Rynek to układ warunków w których realizowana jest wymiana towarów i usług, następuje przy
tym przepływ informacji, zgłoszenie i porównanie ofert, ustalane są ceny, ilości.(def. ta w zasadzie
dotyczy rynku towarów i usług)
Cena to rynkowa wartość towaru wyrażona w pieniądzu, jednocześnie cena to podstawowa
informacja rynkowa.
Rodzaje rynków: 1)rynek towarów i usług, 2)rynek pracy, 3)rynek finansowy
Konkurencja to proces polegający na tym, że uczestnicy rynku, dążąc do realizacji własnych
interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod wzgl. ceny, jakości i innych
warunków wpływających na decyzje zawarcia transakcji.
Rodzaje konkurencji (dychotomiczne klasyfikacje):
I. Konkurencja doskonała ; konkurencja niedoskonała
II. Konkurencja cenowa ; konkurencja pozacenowa
III. Konkurencja między sprzedawcami (dostawcami) ; konkurencja między nabywcami
(odbiorcami)
IV. konkurencja w krótkim okresie ; konkurencja w długim okresie
Popyt to odwrotna relacja między ceną dobra lub usługi, a ilością, którą nabywcy są skłonni i są w
stanie kupić w danym okresie przy ceteris paribus.
Jeśli cena danego towaru wzrasta, to ilość kupowana zmniejsza się. I odwrotnie jeśli cena towaru
maleje, to nabywana ilość wzrasta. Jak widać popyt nie jest wyłącznie ilością, lecz ilością w
zależności od ceny, inaczej mówiąc, popyt jest takiego rodzaju relacją. Przyjęte w tej teorii
założenie  ceteris paribus oznacza przy innych warunkach niezmienionych.
Cena jest ważnym elementem definicji popytu i pierwszoplanowym czynnikiem określającym ile
danego towaru nabywcy kupią. Inne istotne czynniki, zwane determinantami popytu są
następujące:
1. Dochody nabywców
2. Liczba nabywców na danym rynku cząstkowym (ta liczba z kolei zależy od wielkości populacji,
struktury wiekowej, rozmieszczenia geograficznego);
3. Ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych;
4. Gusty, upodobania i preferencje nabywców;
5. Oczekiwania dotyczące przyszłych cen i dochodów;
Zmiana którejkolwiek determinanty w jedną lub drugą stronę przyczynia się do wzrostu lub
spadku popytu. Na wykresie wzrost popytu przejawia się przesunięciem krzywej popytu w prawo,
na zewnątrz z D1 do D2. Natomiast spadek popytu przejawia się przesunięciem krzywej popytu w
lewo, do wewnątrz, z D1 do D3
Wzrost lub spadek popytu pod oddziaływaniem determinant
Wzrost popytu oznacza, że przy każdej danej cenie konsumenci kupują więcej towaru, np. przy
cenie P2 kupują Q3 zamiast Q2. Spadek popytu oznacza, że przy każdej danej cenie konsumenci
kupują mniej towaru, np. przy cenie P2 kupują Q1 zamiast Q2
Problem tego rodzaju można także wyjaśnić mając daną ilość. Wzrost popytu oznacza, że przy
każdej danej ilości na rynku cząstkowym konsumenci zapłacą wyższą cenę, np. przy danej ilości
Q2 konsumenci zapłacą P3 zamiast P2. Spadek popytu oznacza, że przy danej ilości Q2 konsumenci
zapłacą P1 zamiast P2
PRAWO ENGLA  W miarę zwiększania się dochodów pieniężnych rodziny oraz ogólnej sumy
wydatków rosną też wydatki na żywność, ale stosunkowo wolniej, tak, że ich udział w ogólnej
sumie wydatków się zmniejsza.
Ogólnie rzecz biorąc, przy danej cenie ilość kupowanych dóbr wzrasta wraz ze wzrostem
dochodów. Istnieje tu wyjątek: wraz ze wzrostem dochodów maleje popyt na dobra niższego
rzędu.
Dobra niższego rzędu, to tanie i niskogatunkowe towary, z których nabywcy chętnie by
zrezygnowali, gdyby stać ich było na coś lepszego.
 Dla większości produktów rolnych, występuje dodatnia korelacja między popytem a poziomem
dochodów, tj. wzrost dochodów powoduje przesunięcie krzywej popytu w prawo. Są jednak
produkty, dla których zależność ta ma kierunek przeciwny. W USA jako przykład wymienić
można fasolę. Można przypuszczać, że wzrost dochodów spowoduje obniżenie popytu na ten
produkt
W ekonomicznej teorii popytu rozróżnia się krótki okres i długi okres.
