inspekcji Sanitarnej w przypadkach
stwierdzonych przekroczeń dopuszczalnych wartości normatywnych
czynników szkodliwych
Tabela 10 Postępowanie egzekucyjne prowadzone przez pion higieny pracy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2010 r.
Tabela 11 Postępowanie administracyjne w trybie I instancji w przedmiocie
chorób zawodowych w 2010 r. wg województw
Tabela 12 Porównanie liczby chorób zawodowych wg województw w latach
2006-2010
Tabela 13 Liczba chorób zawodowych wg wykazu, stwierdzonych w latach
2009-2010
Tabela 14 Porównanie liczby pylic płuc wg województw w latach 2009-2010
136
XVII. Spis tabel
Tabela 15 Zestawienie liczby chorób zakaz
nych w latach 2006-2010
Tabela 16 Narażenie na czynniki rakotwórcze w 2010 r. wg województw
Tabela 17 Działalność kontrolna w zakresie czynników rakotwórczych wg
województw
Tabela 18 Choroby zawodowe stwierdzone w 2010 r. u pracowników
zatrudnionych przy pracach podczas zabezpieczania/usuwania
wyrobów zawierających azbest
Tabela 19 Zestawienie liczbowe wyników kontroli z podziałem na województwa
Tabela 20 Zestawienie liczby pracowników w skontrolowanych zakładach,
w których stwierdzono przekroczenie progów działania (z podziałem
na województwa)
Tabela 21 Zestawienie liczbowe podmiotów wprowadzających (producentów,
dystrybutorów i importerów) do obrotu substancje i preparaty
chemiczne w latach 2009- 2010
Tabela 22 Liczba kontroli wg województw w zakresie wprowadzania do obrotu
substancji i preparatów chemicznych w latach 2008-2010
Tabela 23 Zestawienie liczbowe stwierdzonych uchybień u wprowadzających
do obrotu substancje i preparaty chemiczne w latach 2009-2010
Tabela 24 Zestawienie liczbowe wprowadzających do obrotu substancje
i preparaty, u których zakwestionowano opakowania produktów oraz
karty charakterystyki w latach 2009-2010
Tabela 25 Zestawienie liczbowe stwierdzonych uchybień u stosujących
substancje i preparaty chemiczne w latach 2009-2010
Tabela 26 Liczba wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków kategorii 2
i 3, liczba eksporterów (do krajów trzecich) prekursorów narkotyków
kategorii 2 i 3 w latach 2007-2010
Tabela 27 Liczba wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków kategorii 2,
kategorii 3, liczba eksporterów (do krajów trzecich) wg województw w
latach 2009-2010
Tabela 28 Liczba przeprowadzonych kontroli w zakresie prekursorów
narkotyków wg województw
Tabela 29 Liczba podmiotów wg województw odpowiedzialnych
137
XVII. Spis tabel
za wprowadzenie do obrotu produktu biobójczego
Tabela 30 Zestawienie wg województw liczby przeprowadzonych kontroli
w zakresie produktów biobójczych
Tabela 31 Zestawienie liczbowe podmiotów wprowadzających do obrotu
produkty biobójcze bez pozwolenia oraz produktów bez pozwolenia
wg województw
Tabela 32 Zestawienie liczbowe placówek opieki zdrowia skontrolowanych
w 2010 r. wg województw
Tabela 33 Zestawienie liczbowe dotyczące nadzoru nad cytostatykami w latach
2009-2010 wg województw
Tabela 34 Działalność kontrolna wg województw w zakresie czynników
biologicznych w 2010 r.
Tabela 35 Zestawienie zakładów o największej liczbie przeprowadzonych
kontroli w zakresie czynników biologicznych
Tabela 36 Zestawienie działań kontrolnych w zakładach w 2010 roku z podziałem
na województwa
Tabela 37 Zestawienie liczbowe oznaczeń czynników szkodliwych wykonanych
przez stacje sanitarno-epidemiologiczne w latach 2006-2010
Tabela 38 Zestawienie liczbowe oznaczeń czynników szkodliwych wykonanych
przez laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej
138