9. Monopol

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

1. Założenia monopolu.

Monopol to rynek, na którym tylko jedno przedsiębiorstwo oferuje produkt.

Jedynego dostawcę produktu nazywa się monopolistą lub monopolem. On sam stanowi gałąź przemysłu i decyduje o podaży całego rynku. Dlatego model monopolu

opisuje

racjonalne

podejmowanie

decyzji

przez

monopolistę

i

jednocześnie sytuację rynkową.

Model jest oparty na czterech założeniach:

1).

Jeden sprzedający i wielu kupujących.

2).

Brak możliwości wejścia nowych przedsiębiorstw na rynek monopolu.

Ograniczenia techniczne, np. ochrona patentowa. Ograniczenia ekonomiczne, np.

wysokie nakłady inwestycyjne, dotyczą tzw. monopoli naturalnych: elektryczność, gaz, woda, koleje. Ograniczenia administracyjno prawne wynikają z przepisów prawa

poddających

kontroli

państwa

pewne

przemysły

np.:

spirytusowy,

zbrojeniowy.

3).

Brak bliskich substytutów produktu wytwarzanego przez przedsiębiorstwo.

4).

Założenie doskonałej informacji o rynku.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

2. Popyt i przychód marginalny monopolu

Ponieważ monopol jest jedynym przedsiębiorstwem na rynku, to popyt na jego produkty jest dany krzywą popytu rynkowego. Monopol może decydować albo o produkcji albo o cenie. Druga z wielkości zostanie wyznaczona przez popyt rynkowy.

P

PM

PP=P

DD

0

Q

Q

1 /2

Q1

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

3. Równowaga monopolu

Równowaga zachodzi, gdy przedsiębiorstwo optymalizuje swój P

cel - maksymalizuje zysk. Zadaniem monopolu jest ustalić

wielkość produkcji maksymalizującą zysk Q .

W tym celu

E*

porównuje on przychód marginalny z kosztem marginalnym.

KM

A

B

P1

KCP

D

C

P=PP

DD

E*

PM

0

QE*

Q

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Warunki równowagi monopolu, które muszą być spełnione dla wielkości maksymalizującej zysk to:

1). Przychód marginalny zrównuje się z kosztem marginalnym, PM=KM.

2). KM jest rosnący lub KM maleje wolniej od PM.

3). Cena sprzedaży niemniejsza od kosztu całkowitego przeciętnego.

Jeśli, warunek 3). nie jest spełniony to przedsiębiorstwo powinno być zlikwidowane, ponieważ przynosi stratę. W krótkim okresie monopol mo że ponosić stratę i oczekiwać na zmiany rynkowe. Jeśli P < KZP , to monopol ponosi minimalna stratę, gdy wstrzymuje produkcję, czyli Q

= 0.

E*

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

4. Brak krzywej podaży monopolu

P

KM

PM1

DD1

P1

P2

DD2

PM2

0

Q1

Q

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

5. Cena urzędowa na rynku monopolu

Cena urzędowa określa cenę jaką monopol ma pobierać za swoje usługi. Zdarza się, że wprowadza się urzędową cenę maksymalną, czyli określa się maksymalną cenę, którą monopol ma prawo pobierać za swoje usługi.

P

P

KM

KM

P

P

E

E

P

A

MAX PM’, D’

B

DD

D’

PM’

PM

0

Q

0

Q Q

E*

A

Q

E*

Q

Rysunek. Urzędowa cena maksymalna na rynku monopolu

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

6. Dyskryminacja cenowa.

Dyskryminacja cenowa ma miejsce wówczas, gdy ten sam produkt jest sprzedawany w tym samym miejscu i czasie, po różnych cenach. Dyskryminacja jest zyskowna, gdy:

1).

Przedsiębiorstwo może wyodrębnić 2 rynki (2 grupy nabywców) o różnych krzywych popytu. Dyskryminacja pozwala wtedy maksymalizować zyski na obu rynkach poprzez ustalenie ilości równowagi na obu rynkach.

2).

Można zapobiegać odsprzedawaniu produktu przez nabywców z rynku

tańszego.

7. Monopol a przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Koniec

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com