 W krótkim okresie, dochody konsumentów w zdecydowanej części pochłaniane są przez bieżące
rutynowe wydatki: czynsze, opłaty za elektryczność, gaz telefon, itp. To sprawia, że do
rozdysponowania po odliczeniu wszelkich koniecznych opłat pozostaje niewielka ilość pieniędzy,
w efekcie czego konsument nie zawsze może pozwolić sobie na skorzystanie z obniżki cen.
Załóżmy np., że nastąpiła obniżka cen dywanów. Może się zdarzyć, że w danej chwili budżet
konsumenta nie jest dostatecznie duży, by skorzystać z atrakcyjności oferty, nie ma też od kogo
pożyczyć, niemniej z czasem fundusze mogą wzrosnąć i wówczas dokona on zakupu. Wiele
zakupów ma charakter rutynowy, nie co dzień podejmowane są decyzje o strukturze wydatków,
w związku z czym zmiana ceny nie spowoduje natychmiastowej reakcji w postaci zmiany
popytu.
Pewne znaczenie może mieć okres użytkowania wcześniej kupionego produktu.
Więcej czasu potrzeba na to, by zmienił się popyt na dobra trwałego użytku, niż na te dobra, które
kupowane są raz na tydzień lub nawet codziennie.
 Spadek ceny lodówek nie skłoni klienta do nowego zakupu, gdy posiadana przez niego lodówka
nadal dobrze funkcjonuje.
Edukacja konsumentów w zakresie zdrowego odżywiania może przyczynić się do zmiany
struktury zakupów na rynkach żywności. Liczy się także otwartość kraju na różne mody i wpływy
cywilizacyjne. W ten sposób mogą być przezwyciężone utrwalone nawyki konsumpcyjne i
postawy konserwatywne. W Polsce np. na znaczeniu zyskało to wszystko co składa się na kuchnię
śródziemnomorską i gastronomię amerykańską.
Na rynku odzieży z kolei można było zauważyć taką tendencję, że nabywcy z czasem mniej cenili
sobie sztuczne włókna, np. elanę i coraz bardziej preferowali włókna naturalne, takie jak bawełna i
wełna. Sztuczne włókna są coraz wyższej jakości, a mimo to traktuje się je jako gorsze substytuty
włókien naturalnych.
Podaż to relacja między ilością dobra, którą producenci są skłonni oferować w danym okresie, a
ceną przy ceteris paribus.
Gdy cena danego dobra wzrasta, producenci zwykle są skłonni oferować większą ilość, gdy cena
spada zmniejszają ilość dostaw.
Krzywa podaży (rys.)
Determinanty podaży, czyli istotne pozacenowe czynniki określające krzywą podaży:
1. Postęp techniczny;
2. Koszty produkcji;
3. Interwencja państwa.
Postęp techniczny może przyczynić się do zwiększenia produkcji i podaży przy każdym poziomie
ceny rynkowej. Taka zmiana przedstawiona jest na wykresie jako przesunięcie krzywej podaży w
prawo.
Również spadek cen czynników produkcji (takich jak energia czy podstawowe surowce) pobudza
przedsiębiorców do zwiększania produkcji przy każdej danej cenie.
W rezultacie nastąpi wzrost podaży, a taka zmiana może być przedstawiona na wykresie jako
przesunięcie krzywej podaży w prawo.
Natomiast wzrost cen czynników produkcji (np. wzrost cen ropy naftowej) przy każdej danej cenie
produktu może skłonić przedsiębiorców do zmniejszenia produkcji i podaży, na wykresie będzie
to przedstawione jako przesunięcie krzywej podaży w lewo.
Regulacyjna działalność państwa w tej dziedzinie polega dość często na wprowadzeniu
zaostrzonych przepisów bezpieczeństwa pracy i przepisów dotyczących ochrony środowiska
naturalnego. Taka regulacja może się przyczynić do wzrostu kosztów produkcji. W takim razie na
wykresie nastąpi przesunięcie krzywej podaży w lewo, a to oznacza mniejszą ilość oferowanego
towaru przy każdej cenie.
