Pamięć i uczenie ćw. 4

STOSOWANA ANALIZA BEHAWIORALNA

1. Koncepcje wzmocnienia i techniki w stosowanej analizie behawioralnej:

• Czynniki wzmacniające - to skutki, które wpływają na pojawienie się w przyszłości zachowań je poprzedzających. Są pozytywne (nasilają R), np. aprobata i negatywne (eliminują R), np. niezadowolenie ważnych osób.

• Wzmacnianie - zwiększenie prawdopodobieństwa przyszłego zachowania przez oddziaływanie na jego skutki.

• Różnicowanie - nigdy w rzeczywistości nie prowadzi do takich samych skutków. Jeśli występują jakieś zdarzenia, B determinujące czas lub miejsce, w którym zachowanie będzie miało spójne skutki wzmacniające to owe B będą prowadzić do zachowań, które wywołują lub nasilają pozytywne czynniki wzmacniające, lub ograniczają negatywne czynniki w danym czasie.

Gdy B tracą swoją funkcję różnicującą zwykle tracą też funkcje wzmacniające, która wyłoniła się z funkcji różnicującej.

• Filozofia selekcjonistyczna:

Uczenie się to zmiana zachowania.

Zmiana zachowania to selekcja pewnych zachowań.

Wg teorii uczenia się środowisko selekcjonuje zachowania które poddaje oddziaływaniu B wskazujących gdzie i kiedy działa selekcja.

Zachowania wyselekcjonowane przez środowisko nasilają lub eliminują skutki środowiskowe - czynniki wzmacniające (jak teorie ewolucyjne).

• Zachowanie - w stosowanej analizie behawioralnej jest rozpatrywane ze względu na swą instrumentalność (konsekwencje jakie powoduje w środowisku działania). Formy zachowania są nieistotne. np. agresywne dziecko. Pytamy jakie są spójne i systematyczne skutki zachowania i poprzestajemy na rozległej, intensywnej, obiektywnej, nieinterpretującej obserwacji, która pozwala zauważyć skutki. Obserwator bada jak często, jak długo, gdzie, kiedy zachodzi to zachowanie. Obserwuje skutki tego zachowania (machanie rękami itp.). Każdy ze skutków może być pozytywnym lub negatywnym czynnikiem wzmacniającym, ale może być i inny czynnik.

W tradycyjnym podejściu rozpatruje się zachowanie ze względu na jego formę lub topografię. Pytamy co spowodował że dziecko jest agresywne i łagodzimy przyczyny.

• Analiza funkcjonalna - to seria eksperymentów diagnostycznych w stosowanej analizie behawioralnej, jedyna pewna droga do odnalezienia decydującego czynnika wzmacniającego. Pojmowana w kategoriach przyczynowo-skutkowych.

* Wymaga systematycznego manipulownia każdym skutkiem z osobna

* Wymaga dokładnej i rozległej obserwacji.

*Jest też praktykowana gdy uprzednia analiza funkcjonalna trudnego zachowania jest niemożliwa, niepraktyczna, nie aprobowana przez terapeutę. Tu celem jest przezwyciężenie skutków czynników wzmacniających za pomoca silniejszych wzmocnień, a nie zmiana dotychczasowych czynników.

*stosuje się gospodarkę żetonową. Skuteczność żetonów zmienia się (np. klient może się nasycić żetonami). Jego skuteczność polega na dysponowaniu dużą różnorodnością czynników wzmacniających, które można szybko dostarczyć. Mają też dużą wartość w nauczaniu nowych czynności.

Krytyka syst żetonowego:

a.sztuczny

b.upowszechnia postawę materialistyczną

Obecnie zastępuje się zetony nagrodami symbolicznymi, pochwałami.

2. Analiza behawioralna:

a.

• To nauka o achowaniu i czynnikach środowiskowych, które wpływają na zachowanie.

• Ma 3 rodzaje:

• Eksperymentalna analiza zachowania

• Stosowana analiza behawioralna

• Konceptualna analiza zachowania

b. Eksperymentalna analiza zachowania

• Zajmuje się badaniami podstawowymi, których celem jest poznanie praw opisujących i wyjaśnianie zachowanie zwierząt i ludzi w obliczu warunków środowiskowych

• Celem jej jest poznawanie uniwersalnych, podstawowych procesów uwidaczniających się w zachowaniu wszystkich organizmów (wzmocnienie, kara, unikanie, ucieczka, różnicowanie, generalizacja, nabywanie, wygaszanie).

c. Stosowana analiza behawioralna

• Zajmuje się wykorzystywaniem praw i procedur wypracowanych przez eksperymentalną analizę zachowania do modyfikowania zach ludzi w sytuacjach gdy taka zmiana jest pożądana. (w terapii, w firmach).

