George E. Moore: Z głównych zagadnień filozofii, tłum. Cz. Znamierowski, PWN 1967

Moore przyjmuje założenie, iż wiemy o istneiniu przedmiotów materialnych,a problemem, którym się zajmuje jest to, czym jest nasza o nich wiedza. Najbardziej pierwotnym sposobem, w jaki przyjmujemy, że mamy wiedze o przedmiotach, to wiedza otrzymywana za pośrednictwem zmysłów. Innymi źródłami wiedzy jest nasza pamięć o postrzseganych niegdyś przaedmiottach, świadectwa innych oraz wnioskowanie o istneiniu przedmiotów, których nikt jeszcze nie widział (np. druga strona Księżyca). Wszystkie te inne sposoby w pewnym sensie opierają się na percepcji zmysłowej, tak iż w pewnym sensie jest ona najbardziej pierwotna. Moore, analizując zdarzenie widzenia przedmiotów materialnych, ma na myśłi jedynei zdarzenie psychiczne, akt świadomości, który nazywa się widzeniem, nie zaś procesy fizyczne zachodzące w oku i nerwach. Te procesy psychiczne człowiek może obserwować bezpośrednio. Moore rozpatruje przykłąd widzenia białej koperty. W tym przypadku (w każdym poszczególnym momencie koperta ta zajmuje jedno określone miejsce w przestrzeni) widać plamę barwną pewnego szczególnego koloru, która miała pewną określoną wielkość, pewien określony kształt i była określona mniej więcej prostymi liniami. Te rzeczy, które nam dają i ukazują nasze zmysły, Mooer nazywa danymi zmysłowymi. Nie uzywa on terminu wrażenie, gdyż przez ten zwrot rozumie on jego widzenie tej barwy, nie zaś barwę, która widzi. Przez wrażenie rozumie on wdoświadczenia, które polegają na ujmowaniu pewnych danych zmysłowych, nie zaś same te dane. Należy odróżnić tak rozumiane wrażenia od danych zmysłowych.
1. Można sobie przedstawić, iż plama barwna, którą się widzi, może istnieć nadal po tej chwili, w której sie ją widzi. gdy tymczasem przestaje istnieć jej widzenie; patrząc na plamę widzi się dane zmysłowe; odwracając oczy już się danych tych nei widzi, widzenie ich przestaje istnieć; nie jest się natomiast pewnym, czy te dane zmysłowe nie istnieją nadal;
2. można sobie przedstawić, że ten biały kolor jest rzeczywiście na powierzchni rozpatrywanej koperty; wydaje się jednak, że widzenie tej koperty nie jest na jej powierzchni, lecz gdzieś w obrębie ciała widzącego
Bezpośrednie ujmowanie danych zmysłowych to termin, którego Moore używa w odniesieniu do wrażeń wszystkich zmysłów, wtedy, gdy się właśnie widzi, słyszy, czule itd.
Widząc tę samą kopertę, żadne dwie osoby spośród widzących wedle wszelkiego prawdopodobieństwa nie widziały dokładnie tych samych danych zmysłowych: widziano odmienny odcień barwy, wielkość, kształt, co jest powodowane siłą wzroku, odległością i położeniem względem obiektu, różnica oświetlenia i in. Wynika stąd, że jeśli wszyscy widzieli tę samą kopertę, to owa koperta nie jest tożsama z danymi zmysłowymi, jakie każdy widział.
Gdy mówimy, że widzimy jakiś przedmiot, to mamy na myśli to, że widzimy tylko jego część (np. jedną stronę). Mógłby zatem ktoś powiedzieć, że mówi się iż wszyscy widzieli tę samą kopertę, gdy faktycznie każdy widział inny zespół danych zmysłowych, z tej racji, że każdy z tych zespołów danych zmysłowych jest faktycznie częścią koperty. Moore jednak przez część przedmiotu materialnego rozumie to, co zajmuje część tej objętości w przestrzeni, jaką zajmuje cały przedmiot. Zatem cokolwiek jest częścią koperty w danej chwili, musi być w jakiejś części objętości tej przestrzseni, którą w danej chwili zajmuje cała koperta.
Jeżeli jest tak, to:
- jeśli każdy widział odmienny odcień barwy, a wszystkie one były częściami koperty, to należy przyjąć, że wszystkie te odmienne barwy były w tym samym miejscu,
- analogicznie z wielkością - koperta jednak nie może mieć wielu różnych wielkości,
- tak samo z kształtem - koperta ma tylko jeden kształt rzeczywisty;