 Instalowane katalizatorów i innych urządzeń służących do ochrony środowiska wpływa na
wzrost kosztów wytwarzania samochodów. Przepisy ochrony środowiska mogą uczynić tanią
wcześniej eksploatację kopalin metodą odkrywkową nieopłacalną z uwagi na egzekwowane
administracyjnie kosztowne prace rekultywacyjne
Polityka państwa przyczynia się jednak do poprawy warunków pracy i do ograniczenia lub
wyeliminowania gospodarki rabunkowej (większe koszty w przemyśle przy mniejszych kosztach
zewnętrznych)
Wzrost lub spadek podaży pod wpływem determinant (rys)
Graficznie wzrost podaży wyraża się przesunięciem krzywej w prawo, na zewnątrz z S1 do S2.
Natomiast spadek podaży wyrażany jest przesunięciem krzywej w lewo, do wewnątrz z S1 do S3.
Wzrost podaży przy każdej danej cenie oznacza wzrost ilości, którą producenci są w stanie
wyprodukować oraz są skłonni zaoferować. Np. przy cenie P2 producenci mogą zaoferować ilość
Q3 zamiast Q2. Spadek podaży oznacza, że producenci przy każdej danej cenie zaoferują mniejszą
ilość, np. przy cenie P2 zaoferują Q1 zamiast Q2. Problem ten można także wyjaśnić mając daną
ilość. Wzrost podaży oznacza, że przy każdej danej ilości na rynku cząstkowym producenci
zgodzą się na niższą cenę, np. przy ilości Q2 zgodzą się na cenę P1 zamiast P2. Spadek podaży
oznacza że przy każdej danej cenie ilości producenci zażądają wyższej ceny, np. przy ilości Q2
zażądają ceny P3 zamiast P2.
Równowaga rynkowa polega na tym, że wielkość popytu zgłaszanego przez nabywców
(konsumentów) odpowiada dokładnie wielkości podaży oferowanej przez producentów
(dostawców). To oznacza bardziej konkretnie, że istniej cena równowagi i ilość równowagi. Cena
równowagi to taki stan gdy cen żądana przez sprzedawców i cena akceptowana przez nabywców
są sobie równe. Z kolei ilość równowagi to taki stan, gdy ilość towarów (produktów)
dostarczanych na rynek i ilość poszukiwana są sobie równe.
Gdy cena na rynku konkurencyjnym jest wyższa niż cena równowagi, powstaje przejściowa
nadwyżka rynkowa, czyli przewaga wielkości podaży Q3 nad wielkością popytu Q1. W takiej
sytuacji konkurencja cenowa między sprzedawcami spycha cenę w dół do poziomu ceny
równowagi P1. Następują przy tym dostosowania ilościowe  wzrasta ilość dobra, którą
konsumenci skłonni są kupić, a jednocześnie zmniejsza się ilość oferowana przez producentów.
Gdy cena rynkowa jest niższa od ceny równowagi powstaje przejściowy niedobór, czyli przewaga
wielkości popytu nad wielkością podaży. W tej sytuacji konkurencja cenowa między nabywcami
spowoduje wzrost ceny do poziomu ceny równowagi. Jednocześnie nastąpią dostosowania
ilościowe i wielkość popytu zrówna się z wielkością podaży.
Jeśli uwzględni się istnienie przejściowych nadwyżek i przejściowych niedoborów, to równowagę
można określić bardziej dynamicznie.
Równowaga rynkowa to stan do którego z reguły zmierza rynek w pełni konkurencyjny poprzez
oscylacje cen i dostosowania ilościowe.
Skutki zmian popytu i podaży
a) wzrost popytu  podnosi cenę równowagi i zwiększa ilość równowagi
b) spadek popytu  powoduje spadek ceny i zmniejszenie ilości równowagi
c) wzrost podaży  przyczynia się do wzrostu ilości równowagi, ale też do spadku ceny
równowagi
d) spadek podaży  przyczynia się do spadku ilości równowagi, ale też do wzrostu ceny
równowagi.
Ceny urzędowe na rynkach regulowanych.
Rząd może wprowadzić urzędowe ceny minimalne lub maksymalne na określone produkty.
Stosunkowo wysokie ceny minimalne (czyli progi cenowe) ustanawiane są najczęściej na
podstawowe produkty rolne w celu ochrony rodzin farmerskich. Przy cenie minimalnej, zawsze
wyższej od potencjalnej ceny równowagi, powstaje trwała nadwyżka podaży. Rząd powinien
wykupić trwałą nadwyżkę podaży, a potem:
1) trzymać produkty jako zapasy państwowe;
2) przeznaczyć na humanitarną pomoc dla innych krajów;
3) sprzedać (ze stratą) na rynkach zagranicznych;
4) zniszczyć w końcu.
