FIGURY RETORYCZNE. TROPY
Typ środków TROPY FIGURY MYŚLI FIGURY SA
OWA
1. METAFORA 1. APOSTROFA 1. EPITET
2. METONIMIA 2. EROTEZA 2. GRADACJA
3. KATACHREZA 3. AITIOLOGIA 3. ELIPSA
4. SYNEKDOCHA 4. PORÓWNANIE 4. POLISYNDETON
5. ANIMIZACJA 5. PORÓWNANIE 5. ASYNDETON
6. ANTROPOMORFIZACJA
HOMERYCKIE 6. POWTÓRZENIE
7. PERSONIFIKACJA
6. NIEDOPOWIEDZENIE
7. SYNONIMIA
8. HIPERBOLA 7. IRONIA
8. ANAFORA
9. LITOTA 8. PARONOMAZJA
9. EPIFORA
10. OKSYMORON 9. PARONIMIA
10. SYNONIMIA
11. INWERSJA
12. PARENTEZA
13. EKSKLAMACJA
14. ANTYTEZA
ĆWICZENIA
I. Poniżej podano definicje środków stylistycznych i retorycznych. Obok definicji proszę wpisać w
tabeli właściwe środki stylistyczne oraz numery przykładów, w których środki te występują.
Każdy przykład może zostać wpisany do tabeli tylko raz.
PRZYKA
AD
Lp. DEFINICJA ÅšRODEK (TROP)
1. pominięcie w zdaniu jakiegoś członu, w wyniku czego traci ELIPSA 4
ono spójność formalną, ale nie semantyczną, ponieważ
informację wyrażoną pominiętym członem można
zrekonstruować z kontekstu
2. postawienie pytania, na które oczekuje się odpowiedzi, i AITIOLOGIA 15
odpowiedzenie na to pytanie
3. wypowiedzenie w formie pytania, które jednak nie wyraża EROTEZA (PYTANIE 18
treści pytającej i na które nie oczekuje się odpowiedzi RETORYCZNE)
4. zestawienie dwóch wyrazów nazywających desygnaty PORÓWNANIE 11
mające pewne cechy wspólne, a przez to  podobnych do
siebie, jeden z tych wyrazów jest nadrzędny składniowo, a
drugi  podrzędny
5. wyraz określający w tekście inny wyraz, służący EPITET 13
obrazowości stylu
6. sugerowanie, że jakaś myśl została opuszczona w tekście, NIEDOPOWIEDZENIE 23
opuszczanie pewnych fragmentów, niewypowiadanie ich
wprost, zwłaszcza jeśli są one możliwe do zrekonstruowania
z kontekstu
7. ujęcie przeciwstawnych lub nawet wykluczających się treści ANTYTEZA 20
w jedną całość składniową, zestawienie w jednym zdaniu
dwóch elementów składniowo przeciwstawnych
8. bezpośredni zwrot do adresata, słuchacza lub czytelnika w APOSTROFA 17
celu wytworzenia wspólnoty komunikacyjnej
9. sprzeczność literalnej treści wypowiedzenia z przekazem IRONIA 25
rzeczywistym tekstu, przeciwieństwo dosłownego i ukrytego
poziomu wypowiedzi
10. umieszczanie w kolejnych fragmentach zdania (tekstu) GRADACJA 19
wyrazów (wyrażeń) odzwierciedlających nasilanie się lub
słabnięcie jakiejś cechy (intensywności wykonywania
czegoÅ›)
1
11. wykorzystanie wyrazów podobnych brzmieniowo w celu PARONOMAZJA 22
wydobycia nieoczywistych zależności między desygnatami
nazywanymi przez te wyrazy
12. konstrukcja składniowa zbudowana z członów POLISYNDETON 1
współrzędnych rozpoczynanych od tego samego spójnika
13. konstrukcja składniowa zbudowana z członów ASYNDETON 6
współrzędnych połączonych bezspójnikowo
14. przesadny opis przedmiotu lub zjawiska majÄ…cy na celu HIPERBOLA 16
nadanie tekstowi waloru ekspresywnego, podkreślenie
niezwykłości tego przedmiotu lub zjawiska
15. wprowadzenie w tok składniowy elementu nawiasowanego, PARENTEZA 5
niezwiązanego bezpośrednio z treścią fragmentu i
niepowiązanego składniowo ze zdaniem, jednak
komentującego wypowiadane myśli lub pełniącego funkcję
dopowiedzenia
16. zastąpienie danego określenia (nazwy zjawiska) LITOTA 10
antonimicznym w celu osłabienia dobitności sformułowania,
używane zwykle w odniesieniu do określeń pozytywnych
17. umieszczanie koło siebie zdań albo fragmentów zdań PARARELIZM 2
skonstruowanych w ten sam sposób SKA
ADNIOWY
18. zastÄ…pienie nazwy jakiegoÅ› przedmiotu nazwÄ… innego METONIMIA 3
przedmiotu, który pozostaje z nim w realnym związku
przestrzennym lub czasowym
19. zdanie o dużym ładunku emocjonalnym zakończone w WYKRZYKNIENIE 9
piśmie znakiem wykrzyknienia, a w mowie wypowiadane z (EKSKLAMACJA)
silnym wzmocnieniem akcentowym
20. zestawienie wyrazów sprzecznych znaczeniowo w OKSYMORON 7
konstrukcji składniowej nadrzędno-podrzędnej (np.
