Próbna matura  język polski
Modele odpowiedzi i schematy oceniania Arkusza I
L.p. Odpowiedzi Maksymalna Punkty Uwagi
liczba cząstkowe
punktów
1. są podobne - obie należą do masowej kultury 1 0, 1
(są wzorcami)
2. idol (wzorzec) dla odbiorcy masowego 1 0, 1
3. - tworzywo do produkcji przedmiotów 2 1, 2
- sztuczny (sobowtórowy) produkt (wzorzec)
kultury
4. autor tekstu 1 0, 1
5. przekonanie, że to nie Barbie jest imitacją 1 0, 1
gwiazd, ale wizerunki gwiazd są wzorem dla
producentów lalki
6. menadżerowie gwiazd popkultury - wizerunek 1 0, 1
lalki
7. - lalki realizowały oczekiwania społeczne 2 1, 2
- były atrakcyjne  nastolatki chętnie
utożsamiały się z nimi (= chętnie kupowały)
- wymuszały nowe zakupy (jako towar stale
modyfikowany)
8. Np.:
- przywołanie sądu innego naukowca
( Barbie była plastikowym... ) 2 1, 2
- ożywienie wypowiedzi poprzez
zacytowanie wypowiedzi żartobliwej
( materiał , z którego robi się również od
1959r. karty kredytowe
- uzupełnienie, wypowiedzi, jej dopełnienie
( opakowanie zawiera drugi kostium&  )
- zaznaczenie tytułu
9. Np.:
- informacje szczegółowe - 2 1, 2
(ruchome stawy kolanowe, talia głowa)
- zawierające przykłady -
(mały konstruktor, domek dla lalek)
- zawierające dopowiedzenie -
(zwłaszcza bóstw płodności)
10. - cytaty, ilustrujące inne sądy
- używanie obcych słów (autokreatywność) 2 1, 2
- stosowanie specjalistycznej terminologii
(feminizm)
- budowanie wielokrotnie złożonych zdań
- użycie 1 osoby liczby mnogiej
11. bogate kolekcjonerki lalek nie chwalą się nimi 1 0, 1
można uznać
zabawki zamiast służyć zabawie stały się
przedmiotem rywalizacji
12. - lalka Barbie jako kopia sztucznej
rzeczywistości tworzy fałszywą wiedzę 1 1, 2
o świecie
- zabawki z przeszłości uczyły umiejętności
dorosłych potrzebnych w dojrzałym
(przyszłym) życiu
13. jest zarówno elementem świata dziecinnego, 2 0, 1
jak i kultury dorosłych (jest dziecinną lalką i
odwzorowaniem seks-wampów).
uznaje się każdą logiczną wynikającą z tekstu
14. odpowiedz
.
Np.: 1 0, 1
- o nowych trendach w modzie, życiu
gwiazd
- własną historię = o tym, jak
projektanci konsekwentnie budują strategię jej
wizerunku
- o tym, że nie trzeba być ideałem
piękna, aby być wartościowym człowiekiem
- o roli lalki w świecie zabawek
- nie czytałaby, tylko oglądała telewizję;
czytanie nie jest modne
Temat 1.
Perypetie miłosne. Prześledz
wątek miłosny w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza ze
względu na etapy rozwoju uczucia tytułowego bohatera. W wypracowaniu na ten temat
wykorzystaj poniższe fragmenty.
Rozwinięcie tematu (maksymalnie można przyznać 25 punktów)
1. Przedstawienie bohaterów romansu (0  1)
- Tadeusz, Telimena, Zosia, Hrabia (wraz z określeniami).
Fragmenty
Z Księgi I, Gospodarstwo
2. Rozmowa Tadeusza z Telimeną (0 - 2 )
- wyszukana konwersacja podczas uczty na zamku,
- spóz
nienie Telimeny i wrażenie, jakie zrobiło na Tadeuszu jej wejście,
-  zapamiętanie w rozmowie i uwagi Podkomorzego o grzeczności.