Rząd może również zmniejszyć podaż, nakładając na farmerów określone limity produkcyjne.
Ceną minimalną jest również ustawowa płaca minimalna, która zabezpiecza pracowników przed
spadkiem wynagrodzeń poniżej określonego poziomu.
 Niekiedy cena minimalna nie jest ustanowiona przez rząd, lecz jest wynikiem ukrytego
porozumienia zawartego między [wielkimi] producentami [w ramach oligopolu] w celu
podtrzymania wysokich zysków.
Przy cenie maksymalnej, zawsze niższej od potencjalnej ceny równowagi, powstaje trwały
niedobór. Stosunkowo niskie ceny maksymalne (pułapy cenowe) wprowadzane są z myślą o
ochronie niższych klas społecznych, tak, aby ludzie ubodzy również mogli nabywać niezbędne
produkty.
W krajach słabo rozwiniętych pod wzgl. gospodarczym taką regulacją mogą być objęte np. ceny
chleba. Natomiast w krajach rozwiniętych gospodarczo regulacja tego typu dotyczy raczej
czynszów mieszkaniowych i opłat za energię elektryczną.
Niskie czynsze nie starczają na pełne pokrycie kosztów eksploatacji. W takich warunkach
istniejące zasoby mieszkaniowe niszczeją. Brak zysków oznacza natomiast, że nie następuje zwrot
kapitału i dalsze inwestycje w budownictwie czynszowe są nieopłacalne.
Przy minimalnej cenie urzędowej Pf powstaje trwała nadwyżka Q2- Q1
Przy maksymalnej cenie Pc, zwanej pułapem cenowym powstaje trwały niedobór Q2  Q1
Pytania i odpowiedzi
1) Jaka jest różnica między trwałym niedoborem na rynku a niedoborem przejściowym?
Rynek regulowany
Trwały niedobór Q2-Q1 zaistnieje na rynku regulowanym przy urzędowej cenie zwanej pułapem
Pc. Cena taka w istocie jest maksymalna, gdyż sprzedawcom nie wolno brać więcej niż wynosi
dopuszczalny pułap, jednocześnie cena taka jest stosunkowo niska, zawsze niższa niż potencjalna
cena równowagi P.
Rynek wolny
Niedobór przejściowy Q3-Q1 może zaistnieć na wolnym rynku przy stosunkowo niskiej cenie P1.
Konkurencja cenowa między nabywcami spowoduje jednak przywrócenie równowagi przy
wyższej cenie P2 i pośredniej ilości Q2.
2) Czy trwała nadwyżka może powstać przy cenie równowagi?
Przy cenie równowagi, na mocy definicji, nie może być trwałej nadwyżki. Trwała nadwyżka Q2-
Q1 może natomiast powstać na rynku regulowanym przy gwarantowanej cenie urzędowej Pf,
ustalonej na wyższym poziomie niż potencjalna cena równowagi P. Taka urzędowa cena oparta
jest na regule  nie mniej niż... i określona jako minimalna.
3) Co się stanie z ceną równowagi, przy założeniu, że nastąpi spadek popytu i wzrost podaży?
Nastąpi spadek ceny równowagi z P2 do P1
4) Co się stanie z ilością równowagi, przy założeniu, że nastąpi spadek popytu i spadek podaży?
Nastąpi zmniejszenie ilości równowagi z Q2 do Q1.
Elastyczność popytu: - cenowa; - dochodowa; - mieszana
Cenowa elastyczność popytu to stosunek względnej zmiany ilości zapotrzebowania na dane dobro
do względnej zmiany jego ceny
Przykład 1
1) Jeśli wzrost ceny o 1% zmniejsza wielkość zapotrzebowania o 2% to elastyczność cenowa
popytu wynosi -2
2) Jeśli spadek ceny o 4% zwiększa rozmiary zapotrzebowania o 2% to elastyczność cenowa
popytu wynosi  0,5
Zastrzeżenia: - znak elastyczności popytu na ogół jest ujemny; - popyt o elastyczności -3 jest
bardziej wydajny niż -2
Elastyczność dla konkretnych punktów na krzywej popytu przy bardzo niewielkich zmianach cen:
Elastyczność łukowa (wzór)
Liniowa krzywa popytu i zmiana współczynnika elastyczności
Możliwa jest taka krzywa popytu, która charakteryzuje się jednostkową elastycznością w każdym
punkcie. Jest to hiperbola równoramienna.