rzeczownika i przymiotnika lub czasownika i przysłówka)
21. powtarzanie tego samego wyrazu (grupy wyrazów) na ANAFORA 8
początku następujących po sobie jednostek tekstu (zdań,
akapitów)
22. powtarzanie tego samego wyrazu (grupy wyrazów) na końcu EPIFORA 12
następujących po sobie jednostek tekstu (zdań, akapitów)
23. zestawienie w tekście wyrazów bardzo podobnych PARONIMIA 21
brzmieniowo i graficznie, ale mających zupełnie różne
znaczenie i etymologiÄ™
24. zastosowanie szyku przestawnego w zdaniu w celu INWERSJA 14
uwypuklenia jakiejś, zwrócenia na coś uwagi
25. nagromadzenie w kolejnych partiach tekstu synonimów w SYNONIMIA 24
taki sposób, aby uwypuklić ich znaczenie
PRZYKA
ADY:
1. I wtedy on wyszedł, i powiedział, że między nami już koniec, że to dłużej nie ma sensu, i odwrócił się
do mnie plecami, i odszedł, i już potem nie spojrzał na mnie ani razu, i już ani razu nie odwrócił się
nawet na chwilę. Płakałam i wyrzucałam sobie, że to moja wina, i miałam sobie za złe, że nie
zrobiłam nic wcześniej, żeby zapobiec takiej sytuacji, i czułam się tak podle. I wróciłam do domu, i
płakałam, zasypiałam i budziłam się, i znów zaczynałam płakać w poduszkę, i tak ciągle.
2. Szczęście to chwila, która mija niezauważona. Nieszczęście to wieczność, która pozostaje
nieskończona.
3. Cała Polska czyta dzieciom.
4. Józef przeczytał gazetę, nie całą nawet, jakieś z pięć artykułów. W tym czasie Angelika  2 książki.
5. Było wtedy bardzo zimno (choć pamiętam zimy znacznie surowsze) i Maria drżała w cienkiej
sukience i kurtce bez podpinki.
2
6. Wyszedł z budynku, rozejrzał się ostrożnie, zaczął iść ulicą  to szybciej, to wolniej, rozglądał się w tę
i we w tę stronę. Zerkał nerwowo na zegarek, zastanawiał się niby, coś mówił sam do siebie.
Zatrzymał się nagle, stał tylko chwilę, potem znów szedł dalej, ciągle rozglądał się nerwowo.
7. Jest już tak zmęczony, że przypomina żywego trupa. Musi zwolnić, bo inaczej niedługo znajdzie się w
szpitalu.
8. Kiedy podeszła do mnie, poczułem się wybrańcem losu i pomyślałem, że teraz wszystko będzie już
inaczej. Kiedy podeszła do mnie, moje serce zabiło szybciej. Kiedy podeszła do mnie, przez chwilę
poczułem, co to jest szczęście. Kiedy podeszła do mnie, czułem, że teraz jestem niemal równy
bogom.
9. Jak mógł nas tak skrzywdzić! Jak mógł!!! Przecież nie powinno się tak postępować!
10. Wygrał dwie olimpiady przedmiotowe oraz konkurs matematyczny  zdaje się, że to naprawdę nie
najgłupszy chłopak.
