jak kochac dzieci_str tyt 3/4/07 21:31 Page 1
C M Y CM MY CY CMY K
jak kochac dzieci_str tyt 3/4/07 21:31 Page 3
C M Y CM MY CY CMY K
Spis treĄci
Od autorki 7
1. Zrozumieå problemy rodziny 11
2. O uczuciach 29
Poczucie winy 35
Rozczarowanie 45
NiepewnoÄ„å 54
ZûoÄ„å 62
3. Trudne sytuacje 71
Gdy wychowujemy dzieci we dwoje 71
Rozstajemy siÅ 86
Gdy dziecko przejmuje wûadzÅ 99
Gdy ktoĄ w rodzinie pije 106
Chore dziecko 115
Idziemy do szkoûy 121
Ïycie z dorastajâcymi dzieåmi 130
Wyznaczanie granic 144
Gdy sama wychowujesz dziecko 152
4. Sposoby reagowania na trudnoĄci dzieci 163
5. Zaopiekuj siÅ sobâ 175
6. Grupa wsparcia 193
Od autorki
Wszyscy pragniemy, by nasze dzieci miaûy dobre
Òycie. Dokûadamy wszelkich staraº, Òeby to, w jaki
sposób zajmujemy siÅ nimi, przynosiûo im korzyÄ„å.
Chcemy uniknâå bûÅdów, które popeûniali nasi ro-
dzice. Dla wielu z nas wychowywanie dzieci okazu-
je siÅ trudniejsze, niÒ przypuszczaliÄ„my. Odkrywa-
my, Òe rozumienie dziecka i wspieranie go w roz-
woju jest procesem bardzo skomplikowanym.
Dzieci codziennie dostarczajâ nam wielu róÒnorod-
nych przeÒyå. Oscylujemy pomiÅdzy miûoÄ„ciâ, nie-
nawiÄ„ciâ i bezradnoÄ„ciâ. Mamy niepewne metody
wychowawcze. Nie wiemy, czego siÅ trzymaå,
zwûaszcza gdy to, czego próbujemy, nie sprawdza
siÅ. Brakuje nam cierpliwoÄ„ci i zaufania do swojej
intuicji i umiejÅtnoÄ„ci rodzicielskich. Nie wiemy,
jak oceniå to, co robimy. Szukamy recepty, metody,
a poniewaÒ nie ma jednego uniwersalnego sposo-
bu wychowania dzieci, odwoûujemy siÅ wciâÒ do
nowych autorytetów.
Jestem rodzicem, prowadzÅ grupy psychoeduka-
cyjne dla rodziców i wiem, jak wiele wysiûku musi-
my wûoÒyå, by poczuå siÅ pewnie w roli matki czy
ojca. Dobre wspólne Òycie zaleÒy od tego, czy jako
7
rodzice potrafimy rozpoznawaå swoje potrzeby
i sposoby ich zaspokajania oraz rozumieå i wûaÄ„ci-
wie reagowaå na potrzeby dzieci.
W ksiâÒce opisujÅ t r u d n e u c z u c i a towarzy-
szâce wychowaniu dzieci  zûoÄ„å, poczucie winy,
niepewnoÄ„å, rozczarowanie, i staram siÅ pokazaå,
jak te uczucia wpûywajâ na nasze kontakty z dzieå-
mi.
Na podstawie swoich osobistych doÄ„wiadczeº
i praktyki klinicznej przybliÒam t r u d n e s y t u -
a c j e z Òycia rodziny, miÅdzy innymi: bycie rodzi-
cem chorego dziecka, uzaleÒnienie w rodzinie,
problemy ze szkoûâ, rodzinÅ, w której dziecko
przejmuje wûadzÅ, dorastanie dzieci. PiszÅ teÒ
o tym, jak radziå sobie, gdy jedno z rodziców
opuszcza dom, i dlaczego trudno bywa wychowy-
waå dzieci we dwoje.
KsiâÒka podpowie równieÒ, j a k z a d b a å
o s i e b i e i jak pomagaå sobie wzajemnie, ko-
rzystajâc z doÄ„wiadczeº innych rodziców i tworzâc
grupy wsparcia. Doradzi, w jakich sytuacjach dob-
rze jest zwróciå siÅ o pomoc do profesjonalisty
i czego warto szukaå u osób zajmujâcych siÅ pomo-
câ rodzinie.
