mgr Anna Steliżuk materiały do zajęd J
ZYK W MEDIACH 2012/2013
Niektóre środki stylistyczne i zabiegi językowe,
których możemy wypatrywad, analizując język mediów
1. FORMA  dz
więk i wygląd słów i tekstu.
Rym i rytm. W tym:
Rym (fonetyczny)  powtórzenie dz
więków/sylab na koocu słów/wersów.  Pasta Kiwi
but ożywi ,  Już w porządku mój żołądku .
Rym semiotyczny  czyli znakowy, znaczeniowy. O takim rymie pisze np. Theo Van
Leeuwen w Introducing Social Semiotics, nie nazywa go co prawda rymem
semiotycznym, tylko po prostu  rymem (w cudzysłowie); ja stosuję  rym
semiotyczny na odróżnienie od fonetycznego. np. podobieostwo koloru czcionki do
znaczenia słowa (słowo  krew napisane na czerwono), niektóre słowa w tekście lub
wyimki wyróżnione na ten sam kolor czy napisane tą samą czcionką co tytuł, słowa w
tym samym kolorze co główne zdjęcie artykułu. Można też tu mówid o paralelizmie.
Aliteracja - powtarzanie jednej lub kilku głosek na początku kolejnych wyrazów,
ewentualnie całych wyrazów:  to tu, to tam ,  przyszłośd jest jasna, przyszłośd to
Orange ,  modny manikiur ,  piękne paznokcie .
Powtarzanie. W tym np. anafora  to samo słowo/zwrot/zdanie na początku, np.
każdego akapitu, epifora  to samo słowo/zwrot/zdanie na koocu, np. każdego
akapitu
Onomatopeja  dz
więkonaśladownictwo.  Kap ,  puk ,  bęc ,  badum-psz .
2. TREŚĆ  znaczenie słów i fraz.
Epitet  często w nagromadzeniu, np.  elastyczna, trwała i pełna życia fryzura .
Hiperbola  przesadnia:  supermodne płaszcze idealne dla twojej sylwetki ,
 wypłakała morze łez .
Porównanie i kontrast   miękkie jak nowe ,  nowy? nie, wyprany w Perwollu ,
 minimum miejsca, maksimum możliwości .
Słowa  naładowanych kulturowo  w polskim np.  wolnośd ,  solidarnośd ,  dom ,
 matka .
Personifikacja, animizacja   Nauka mówi ,  badania potwierdzają .
Wyrażenia  próżne (dumne)   najlepszy ,  najsławniejszy ,  kultowy .
Sporne etykiety  zależące często od punktu widzenia:  zboczony ,  skrajny ,
 mityczny ,  pseudo- ,  bezsprzecznie .
Wyrażenia wątpliwości   domniemany ,  tzw. ,  rzekomy ,  przypuszczalny .
Oksymoron (gr. oksżs  ostry + mM
ros  tępy )   ogieo krzepnie ,  blask ciemnieje ,
 ograniczona wolnośd ,  wirtualna rzeczywistośd
Zdrobnienie   pieniążki ,  maluszek a zgrubienia   psisko ,  baba .
Neologizmy.
Metafora  przeniesienie cech jednej rzeczy na drugą, np. wojna -> polityka  sztab
wyborczy ,  kandydat wytoczył ciężką artylerię .
Metonimia  zamiennia, np. autor za dzieło  nowy Pilch , miejsce za ludzi  Biały Dom
skomentował ostatnie wydarzenia ,  Moskwa odrzuciła postulaty .
Parenteza  wtrącenie w nawiasie.
Redundancje (zbyteczności): Pleonazm (z gr.  nadmiar )   masło maślane , nadmiar
informacji, np. z niepotrzebnym epitetem:  aglomeracja miejska ,  w miesiącu lipcu ,
 okres czasu . Tautologia (gr. tautos  ten sam )  słowa oznaczające to samo
pozostające w związku współrzędnym (np. połączone spójnikiem  i ):  z
ródło i
mgr Anna Steliżuk materiały do zajęd J
ZYK W MEDIACH 2012/2013
geneza hymnu ,  ale jednak wydaje mi się, że&  ,  i jeszcze w dodatku ,  tylko i
wyłącznie .
Frazeologia i idiomy. Korzystanie z i zabawa z funkcjonującymi już w języku frazami,
często z użyciem homonimii, homofonii i wieloznaczności.
Homonimia  dwa różne wyrazy mają identyczną formę:  zamek na wzgórzu i
 zamek w drzwiach,  naczynie stołowe i  naczynie krwionośne,  dam jako
czasownik i  dam jako rzeczownik (dop. r. ż. l. mn.).
Homofonia  dwa różne wyrazy mają identyczne brzmienie:  Bóg  buk ,  morze 
może ,  lud  lód .
Wieloznacznośd  ten sam wyraz ma różne znaczenia zależnie od kontekstu,
dodatkowe znaczenia najczęściej są metaforyczne:  Pij mleko. Będziesz wielki ,
 Ananas wyszedł z puszki  podobno śmietanę ubił .
Mówienie czegoś inaczej niż wprost.
Eufemizmy  (gr. eu  dobrze + phemi  mówid ) mają na celu osłabienie nieprzyjemnej
wiadomości, ominięcie tabu, uniknięcie wulgaryzmu.  Miejsce, w których plecy tracą
swoją szlachetną nazwę zamiast  tyłek ,  pozyskał środki drogą nie do kooca
legalną zamiast  ukradł ,  odszedł zamiast  umarł .
Peryfrazy (gr. peri  dookoła )  omówienia, np.  miłośnicy białego szaleostwa
zamiast  narciarze .
rys. M. Raczkowski
mgr Anna Steliżuk materiały do zajęd J
ZYK W MEDIACH 2012/2013
Synonimy  wybór jednego konkretnego synonimu z dostępnej puli może byd
narzędziem manipulacji.  Zdefraudował /  ukradł ,  bojownicy /  terroryści /
 separatyści ,  kochanka /  partnerka /  konkubina .
3. FUNKCJA  jak nadawca  rozmawia z odbiorcą i co uruchamia w głowie odbiorcy.
Stylizacja.
Świadome błędy.
Archaizm  wyrazy, składnia lub sformułowania przestarzałe.
Dialektyzacja - stylizacja gwarowa.
Wulgaryzmy, wyrażenia potoczne...
Apostrofa  zwrócenie się wprost.  Drodzy czytelnicy! ,  Drogie mamy! ,  Uwaga
wszyscy fani& !
Parafraza vs. cytat.
Nawiązania kulturowe, intertekstualne, cytaty z filmów...
Pytanie retoryczne  daje złudzenie dialogu.
Identyfikacja nadawcy z odbiorcą   my , nasze ,  my wszyscy .
Presupozycje, inferencje, implikatury.