11. Pierwsza miłość jest jak świeży powiew wiatru, jak trzepotanie skrzydełek motyla.
12. Byliśmy już zatem tam razem, szczęśliwi, w domu. Radość nasza nie miała granic, bo przecież
nigdzie nie ma tak dobrze jak w domu. Wiedzieliśmy, że teraz wszystko będzie inaczej, bo przecież
nic złego nie mogło się już zdarzyć  tutaj, w domu. Tu mogliśmy czuć się bezpieczni, nienarażeni
na żadne zło ze strony innych ludzi, które nie mogłoby nas dosięgnąć przecież w domu.
13. Za oknami rozciągał się malowniczy krajobraz.
14. Do niego podeszła dopiero wtedy  Anna.
15. Jak powinniśmy zachowywać się wobec osób niepełnosprawnych? Zastanówmy się nad tym
wspólnie. Wydaje się, że powinniśmy przede wszystkim traktować tych ludzi normalnie, nie
narzucać im się, ale być gotowymi, żeby w razie czego udzielić pomocy.
16. Jest najlepszy, najwspanialszy, najcudowniejszy, wszyscy go podziwiają i chcą być tacy jak on.
17. PrzybÄ…dz
, o Miłości, zaczaruj nasze życie szare, pozwól nam poczuć, że żyjemy&
18. Czyż człowiekiem jest ten, kto drugiego pozbawia życia?!
19. W miarę jak pociąg oddalał się od stacji Albert krzyczał jej imię. Krzyczał, wrzeszczał, darł się w
niebogłosy. Nie odwróciła się ani razu.
20. To był wielki  mały człowiek.
21. Jego praca na rzecz zespołu jest może i bardzo efektowna, zwłaszcza gdy o niej opowiada, ale na
pewno nie jest efektywna, czego skutki widzimy właśnie dzisiaj.
22. Kiedy widzę ten lud polski, grupą ludzi chcący się nazywać, a tak nieludzki, podły i okrutny, będący
grupą ludojadów i ludożerców, to serce moje skuwa lód srogi i odechciewa mi się wszelkiej
ludyczności.
23. Podszedł do niej z tyłu, zamachnął się i& Potem tylko te plamy krwi na dywanie.
24. A to cię mam łobuzie, hieno, kanalio! Próbowałeś mnie zniszczyć, niegodziwcze, ale cię dopadłem.
Tak, trzeba tępić takie diabelskie nasienie. Nie uda już ci się wypełnić twoich szatańskich planów,
nikczemniku. Poznaj szakala po jego łotrowskim zamyśle! Od razu jak cię zobaczyłem, to
wiedziałem, żeś typ spod ciemnej gwiazdy. No i miałem rację: gorszego łotra nie znam.
25. Leje od dwóch dni, ciemno, zimno, szaro, brudno, a jest środek lipca. Jaka piękna pogoda,
nieprawdaż?
II. Proszę przeczytać poniższe fragmenty poetyckie i w każdym podpunkcie wskazać środek
stylistyczny organizujący cały fragment (niektóre z nich zostały  dla ułatwienia  podkreślone)
oraz wyjaśnić, na czym polega jego zastosowanie.
1.
Jeśli to nie jest miłość  cóż ja czuję?
A jeśli miłość  co to jest takiego?
Jeśli rzecz dobra  skąd gorycz, co truje?
Gdy zła  skąd słodycz cierpienia każdego?
(Francesco Petrarka, Sonet 132, przeł. J. Kurek)
PARALELIZM SKA
ADNIOWY + szereg PYTAC
RETORYCZNYCH, z których każde zasadza się na ANTYTEZIE
 Paralelizm składniowy jest tu widziany na dwóch poziomach: pierwsza część każdego wersu jest
zdaniem podrzędnym okolicznikowym przyczyny, a druga  pytaniem składającym się z zaimka
pytajÄ…cego, podmiotu i orzeczenia (w wersie 3.  w zdaniu przydawkowym); z drugiej strony  w planie
3
semantycznym  wersowi 1. odpowiada wers 4. (miłość  [rzecz] dobra), a wersowi 2.  3. (nie jest
miłość  rzecz zła). Na pytania pojawiające się zamiast następników autor (podmiot mówiący) nie
oczekuje odpowiedzi, służą on do tego, by unaocznić, opisać, lepiej uświadomić czytelnikowi cierpienie.
