Planowanie potrzeb materiałowych
w przedsiębiorstwie
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Planowanie potrzeb materiałowych
w przedsiębiorstwie.
Podstawa opracowania dobrych planów
produkcyjnych zale\
y od przyjętych zało\
eń
produkcyjnych., ustalonych planów produkcji na
dany okres planistyczny.
Podstawy opracowania efektywnych planów
produkcyjnych, zało\
enia:
Przedsiębiorstwo mo\
e produkować na
zamówienia  make to order
Produkcja na magazyn  make to stock 
przedsiębiorstwo musi opracować prognozę
popytu na podstawie badań rynku.
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Podstawą opracowania
planów produkcyjnych w
gospodarce rynkowej są:
Zamówienia klientów w danym
okresie przy systemie produkcji
 make to order
Prognozy popytu (sprzeda\
y)
wyrobów przedsiębiorstwa w
danym okresie przy systemie
produkcji  make to stock
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Rodzaje popytu , które trzeba opracować,
oszacować:
Popyt pierwotny  jest to zapotrzebowanie rynku
na wyroby finalne przedsiębiorstwa ( popyt
rynkowy- klientów, którzy kupują wyroby na rynku)
Popyt wtórny  zapotrzebowanie
przedsiębiorstwa na surowce i materiały, które
wynika z popytu pierwotnego i stosowanej w
przedsiębiorstwie technologii.
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Plan zaopatrzenia  jest narzędziem
planowania potrzeb materiałowych. Składa się
z następujących planów szczegółowych:
Plan potrzeb surowcowo  materiałowych 
opracowanie tego planu polega na ustaleniu
potrzeb brutto i potrzeb netto na ka\
dy
surowiec, materiał:
Potrzeby brutto  określają ilość surowców i
materiałów niezbędną do produkcji w danym
okresie ze ścisłym wskazaniem terminów ich
wprowadzenia do produkcji (nie uwzględniają
zapasów magazynowych).
Potrzeby netto  od potrzeb brutto odejmuje
się stan zapasów magazynowych PN= PB -
Dr in\
. Andrzej PACANA
zapas ( w jednostkach naturalnych kg , szt.)
Politechnika Rzeszowska
Plan zakupów  określa jakie ilości
poszczególnych surowców i materiałów mogą być
zakupione u dostawców w danym okresie aby
zapewnić ciągłość produkcji. Plan ten opracowuje
się w ujęciu ilościowym i wartościowym (ceny
rynkowe surowców i materiałów dostarczone przez
dostawców)
Plan zapasów  określa jakie ilości
poszczególnych surowców i materiałów mogą być
przechowywane w przedsiębiorstwie w danym
okresie aby zapewnić ciągłość produkcji ( w ujęciu
wartościowym i ilościowym). Ujęcie ilościowe i
wartościowe pozwala szacować koszty utrzymania
zapasów
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
System planowania potrzeb materiałowych w koncepcji
logistycznej rozwinął się w przemyśle monta\
owym, gdzie
wyrób finalny składa się z podzespołów i elementów
kolejno montowanych. . Nie wszystkie części potrzebne są
w tym samym czasie, dlatego mogą być zamawiane i
dostarczane sukcesywnie stosownie do kolejności
monta\
u. W ten sposób mo\
na ograniczać , racjonalizować
koszty zapasów. Jest to pokrewne z systemem  just in
time  ideą tego systemu jest to by utrzymywać minimum
zapasów. Przydały się tutaj systemy komputerowe PPM ,
MRP  Material Require Planing (wymagać, potrzebować)
, Planowanie Potrzeb Materiałowych.
Do zastosowań PPM - trzeba znać kolejność monta\
u i jak
długo on trwa.
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Badanie rynku zaopatrzeniowego
Badanie rynku zaopatrzeniowego jest to proces
gromadzenia, analizowania i prezentowania
danych oraz wyników badań które słu\
ą jako
informacje do podejmowania racjonalnych decyzji
w sferze zaopatrzenia. Głównym celem badań
rynku zaopatrzeniowego jest obni\
anie ryzyka i
niepewności w podejmowaniu decyzji dotyczących
zakupu surowców i materiałów czyli dotyczących
wyboru właściwego dostawcy.
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Badania rynku zaopatrzeniowego obejmują następujące obiekty
badawcze:
Produkt  w znaczeniu surowca i materiału zakupionego przez
przedsiębiorstwo w celu wyprodukowania produktów końcowych.
Analizie poddaje się cechy fizyczno chemiczne materiałów, które
muszą odpowiadać procesowi technologicznemu przedsiębiorstwa 
badania labolatoryjno  obserwacyjne.
