PORAŻENIE OBWODOWE NERWU TWARZOWEGO

PARALYSIS NERVI FACIALIS (VII) PERIPHERICA

1. W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna”

2. R. Mazur „Neurologia - myślenie kliniczne”

3. R. Mazur i wsp. „Podstawy kliniczne neurologii”

4. A. Prusiński „Neurologia praktyczna”

EPIDEMIOLOGIA:

• porażenie spotyka się często np. porażenie Bella : 20/100 tys.

ETIOLOGIA:

• porażenie idiopatyczne (porażenie Bella) :

• paralysis n. facialis cryptogenes s. essentialis

• większość przypadków

• guz kąta mostowo - mózdżkowego :

• nerwiak

• oponiak

• guz przerzutowy

• uszkodzenie w kości skroniowej :

• pęknięcie podstawy czaszki

• infekcja ucha środkowego

• zakażenie zwoju kolanka przez wirus półpaśca (zespół Hunta)

• złamanie w okolicy otworu rylcowo - sutkowego

• uszkodzenie po opuszczeniu czaszki :

• ropne zapalenie i guzy nowotworowe ślinianki przyusznej

• uszkodzenie jądra n.VII :

• guzy opuszki

• jamistość opuszki

• uszkodzenia naczyniowe

• SM

• zapalenie mózgu i rdzenia

• zespół naprzemienny Millarda - Gublera (Foville'a) :

• ognisko rozmiękania w pniu mózgu

• porażenie n.VII i VI po stronie ogniska

• porażenie połowicze po stronie przeciwnej

PATOGENEZA:

• przebieg n.VII :

w pons :

- nucleus originis (motorius) neuryty j. ruchowego tworzą

- nucleus tractus solitari (czuciowy) geniculum internum wokół nucl.

- nucleus salivatorius sup. (parasymp.) nervi VI

opuszcza mózgowie w

angulus pontocerebellaris

między pons, a oliva

fossa cranii posterior

porus et meatus acusticus

internus

w canalis n. facialis

tworzy geniculum externum

od ganglion n. petrosus i ganglion geniculi

geniculi maior

przez hiatus

canalis facialis

w ścianie jamy bębenkowej

foramen lacerum chorda tympanii

(przedł. VIIa) n. stapedius

basis cranii externa

do jamy bębenkowej do foramen stylomastoideum

fossa pterygopalatina

do fossa infratemporalis

jako radix parasympathica (tu dołącza się do n. lingualis)

ganglii pterygopalatini przewodzi - n. auricularis post.

przedzwojowe wł. parasymp. (m. occipitalis, mm.

dla gl. lacrimalis, gl. nasales et palatinae małżowiny usznej)

- r. digastricus

do ganglion submandibulare (venter post. m. digastrici

jako radix parasympathica m. stylohyoideus)

wł. przywspóczulne dla gl.

submandibularis, sublingualis,

lingualis i wł. smakowe

wewnątrz gl. parotis

oddaje rr. terminales

(pes anserinus maior)

- rr. temporales

- rr. zygomatici

zaopatrują mm. - rr. buccales

mimiczne twarzy i platysma - r. marginalis mandibulae

- r. colli

• zakres zaopatrywania :

• ruchowo :

• mm. mimiczne twarzy

• platysma

• m. strzemiączkowy

• m. potyliczny i mm. małżowiny usznej

• venter post. m. digastrici i m. stylohyoideus

• parasympatycznie :

• gruczoł ślinowy podrzuchwowy, podjęzykowy i językowy (chorda tympani)

• gruczoł łzowy (n. petrosus maior)

• smakowo :

• 2/3 przednie języka

• porażenie idiopatyczne :

powstaje często po ochłodzeniu głowy

zmiany naczynioruchowe

obrzęk nerwu

zaciśnięcie w kanale kostnym

ucisk nerwu

niedokrwienie

porażenie

OBRAZ KLINICZNY:

• porażenie występuje po stronie uszkodzenia

OBJAWY PODMIOTOWE :

• w okresie początkowym mogą wystąpić lekkie bóle w okolicy ucha

• upośledzenie smaku na 2/3 przednich języka:

• jeśli uszkodzenie pomiędzy zwojem kolanka, a odejściem chorda tympani

• nadwrażliwość na niskie dźwięki (hyperacusis) :