3. Uczucia rozmówców (0  2)
- zaciekawienie Telimeny postacią kształtną i wysoką,
- zafascynowanie Tadeusza urodą i elokwencją Telimeny,
- gra spojrzeń ( i cztery z
renice /Gorzały przeciw sobie jak roratne świece).
Z Księgi III, Umizgi
4. Wprowadzenie kontekstu listu Telimeny (0  2)
- znaczenie wcześniejszej rozmowy bohaterów podczas śniadania (przy drzwiach),
- miejsce akcji  zagajnik w pobliżu dworku (grzybobranie),
- rywalizacja między hrabią a Tadeuszem o Telimenę,
- rozszyfrowanie znaczenia sekretnego  podarku Telimeny (zaproszenie do alkowy).
Z Księgi IV, Dyplomatyka i łowy
5. Przebudzenie bohatera
- wyjaśnienie przyczyny zaspania Tadeusza (noc z Telimeną). (0  1)
- rozpoznanie w bohaterce Zosi,
- zestawienie sceny przebudzenia z pierwszym spotkaniem z panną.
Z Księgi V, Kłótnia
6. Wykorzystanie kontekstu spotkania (0  2)
- wprowadzenie Zosi do towarzystwa i jej rozpoznanie przez Tadeusza,
- niegrzeczne zachowanie Tadeusza wobec Telimeny i gwałtowne opuszczenie salonu,
- umizgi Hrabiego wobec Telimeny,
- wyjaśnienie dziwnego zachowania Telimeny,
- uczucia rozmówców (rozpacz Telimeny, litość, poczucie winy - Tadeusza).
Cały utwór
7. Przebieg romansu Tadeusza i Telimeny po pogodzeniu się w Świątyni dumania (0 -
2)
- scena zazdrości urządzona przez Telimenę,
- czarne myśli Tadeusza,
- obrona Telimeny przed zalotami Majora,
- wybaczenie.
8. Hrabia bohaterem romansu (0  2)
np.:
- rywalizacja z Tadeuszem o względy Telimeny (np. podczas dyskursu w zagajniku),
- spotkanie  nimfy w ogrodzie i rozczarowanie,
- romansowanie z Zosią na złość Telimenie.
9. Etapy rozwoju uczuciowego Tadeusza (0  3)
- zachwyt  tajemniczą dziewczyną (Zosią), fascynacja Telimeną,
- młodzieńcza gra namiętności i zazdrości,
- przebudzenie (z namiętności, świadomy wybór) = dojrzałość emocjonalna.
10. Funkcja wątku perypetii miłosnych w Panu Tadeuszu (0  3)
- ukazanie dojrzewania tytułowego bohatera,
- przeciwstawienie sielankowej historii (rozwiązywalnego konfliktu) dramatycznej historii Jacka i Ewy,
- szczęśliwa miłość = w celu osiągnięcia idealizacji świata przedstawionego.
11. Rola humoru w perypetiach Tadeusza (0  1)
- rozładowanie dramatycznych sytuacji,
- usympatycznienie bohaterów.
Podsumowanie
(0 - 4)
Pełne (4)
Np.: Wskazanie roli wątku miłosnego w opowieści o dojrzewaniu młodego pokolenia
(Tadeusz, Zosia), wpisanie go w nową postromantyczną koncepcję miłości szczęśliwej,
dostrzeżenie jego roli w idealizacji świata przedstawionego (funkcji krzepienia serc) i
budowania nowej pomyślnej rzeczywistości.
Niepełne podsumowanie
Np.: Wskazanie etapów rozwoju uczucia Tadeusza i jego optymistycznej funkcji (2)
Próba podsumowania (1)
Np.: Odniesienie perypetii miłosnych Tadeusza do czasów współczesnych; wyciagnięcie z tej
historii głównie wniosków o charakterze dydaktycznym.
Temat 2.
Uczucia i życiowe wybory. Przedstaw wpływ uczuć na decyzje Cezarego Baryki
we fragmencie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego oraz w całej powieści.
