Czynniki chemiczne  oceń zagrożenia
Zapobiegaj wypadkom i chorobom zawodowym
LISTA KONTROLNA DLA MAA
YCH FIRM BRANŻY MEBLARSKIEJ
JAK KORZYSTAĆ Z LISTY
1. Przeczytaj pytania.
2. Zaznacz odpowiedzi w odpowiednich rubrykach.
3. W przypadku zakreślenia odpowiedzi NIE( lub TAK w pkt. nr 5 i 17), odczytaj propozycje działań
korygujących.
4. Po wdrożeniu działań korygujących dokonaj oceny ryzyka dla czynników chemicznych , zgodnie
z:  Uproszczoną metodologią oceny zagrożenia, wypadkiem, pożarem lub wybuchem ... opracowaną
przez Health & Safety Executive - Instytut Nadzoru BHP w skrócie nazywanej ( COSSH Essentials) .
Lp. Pytanie / problem Tak Nie Nie Propozycje działań
dotyczy korygujących
1. Czy stosujesz w procesie produkcji mebli czynniki Gdy odpowiedz
negatywna  odstąp
chemiczne? od dalszej oceny
2 Czy czynniki chemiczne występujące podczas pracy Sporządzić spis zmagazynowanych
stale lub okresowo zostały zidentyfikowane i oraz użytkowanych w zakładzie
zinwentaryzowane? substancji i mieszanin chemicznych.
- czy jest spis substancji / mieszanin chemicznych
sklasyfikowanych jako niebezpieczne
(magazynowanych, stosowanych, powstających,
odpadowych)?
3 Czy oryginalne opakowania niebezpiecznych czynników Po otrzymaniu dostawy sprawdzać
chemicznych są oznakowane na etykiecie w języku polskim etykietę na opakowaniu. W przypadku
m.in. nazwą, znakiem graficznym (piktogramem) i słownym braku etykiety w języku polskim
opisem stwarzanego zagrożenia? zwrócić się do dystrybutora o
uzupełnienie. Nie usuwać oryginalnych
etykiet.
4 Czy po przelaniu substancji lub mieszaniny do innych Oznakować pojemniki i zbiorniki
pojemników (nieoryginalnych) opisano je taką samą robocze zgodnie z oznakowaniem
nazwą jak na etykiecie opakowania oryginalnego? oryginalnym, co najmniej nazwą i
piktogramem z interpretacją słowną
znaku.
5 Czy zbiorniki/ pojemniki napełniane są naprzemiennie Zapewnić odpowiednią ilość odrębnych
różnymi chemikaliami- jeżeli tak, to: pojemników i zbiorników w celu
- czy dokonywane jest sprawdzanie stopnia oczyszczenia wyeliminowania naprzemiennego ich
zbiorników / pojemników, przed ich powtórnym napełniania. Jeżeli ze względów
napełnieniem inną mieszaniną? technologicznych jest to niemożliwe,
opracować szczegółową procedurę
oczyszczania i sprawdzania stopnia
czystości zbiorników/pojemników.
6 Czy uzyskano od dostawcy aktualne karty charakterystyki dla Uzyskać od dostawcy karty
wszystkich niebezpiecznych czynników chemicznych, które charakterystyk lub informacje o
mogą znajdować się na stanowiskach pracy, a jeśli to produktach dla których nie jest
konieczne, czy dostępne są wystarczające i odpowiednie wymagana karta charakterystyki oraz
informacje dotyczące niebezpiecznych środków sporządzić informacje dla
chemicznych nieposiadających kart (odpady, produkty pracowników.
pośrednie itd.)?
7 Czy rozpoznano proces technologiczny w zakresie Dokonać rozeznania procesu
możliwości powstawania i wydzielania się substancji technologicznego pod względem emisji
Lp. Pytanie / problem Tak Nie Nie Propozycje działań
dotyczy korygujących
stwarzających zagrożenie dla pracownika? substancji chemicznych  informacje
od producenta, technologów
8 Czy niebezpieczne czynniki chemiczne przechowuje się w Sprawdzić dostosowanie magazynu do
specjalnych pomieszczeniach zamkniętych, zależnie od rodzaju przechowywanych środków i
klasy ryzyka i odpowiednio oddzielone (odległość lub zgodnie z informacjami zawartymi w
odpowiednia przegroda) od środków, których z nimi kartach charakterystyki ( informacjach
przechowywać nie wolno lub mogących powodować dla produktów nie wymagających karty
niebezpieczne reakcje? charakterystyki).
9 Czy w magazynie jest zapewniona skuteczna Wykonać odpowiednią wentylację,
wentylacja grawitacyjna, a jeśli to konieczne zapewnić odpowiednią krotność
również wentylacja mechaniczna lub awaryjna, wymiany powietrza w magazynie
zgodnie wymogami przepisów i informacjami zamkniętym i sprawdzać jej
zawartymi w kartach charakterystyki? efektywność.