2.
jestem z wieczoru
który nie chce usnąć
patrzy uparcie
głodnymi oczyma gwiazd
(Halina Poświatowska, [jestem z upływającej wody])
METAFORA I ANIMIZACJA Postać wypowiadająca się mówi Jestem z wieczoru (możemy tu także
zaobserwować ciekawe przesunięcie składniowe: zamiast np. jestem wieczorem  jestem z wieczoru) 
jest to zatem metafora wynikająca np. z tego, że podmiot liryczny identyfikuje się z porą dnia, którą
obserwuje. Wieczór NIE CHCE USN
Ć, PATRZY, ma GA
ODNE OCZY  są to cechy właściwe
istotom żyjącym (wola, zmysł wzroku, bycie głodnym, nie chce to być może nawet antropomorfizacja).
3.
Nic to, choć ty masz pałac kosztem wystawiony;
Nic to, że stół zastawiasz hojnie półmiskami;
Nic to, żeć złoto, srebro leży gromadami;
Nic to, że gładka zona i domu zacnego;
Nic to, że mnóstwo wnuków liczysz u boku swego[& ]
(Daniel Naborowski, Cnota grunt wszystkiemu)
ANAFORA  Wszystkie wersy w tym fragmencie rozpoczynają się od połączenia dwóch zaimków:
nieokreślonego i wskazującego Nic to, po których występuje zdanie podrzędne (zwykle podmiotowe
wprowadzone wskaz
nikiem zespolenia że, a w wypadku I wersu  okolicznikowe przyzwolenia  czyli
można zauważyć tu także elementy paralelizmu składniowego).
4.
I pobożna jak partyjny dziennik
Matka piękna niczym straż pożarna
I cierpliwa jak oficer śledczy
I bolesna jak gdyby w połogu
I prawdziwa jak gumowa pałka[& ]
(Rafał Wojaczek, Ojczyzna)
POLISYNDETON + SZEREG PORÓWNAC
 Większość wersów w tym fragmencie rozpoczyna się
spójnikiem i. Dodatkowo każdy wers jest porównaniem jednej cechy matki do jakiegoś przedmiotu lub
zjawiska: matka jest pogodna jak dziennik, piękna niczym straż pożarna, cierpliwa jak oficer, bolesna
jak gdyby w połogu, prawdziwa jak gumowa pałka. Przez takie ukształtowanie każdego wersu możemy
tu mówić także o paralelizmie składniowym: spójnik + przymiotnik nazywający cechę + spójnik
porównawczy + rzeczownik z epitetem (ewentualnie z przyimkiem, por. w połogu).
5.
Między nami nic nie było!
Żadnych zwierzeń, wyznań żadnych,
Nic nas z sobą nie łączyło
Prócz wiosennych marzeń zaradnych;
Prócz tych woni, barw i blasków,
UnoszÄ…cych siÄ™ w przestrzeni,
Prócz szumiących śpiewem lasków
I tej świeżej łąk zieleni;
Prócz tych kaskad i potoków,
Zraszających każdy parów,
4
Prócz girlandy tęcz, obłoków,
Prócz natury słodkich czarów;
Prócz tych wspólnych, jasnych zdrojów,
Z których serce zachwyt piło,
Prócz pierwiosnków i powojów
Między nami nic nie było!
IRONIA  W kontekście całego wiersza widać, że wiele łączyło postać wypowiadającą się w wierszu i
adresatkę wypowiedzi: stąd uporczywie powtarzający się przyimek prócz (zatem część, która pozwala
odczytać ironię pierwszych trzech wersów i ostatniego zbudowana jest z wykorzystaniem polisyndetonu)
 czyli zdanie Między nami nic nie było! należy odczytać zupełnie przeciwnie do tego, co powiedziane
jest wprost (antyfraza): Między nami było bardzo wiele i analogicznie Żadnych zwierzeń, wyznań
żadnych  było bardzo wiele zwierzeń i wyznań oraz Nic nas z sobą nie łączyło  (Wydawało mi się, że)
łączyło nas ze sobą bardzo wiele. Trzeba też zwrócić uwagę, że zdanie wstępne zakończone jest
wykrzyknikiem (czyli jest to eksklamacja) i tworzy klamrę wiersza, jest zatem szczególnie
wyeksponowane.
6.