Dostawców  badania polegają na gromadzeniu informacji o
potencjalnych dostawcach.
Informacje ogólne (o dostawcach) dotyczą: nazwy, wielkości, adresu,
profilu produkcji przedsiębiorstwa dostawczego.
Informacje szczegółowe dotyczą asortymentu wytwarzanych wyrobów,
ich jakości, nowoczesność, dotyczą stosowanych technologii, zdolności
produkcyjnych ,oferowanych warunków cenowych dostawy, warunków
płatności, warunków transportu, dystrybucji przesyłek, polityki
rabatowej, szeroko pojętej reputacji firmy.
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Strukturę rynku zaopatrzeniowego  od strony popytu i
poda\
y na surowce i materiały:
Od strony poda\
y  tworzą producenci materiałów i
podzespołów, pośrednicy transportu, spedycji oraz oferenci
usług remontowych, budowlanych. Ze względu na liczbę
tych podmiotów po stronie poda\
y mo\
na wskazać ró\
ne
formy rynkowe z którymi przedsiębiorstwo mo\
e się
zetknąć na rynku zaopatrzeniowym:
Monopol producenta  kiedy na rynku danego surowca lub
materiału występuje jeden du\
y oferent. Sytuacja niezbyt
korzystna dla nabywców oferent dyktuje warunki cenowe,
płatności.
Oligopol producenta  na rynku danego surowca występuje
kilku średnich oferentów, którzy między sobą konkurują o
klienta. Klient ma mo\
liwość wyboru z pośród ofert.
Rynek zrównowa\
ony  na rynku danego surowca
występuje wielu drobnych oferentów, którzy konkurują ze
sobą przede wszystkim cenowo. Sytuacja korzystna dla
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
klientów, du\
y wybór, mo\
liwości negocjacji.
Od strony popytu  rynek zaopatrzeniowy tworzą odbiorcy
określonych surowców i materiałów, którzy konkurują ze sobą w
procesach zakupu. Przedsiębiorstwo powinno zbadać
racjonalizować liczbę i udział w rynku. Wśród nabywców
konkurujących z przedsiębiorstwem mo\
e wskazać
następujących konkurentów:
Bezpośrednich  są to nabywcy surowców, materiałów które
zakupują u dostawców do wytwarzania tych samych wyrobów
finalnych.
Pośrednich  są to nabywcy danych surowców, materiałów, które
kupują do wytwarzania innych ,odmiennych wyrobów finalnych.
Tak więc nale\
y zidentyfikować przede wszystkim konkurentów
bezpośrednich i siłę ich oddziaływania na rynku, a następnie
zidentyfikować konkurentów pośrednich, którzy mają mniejszą
siłę przebicia.
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Dynamika rynku  analizie poddaje się charakter i tępo
produkcji oraz sprzeda\
y określonych surowców a tak\
e
wyrobów gotowych. Na rynku surowcowym występują
pewne wahania w produkcji a tak\
e w sprzeda\
y czy te\
w
zapotrzebowaniu na określone surowce, materiały :
Wahania sezonowe  mają charakter naturalny i wynikają z
klimatu a tak\
e mogą wynikać z pewnych zwyczajów
ustalonych przez ludzi. Produkcja rolna  zgodnie z
klimatem. Święta, urlopy  zwiększenie zapotrzebowania
na produkty, usługi.
Wahania koniunkturalne  wynikają z charakteru i tępa
wzrostu gospodarczego danego kraju. W cyklu
koniunkturalnym wyró\
niamy fazę depresji i wzrostu. Fazy
te zale\
ą od czynników politycznych, społecznych.
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
y
ródła informacji z których korzysta przedsiębiorstwo przy analizowaniu
,badaniu rynku zaopatrzeniowego:
y
ródła pierwotne  są to obiekty badań rynku zaopatrzeniowego,
które są poddawane bezpośrednim procesom badawczym. Zebranie
tych danych wymaga podjęcia odpowiedniej procedury badawczej
która jest kosztowna i często długotrwała, ale pozwala zebrać rzetelne,
autentyczne dane na ściśle określony temat, odpowiada na nasze
zapotrzebowanie. Podstawowe z
ródła pierwotne przy badaniu rynku:
Bezpośrednie zapytania - telefoniczne, pisemne u producentów , czyli u
potencjalnych dostawców
Udział w targach i wystawach  czynny gdy firma się wystawia, bierny 
oglądanie.
Odwiedzanie producentów- potencjalnych dostawców.