10 Czy w obszarach przechowywania, stosowania i Zapewnić odpowiednie pojemniki na
produkcji jest możliwe gromadzenie i usuwanie zebrane wycieki; zbiorniki i aparaty
wycieków lub rozlanych niebezpiecznych czynników technologiczne posadowić w wannach
chemicznych do bezpiecznych pojemników lub na tzw. (tacach) zbierających wyciekające
tace przeciwrozlewowe; chemikalia; zapewnić środki
czy istnieją specjalne środki do neutralizacji i usuwania neutralizujące; opracować i wdrożyć
rozlanych czynników lub usuwania wycieków; procedury postępowania, zgodnie z
czy istnieją odpowiednie instrukcje? informacjami zawartymi w kartach
charakterystyki i przepisami ochrony
środowiska [ 8 ].
11 Czy wprowadzono zakaz stosowania Wprowadzić zakaz używania
 niekontrolowanych" z
ródeł zapłonu w miejscach otwartego ognia oraz innych z
ródeł
przechowywania łatwopalnych niebezpiecznych środków zapłonu.
chemicznych, a zakaz jest przestrzegany i
kontrolowany?
12 Czy opakowania zawierające niebezpieczne środki Kontrolować stan opakowań, a
chemiczne mają wystarczającą odporność fizyczną oraz uszkodzone wymienić na nowe tego
chemiczną i czy nie są na nich widoczne żadne ślady samego typu / atestowane lub
uderzeń, rozcięć lub odkształceń? odpowiednie dla danego środka
chemicznego.
13 Czy unika się ręcznego przelewania środków Wyposażyć stanowiska w urządzenia
chemicznych z otwartych pojemników? do przelewania, np. pompy, dozowniki
14 Czy do transportu (ręcznego i mechanicznego) Zapewnić sprzęt pomocniczy lub
zastosowano sprzęt pomocniczy lub wyposażenie urządzenia transportowe, albo zmienić
gwarantujące stabilne zamocowanie, zabezpieczające system dostarczania chemikaliów na
przed uszkodzeniem; czy opracowano i wdrożono stanowisko pracy (np. rurociąg, pompa
instrukcje transportu ręcznego / mechanicznego? dozująca). Wydać odpowiednie
instrukcje i zapoznać z nimi
pracowników.
15 Czy ilość niebezpiecznego czynnika chemicznego Zapewnić magazyny podręczne.
przechowywana na stanowisku / w pomieszczeniu pracy,
nie przekracza ilości technologicznej dla jednej zmiany
roboczej?
16 Czy zastosowano ochronę przed gromadzeniem się Wykonać instalację do odprowadzania
ładunku elektrostatycznego podczas przelewania ładunków elektrostatycznych, np. stałe
cieczy łatwopalnych; czy kontrolowana jest okresowo przewody połączone z pojemnikiem lub
skuteczność zastosowanej instalacji odprowadzającej jego obudową, końcówki zaciskowe
ładunki elektrostatyczne. (klemy) przewodów instalacji
odprowadzającej ładunki,
umożliwiające podpięcie przenośnych
Lp. Pytanie / problem Tak Nie Nie Propozycje działań
dotyczy korygujących
pojemników; wykonywanie okresowych
badań i pomiarów skuteczności
działania w/w instalacji.
17 Czy stosowane, magazynowane lub wydzielające Jeżeli odpowiedz
TAK, to przejść do
się substancje / mieszaniny chemiczne powodują następnego pytania, jeżeli odpowiedz

możliwość powstania atmosfery wybuchowej: pyłu, NIE to przejść do pytania 26.
gazu?
18 Czy dokonano oceny ryzyka wystąpienia atmosfery Dokonać oceny ryzyka wystąpienia
wybuchowej? atmosfery wybuchowej? [6]
19 Czy sporządzono dokument zabezpieczenia Sporządzić dokument zabezpieczenia
stanowiska pracy przed wybuchem? stanowiska przed wybuchem? [6]
20 Czy dokonano oznaczenia strefa zagrożonych Oznaczyć strefy zagrożenia
wystąpieniem atmosfery wybuchowej? wystąpieniem atmosfery wybuchowej
zgodnie z wyznaczonymi strefami 
ocena ryzyka wystąpienia atmosfery
wybuchowej i dokument
zabezpieczenia stanowiska przed
wybuchem.