I tak jak orzeł, ptak górski, najszybszy wśród uskrzydlonych,
Spada i lekko dopędza z chmur gołębicę spłoszoną 
Ona wymyka się, pierzcha, lecz orzeł, z wrzaskiem straszliwym,
Z bliska uderza, w drapieżnej duszy zdobyczy spragniony 
Tak zaciętością Achilles pędził, a Hektor uciekał
Pod trojańskimi murami [& ]
(Homer, Iliada, przeł. K. Jeżewska)
PORÓWNANIE HOMERYCKIE  pościg Achillesa za Hektorem pod murami Troi jest porównany do
polowania orła na gołębicę. Porównanie jest rozbudowane. Opis zaczyna się obrazem orła goniącego
gołębicę (ten element porównania zajmuje 4 wersy  szczegółowo opisane zostało tu zarówno
zachowanie gołębicy, jak i zachowanie orła). To, do czego się porównuje jest bardziej rozbudowane niż
element świata przedstawionego (zachowanie bohaterów utworu).
7.
Jestem nikim
cząstką Wszechświata
pyłkiem niesionym przez wiatr przeznaczenia 
lecę do światła jak ćma zbłąkana
chcę zniknąć, zniknąć  [& ]
(Jadwiga Naparzewska, Jestem nikim)
LITOTA  Podmiot mówiący celowo umniejsza swój status ontologiczny i swoją wartość, przyrównuje
się do zera, mówiąc Jestem nikim (z logicznego punktu widzenia, już skoro mówi, to znaczy, że jest
kimś  nie mógłby mówić, gdyby nie był człowiekiem, czyli charakterystyczna dla litoty antonimia
wyrażona jest tutaj opozycją nikt zamiast ktoś). W dalszej części litota zostaje zinterpretowana 
mówiący twierdzi, że w zestawieniu z całym Wszechświatem jest tylko pyłkiem.
8.
Leżysz zabity i jam też zabity,
Ty  strzałą śmierci, ja  strzałą miłości;
Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości;
Ty jawne świece, ja mam płomień skryty.
(Jan Andrzej Morsztyn, Do trupa)
PARALELIZM SKA
ADNIOWY + ANTYTEZA  Każdy wers jest złożony z dwóch części, z których pierwsza
odnosi się do adresata wypowiedzi, a druga  do osoby mówiącej. Obydwa fragmenty są w każdym
wersie zbudowane w analogiczny sposób  czasownik w 2. os. lp. z przymiotnikiem i zaimek 1. os. lp. z
tym samym przymiotnikiem w pierwszym, a póz
niej już odpowiedni zaimek + grupa rzeczownikowa w
5
narzędniku, będąca okolicznikiem sposobu (wers drugi) lub dopełnieniem dalszym (wers 3. i 4.). Zatem
widać tu odpowiedniość zarówno między wersami, jak i częściami każdego wersu. Wersy bądz

dopełniają się składniowo, por. leżę (leżysz) zabity  czym?  wers 1. i 2., bądz
też przeciwstawiają się
sobie, por. orzeczenie z przeczeniem i bez przeczenia ja nie mam (ty nie masz) i ja mam (ty masz)  wers
3. i 4. Jednocześnie w każdym wersie mamy przeciwstawienie ja  ty. Ta antyteza w ostatnim wersie jest
podkreślona dodatkowo użyciem pary antonimicznej jawny  skryty. Paradoks polega na tym, że
elementy rzeczywistości, które powinny być zupełnie odmienne  mają cechy wspólne. A zatem
przeciwstawność uzyskaną przez antonimię łagodzi właśnie paralelizm składniowy, który umożliwia
postawienie znaku równości między dwiema, zdawałoby się, nieporównywalnymi rzeczami.
9.
Drogi słowniku doktryn filozofów,
proszÄ™ o pomoc, bo tracÄ™ apetyt,
gdy przy śniadaniu w twarz skacze z gazety
kościsty głód. (I ZNOWU CZA
OWIEK, ZNOWU
Z PROBLEMEM!) Wynajdz
mi system. (KONKRETY/
CZYICHŚ TRYWIALNYCH POTRZEB TO NIE POWÓD,
ABY/ PRZYMNAŻAĆ WIAR WA
ASNEGO CHOWU.)
Kto mi przywróci spokój? (Z DAWNYCH ETYK  /
STOICYZM.) Jak mam przełknąć bezsens nieszczęść?
(Stanisław Barańczak, Drogi kąciku porad)
PARENTEZA  Fragment jest oparty na dopowiedzeniach nawiasowych, które stanowią odpowiedzi na
pytania postawione w tekście głównym lub komentarze do wypowiadanych myśli  stanowią one uwagi
słownika, do którego zwraca się postać mówiąca (lustrzane odbicie myśli wypowiadanych przez
podmiot liryczny).