Względny wzrost ceny jest równoważony spadkiem sprzedawanej ilości i na odwrót
Elastyczność popytu i wpływ zmiany ceny na wielkość wydatków
Wielkość wydatków = cena x zakupiona ilość
a) popyt elastyczny  obniżka ceny powoduje wzrost wydatków
Kwota wydatków zmniejsza się o pole oznaczone znakiem ( - ), a jednocześnie zwiększa się o
pole zaznaczone znakiem (+). Przyrost jest większy niż spadek w rezultacie kwota wydatków
wzrasta
b) popyt nieelastyczny  obniżka ceny powoduje spadek wydatków
Tu przyrost wydatków jest mniejszy niż spadek w rezultacie kwota wydatków maleje
c) popyt o elastyczności równej 1  obniżka ceny nie zmienia ilości wydatków
Wpływ elastyczności popytu na cenę równowagi i ilości towaru równoważącą rynek
a)popyt nieelastyczny
Gdy popyt jest nieelastyczny przesunięcie krzywej podaży powoduje dużą zmianę ceny
równowagi, ale małą zmianę ilości zapotrzebowania
b)popyt elastyczny
Gdy popyt jest elastyczny taka sama zmiana podaży powoduje dużą zmianę ilości
zapotrzebowania, a małą zmianę ceny równowagi
Mieszana elastyczność cenowa popytu
Bierz się pod uwagę pewne pary dóbr. Abstrakcyjnie można powiedzieć, że w grę wchodzi dobro
 i oraz jakieś inne dobra  j .
Te dobra mogą być względem siebie substytucyjne lub komplementarne. Zakłada się, że cena
dobra  I nie zmienia się. Zmienia się natomiast cena dobra  j
Mieszana elastyczność cenowa popytu na dobro  i względem zmian cen dobra  j to relacja
między względną zmianą zapotrzebowania na dobro  i , a względną zmianą ceny dobra  j . Ta
elastyczność jest na ogół dodatnia w przypadku dóbr substytucyjnych, a ujemna w przypadku dóbr
komplementarnych
Dochodowa elastyczność popytu  stosunek względnej (procentowej) zmiany popytu do
względnej (procentowej) zmiany dochodu. Jeżeli wzrost dochodu realnego o 2% spowoduje
wzrost popytu o 8% to elastyczność taka wynosi 8%:2%=4
Dobra wyższego rzędu mają elastyczność dochodową wyższą od 1
Dobra pierwszej potrzeby mają elastyczność dochodową niższą od 1
Z tym, że dobra normalne mają dodatnią elastyczność dochodową w przedziale od 0 do 1,
natomiast dobra niższego rzędu mają ujemną elastyczność dochodową.
Poglądy na to co jest luksusem, a co rzeczą niezbędną zmieniają się w czasie i przestrzeni
Przedsiębiorstwo, działalność gospodarcza, przedsiębiorca
Formy działalności gospodarczej:
1) Indywidualna działalność gospodarcza (samo zatrudnienie)  osoba fizyczna mające pełne
prawa, pełna odpowiedzialność z tytułu tej działalności całym swoim majątkiem, w rezultacie
występowanie dużego ryzyka.
2) spółki osobowe  (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo- akcyjna)
3) jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej
4) jednostki organizacyjne wyposażone w osobowość prawną: sp. z.o.o., sp. akcyjna, spółdzielnia,
towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych, stowarzyszenie i fundacja.
Na przykładzie korporacji
Akcje: zwykłe, uprzywilejowane, pracownicze
Akcjonariusze: 1) udziałowcy indywidualni i instytucjonalni, 2)udziałowcy drobni i posiadacze
wielkich pakietów akcji
Zarząd czyli czołowi menadżerowie
Rady nadzorcze
Walne zgromadzenie
Utarg, koszty, zyski
Utarg całkowity (przychód) przedsiębiorstwa to suma pieniędzy osiągnięta ze sprzedaży dóbr i
usług w jakimś okresie, na ogół w ciągu jednego roku
Koszty całkowite przedsiębiorstwa to wydatki poniesione na wytworzenie dóbr i usług w jakimś
okresie
Zysk stanowi nadwyżkę utargów (przychodów) nad kosztami
Przyjmuje się, że celem działania przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku.