• Ważne jest zademonstrowanie że to właśnie zastosowane prawa i procedury były odpowiedzialne za zaistniałe zmiany

4. Konceptualna analiza zachowania

• Składają się nań filozoficzne i teoretyczne rozważania nad zachowaniem, nad metodami, nad relacjami z innymi dziedzinami psychologii.

3. Definicja stosowanej analizy behawioralnej:

a. I czasopismo naukowe poświęcone stos. anal. beh. To „Journal of Applied Behavior Analysis”. Zawierało nazwiska: Barer, Wolf, Risley.

Na stosowaną analizę behawioralną składają się następujące cechy:

• Stosowana

*analizowane zachowanie może być sklasyfikowane jako problem co najmniej przez osobę, której sprawia kłopoty i przez terapeutę

*zmiana tego zachowania rozwiązuje lub łagodzi problem klienta

*żadne zachowanie nie jest samo w sobie patologiczne, ale zależy od co najmniej 1 skarżącej się osoby. Zachowanie jest problemem bo ktoś je za takie uważa, lub określa je kultura.

• Behawioralna

*zachowanie jest czymś widocznym dla każdego obserwatora, a nie tylko dla kogoś kto ma wiedzę kliniczną.

*należy uwzględnić tylko fizyczne wymiary tego co obserwator widzi lub słyszy i rejestruje

*inne zachowania nie podlegaja terapii behawioralnej

• Analityczna

*przekonywująco wskazuje źródła problematycznych zachowań lub przyczyny ich utrzymywania się

*przekonywująco wskazuje że zastosowane wobec problemu procedury są odpowiedzialne za zachodzące zmiany zachowania

*dostarcza trafnych argumentów teoretycznych, przemawiających za tym, że zastosowane procedury w określony sposób zmieniły pewne zachowania

*zmiany te rozwijają lub łagodzą pierwotne trudności związane z zachowaniem, które miało ulec zmianie

Rzadko są spełnione 4 warunki. Często spełniony jest warunek 2 i 3 a czasem tylko 2.

Warunek 2 wymaga eksperymentu tzw. modelu jednopodmiotowego:

*dot. głównie 1 osoby

*wykorzystywane w historii nauk przyrodniczych tzn. ujawnia pokrewieństwo z naukami przyrodniczymi

*najprostsza wersja tego modelu dzieli się na 4 fazy:

1. Praktyk-badacz obserwuje, szacuje i przedstawia na wykresie badane zachowania (przed badaniem) i ustala czy pomiar jest rzetelny i czy dane zach jest rzeczywiście problematyczne i czy może się poprawić.

2. Przeprowadza się interwencję z zastosowaniem procedur zmiany zachowania + pomiar i rejestracja graficzna

3. Jeśli procedury są obiecujące to kontynuuje się pomiar i zapis graficzny, zaprzestając procedur zmiany zachowania lub zastępując je odmiennymi procedurami (placebo), co ma wykazać czy zmiana jest wynikiem procedury czy przypadkiem.

4. Jeśli zmiana zachowania zostanie odwrócona, ograniczona lub powstrzymana to pomiar i zapis graficzny prowadzi się dalej, powracając do procedur zastosowanych w fazie 2 i doprowadzając do ostatecznego stanu zmiany zachowania (teraz to pewność że zach nie jest przypadkiem).

• Techniczna

*to raczej postępowanie badawcze niż praktyczne i zindywidualizowane

*wszystkie zastosowania traktuje się na zasadzie przepisów (każdy może osiągnąc skutek, gdy nie da się to trzeba szukać nowych składników)

• Systematyczna pojęciowo

*wyjaśnia na czym polega zachowanie

*pozwala przewidzieć jakie rodzaje interwencji są skuteczne

*w syst. Anal. Beh. tą rolę dobrze spełniał system pojęciowy oparty na wzmacnianiu

• Skuteczna (2 znaczenia)

1. żadne zachowanie nie jest traktowane z góry jako patologiczne. Decyduje o problemie osoba, kultura. Interwencja behawiorysty to nie sama zmiana zachowania

*Interwencja jest skuteczna jeśli zmienia skargi dot. zachowań.