10.
Drzewo samotne, obnażone
Podnosi chude swe ramiona,
Rozpaczy hymny śle chropawe
Do stalowego nieba próżni.
(Stanisław Korab Brzozowski, Próżnia)
PERSONIFIKACJA  Drzewo będące bohaterem lirycznym wiersza jest przedstawione tak jak człowiek.
Odnoszą się do niego epitety, które zwykle (choć nie tylko) opisują człowieka (samotne, a bardziej:
obnażone). Raczej tylko o człowieku można powiedzieć też, że ma chude ramiona. A już tylko na
pewno tylko człowiek może śpiewać hymny (choć w utworze jest to złagodzone przez użycie innego
czasownika). Tam jednak, gdzie personifikacja osiąga apogeum, nieosobowość drzewa zostaje
przypomniana w epitecie typowo nie-ludzkim chropowate hymny, jak chropowata jest kora drzewa.
11.
Boże, przed którym tajne być nie mogą
Myśli człowiecze, w Twej stojąc obronie,
Przed żadną nigdy nie uciekną trwogą,
Bo szczyre serce w Twojej jest zasłonie.
(Jan Kochanowski, Psałterz Dawidów, Psalm VII)
APOSTROFA  We fragmencie występuje bezpośredni zwrot do adresata (wołacz Boże na początku
fragmentu oraz zaimki Twej, Twojej).
12.
I stąd to moja Perła w swe śnieżne ramiona
Zagarnęła mnie każąc żyć, jak ona chce.
Od róż ona wdzięczniejsza, słodsza niż miód Hybli,
Piękniejsza niż Jutrzenka i bielsza niż śnieg.
6
Urodziwsza mi ona nad wszystkie dziewczęta
I dotąd pod jej władzą nieszczęsny wciąż trwam.
(Jan Dantyszek, Do młodzieży, przeł. E. Jędrkiewicz)
CI
G PORÓWNAC
SA
UÅ»
CYCH BUDOWIE OBRAZU HIPERBOLICZNEGO  Perła, adorowana przez
wypowiadającego się, jest porównana do róż, miodu Hebe, Jutrzenki i śniegu. Te elementy stanowią
uwarunkowane kulturowo stereotypy  przykłady maksymalnego natężenia cech wyrażonych
przymiotnikami (róże to synonim/ symbol wdzięku, miód podawany olimpijskim bogom przez Hebe 
słodyczy, Jutrzenka  blasku, śnieg  bieli). Perła przewyższa jednak te elementy i łączy w sobie jeszcze
większe nasilenie wszystkich cech  stąd hiperbolizacja.
13.
Przy-czyno z
ródła  czynów, Objawienia,
I odpoczynku Samej Wszechmocności,
Ty, co istocie nie majÄ…cej cienia
Z w i e r c i a d ł e m stałaś się  S p r a w i e d l i w o ś c i,
I opromieniasz jÄ… swymi gwiazdami,
Módl się za nami&
Z dokonań wszystkich najpełniejsze Twoje,
Owo istotnej Prawdy cało-lico,
Z którego jasne wciąż pryskają zdroje,
Odradzające wszech-żywot wiosnami 
Wiosnami  cudu: M Ä… d r o Å› c i S t o l i c o !
Módl się za nami&
Temu, co w sobie siÄ™ rozpaczÄ… dwoi,
Rozdziera końca nie mającą winą:
Krzyż jako jedno ukojenie stoi
I woła:  Równaj co z tymi gwoz
dziami!...
O! Ty więc, pewnej R a d o ś c i P r z y c z y n o,
Módl się za nami&
Zrazu w pokorze ścieląca się s o b ą
Pod zawołaniem z góry niewymownym,
Ty  co nieledwie zniknęłaś osobą,
Ale N a c z y n i e m stałaś się D u c h o w n y m,
Gdy nam z naszymi ciasno próżnościami,
Módl się za nami&
(Cyprian Norwid, Do Najświętszej Panny Marii. Litania)
EPIFORA  Na końcu każdej strofy pojawia się sformułowanie litanijne (oczywiście, w każdej zwrotce
pojawia się wiele innych tropów, np.: anafora i paronomazja w 1. wersie przy-czyno z
ródła  czynów, ale
organizacji wiersza jako całości służy właśnie epifora).
14.