W niektórych rozdziaûach zwracam siÅ do czytelni-
ka jak do kobiety. Jest kilka powodów. Po pierwsze,
nadal dzieåmi zajmujâ siÅ przede wszystkim kobie-
ty. One gûównie zwracajâ siÅ po pomoc i poradÅ.
SzczÅÄ„liwie ta sytuacja powoli siÅ zmienia i poja-
wiajâ siÅ takÒe zaangaÒowani w wychowywanie
8
dzieci ojcowie. Po drugie, jestem matkâ i perspek-
tywa kobiety w wielu sprawach jest mi bliÒsza,
lepiej znana. Wszystkie treÄ„ci w tej ksiâÒce skiero-
wane sâ jednak zarówno do kobiet, jak i do mÅÒ-
czyzn, w równym stopniu bowiem ich dotyczâ.
1. Zrozumieå
problemy rodziny
Nikt nas nie uczyû, jak byå rodzicem. Skâd mamy
wiedzieå, jak byå ciepûâ mamâ, co to znaczy odpo-
wiedzialny ojciec? Otoczenie wymaga od nas,
ÒebyÄ„my byli stanowczy, wraÒliwi, wyrozumiali.
A my postawieni w nowej sytuacji improwizujemy,
peûni obaw. Jest wiele powodów, by nie czuå siÅ
pewnie.
Wielu z nas doÄ„wiadcza bezradnoÄ„ci. Czujemy siÅ
osamotnieni, brak nam pomysûów i pewnoÄ„ci
w nowej roli. Próbujemy byå surowymi i wymaga-
jâcymi rodzicami lub przeciwnie, jesteÄ„my ulegli,
zgadzamy siÅ na wszystko, Òeby tylko dzieci byûy
z nas zadowolone. Jedno i drugie rozwiâzanie po-
kazuje, Òe nie o to chodzi. Czujemy siÅ zagubieni,
gdy nie sprawdza siÅ to, co robimy.
Wychowanie dzieci jest dla wszystkich nowym
doĄwiadczeniem. Gdy stajemy siŠrodzicami, nasze
Òycie na ogóû siÅ zmienia. Przede wszystkim musi-
my zrezygnowaå z dotychczasowych przyzwycza-
jeº. PrzyjÄ„cie na Ä„wiat dziecka ogranicza naszâ nie-
11
zaleÒnoÄ„å. Pojawiajâ siÅ obowiâzki, od których nie
moÒna uciec. To bywa trudne. Dzieci nie sâ z nami
na chwilÅ. Ta Ä„wiadomoÄ„å czÅsto przeraÒa. Tak
wielka odpowiedzialnoÄ„å. My i one. Zawsze razem.
To duÒa zmiana. RóÒnie na niâ reagujemy.
R
wiadomoÄ„å, Òe kaÒda rodzina przeÒywa specy-
ficzne trudnoÄ„ci wynikajâce z jej rozwoju, pomaga
rodzicom reagowaå na pojawiajâce siÅ problemy.
A sâ one róÒne w kolejnych etapach wspólnego
Òycia.
trudne poczâtki
Pierwszy trudny okres to przyjĄcie dziecka na
Ä„wiat. òâczy siÅ to z koniecznoÄ„ciâ podziaûu obo-
wiâzków zwiâzanych z opiekâ i prowadzeniem do-
mu i rezygnacjâ z dotychczasowych przyzwy-
czajeº. To moÒe wywoûywaå wiele napiÅå. Po pew-
nym czasie przyzwyczajamy siŠdo obecnoĄci
nowej osoby w rodzinie i wspólne Òycie staje siÅ
ûatwiejsze.
Ania i Radek z radoÄ„ciâ oczekiwali przyjÄ„cia na
Ania
Ä„wiat ich dziecka. Wspólnie chodzili do szkoûy
i Radek
rodzenia. Radek byû z Aniâ w czasie porodu.
Rodzina podekscytowana oczekiwaûa potomka.