Współpraca - w zakresie technologii, organizacji produkcji,
przeprowadzania badań
Próbne dostawy - najbardziej zaawansowana forma - dostawca wysyła
potencjalnemu klientowi gotową próbkę określonego surowca do
przetestowania
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
y
ródła wtórne  są to wszelkiego typu publikacje- czasopisma,
biuletyny, katalogi, prospekty, wydawane przez ró\
nego typu instytucje,
podmioty, organizacje. Są to publikacje ośrodków badawczych,
przedsiębiorstw, uczelni wy\
szych. y
ródła wtórne mogą być 
wewnętrzne - w przedsiębiorstwie(dokumentacja przedsiębiorstwa) i
zewnętrzne  publikacje. Przedsiębiorstwa korzystają ze z
ródeł
wtórnych poniewa\
są one tanie i szybkie. Ujemne cech z
ródeł
wtórnych:
Dane są mało aktualne  dotyczą przeszłości
Mało rzetelne i mało wiarygodne
Dane wtórne często zbierane są do innych celów i mają inny kontekst,
inne zestawienia, inne wnioski  aby z nich skorzystać trzeba je
przystosować do potrzeb, przetworzyć je.
Wykorzystanie z
ródeł pierwotnych bądz
wtórnych zale\
y od rodzaju
decyzji która jest podejmowana w przedsiębiorstwie. Ze względu na
wagę , wa\
ność decyzji i zakres potrzebnych informacji wyró\
nia się
następujące rodzaje decyzji:
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Rutynowe  dotyczą zakupu standardowych surowców i materiałów od
stałych i dobrze znanych dostawców do których firma nie ma \
adnych
zastrze\
eń i których nie zamierza zmieniać. Procedury zakupu są
uproszczone ,wywa\
one, rutynowe, szybkie, przedsiębiorstwo nie
potrzebuje du\
ej ilości informacji przy podejmowaniu tych decyzji.
Zmodyfikowane  dotyczą sytuacji w której występuje konieczność
dokonania pewnej zmiany w warunkach dostaw np. częstotliwość
dostaw i ich zmiany, zmiany wielkości dostaw, zmiany środka
transportu, zmiany parametrów dostarczanych surowców, zmiany
sposobu płatności itp. Często motorem tych decyzji jest nie solidność
dostawców. Wymagają większej ilości informacji ni\
decyzje rutynowe i
więcej czasu.
Nowe  są związane z podjęciem przez przedsiębiorstwo produkcji
zupełnie nowego asortymentu i lub zastosowania zupełnie nowej
technologii. Przedsiębiorstwo musi zakupić zupełnie nowe surowce, od
zupełnie nowych dostawców. Decyzje te wymagają du\
ej ilości
informacji i głównie ze z
ródeł pierwotnych i du\
ej ilości czasu do ich
podjęcia.
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
W procesach zakupu surowców, materiałów
przedsiębiorstwo mo\
e wykorzystywać zasady
marketingowe (biorąc pod uwagę zdobycie
dostawcy). Ta koncepcja to Marketing Zakupów.
Ró\
nica między MZ a marketingiem ogólnym 
polega na tym ,\
e w MZ podmiotem oddziaływania
jest potencjalny dostawca.
Potencjalny klient stara się nawiązać i utrzymywać
dobre kontakty współpracy z dostawcami. Stosuje w
tym celu określone narzędzia marketingowe głównie
o charakterze promocyjnym:
Wysłane zapytania ofertowe
Wysłane propozycje współpracy
Propozycje wspólnych konferencji, badań
Preferencje w kontraktach zakupowych
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Etapy procesu zakupu surowców i materiałów:
Zło\
enie zapotrzebowania u dostawcy  (zapytanie ofertowe)  jest to
opis surowca, materiału parametru, czasu i warunków dostawy, której
klient oczekuje od dostawcy. Wysyła się do wielu potencjalnych
dostawców. Dostawcy formułują swe oferty i wysyłają je do klienta.
Selekcja ofert przesłanych przez dostawców. W procesie selekcji odrzuca
się tych dostawców którzy nie spełniają podstawowych wymagań
zawartych w zapytaniach ofertowych.
Negocjacje z wybranymi dostawcami  mogą się odbywać w siedzibie
klienta, dostawcy lub na wolnym gruncie. Przedmiotem negocjacji są
kolejno:
Uzgodnienia techniczne  uzgodnienia co do specyfikacji, warunki
dotyczące surowców, materiałów, dostarczonych urządzeń.
Uzgodnienia organizacyjne  dotyczą terminów i częstotliwości dostaw,
warunków transportu, pakowania, zabezpieczania w czasie transportu.