Rozwinięcie tematu (maksymalnie można przyznać 25 punktów)
Fragment
1. Sytuacja (0  2)
- bohater sceny  Cezary Baryka wychowany w Baku, uczestnik rewolucji rosyjskiej,
niedawno wrócił do Polski,
- w warszawskiej kawiarni słyszy rozmowę bogatych mieszkańców o wojnie polsko-
radzieckiej (przeciw bolszewikom),
- początek części II, Nawłoć - tuż przed opisem udziału Cezarego w wojnie
(umieszczenie fragmentu w całości powieści).
2. Dylematy Cezarego (0 - 2 )
- chce walczyć w obronie nowej ojczyzny - Polski,
- najez
dz
cy to bolszewicy , a Cezary ma komunistyczne poglądy.
3. Powody decyzji Cezarego o udziale w wojnie (0  5)
- młody i energiczny,
- nie chciał zaliczać się do biernych obserwatorów zdarzeń (być podobny do podsłuchanych
rozmówców z kawiarni),
- dał się ponieść powszechnemu entuzjazmowi,
- ciekaw z
ródeł i efektów determinacji Polaków,
- do działania pchnęły go emocje (oburzenie postawą kawiarnianych dyplomatów, poddanie
się ogólnej euforii).
Cały utwór
4. Wpływ emocji na wybory i postawy Cezarego podczas pobytu w Rosji (0  4)
Np.:
- porzucenie szkoły i wyładowanie swoich emocji na dyrektorze,
- bezmyślne uleganie rewolucyjnej agitacji,
- krytyczna ocena działań rewolucjonistów po śmierci matki (wrażenie, jakie zrobił na nim
zdarty z palca pierścionek),
- zmiana oceny rewolucji pod wpływem obrazu martwej dziewczyny ormiańskiej,
- decyzja o powrocie do Polski spowodowana miłością do ojca (wspomnieniem matki).
5. Emocje po powrocie do Polski (0  4)
Np.:
- pożądanie - flirt z Karolina (żarliwe pocałunki),
- zazdrość, złość - zerwanie z Laurą (uderzenie ukochanej i jej narzeczonego),
- pragnienie  ucieczki - wyjazd do Chłodka (po skandalu u Laury, śmierci Karoliny),
- egzaltacja - udział w marszu na Belweder po ostatecznej rozmowie z Laurą.
6. Dowody racjonalizmu Cezarego (0 - 4)
- dialogi z matką prowadzone w myślach po jej śmierci,
- dyskusje polityczne z ojcem, Lulkiem i Gajowcem,
- rozważania w czasie przebywania w Nawłoci i Chłodku,
 - przemyślenia wynikające z obserwacji biedoty warszawskiej,
- argumenty Cezarego na zebraniu robotniczym (dystans i ironia wobec emocji komunistów)
7. Podsumowanie (0 - 4)
Pełne (4)
Np.: Mimo refleksyjności Cezarego, prowadzenia obserwacji i wyciągania z nich trafnych
wniosków, a także umiejętnego prowadzenia dyskursów, głównym motorem popychającym
Barykę do działań są gwałtowne emocje. Żeromski tak konstruując tę postać przestrzega
przed lekceważeniem roli determinacji, uczuć, które mogą bardzo łatwo doprowadzić do
społecznego wybuchu. (Świat nie należy niepodzielnie do ludzi rezonujących, rozważnych,
jak Szymon Gajowiec, ale także tych, którymi kieruje żar młodości  to oni są zazwyczaj
motorem zdarzeń.)
Można uznać także wskazanie innej powieściowej funkcji emocjonalności postaci  np. dzięki
niej główny bohater staje działający (też sympatyczny, ujmujący).
Niepełne podsumowanie
Np.: Wskazanie szczególnej roli uczuć w życiowych wyborach Cezarego Baryki, mimo jego
racjonalnej postawy miedzy kolejnymi erupcjami emocji (tu także np. uzasadnienie
poddawania się uczuciom emocjonalna niedojrzałością bohatera powieści lub wskazanie, że
często póz
niej żałował swojego emocjonalnego postępowania). (2)
Próba podsumowania (1)
Np.: Ogólne refleksje dotyczące roli uczuć w wyborach życiowych ludzi młodych,
niedojrzałych.