Ania rodziûa dûugo. Poród byû trudny. Przez ty-
dzieº Île siÅ czuûa. Wszyscy dookoûa, mâÒ, ro-
dzice, teÄ„ciowie, zajÅci byli dzieckiem - maûym
Jasiem. Ania poczuûa siÅ niewaÒna i niepotrzeb-
na, babcia doskonale radziûa sobie z wnukiem,
12
Radek duÒo czasu spÅdzaû w pracy. Ania nie
mogûa odnaleÎå siÅ w nowej sytuacji. Karmiûa
dziecko, przewijaûa, przyglâdaûa mu siÅ, ale wie-
dziaûa, Òe coÄ„ jest nie tak. Nie cieszyûa siÅ, byûa
raczej smutna i przygnÅbiona. Rodzice siÅ nie-
pokoili. Dokarmiali AniÅ, Òeby nabraûa siû i nie
zabrakûo jej pokarmu. Ania siÅ zbuntowaûa. Po-
wiedziaûa Radkowi, Òe chce, by to oni, nie rodzi-
ce, zajmowali siÅ dzieckiem. Chce, aby Radek
byû z niâ w tych pierwszych dniach. Radek do-
strzegû swój lÅk przed nowâ sytuacjâ i postano-
wiû mu siÅ nie daå. Wziâû urlop na dwa ty-
godnie, Òeby byå z rodzinâ. Na proÄ„bÅ Ani ro-
dzice wpadali dwa razy w tygodniu, i to na nie
wiÅcej niÒ godzinÅ. Ania i Radek potrzebowali
wûaÄ„nie tego.
Problemy zwiâzane z narodzinami dziecka w wiÅk-
szym stopniu angaÒujâ kobiety niÒ mÅÒczyzn. Gdy
kobieta zostaje matkâ, przewaÒnie zmienia siÅ
dla niej wszystko. Dotyczy to obrazu Ä„wiata i jej
miejsca w tym Ä„wiecie, psychiki i organizacji Òycia.
WiÅkszoÄ„å kobiet nie jest przygotowana do tak
duÒej rewolucji. Przystosowanie do nowej sytuacji
nastÅpuje stopniowo. Mûoda matka i ojciec potrze-
bujâ czasu, by zûapaå od nowa równowagÅ. Teraz
juÒ jako rodzina.
Ania po urodzeniu dziecka  zamiast wczuå siÅ
w rolÅ szczÅÄ„liwej matki, czego wszyscy od niej
oczekiwali  przeÒywa depresjÅ. Niepewna swoich
uczuå, przestraszona wymaganiami, przeÒywa
13
trudne chwile. Boi siÅ tej sytuacji, czuje siÅ winna,
nierozumiana, co jeszcze pogarsza jej stan. Potrze-
buje czasu, by oswoiå siÅ ze zmianami, zaintereso-
wania i zrozumienia bliskich. Przy wsparciu Òyczli-
wych osób te trudne uczucia na ogóû mijajâ.
Mûodzi ojcowie, tak jak Radek, majâ czÅsto proble-
my z wejÄ„ciem w nowâ rolÅ. Bywa, Òe wyrÅczani
przez matki, teÄ„ciowe, opiekunki nie nawiâzujâ
bliskiego kontaktu z dzieckiem. Nie musi tak byå.
CzÅsto pomaga im zachÅta i upewnienie, Òe sâ
wûaÄ„ciwymi osobami do zajmowania siÅ tak maûym
dzieckiem. Bywa, Òe muszâ zawalczyå o swoje
miejsce przy dziecku z mûodâ mamâ, rodzicami
i teĄciami.
Narodziny dziecka to trudny okres dla wielu par.
Konieczne jest zrozumienie potrzeb dziecka i po-
trzeb kaÒdego z rodziców, zwûaszcza Òe relacja
miÅdzy maûÒonkami teÒ zmienia siÅ radykalnie.
Matka i ojciec sâ dla dziecka równie waÒni. Od
chwili jego narodzin kaÒde z nich buduje z dzie-
ckiem wûasnâ relacjÅ. Od tego, czy uda nam siÅ na-
wiâzaå z nim kontakt i wspieraå siÅ wzajemnie,
zaleÒy jakoÄ„å Òycia caûej rodziny.
Po przekroczeniu pierwszego progu nastÅpuje dru-
gi trudny i waÒny etap w Òyciu rodziny  czas opieki
nad maûym dzieckiem. WiâÒe siÅ on na ogóû z ko-
niecznoÄ„ciâ wyûâczenia siÅ jednej osoby z czynne-
go Òycia zawodowego, czÅsto takÒe towarzyskiego.