21 Czy narzędzia i urządzenia stosowane w obszarach Sprawdzić narzędzia i urządzenia
zagrożonych wybuchem spełniają wymagania pracujące w strefie zagrożonej
dyrektywy ATEX do pracy w takich atmosferach? wystąpieniem atmosfery wybuchowe,
czy posiadają dokumenty deklarujące
możliwość ich pracy w takich
miejscach i czy posiadają oznaczenie
Ex w sześciokącie oraz stosowne
oznaczenie kodowe, informujące o
możliwości pracy w takich atmosferach
22 Czy pracownicy zostali wyposażeni w obuwie i Zapewnić pracownikom obuwie i
odzież roboczą posiadające właściwości odzież roboczą odprowadzające
antyelektrostatyczne? ładunki elektrostatyczne 
wyposażenie to powinno posiadać
stosowne deklaracje
23 Czy instalacja elektryczna używana w miejscach Dostosować instalację elektryczną do
zagrożonych wybuchem jest w wykonaniu skuteczności działania
antywybuchowym?
24 Czy na drzwiach prowadzących do pomieszczeń Umieścić na drzwiach trójkątny żółty
pracy, gdzie może wystąpić atmosfera wybuchowa, znak z napisem  EX i czarną obwódką
umieszczono stosowny znak ostrzegawczy?
25 Czy instalacje elektryczne wykonane są w sposób Dostosować instalację, sprawdzać jej
zapewniający odporność na działanie stan techniczny i skuteczność
chemikaliów; czy corocznie sprawdzana jest działania.
skuteczność działania zastosowanej ochrony
przed porażeniem prądem elektrycznym?
26 Czy urządzenia, osprzęt i instalacje Dostosować urządzenia, osprzęt i
technologiczne zostały dobrane w sposób instalacje technologiczne do
gwarantujący ich odporność na działanie właściwości chemikaliów;
chemikaliów, czy ich stan techniczny jest sprawdzać okresowo ich stan
okresowo kontrolowany? techniczny (w ustalonych
czasookresach);
poddawać okresowej konserwacji w
sposób zaplanowany.
27 Czy pokrycia ścian, sufitów i posadzek oraz Pokryć ściany, sufity, posadzki
podesty robocze i zabezpieczenia kanałów powłokami chemoodpornymi.
Lp. Pytanie / problem Tak Nie Nie Propozycje działań
dotyczy korygujących
technologicznych są odporne na agresywne Zakonserwować przed działaniem
działanie chemikaliów; czy ich stan techniczny chemikaliów elementy konstrukcji (np.
gwarantuje bezpieczeństwo? drewniane podesty, metalowe pokrycia
kanałów technologicznych itp.).
Okresowo kontrolować stan
techniczny, zgodnie z ustalonym
planem kontroli.
28 Czy czynności, które mogą grozić uwolnieniem gazu, par, Zastosować odpowiednie środki,
pyłów itd. niebezpiecznych czynników chemicznych, są zgodnie z przepisami i kartą
wykonywane w układzie zamkniętym albo co najmniej w charakterystyki [2, 5 ].
obszarach dobrze wentylowanych lub w instalacjach
wyposażonych w wyciąg miejscowy, ze szczególnym
uwzględnieniem stanowisk lakierniczych?
29 Czy wprowadzono środki zapobiegające Podjąć działania zapobiegawcze np.:
rozprzestrzenianiu się czynników chemicznych zapewnić hermetyzację procesu,
niebezpiecznych na inne stanowiska pracy lub do przemieścić stanowiska niezwiązane z
innych pomieszczeń pracy? procesem technologicznym do innego
pomieszczenia, rozdzielić ścianką
działową pomieszczenie produkcyjne,
wykonać szczelne drzwi pomiędzy
pomieszczeniami, wykonać kurtynę
powietrzną pomiędzy
pomieszczeniami, w pomieszczeniach
sąsiadujących zastosować wentylację
mechaniczną nadciśnieniową.
30 Czy została zagwarantowana kontrola dostępu Oznakować strefy i pomieszczenia w
pracowników nieuprawnionych i osób z zewnątrz do sposób ustalony przepisami; zapewnić
obszarów przechowywania, przetwarzania, załadunku zamknięcia pomieszczeń
i rozładunku niebezpiecznych środków chemicznych? uniemożliwiające dostęp osobom
nieuprawnionym , a jednocześnie
zapewniające możliwość swobodnego
opuszczenia pomieszczenia przez
obsługę; opracować instrukcje
informowania osób/ firm zewnętrznych
(np. serwis, usługi) o zagrożeniach i
sposobach ochrony.
31 Czy ustalono wykaz prac szczególnie Ustalić wykaz, opracować procedury.
niebezpiecznych, obejmujący prace z chemikaliami?
Czy opracowano szczegółowe wymagania bhp przy
wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych?