Zasady odbioru ilościowego i jakościowego, zakres i warunki gwarancji
oraz procedura reklamacji, gwarancji.
Uzgodnienia cenowe  wysokość ceny.
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Proces negocjacji powinien być dobrze przygotowany
pod względem:
Rzeczowym  obie strony muszą być przygotowane
merytorycznie  przygotowane dokumenty, poparte
argumenty dokumentami .Osoby kompetentne.
Organizacyjnym  miejsce, czas, atmosferę, posiedzenia.
Taktycznym  uczestnicy powinni mieć przygotowane
kierunki obrony bądz
ataku i przygotowane akceptowane
rozwiązania - wyniki negocjacji.
Personalnym  osoby uczestniczące powinny mieć du\
e
zdolności dyplomatyczne, powinny być zrównowa\
one,
uprzejme, taktowne, umiejące słuchać i znające tzw.  język
ciała .
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Zarządzanie zapasami w systemie logistycznym
przedsiębiorstwa.
Zapasy  to nie zagospodarowane w danym czasie dobra
rzeczowe utrzymywane przez przedsiębiorstwo w celu
u\
ycia ich w przyszłości. U\
ycie mo\
e polegać na dalszym
przetwarzaniu, monta\
u bądz
dalszej sprzeda\
y w
przypadku wyrobów gotowych. Zapasy mogą występować
w postaci materiałów, surowców, półproduktów,
podzespołów a tak\
e wyrobów gotowych. Zapasy stanowią
część majątku obrotowego przedsiębiorstwa.
Podstawową funkcją utrzymywania zapasów jest
utrzymanie ciągłości procesu produkcji a tak\
e
utrzymanie ciągłości procesu sprzeda\
y. Konieczność
utrzymywania zapasów wynika z występowania przerw,
załamań w łańcuchu logistycznym. Takimi punktami
załamań jest rynek zaopatrzeniowy i przedsiębiorstwo,
rynek odbiorców i przedsiębiorstwo zbywające towary,
Dr in\
. Andrzej PACANA
wyroby gotowe.
Politechnika Rzeszowska
Przyczyny utrzymywania zapasów:
Uzyskiwanie korzyści skali w sferze produkcji oraz w sferze
dystrybucji.
Poprawa poziomu obsługi klienta
Zabezpieczenie przez zmianami cen (zakupy spekulacyjne)
Zabezpieczenie przed niepewnością w dostawach i w
czasie realizacji dostaw.
Zabezpieczenie przed nieprzewidzianymi zdarzeniami
losowymi (klęski \
ywiołowe).
Utrzymywanie zapasów wią\
e się z kosztami dlatego
przedsiębiorstwo powinno dą\
yć do ich regulacji
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska
Kryterium funkcjonalne (zapasy dzieli się ze względu na
pełnione przez nie funkcje):
Zapasy cykliczne są gromadzone w celu obrony przed
zakłóceniami w czasie i warunkach dostaw (rytmiczne)
dotyczą materiałów najbardziej niezbędnych w procesie
produkcji.
Zapasy bezpieczeństwa (buforowe) zabezpieczają głównie
przed niesolidnością dostawców.
Zapasy sezonowe związane z okresowymi wahaniami w
sferze zaopatrzenia, sprzeda\
y, konsumpcji.
Zapasy promocyjne  gromadzone dla zabezpieczenia
planowanych akcji promocyjnych przedsiębiorstwa.
Zapasy ryzyka  zabezpieczają przed wzrostem cen
surowców, materiałów oraz przed niedostępnością z
ró\
nych przyczyn.
Zapasy zbędne  bezu\
yteczne dla firmy w postaci
odpadów produkcyjnych, opakowań wtórnych. Mogą
generować koszty, zajmować powierzchnię , dlatego
Dr in\
. Andrzej PACANA
przedsiębiorstwo powinno dą\
yć do unikania takich
Politechnika Rzeszowska
zapasów.
Kryterium rodzajowe :
Zapasy surowców i materiałów
Zapasy produkcji w toku (nie zakończonej)
Zapasy wyrobów gotowych i towarów. Wyroby
gotowe to są produkty wytwarzane w
przedsiębiorstwie spełniające wszystkie zało\
one
zadania ale nie przeznaczone w danym czasie do
sprzeda\
y np. zalegają magazyny
przedsiębiorstwa. Towary są to takie wyroby
gotowe które są przeznaczone do sprzeda\
y. Tak
więc ka\
dy towar jest wyrobem gotowym ale nie
wszystkie wyroby gotowe są w danym czasie
towarami
Dr in\
. Andrzej PACANA
Politechnika Rzeszowska