A. Pojeciu centralizacji można przypisac 2 znaczenia:
- jest to taka struktura organizacyjna administracji, która wprawdzie składa sie z kilku stopni organizacji, ale decyzje podejmowane sa jedynie przez organ centralny. Jednostki niższego rzedu pełnia jedynie funkcje pomocnicze. Współczesnie ten rodzaj centralizacji nie wystepuje.
- jest to taka sytuacja organizacyjna administracji publicznej, w której tylko czesc zadań prowadzona jest przez organy państwowe, w rozdziale administracji państwowej od samorzadowej.
Istotnymi elementami współczesnej centralizacji sa:
* scisłe wyodrebnienie prawne zadań i kompetencji na każdym stopniu organizacyjnym administracji - organy naczelne, centralne i terenowe realizuja kompetencje przydane im zarówno przez przepisy prawa materialnego jak i ustrojowego
* możliwosc ich dekoncentrowania na organy niższego stopnia
wyjasnione 2 pytania dalej
* zachowanie hierarchicznego podporzadkowania w sferze realizacji tych kompetencji
jednostronna zależnosc organu niższego stopnia od organu wyższego stopnia lub podmiotu podległego od podmiotu zwierzchniego. Na te zależnosc składaja sie 2 elementy: zależnosc osobowa (rozpoczyna sie z chwila nawiazania stosunku pracy a kończy sie w momencie jego ustania; jej trescia jest regulowanie stosunków osobowych w czasie trwania stosunku pracy
awansowanie, nagradzanie, przeniesienie, odpowiedzialnosc dyscyplinarna czy porzadkowa) oraz zależnosc służbowa (scisle zwiazana z poprzednia; jest to możliwosc wydawania poleceń służbowych przez organ wyższy organowi niższemu, odbywa sie to za pomoca aktów generalnych
okólników, wytycznych, instrukcji, zarzadzeń, oraz aktów indywidualnych
poleceń służbowych).
B. Decentralizacja to taki system organizacji administracji, w którym poszczególne podmioty administrujace maja wyraznie okreslone kompetencje, ustalone badz przekazywane z wyższych organów w drodze ustawowej, realizowane w sposób samodzielny i podlegajace w tym zakresie jedynie nadzorowi weryfikacyjnemu organów kompetentnych. Konstytutywnym elementem decentralizacji jest samodzielnosc eliminujaca zasade podporzadkowania hierarchicznego. Tym decentralizacja różni sie od dekoncentracji.
W obecnym układzie organizacyjnym państwa należy wyróżnic:
- podmioty zdecentralizowane
jednostki samorzadu terytorialnego; sa to podmioty niepaństwowe i zdecentralizowane, którym moca ustawy przydano okreslone zadania i kompetencje z zakresu administracji publicznej
- zdecentralizowane podmioty pełniace funkcje z zakresu administracji publicznej
należy tu wyróżnic:
* przedsiebiorstwa państwowe i komunalne
sa nastawione na produkcje badz swiadczenie usług materialnych; ich zasieg jest ograniczony rzeczowo, maja możliwosc wydawania decyzji administracyjnych, podstawa tej kompetencji znajduje sie w prawie materialnym i ustrojowym
* zakład administracyjny
jego funkcje wynikaja z kontynuacji funkcji wykształconych historycznie, wiec władztwo zakładowe nie różni sie od administracyjnego, choc jest forma zmodyfikowana, wynikajaca m.in. z ograniczeń w kregu adresatów działań organów zakładu
* społeczny podmiot organizacji
jest to nazwa zbiorcza dla różnych jednostek organizacyjnych nie majacych jednoczesnie charakteru państwowego i prywatnego. Beda to organizacje społeczne, organizmy samorzadu zawodowego (notariuszy, lekarzy itp.).