Są dwa różne znaczenia w jakich można mówić o rzeczywistym kształcie jakiejś rzeczy, np. dwa różnych rozmiarów kwadraty maja kształt tożsamy pod względem jakości, ale kształt ich nie jest tożsamy mumerycznie - kształt jednego z nich jest numerycznie różny od kształtu drugiego w tym znaczeniu, że są to dwa kształty, nie jeden. Zmysłowo dany kształt i rzeczywisty kształt koperty, jeśli nawet sa tożsame jakościowo, muszą być dwoma różnymi kształtami, różnymi numerycznie.
Barwa, wielkośc i kształt zdają się mieć niewielki związek z rzeczywistą kopertą - jeżeli w ogóle była rzeczywista koperta.
Jest jednak jeszcze jedna dana zmysłowa - przestrzeń. Jeśli nawet barwa, kształt i wielkość nie sa częściami rzeczywistej koperty, to zmysły wskazują co najmniej pewną część przestrzeni, zajętą przez rzeczywistą kopertę., a drogą abstrakcji możemy odróżnić ten obszar od plamy barwnej, która go zajmuje. Ta część obszaru danego zmysłowo, którą widział każdy z widzących kopertę, jest rzeczywiście tożsama numerycznie z pewną częścią obszaru, jaki widziała reszta.

Filozofowie na temat danych zmysłowych utrzymywali że:
1. absolutnie wszystkie dane zmysłowe, jakie ujmuje jakaś osoba bezpośrednio, istnieją tylko tak długo, jak długo je ona ujmuje,
2. żadne dane zmsłowe, jakie ujmujwe bezpośrednio jedna osoba, nigdy nie sa ujmowane bezpośrednio przez żadną inną osobę,
3. żadne dane zmysłowe, jakie ujmuje bezpośrednio jedna osoba, nie mogą być ujmowane w tym samym miejscu, co jakiekolwiek dane zmysłowe, które ujmyje jakaś inna osoba;
Moore uważa, że jest to neipoprawny sposób podejścia do dsanych zmysłowych. Zmysłowo dane pole widzenia u każdej osoby w każdej chwili tworzy przestrzeń prywatną każdej z tych osób.
Moore rozważa tzw. filozoficzny pogląd uznany. który głosi, że wszelkie dane zmysłowe, jakie widzi jedna spośród wszystkich osób, widzi tylko ona jedna. Część tego, co zachodzi dla jednej osoby (w przypadku widzenia koperty) polega na tym, że widzi ona pewne dane zmysłowe: pewną określoną plamę barwy białawej o pewnejwielkości i kształcie, oraz pewien obszar, który zdawała się ta plama zajmować. Jeżeli zatem rzeczywiście wszyscy widzą tę samą kopertę, to widzenie tej koperty nei może polegać po prostu na ich widzeniu tych danych zmysłowych - to widzenie danych zmysłowych musi być częścią, nie zaś całością, tego, co zachodzi. Nie widzimy tych samych danych zmysłowych. We wszystkich przypadkach bezpośredniego ujmowania danych zmysłowych, owe akty świadomości są dokładnie tożsame co do jakości. Różnią się jedynie rodzajem danych zmysłowych postrzeganych bezpośrednio. Wg Moore'a oprócz ujmowania bezpośredniego możemy również myśleć o konkretnych danych zmysłowych. Nie postrzegając ich możemy nadal być ich świadomi - sposób ten nazywa się "myśleniem o czymś" lub "przypominaniem". Obraz odtwórczy, który w ten sposób ujmujemy bezpośrednio, nie jest ten sam, co dane zmysłowe. Zdaniem Moore'a jest rzeczą naturalną, iż przyjmuje się, że wszelkie poznanie polega po prostu na ujmowaniu bezpośrednim danych zmysłowych i obrazów odtwórczych. Jednakże połączywszy ten pogląd z poglądem uznanym powstaje pytanie, jak ktokolwiek jest w stanie wiedzieć, że jest w ogóle coś innego we Wszechświecie, niż jego własne prywatne dane zmysłowe i obrazy odtwórcze. Przy tych hipotezach nikt nie jest w stanie. Muszą więc istnieć jakieś inne metody poznawania. Czasem ujmujemy bezpośrednio nie tylko dane zmysłowe i obrazy odtwórcze, lecz również nasze własne akty świadomości; Moore uważa, że możemy również ujmować bezpośrednio inne rzeczy. Widzenie przedmiotu materialnego nie polega na bezpośrednim ujmowaniu tego przedmiotu. Polega ono w części na ujmowaniu pewnych danych zmysłowych, lecz w części również i na wiedzy, że poza nimi w tym samym czasie istnieje coś innego niż te dane zmysłowe (naiwny realizm). Wiedza o istnieniu przedmiotów materialnych za pośrednictwem zmysłów musi być podobna do przypomnienia.