• gdy uszkodzenie przed odejściem n. stapedius

• ↓ wydzielania łez :

• uszkodzenie w pobliżu zwoju kolanka

• w uszkodzeniach o innej lokalizacji może być łzawienie z niedomkniętej szpary

powiekowej

• zaburzenia w wydzielaniu śliny :

• uszkodzenie przed odejściem chorda tympani

OBJAWY PRZEDMIOTOWE :

• porażenie, lub niedowład :

• obejmuje mm. połowy twarzy w całości

• górna i dolna część

• zniesione, lub upośledzone częściowo ruchy dowolne, mimiczne i odruchowe

• chory :

• nie zamyka oka

• nie marszczy czoła

• ma opadnięty kącik ust

• wygładzony fałd nosowo - wargowy

• szersza szpara powiekowa

• usta przeciągnięte na stronę zdrową

• podczas dmuchania policzek wydyma się z powodu niedowładu mięśni

• objaw Bella :

• w czasie zamykania oczu widoczny jest fizjologiczny współruch polegający na

uniesieniu gałki ocznej do góry i nieco na zewnątrz z odsłonięciem rąbka twardówki

• odruch rogówkowy :

- zniesiony, lub osłabiony po stronie porażonej

ROZPOZNANIE:

• badanie neurologiczne :

• lokalizacja uszkodzenia zależy od objawów

• np. jądrowe uszkodzenie n.VII → tylko objawy ruchowe (nie ma zab.

wydzielania i smaku), często tow. uszkodzenie n.VI

RÓŻNICOWANIE:

• ośrodkowe porażenie n.VII :

• dot. tylko dolnej częsci twarzy

LECZENIE:

• leczenie przyczynowe :

• ochrona rogówki przed uszkodzeniem :

• wilgotne okłady

• gtt. z metylocelulozą w dzień i maść z antybiotykiem w nocy

• w postaci idiopatycznej :

• prednizon :

• 80 mg/dz. przez 5 dni z następowym ↓ dawki o 5 mg/dz.

• stosować do 10 dni

• szybko wdrożyć (najlepiej w ciągu pierwszych 48 godz.)

• chory powinien pozostawać w pomieszczeniu o równej temperaturze

• okłady ciepłe twarzy

• diatermia krótkofalowa

• masaż twarzy

• rozciąganiu mięśni strony chorej przez mięśnie strony zdrowej zapobiega we

wczesnym okresie odpowiednio założony przylepiec

• leczenie chirurgiczne :

• odbarczenie nerwu w kanale kostnym

• w ciężkich postaciach

• kontrowersyjne

POWIKŁANIA:

• trwałe porażenie mm. mimicznych twarzy

• przykurcze niedowładniętych mięśni

• rzadko kloniczne skurcze mięśni i autonomiczne synkinezy

• w następstwie wadliwej regeneracji wł. nerwowych mogą powstać synergistyczne

wspóruchy w obrębie twarzy :

• np. przymykanie oka przy mówieniu, lub uśmiechu

- czasem porażenie Bella jest u młodych pacjentów zwiastunem SM

ROKOWANIE:

• ok. 50% leczy się samoistnie w ciągu 6 miesięcy

• w 75 - 80% przypadków następuje całkowita poprawa

• w 5% rokowanie niepomyślne

• w 10% widuje się nawroty porażenia

• rokowanie można ustalić na podstawie badania EMG :

• jeśli zmiany pobudliwości elektrycznej są lekkie niedowład mm. ustępuje po

3 - 6 tyg.

• jeśli zmiany silne to poprawa dopiero po 3 - 9 miesiącach i może być tylko częściowa

• źle rokują :

• nadwrażliwość na dźwięk

• ↓ spontaniczne łzawienie

• wiek > 60 l

• cukrzyca, nadciśnienie tętnicze

• osłabienie, lub zniesienie odpowiedzi elektrycznej w badaniu EMG, zwłaszcza

pojawienie się cech zwyrodnienia osiowego

• korzystnie rokuje :

- pojawienie się aktywności ruchowej mm.twarzy w koncu 3 tyg. choroby

PROFILAKTYKA:

•

PATRZ TEŻ:

• badanie neurologiczne

• porażenie ośrodkowe nerwu twarzowego

• zespół Melkerssona Rosenthala

• połowiczy napadowy kurcz twarzy

7

---