Katastrofa w Bhopalu
studium przypadku
Włodzimierz URBANIAK
Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej UTP, Bydgoszcz
Wydział Chemii UAM, Poznań
Katastrofa w Bhopalu
Informacje na podstawie Wikipedii
http://pl.wikipedia.org/wiki/Katastrofa_w_Bhopalu
2
Katastrofa w Bhopalu
Bhopal - miasto w środkowych Indiach, stolica stanu Madhy Pradesh,
na wyżynie Dekan, nad 2 sztucznymi zbiornikami wodnymi. Około
1,4 mln mieszkańców.
W nocy z 2/3 grudnia 1984 roku w zakładach chemicznych firmy
Union Carbide India Ltd miała miejsce katastrofa
- otworzył się zawór bezpieczeństwa na zbiorniku magazynowym
zawierającym silnie toksyczny izocyjanian metylu (MIC).
Doszło do uwolnienia 40 ton izocyjanianu
Uwolniony gazowy MIC utworzył chmurę która przepłynęła nad
pobliskie zabudowania.
3
4
Katastrofa w Bhopalu
Skażenie było bezpośrednią przyczyną śmierci około 2 500 osób.
Według władz rządowych stanu Madhya Pradesh, w momencie
katastrofy zmarło około 3800 osób, a kilka tysięcy doznało trwałego
uszczerbku na zdrowiu.
Dokładna liczba ofiar śmiertelnych i obrażeń nie jest pewna,
ponieważ jeszcze w ciągu następnych lat następowały zgony
spowodowane awarią.
Obecnie szacuje się, iż zmarło 15 tys. osób, a 560 tys. zostało
poszkodowanych w wyniku katastrofy
Ewakuacja około 200 tys. osób zapobiegła jeszcze bardziej
tragicznym skutkom.
5
Katastrofa w Bhopalu
Rozmiary tragicznych skutków awarii uczyniły z niej najgorszą awarię
odnotowaną w przemyśle chemicznym
Katastrofa w Bhopalu jest obecnie uważane za najtragiczniejszą w
skutkach awarię przemysłową.
Mimo że katastrofa odbiła się mniejszym echem na świecie niż
katastrofa w Czarnobylu, to miała ona dużo bardziej tragiczne skutki
6
Katastrofa w Bhopalu
Główną przyczyną śmierci lub poważnych obrażeń było spowodowane
obrzękiem płuc.
Tradycyjne symptomy zatrucia izocyjanianem metylu to kaszel,
duszności, ból klatki piersiowej, łzawienie, obrzęk powiek, utrata
przytomności. Po 24-72 godzinach następuje porażenie pracy płuc,
zatrzymanie akcji serca i śmierć.
Liczne badania, prowadzone blisko pięć lat, udowodniły, iż osoby które
poniosły szkody na zdrowiu, cierpią na częściowe lub całkowite
oślepienie, uporczywe problemy z oddychaniem, zaburzenia
systemu trawiennego, osłabienie systemu odpornościowego,
zaburzenia na tle nerwowym oraz problemy z menstruacja u kobiet.
Odnotowano znaczny wzrost poronień, urodzeń martwych
noworodków oraz genetycznych zaburzeń.
Badania zlecone przez BBC w 2004 ujawniły wysokie skażenie wody
pitnej pochodzącej z regionu fabryki, co jest dowodem na
przenikanie substancji trujących do wód gruntowych
7
Katastrofa w Bhopalu - przyczyny
Skala oraz długotrwałe następstwa katastrofy były
spowodowane lokalizacją instalacji. Lokalne władze
próbowały przekonać (bez rezultatów) Union Carbide do
budowy fabryki poza obszarami gęsto zaludnionymi. Union
Carbide odmówiła, powołując się na znaczny wzrost kosztów
(m.in. transport pracowników)
Cięcia finansowe spowodowały rozluz
nienie norm
bezpieczeństwa i ograniczenie kontroli jakości do niezbędnego
minimum. Drobnych przecieków nie tamowano, nie
prowadzono szkoleń pracowników obsługujących produkcję i
przechowywanie substancji niebezpiecznych.
8
Katastrofa w Bhopalu - przyczyny
Władze kierownicze nakazywały korzystanie z instrukcji wyłącznie w
języku angielskim, ignorując fakt, iż tylko kilka osób posługiwało się
tym językiem w stopniu wystarczającym
Wielu niezależnych obserwatorów zwróciło uwagę na "poważne
problemy komunikacyjne i luki w zarządzaniu" między Union Carbide
a hinduskimi operatorami, poprzez "podejście firmy do zagranicznej
inwestycji" i "barierę kulturową
W 1999, podczas publicznej debaty w Indiach, wyszło na jaw, iż w
przeciwieństwie do podobnej fabryki Union Carbide w USA, zakład
w Indiach nie był przygotowany na możliwe zagrożenia. Nie było
przygotowanych procedur bezpieczeństwa nastawionych na tego
typu wypadek. Firma też nie zawiadomiła lokalnych władz o
zagrożeniu i ilości przechowywanej substancji niebezpiecznej
9
Katastrofa w Bhopalu - przyczyny
Urządzenia alarmowe zbiornika izocyjanianu metylu nie
pracowały od 4 lat
W Bhopalu znajdował się tylko ręczny system rezerwowy,
zamiast 4-stopniowego jak na zakładzie w USA
Od 1981 zdiagnozowano kilka przypadków zatrucia oparami
izocyjanianu metylu. Przykładowo w 1982 pięciu robotników
hospitalizowano w wyniku przecieku MIC
Międzynarodowa kampania na rzecz sprawiedliwości w Bhopalu
sugerowała, iż przecieki były na tyle częste, iż instalacja
alarmowa została wyłączona.
10
Katastrofa w Bhopalu - przyczyny
Raporty sporządzone kilka miesięcy przed katastrofą,
sporządzone przez naukowców zatrudnionych przez Union
Carbide ostrzegały przed możliwością wypadku identycznego
jaki nastąpił w Bhopalu. Raporty te zostały zignorowane i
nigdy nie zostały przedstawione głównemu zarządowi firmy w
USA
Praktycznie dowolny instrument pomiarowy na instalacji,
odpowiedzialny za bezpieczeństwo był niewłaściwie
wykonany lub zaprojektowany. Wewnętrzne dokumenty Union
Carbide wspominały o zagrożeniu katastrofą, lecz nic nie
zrobiono w kierunku jej uniknięcia.
11
Katastrofa w Bhopalu - przyczyny
Zawory używane na instalacji były wyprodukowane ze stali
węglowej, które ulegały korozji pod działaniem kwasów. W
noc poprzedzająca katastrofę właśnie przeciekający zawór
spowodował dostanie się wody do zbiornika z izocyjanianem.
Przeciekające rury i zawory nie były naprawiane, ponieważ w
opinii kierownictwa byłoby to za drogie i zabierało zbyt dużo
czasu
12
Bezpośrednio po eksplozji
Po włączeniu sygnału alarmowego w rejonie miasta, został on
szybko wyłączony, aby nie wywołać paniki wśród
ewakuujących się mieszkańców. Z uwagi na ten fakt, wiele
nadal śpiących osób było nieświadomych zagrożenia.
Lekarze nie otrzymali informacji o sposobie leczenia osób które
wdychały pary izocyjanku metylu, dlatego też udzielana
pomoc była doraz
na, polegająca na łagodzeniu objawów a nie
likwidacji z
ródła problemów.
13