Rozdział VI. Rozważanie teorii Hume'a

Problemem, jakim w tym rozdziale zajmuje się Moore jest to, w jakich warunkach, jeśli w ogóle, człowiek może wiedzieć o istnieniu minionym, teraźniejszym, lub przyszłym czegoś, czego sam nie ujmuje bezpośrednio w danej chwili i czego nie ujmował w przeszłości.
Wg Hume'a:
Pierwsza reguła Hume'a: Nikt nie może nigdy wiedzieć o istnieniu jakiejś rzeczy, której sam nigdy nie ujmował bezpośrednio, o ile nie wie, że coś, co ujmował bezpośrednio, jest znakiem istnienia tej rzeczy
Druga reguła Hume'a: Nikt nigdy nie może wiedzieć, że istnienie jakiejś jednej rzeczy, A, jest znakiem istnienia jakiejś innej rzeczy, B, o ile on sam (albo przy pewnych warunkach ktoś inny) nei poznał z doświadczenia, że zachodzi ogólne powiązanie pomiędzy rzeczami podobnymi do A i rzeczami podobnymi do B .
   Jeżeli reguły Hume'a są prawdziwe, to nikt z nas nie może nigdy wiedzieć o istnieniu jakiegoś przedmiotu materialnego. Na konkluzję tą można odpowiedzieć na jeden z dwóch sposobów:
- próbując wykazać, że nawet jeśli reguły Hume'a są prawdziwe, to jednak możemy wiedzieć o istnieniu przedmiotów materialnych,
- próbując wykazać, że reguły Hume'a sa nieprawdziwe.
Wg Hume'a każdy człowiek może wiedzieć o istnieniu rzeczy, które on sam ujmuje bezpośrednio w danej chwili, albo ujmował w przeszłości, a teraz je sobie przypomina. Jednocześnie jednak, jedynymi rzeczami istneijącymi, jakie człowiek w ogóle ujmuje bezpośrednio są:
1. jego własne akty świadomości
2. Jego własne prywatne dane zmysłowe i obrazy odtwórcze.

Pogląd I:
Wiedza każdego człowieka o tym, co istnieje poza tym, co on sam ujmował bezpośrednio, ogranicza się całkowicie do dwóch klas rzeczy:
1. treści minione i przyszłe mojego własnego umysłu,
2. treści umysłów innych ludzi (mogę wiedzieć, że inni ludzie też przeżywają pewne stany świadomości).
Jednakże nikt i nigdy nie może wiedzieć, że istnieje, albo będzie istniało w Wszechświecie coś innego, co nie należy do tych klas.

Pogląd II:
Jedynymi określonymi rodzajami rzeczy, o jakich reguły Hume'a pozwalają wnioskować, są pewne treści przeszłe i przyszłe mojego własnego umysłu oraz pewne treści przeszłe, teraźniejsze i przyszłe w umysłach innych.
To jednakże nie wystarcza, by wyjaśnić istnienie danych zmysłowych, jakie ja i inni ludzie ujmują bezpośrednio. We wszechświecie musi istnieć coś innego, o czym jednakże nie wiadomo nic innego poza tym, że owo coś istnieje i że wywołuje przyczynowo moje własne wrażenia i wrażenia innych ludzi.
Moore przyjmuje zdroworozsądkowy pogląd, że dane zmysłowe, jakie ujmujemy bezpośrednio, są znakami istnienia obcego, albo bezpośrednio minionego czegoś, co ma kształt i jest w przestrzeni.
Zdaniem Moore'a, jeśłi zasady Hume'a sa prawdziwe, to ja teraz nie wiem, iż ten konkretny materialny przedmiot teraz istnieje. jeżeli zatem pragnie się dowieść, ze ten przedmiot istnieje, to należy dowieść, że zasady Hume'a nei są prawdziwe. Najmocniejszym argumentem Moore'a jest to, iż ja wiem faktycznie, że ten przedmiot materialny istnieje - a nie mógłbym wiedzieć, gdyby zasady Hume'a były prawdziwe. Aby być pewnym, że argument ten jest dobry, musimy być w stanie wiedzieć, że co najmniej jedno jakieś zdanie logiczne jest prawdziwe, nie wiedząc tego o żadnym innym zdaniu, zx którego ono wynika. Ten sposób poznania, że jakieś zdanie jest prawdziwe, Moore nazywa poznaniem bezpośrednim (lub wiedzą bezpośrednią).

2

---