Bywa to bolesne, zwûaszcza gdy rozwój zawodowy
i niezaleÒnoÄ„å jest wartoÄ„ciâ.
14
Osoba pozostajâca w domu moÒe czuå siÅ zagroÒo-
na lub baå siÅ strat wynikajâcych z ,,wypadniÅcia
z obiegu . Czas spÅdzony z dzieckiem, choå waÒny
i doceniany, moÒe zmniejszaå szansÅ na dobrâ pra-
cÅ. Dla mûodych maûÒeºstw jest to okres próby.
Wiele kobiet potrzebuje wsparcia i zrozumienia, by
nie straciå pewnoÄ„ci siebie i nie rezygnowaå
z wûasnych ambicji.
Ïycie w rodzinie, w której byliÄ„my wychowywani,
czÅsto nie nauczyûo nas, jak zajmowaå siÅ dzieåmi.
Wielu z nas w domu rodzinnym doÄ„wiadczyûo
chaosu i niepewnoÄ„ci. PamiÅtamy czÅsto rodziców
jako osoby bezradne lub rozgoryczone. Ich postawy
majâ istotny wpûyw na to, jak dzisiaj postÅpujemy
ze swoimi dzieåmi. Pozytywne i negatywne do-
Ąwiadczenia, hierarchia wartoĄci wyniesiona z do-
mu, sposób wyraÒania uczuå ksztaûtujâ nasz styl
wychowania dzieci. Te dziedziczone zachowania
na ogóû nie sâ uÄ„wiadamiane. Pojawiajâ siÅ chwile,
gdy myĄlisz: ,,MówiŠjak moja matka. Ja taka nie
jestem . Tak wûaÄ„nie dziaûa owo dziedzictwo. Na
ogóû poza Ä„wiadomoÄ„ciâ i czÅsto wbrew naszej
woli.
JeÒeli doÄ„wiadczyûaÄ„ surowego wychowania, mo-
Òesz mieå cechy apodyktycznego rodzica. JeÒeli zaÄ„
twoi rodzice przepeûnieni byli lÅkiem, prawdopo-
dobnie boisz siÅ wszystkiego lub przeciwnie, masz
skûonnoÄ„å do nadmiernego ryzyka.
PamiÅtajâc zûe chwile z dzieciºstwa, chcecie postÅ-
powaå z dzieåmi zupeûnie inaczej niÒ wasi rodzice.
15
Gdy myĄleliĄcie o swoim rodzicielstwie, obiecywa-
liÄ„cie sobie nie popeûniå ich bûÅdów. Staracie siÅ
uniknâå tego, co was wtedy raniûo. Chcecie daå
swoim dzieciom to, czego wam brakowaûo w re-
lacjach z rodzicami.
Mimo tych wysiûków niektórzy z was przeÒywajâ
szok, kiedy uÄ„wiadamiajâ sobie, Òe postÅpujâ wo-
bec dzieci podobnie, jak kiedyĄ rodzice w stosunku
do nich. Wielu chce oddzieliå siÅ od rodziców i ich
dziedzictwa. Wymaga to pracy nad sobâ. Coraz
czÅÄ„ciej rodzice podejmujâ jâ, zgûaszajâc siÅ na
psychoterapiÅ, do grup wsparcia i grup edukacyj-
nych. Dopiero taka pomoc pozwala przejâå kontro-
lÅ nad swoimi uczuciami i zachowaniami.
KaÒdy chce byå jak najlepszym rodzicem. Mamy
wysokie standardy. DuÒo oczekujemy od siebie
i swoich partnerów. Wiemy, jak nie chcemy, Òeby
byûo. Ale jak ma byå? Rzadko jesteÄ„my przygoto-
wani do roli rodziców. ,,Czy istnieje jakiĄ przepis?
 zastanawiamy siÅ.  Zbiór cech i umiejÅtnoÄ„ci,
które gwarantujâ sukces wychowawczy?
Pytanie, jak wychowywaå dzieci, moÒna zastâpiå
innym: jak staå siÅ pewnâ, zadowolonâ z siebie
osobâ. Im skuteczniej bowiem realizujemy swoje
cele Òyciowe, im mniej zamieszania w naszych
zwiâzkach z ludÎmi, tym wiÅksza szansa, Òe dzieci
dorastajâce obok nas bÅdâ zdrowe i pogodne.