Modele odpowiedzi i schematy oceniania Arkusza II
Temat 1.
Rola poezji. Analiza i interpretacja porównawcza wierszy Cypriana Norwida
Pióro i Tadeusza Różewicza Moja poezja.
Rozwinięcie tematu (maksymalnie można przyznać 22 punkty)
1. Wstępne rozpoznanie całości (0  2)
- wiersze autotematyczne  rozważania o poezji i jej znaczeniu dla obu poetów,
- mówienie o romantycznym i dwudziestowiecznym rozumieniu zadań
i znaczeń poezji.
2. Nadawca  odbiorca (0  3)
- w wierszu Norwida mówienie do siebie przy pomocy mówienia do pióra,
- wykorzystanie podwójnego znaczenia słowa pióro (jako narzędzie pisarskie służy do
opisania codzienności, jako znak poezji ma wspierać poetę),
- w wierszu Różewicza objaśnianie, jaka jest poezja, przez wyliczenie, czego nie robi
(anaforyczne powtarzanie zaprzeczenia).
3. Charakterystyka poezji (0  4)
Cyprian Norwid Pióro
- zapisuje myśli, wrażenia, wyraża uczucia,
- stanowi oręż w walce (tyrteizm),
- jest przewodnikiem po świecie w poszukiwaniu prawdy,
- jest niezależna od wpływów ludzi i okoliczności (siła oddziaływania);
Tadeusz Różewicz Moja poezja
- nie objaśnia świata,
- język prosty,  pozbawiony ozdobników ,
- świadoma własnych ograniczeń, dla każdego dostępna (posłuszna własnej
konieczności),
- przeciwstawienie romantycznej koncepcji poety i poezji, która  zbawia
ludzkość.
4. Dostrzeżenie przesłania poezji (0  2)
w ujęciu Norwida
- ma spełniać wiele dostojnych funkcji w duchowym rozwoju człowieka
(czarodziejska zdrojów Mojżeszowych laska),
- nie może  rozmywać się ,  płowieć , ulegać wpływom okoliczności, bo straci
niezależność i będzie nieskuteczna,
- ma być celna ( jak strzała );
w ujęciu Różewicza
- jest ograniczona, niedoskonała, tak jak niedoskonałe są czasy, w których musi istnieć,
- jest to jednocześnie poezja świadoma swoich niedoskonałości   nie mówi
oryginalnie, nie zadziwia , ma wiele zadań, którym nie podoła.
5. Organizacja wypowiedzi (0  5)
Cyprian Norwid Pióro
- metaforyzacja świata ( np.: pióro jako symbol poezji) jako sposób na ukazanie
niezwykłości poezji,
- wieloznaczność (np.: pióra ptasie, anielskie, atrament jako dusza),
- metafory ptaków (papuga, sokół), jako znaki przyziemności i zagrożeń dla poezji,
- metafora lotu (wzniesienie ponad to, co ziemskie, zwyczajne),
- dbałość o organizację tekstu (np.: apostrofy, wyszukane epitety, szyk przestawny,
przerzutnie, wyszukane słownictwo),
- romantyczny patos;
Tadeusz Różewicz Moja poezja
- brak ozdobników, wyszukanych środków w poetyckim mówieniu,
- język prosty, zbliżony do prozy (poezja = zwykłe mówienie),
- liczne anafory (powtarzanie dla uzyskania jednoznaczności).
6. Konteksty (0  2)
- epok,
- biograficzny.
7. Podsumowanie (0  4)
pełne (4)
np.:
Cyprian Norwid wymaga (zgodnie z romantyczną koncepcją) od poezji pełnienia wielu
funkcji. Wierzy w jej moc i skuteczność oraz wyraz
nie zaznacza misyjność i elitarność tej
roli.