32 Czy pracownicy i inne osoby świadczące pracę na rzecz Opracować instrukcje.
pracodawcy zostali we właściwy sposób poinformowani o Poinformować pracowników i inne
ryzyku związanym z niebezpiecznymi środkami osoby świadczące pracę oraz osoby/
chemicznymi i przeszli odpowiednie szkolenie w zakresie firmy zewnętrzne (np. serwis, usługi) o
stosowanych środków zapobiegawczych i ochronnych? zagrożeniach i sposobach ochrony.
Poddawać pracowników okresowym
szkoleniom z zakresu bhp nie rzadziej
niż raz w roku.
33 Czy istnieją pisemne instrukcje stanowiskowe, Opracować i udostępnić pracownikom
dotyczące wykonywania czynności z instrukcje.
niebezpiecznymi środkami chemicznymi?
34 Czy istnieje instrukcja określająca sposób gospodarowania Opracować instrukcję gospodarki
odpadami niebezpiecznymi, zgodna z przepisami i czy jest odpadami, wdrożyć do stosowania.
Lp. Pytanie / problem Tak Nie Nie Propozycje działań
dotyczy korygujących
kontrolowane jej przestrzeganie?
35 Czy wprowadzono odpowiednie zasady higieny osobistej Wdrożyć odpowiednie zasady i zapisać
(mycie rąk, zmiana odzieży, zakaz jedzenia, picia i palenia je w instrukcjach stanowiskowych.
na stanowiskach pracy itd.), a ich stosowanie jest
kontrolowane?
36 Czy istnieją instrukcje postępowania w sytuacjach Opracować instrukcję, wdrożyć je do
awaryjnych na wypadek np. wycieku, zmieszania, stosowania, przeprowadzać okresowe
pożaru, wybuchu chemikaliów? ćwiczenia pozorowane.
37 Czy w zakładowym wykazie środków ochrony Ustalić odpowiednie do zagrożenia
indywidualnej uwzględniono środki niezbędne dla rodzaje ochron indywidualnych oraz
ograniczenia narażenia inhalacyjnego i kontaktowego z odzieży ochronnej i obuwia;
uwzględnieniem informacji zawartych w kartach poinformować użytkowników o
charakterystyki; zasadach i sposobie ich stosowania,
czy ustalone środki ochrony indywidualnej są na bieżąco przechowywania i konserwacji; wydać
wydawane; do indywidualnego użytku ustalone
czy jest kontrolowane ich odpowiednie stosowanie, środki i umożliwić ich wymianę w
przechowywanie i konserwacja? przypadku zniszczenia lub utraty cech
ochronnych, przez cały czas
wykonywania pracy.
38 Czy w pobliżu miejsc stosowania i magazynowania Zamontować odpowiednie natryski
chemikaliów o własnościach łatwopalnych są natryski zgodnie z przepisami [ 2 ],
ratunkowe do obmycia całego ciała i oddzielne natryski kontrolować ich działanie.
ratunkowe do płukania oczu.
39 Czy zapewniono pomieszczenia higieniczno-sanitarne Zapewnić odpowiednie pomieszczenia
dla pracowników i innych osób wykonujących pracę na i urządzenia, zgodnie z przepisami[ 2 ].
rzecz pracodawcy;
Czy w przypadku stosowania chemikaliów
zakwalifikowanych jako toksyczne, drażniące,
uczulające, a także chemikaliów pylących lub o
nieprzyjemnym zapachu, wydzielono dla pracowników
odrębne szatnie i jadalnie;
Czy przed wejściem do jadalni są przedsionki
umożliwiające pracownikom zdjęcie odzieży ochronnej
oraz umywalki z bieżącą, ciepłą wodą;
Czy zapewniono miejsca i urządzenia do oczyszczania
i suszenia odzieży ochronnej, obuwia i innych środków
ochrony indywidualnej wymagających oczyszczenia.
1. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2009 r. Nr 6, poz. 33),
2. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami oraz z 2008 r. Nr 108, poz. 690),
3. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 marca 2009 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów
niebezpiecznych oraz niektórych preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 53, poz. 439),
4. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2003 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i
zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne (Dz. U. Nr 61,
poz. 552),
5. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie karty charakterystyki (Dz. U. Nr 215, poz. 1588),
6. rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań
dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera
wybuchowa (Dz. U. Nr 107, poz. 1004 ze zmianami z 2006 r. Nr 121, poz. 836),
7. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w
miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86 oraz z 2008 r. Nr 203, poz.1275),
8. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 ze zmianami oraz z 2009 r. Nr 18 poz. 97),
9. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych
pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 ze zmianami oraz z 2009 r. Nr 56, poz. 462),
10. rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
(Dz. U. Nr 180, poz. 1860 ze zmianami oraz z 2007 r. Nr 196, poz. 1420).
11. rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006r. w sprawie rejestracji, oceny,
udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów,
zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94,
jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE,
Opracowanie:
Tomasz Grausz - starszy inspektor pracy w OIP Olsztyn