Tak dla tej twarzy, w której kocham wiernie,
Żyjąc umieram, konam nieśmiertelnie.
(Jan Andrzej Morsztyn, Vaneggiar d una innamorata)
OKSYMORON  We fragmencie występują nadrzędno-podrzędne połączenia wyrazów wykluczających
się semantycznie: żyć i umierać, konać i nieśmiertelnie. Wyraz podrzędny (imiesłów przymiotnikowy
lub przysłówek) stanowiący okolicznik sposobu zaprzecza treści wyrazu nadrzędnego (umieranie  z
logicznego punktu widzenia  nie jest sposobem życia, a bycie nieśmiertelnym wyklucza konanie).
15.
Ciężko, kto nie miłuje, ciężko, kto miłuje,
Najciężej, kto miłując łaski nie zyskuje.
7
 (Jan Kochanowski, Z Anakreonta)
PARALELIZM SKA
ADNIOWY, ANTYTEZA I GRADACJA  Paralelizm zasadza siÄ™ na trzykrotnym
powtórzeniu konstrukcji: przysłówek ciężko (w stopniu równym lub najwyższym) ze zdaniem
podrzędnym dopełnieniowym wprowadzonym zaimkiem względnym kto. Wypowiedzenie podrzędne
zawiera różne formy czasownika miłować. W wersie 1. zderzone są przeciwstawne treści  miłować i nie
miłować  stąd antyteza. Gradacja natomiast wynika z zestawienia stopnia równego w 1. wersie i
najwyższego  w 3.
III. Proszę wskazać tropy, środki stylistyczne i retoryczne wykorzystane w poniższych sloganach
reklamowych oraz w każdym przypadku uzasadnić swoją decyzję.
1. Winiary pomysł na&  Jeden pomysł, a tyle możliwości.
ANTYTEZA  w jednym zdaniu przeciwstawione, że pomysł jest tylko jeden, a możliwości wiele
(pojedynczość mnogość). Antytetyczność podkreślona spójnikiem przeciwstawnym a.
2. Nescafé Classic  Jedna tak chwila, jedna Nescafé.
CELOWE POWTÓRZENIE  mające wydobyć podkreślić wyjątkowość produktu.
3. www.krewniacy.pl  Krew daje życie.
PERSONIFIKACJA  jedynie ktoś (w znaczeniu pierwotnym  kobieta), a nie coś, daje życie. W sloganie
krew jest potraktowana niemal jak osoba, która świadomie ofiarowuje komuś dar życia. Wynikiem
personifikacji jest także swoista metonimia  krążenie krwi jest skutkiem tego, że ktoś żyje, czyli tego,
że ktoś inny (matka) dał mu życie. W haśle natomiast krew jest przedstawiona jako przyczyna życia.
4. Lingwista  kursy językowe  Najlepsze kursy językowe na całym świecie.
HIPERBOLA  nawet o bardzo dobrych kursach językowych trudno orzec, że są najlepsze na świecie.
Hiperbola występuje tutaj w funkcji perswazyjnej.
5. Hartzlack lakiery  NaszÄ… pasjÄ… jest drewno&
METONIMIA  drewno jako materiał nie może być pasją. Pasją może być jakaś dziedzina lub jakieś
zachowanie (rzez
bienie drewna lub obróbka drewna). Pojawia się tu zatem sam materiał zamiast
czynności wykonywanej na tym materiale  w wypadku tego sloganu jest to powlekanie drewna
lakierem. Metonimia nabiera zatem znaczenia bardziej dosłownego: lakier i drewno, na którym się on
znajduje, stykajÄ… siÄ™ w przestrzeni.
6. Grześki Kaliszanka  Nie do wygryzienia .
UTARTA METAFORA J
ZYKOWA  gra znaczeniami dosłownymi i znaczeniem przenośnym czasownika
wygryz
ć (1. dosł.  gryząc, spowodować ubytek w czymś;, np. mole wygryzły dziurę w materiale, 2.
 gryząc, zjeść całą porcję czegoś . np. krowa wygryzła całą trawę na drodze, i 3. przen.  za pomocą
intryg zmusić kogoś do odejścia skądś , np. wygryzł mnie ze stanowiska). Ma to budzić skojarzenia, że
smak tych wafelków jest tak wspaniały, że nigdy nie będziemy mogli skończyć je jeść bądz
że żaden
inny produkt nigdy ich nie zdeklasuje.