Bierze się pod uwagę krótki i długi okres
Utarg całkowity w przedsiębiorstwie będącym dawcą ceny.
Utarg całkowity w przedsiębiorstwie będącym biorcą ceny
Koszty całkowite w przedsiębiorstwie w krótkim okresie
Koszty całkowite produkcji to suma całkowitych kosztów zmiennych oraz całkowitych kosztów
stałych
Koszty stałe to takie, których wielkość nie zmienia się przy zmianach wielkości produkcji
Koszty zmienne to takie, które zmieniają się wraz ze zmianami wielkości produkcji
Metody wyznaczania optimum produkcji.
1)Metoda, w której wykorzystuje się krzywe utargów całkowitych i kosztów całkowitych
2) Metoda, która polega na analizie krzywych kosztów krańcowych i przeciętnych oraz utargów
krańcowych i przeciętnych
AD1. Zysk całkowity = utarg całkowity  koszt całkowity
Przedsiębiorstwo osiąga maksymalny zysk przy takiej wielkości produkcji, gdzie różnica między
utargiem całkowitym i kosztem całkowitym jest największa
Gdy zysk całkowity jest ujemny przedsiębiorstwo ponosi straty.
Wyznaczanie zysku max i optimum produkcji przy uwzględnieniu krzywych utargu całkowitego i
kosztu całkowitego.
Maksymalny zysk całkowity jest zaznaczony za pomocą strzałek. Zysk max całkowity osiąga się
przy wielkości produkcji Q opt.
Utarg krańcowy to wzrost utargu całkowitego wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę
Koszty krańcowe to wzrost kosztów całkowitych wywołanych wzrostem produkcji o jednostkę.
Koszt krańcowy i utarg krańcowy określają wielkość produkcji przedsiębiorstwa
Wzrost kosztu krańcowego prowadzi do zmniejszenia produkcji
Wzrost utargu krańcowego prowadzi do wzrostu produkcji
Długookresowe koszty przeciętne są równe długookresowym kosztom całkowitym podzielonym
przez wielkość produkcji.
Długookresowe koszty przeciętne i krańcowe
Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w długim okresie.
1] Jeżeli cena jest równa lub wyższa od LAC1 to produkcja wynosi Q1
2] Jeżeli cena jest niższa niż LAC1 nierentowna produkcja powinna być zaniechana
Koszty i decyzje produkcyjne w przedsiębiorstwie w krótkim okresie.
1.Krótkookresowe przeciętne koszty stałe = krótkookresowe całkowite koszty stałe podzielone
przez wielkość produkcji.
2.Krótkookresowe przeciętne koszty zmienne = krótkookresowe całkowite koszty zmienne
podzielone przez wielkość produkcji.
3. Krótkookresowe przeciętne koszty całkowite = krótkookresowe koszty całkowite podzielone
przez wielkość produkcji.
4. Krótkookresowe przeciętne koszty całkowite = krótkookresowe przeciętne koszty stałe +
krótkookresowe przeciętne koszty zmienne.
Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w krótkim okresie.
SMC  koszty krańcowe
SATC  koszty przeciętne całkowite
SAVC  koszty przeciętne zmienne
SAFC  koszty przeciętne stałe
MR  utarg krańcowy
D  popyt
MC  koszty krańcowe
(1) Jeżeli cena jest większa niż SATC1 (p>SATC1) to przedsiębiorstwo wytwarza produkcję
Q1 z zyskiem.
(2) Jeżeli cena jest zawarta w przedziale między SATC1, a SAVC1 czyli SATC1>p>SAVC1
to przedsiębiorstwo wytwarza produkcję Q1 i ponosi nieduże straty.
(3) Jeżeli pStruktura rynku .Typy rynków.
1.Doskonała konkurencja
2.konkurencja monopolistyczna
3.Oligopol
4.Monopol
Współczynnik koncentracji czterech przedsiębiorstw to odsetek sprzedaży obliczony dla 4
największych firm.działających na rynku lub w gałęzi. Wysokość współczynnika koncentracji jest
podstawą rozróżnienia struktur rynku.
O istnieniu efektywnego monopolu mówi się kiedy wspołczxynnik koncentracji jednego
przedsiębiorstwa przekracza 90% czyli CR1> 90% (CR  współczynnik koncentracji )
Za rynek konkurencyjny można uznać taki , gdy CR4<40% .