Zaczâå wiÅc musimy od siebie. Wiedza o sobie
pozwala rozumieå, co siÅ dzieje w naszej relacji
z bliskimi.
16
Czas, jaki spÅdzamy z dzieåmi, to wspólna wypra-
wa w fascynujâcy Ä„wiat ciâgûych wyzwaº, zmian,
cudownych chwil i trudnych dni, w których docho-
dzimy do tego, co jest waÒne dla nas wspólnie i dla
kaÒdego z osobna. Dzieci nie sâ naszâ wûasnoÄ„ciâ,
nie przychodzâ na Ä„wiat po to, byÄ„my ksztaûtowali
je zgodnie ze swoimi upodobaniami i aspiracjami.
Sâ takie, jakie sâ. Trzeba siÅ im przyglâdaå, pozna-
waå je, próbowaå rozumieå. Byå przy nich, poma-
gaå im, wspieraå je w poszukiwaniach, rozmawiaå,
dawaå oparcie, wyznaczaå granice  i wciâÒ mówiå
o swojej miûoÄ„ci do nich. Mnóstwo zadaº. Wydajâ
siÅ nie do udÎwigniÅcia. To poczucie bywa gûÅboko
uzasadnione. Dobrze jest wiÅc zaczâå wÅdrówkÅ
w Ä„wiat dzieci i rodziców od zajÅcia siÅ sobâ, by
poczuå siÅ silniejszym, pewniejszym siebie i lepiej
rozumieå, co mamy do zrobienia.
rozpoznawanie problemów
Ïycie z dzieåmi to Îródûo radoÄ„ci i kopalnia trud-
nych sytuacji. Rozwiâzujâc pojawiajâce siÅ proble-
my, mamy niepowtarzalnâ okazjÅ, by poznaå siÅ
wzajemnie, rozwinâå swojâ wraÒliwoÄ„å, tolerancjÅ
i zdobyå wiele niezbÅdnych do Òycia w rodzinie
umiejÅtnoÄ„ci.
W kaÒdej rodzinie sâ problemy. Rodzice i dzieci
majâ róÒne, czÅsto sprzeczne potrzeby. RóÒnimy
siÅ opiniami i ocenâ wielu spraw. Co innego nam
siÅ podoba. Wszystkie rodziny przechodzâ ciÅÒkie
17
chwile, gdy ta róÒnorodnoÄ„å daje o sobie znaå.
Wtedy pojawiajâ siÅ problemy. Zajmijmy siÅ tym,
jak je rozpoznaå.
Urszula i Paweû sâ ludÎmi sukcesu. Wychowujâ
Urszula
dwoje dzieci, które dobrze siÅ uczâ, majâ cie-
i Paweû
kawe zainteresowania, osiâgniÅcia sportowe.
Ostatnio starszy syn Darek skarÒy siÅ na proble-
my z innymi dzieåmi. Przezywajâ go, dokuczajâ.
Nie chcâ siÅ z nim przyjaÎniå. Mówiâ, Òe jest
przemâdrzaûy. Urszula myÄ„li o przeniesieniu
syna do innej szkoûy.
Ojciec Wojtka duÒo piû. W koºcu siÅ uzaleÒniû.
Znikaû z domu. Teraz podjâû leczenie. DziÄ„ jego
Jurek
szesnastoletni syn ,,daje nogÅ . Jurek stara siÅ
byå odpowiedzialnym ojcem, ale mu to nie
wychodzi. Dlaczego?
Aneta byûa juÒ u wielu psychologów. Jej syn robi
zawsze tylko to, co chce. Nie przestrzega Òad-
Aneta
nych zasad. Problemy nasiliûy siÅ, gdy JaÄ„ po-
szedû do szkoûy. Aneta jest rozwiedziona. Nie ma
staûego partnera. WciâÒ ich zmienia. KaÒdego
przedstawia Jasiowi jako przyszûego tatusia.
JaÄ„ bardzo potrzebuje towarzystwa mÅÒczyzny.
Aneta w chwilach zûoÄ„ci na syna mówi, Òe to
przez niego odchodzâ, bo jest niegrzeczny.
18
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Nexto.pl.