Różewicz sceptyczne odnosi się do wszelkich  misji poezji, ukazując jej niedoskonałość.
Mimo iż przesłania utworów są różne, w obu można odnalez
ć podobne postulaty
prawdziwości, autentyczności poezji.
niepełne (2)
np.:
Dostrzeżenie różnić w rozumieniu roli poezji przez obu poetów w kontekście epok.
Próba podsumowania (1)
np.:
Wskazanie roli poety i poezji wyrażonych w obu wierszach.
Temat 2.
Dwa sposoby wykorzystania motywu lalki we fragmentach Lalki Bolesława
Prusa i Życzeniu Sabiny Olgi Tokarczuk.
Rozwinięcie tematu (można maksymalnie przyznać 22 punkty)
1. Sytuacja (0  2)
- w Lalce salonowa rozmowa Zasławskiej z Wokulskim o młodych kobietach
z arystokracji,
- w Życzeniu Sabiny tytułowa bohaterka pracując marzy i tęskni za czułością dającą się
doznać w zabawie z dziećmi.
2. Bohaterowie obu fragmentów (0  4)
- zdystansowana wobec świata Prezesowa Zasławska uogólnia ocenę panien
pragnących jedynie małżeństwa,
- zasłuchany Wokulski znajduje analogie do własnej historii,
- obserwowane panny z tak zwanego towarzystwa,
- w świecie rzeczywistym pracująca fizycznie Sabina, w marzeniach chce być lalką,
3. Ocena kobiet (0  3)
- w Lalce panny charakteryzuje pustka duchowa i nieumiejętność
wartościowego wyboru,
- Sabina to kobieta pracująca, ucieka od rzeczywistości w świat dziecięcych
marzeń i zabawy (wzrusza jej zmysłowy świat przeżyć wewnętrznych ),
- funkcja motywu lalki (np.: lalki = panny puste, pragnienie bycia lalka = pragnienie
miłości)
4. Konwencja (0  2)
- realistyczna proza Prusa (obserwacja i opis)
- psychologiczna proza Tokarczuk (projekcja)
5. Sposób mówienia o bohaterkach (0  5)
Lalka
- narrator trzecioosobowy,
- dialog - refleksyjny, wiarygodny z powodu ukazania sytuacji i indywidualizacji
języka (również mówionego),
- przewaga partii prezesowej ujawniającej wprost swoją ocenę,
Życzenie Sabiny
- narrator odautorski, zna zdarzenia, uczucia, pragnienia ( psychikę bohaterki),
- sensualizm i obrazowość w opisywaniu pragnień.
6. Konteksty (0  2)
- kulturowy - wskazanie innego funkcjonowania w literaturze motywu lalki,
- biograficzny (psychologiczne wykształcenie Tokarczuk),
- całej powieści Bolesława Prusa.
- psychologiczny  kobieta kreowana oczami innych.
7. Podsumowanie (0  4)
Pełne (4)
Np.: W Lalce motyw lalki został wykorzystany dla porównania głupich zmaterializowanych
panien, wywodzących się z arystokracji do pozbawionej życia marionetki. Zostały one
poddane krytycznej ocenie i deprecjacji (realizm krytyczny).
W Życzeniu Sabiny wszechwiedzący narrator wnika w życie psychologiczne kobiety i
obrazowo ukazuje jej pragnienie wejścia w rolę lalki. Sabina chce być lalka, bo chce zostać
dostrzeżoną i zaspokojoną emocjonalnie. Pragnienie bycia zabawką porównuje autorka do
pragnienia bycia odkrywaną, tak jakby była mapą świata.
Niepełne (2)
Np.: dostrzeżenie podobieństw i różnic w wykorzystaniu motywu lalki w obu fragmentach.
Próba podsumowania (1)
Dostrzeżenie wykorzystania motywu lalki ze względu na odmienność konwencji fragmentów.
Zadania w arkuszu I i II opracowały Alicja Badowska i Małgorzata Rawicz