O luz
nym oligopolu mówi się w sytuacji , gdy współczynnik koncentracji dla 4 największych
firm zawiera się 40%<= CR4 <= 60% , z kolei o ścisłym oligopolu mówi się wtedy gdy
współczynnik taki CR4 >60% i CR4<=90%.
Stopień koncentracji sprzedaży obejmujący import jest znacznie mniejszy niż stopień koncentracji
produkcji.
Konkurencja doskonała.
1.W gałęzi jest bardzo duża ilość przedsiębiorstw.
2.Każde przedsiębiorstwo wytwarza bardzo małą część całkowitej podaży gałęzi ,nie ma wpływu
na cenę (tzn. jest ceno-biorcą ) , napotyka poziomą krzywą popytu na własne produkty.
3.Panuje pełna swoboda co do wejścia nowych przedsiębiorstw do gałęzi tzn. silniejsze
przedsiębiorstwa nie są w stanie powstrzymać nowych firm przed rozpoczęciem danej działalności
.
4.Wszystkie przedsiębiorstwa wytwarzają ten sam produkt, nie ma różnych marek ani reklam.
5.Producenci i konsumenci dysponują doskonałą znajomością rynku ( najbliższe konkurencji
doskonałej są rynki żywne)
Równowaga krótkookresowa gałęzi i przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej.
(Rysunek 3)
(Rysunek 4)
Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk przy MC = MR , utarg krańcowy MR równy jest cenie.
Krzywe utargu krańcowego MR i utargu przeciętnego ar są tą samą poziomą linią .
(Rysunek 5)
Konkurencja monopolistyczna
1. W gałęzi obejmuje wielu konkurujących ze sobą przedsiębiorców, ale każde przedsiębiorstwo
ma pewną siłę rynkową, czyli w jakim stopniu w kształtowaniu ceny za swoje produkty
2. Każde przedsiębiorstwo ma mały udział w rynku
3.
4.Istnieje swoboda wyjściowa przedsiębiorstwa do gałęzi
5. Znamienne jest zróżnicowanie produktu.
6. Istnieją nieraz  lokalne monopole
UWAGI! : W krótkim okresie typowe przedsiębiorstwo licząc się z popytem na swoje produkty
D ustala MC na poziomie MR i wytwarza Qo przy cenie Po.
Zyski krótkookresowe wynoszą:
W długim okresie przedsiębiorstwo produkuje przy dość wysokich kosztach ......................
Przedsiębiorstwo zachowuje pewną siłę monopolistyczną ze względu na lokalizację lub znak
firmowy.
Model taki jest pewną konsekwencją sytuacji, kiedy to istnieje wiele dóbr będących bliskimi
substytutami przedsiębiorstwa w pewnym stopniu
Nadzwyczajny zysk ekonomiczny i normalny zysk księgowy.
Rachunek w ujęciu ekonomicznym:
1. Przychody
2. Koszty: -koszty w ujęciu księgowym, -koszt czasu pracy właściciela, -koszt alternatywny
właściciela
Zysk ekonomiczny nadzwyczajny
Tu jeszcze nie uwzględniono takiej pozycji jak koszt ryzyka utraty kapitału
Koszty alternatywne utrzymania pieniądza gotówkowego to utracone korzyści w formie odsetek,
które jednak by osiągnięto, gdyby trzymano inne aktywa finansowe mniej płynne, ale za to
bardziej dochodowe.
Monopol:
Maksymalizacja zysku w warunkach monopolu:
Zyski monopolistyczne to pole Q1 x (P1  AC1)
Bariery wejścia:
1) Korzyści skali i tzw. monopol naturalny
2) Zróżnicowanie produktu i lojalność wobec marki
3) Niższe koszty ustabilizowanego przedsiębiorstwa (zwłaszcza ze względu na
wyspecjalizowane umiejętności produkcyjne i marketingowe)
4) Posiadanie lub kontrola kluczowych czynników.
5) Posiadanie lub kontrola sieci sprzedaży hurtowej lub detalicznej
6) Ochrona prawna (ochrona poprzez patenty, prawa autorskie, wyłączne zezwolenia,
licencje, cła importowe i inne ograniczenia konkurencji zagranicznej)
7) Fuzje i przejścia
8) Taktyki agresywne i odstraszanie