7. Mój Piękny Dom (miesięcznik)  Radzimy, inspirujemy, pomagamy.
TRIADA RETORYCZNA  3 czasowniki w tej samej formie gramatycznej (1. os. lm. cz. teraz
Å„.).
Wymienienie trzech elementów w ciągu ma podkreślić walor produktu i wywołać pozytywną reakcję
odbiorcy.
8. PKP Energetyka  Światło to życie, energia to my.
PARALELIZM SKA
ADNIOWY  dwie krótkie części zdania są zbudowane w ten sam sposób: rzeczownik +
zaimek wskazujÄ…cy w funkcji predykatywnej + rzeczownik (zaimek rzeczowny). Pozwala to na
kondensację znaczeń.
9. Claris środki czystości  Dom pełen olśnień, dom pełen uśmiechu.
8
ANAFORA  rozpoczęcie obydwu elementów sloganu od syntagmy rzeczownikowej dom pełen.
10. Klub Sportowy Lech Poznań  Duma i tradycja.
DIADA RETORYCZNA  zestawienie dwóch elementów w podobnej funkcji składniowej, co ma większy
wpływ na psychikę odbiorcy i większą moc perswazyjną.
11. Ford Fusion  Mały, kiedy płacisz, wielki, kiedy chcesz.
PARALELIZM SKA
ADNIOWY I ANTYTEZA  każdy z dwóch elementów składniowych jest zbudowany w
ten sam sposób: przymiotnik rodzaju męskiego + zdanie podrzędne okolicznikowe czasu złożone z
zaimka względnego kiedy i czasownika w 2. os. lp. cz. teraz
ń. Całość łączy dwie sprzeczne treści,
ponieważ ford jest i mały, i jednocześnie wielki.
12. Audytorium 17  Myśl globalnie  działaj lokalnie.
ANTYTEZA  zasadzająca się na przeciwieństwie znaczeń przymiotników globalnie  lokalnie.
13. Suzuki Jimny  Albo Jimny Elegance... albo nic.
POLISYNDETON  każdy z elementów sloganu rozpoczyna się od spójnika albo.
14. Mentos Powermints  Maksiświeżość w minidrażetkach.
ANTYTEZA  wyrażona w prefiksach w jednym przedmiocie zebrane są dwie przeciwstawne cechy 
drażetki są bardzo małe, ale świeżość  bardzo duża. przeciwstawienie wielki i mały
15. Sorrento makarony  Kuchnia pełna makaronizmów.
PARONOMAZJA  podobieństwo słowotwórczo-fonetyczne wyrazów makaron i makaronizm służy
wydobyciu ich związku semantycznego, uświadamianego, ale nieoczywistego w polszczyz
nie
współczesnej. Gra znaczeń odnosi się tu do jeszcze jednego poziomu: obydwa leksemy zostają
zamienione miejscami  kuchnia może być jedynie wypełniona makaronami. Natomiast wyraz Sorrento
można by w języku polskim uznać za makaronizm.
16. Old Spice  Zgasi płomień na Twojej twarzy.
HIPERBOLA  niewielki ból przy goleniu jest przedstawiony jako płomień na twarzy, czyli ogromne
pieczenie, wręcz niebezpieczeństwo, przed którym uratować ma nas produkt. Hiperbola ta zasadza się
oczywiście na metaforze  pieczenie po goleniu jest odczuciem podobnym do pieczenia po sparzeniu się
ogniem (choć dużo słabszym).
17. Ariel  Pranie czyste jak Å‚za.
PORÓWNANIE (także: HIPERBOLA)  skostniałe w języku, pełni funkcję perswazyjną (wiadomo, że
żadne pranie nie jest aż tak krystalicznie czyste, jak sugeruje to autor hasła).
18. Fanta  Fantastyczny smak pomarańczy.
PARONOMAZJA  zestawienie dwóch bliskich brzmieniowo wyrazów, pozwala zasugerować, że nazwa
napoju jest wręcz synonimem fantastycznego smaku.
19. Danonki Danone  Mały kubeczek, wielka moc.
19. ANTYTEZA  zasadzająca się na antonimii mały  wileki (jeden przedmiot łączy dwie, pozornie
sprzeczne, cechy).
20. Klub VIP  BÄ…dz
ważny, bądz
sobÄ….
ANAFORA  obydwa elementy składniowe sloganu rozpoczynają się od tego samego wyrazu (bądz
).
9
 10