2. nawet gdy interwencja behawioralna jest na tyle skuteczna że zmienia zachowania wystarczająco, aby ograniczyć lub złagodzić pierwotne zastrzeżenia, nie można uznać jej za prawdziwie skuteczną, jeżeli jej efekt trwa krócej niż istnieje problem który ma rozwiązać.

*np. rozbrykane dzieci w klasie i nauczycielka która krótko używa metod proponowanych przez psychologów. Te działania są nieskuteczne bo nauczycielka nie kontynuowała programu.

*tu pomogłaby umiejętność przewidywania.

• Umożliwiająca uogólnienie wyników

*pożądane uogólnienie zmiany zachowania nie dokonuje się naturalnie, ale trzeba się do niego przyczynić przez bezpośrednie programowanie

Metody prowadzące do uogólnienia, wyodrębnione przez Stokesa i Baera:

- przyswajanie dostatecznej liczby właściwych przykładów

- uczenie w różnych miejscach i przez różnych nauczycieli

- zacieranie różnic miejsca i czasu, w których procedury skutkują i nieskutkują

- stwarzanie w trakcie nauki wyjątkowych sytuacji nauczania

- ustanawianie zasad pośredniczących i form samokontroli które można stosować w

sytuacjach innych niż nauka.

*każda zmiana zachowania może być uogólniona za pomoca technik behawioralnych, jeśli jej nauczyciele tego chcą, jeśli znają pomocnicze techniki generalizacji i są gotow stosować się do ich zaleceń.

4. Stosowana analiza behawioralna:

a.

• Badania z 1 osobą są wykorzystywane w eksperymentalnej analizie zachowania

• Zmiana zachowania za pomocą warunkowania sprawczego opiera się na karach i nagrodach

• W ekip. Anal. Zach. Kontrolę osiąga się wtedy, gdy zachowanie osoby badanej zmienia się systematycznie wraz z manipulacją zm. niez.

• W stos. anal. zach. Wykorzystywane są techniki warunkowania jako środki modyfikacji zachowania lub techniki terapii behawioralnej.

• Eksperymentalna analiza zachowania - to podejście Skinnera.

Zadanie badacza w warunkowaniu sprawczym to powiązanie zmian we wskaźniku reakcji ze zmianami w środowisku. Wzrost wskaźnika R jest osiągany przez wzmocnienia, nagrody, a jego obniżanie to karanie.

• Ta analiza prowadzi do modyfikacji zachowania (to terapia behawioralna)

b. Eksperyment z 1 osobą badaną

• Manipuluje się zm. niez. Co umożliwia rygorystyczne kontrolowanie sytuacji w porównaniu ze studium przypadku

• Istnieją okoliczności w których eksperyment z 1 osobą badaną jest lepszą metodą od badań z udziałem grup osób

• Badacze najpierw prowadzą podstawowe obserwacje diagnozujące aktualne zachowanie os badanej bez wpływu oddziaływania

• Zachowanie podstawowe i następujące po interwencji porównuje się wrokowo, analizując zarejestrowane obserwacje

• Ten ekip rózni się od studium przypadku tym, że tu badacze porównują różne warunki w odniesieniu do tej samej osoby, której zachowanie jest monitorowane

• Ta metoda jest lepsza gdy badanie jest ukierunkowane na zmianę zachowania jakiejś konkretnej osoby badanej

• Zalety jej:

*mówi o wpływie badania na konkretną jednostkę

*umożliwia eksperymentalną ocenę leczenia danej osoby

*zestawiane są tu dwa warunki pozwalające uniknąć problemów etycznych gdy nie wprowadza się pozytywnego oddziaływania:

- wprowadzone zostaje oddziaływanie

- brak oddziaływania

*nie ma problemu z dostępnością do większej grupy osób

• Etapy eksperymentu (wyżej opisane)

• Przykładem tego badania jest plan ABAB

c. Specyficzne plany eksperymentalne w eksperymencie z 1 osobą badaną:

• Plan naprzemienny ABAB

*wpłuw oddziaływania eksperymentalnego zostaje wykazany gdy następuje systematyczna zmiana zachowania w wyniku naprzemiennego wprowadzania 2 warunków: oddziaływania oraz jego braku.

*fazy:

- A - wstępna faza wyjściowa

- B - etap oddziaływania

- A - powraca faza wyjściowa

- B - ponowne wprowadzenie oddziaływania

* oddziaływanie jest wycofywane w 2 fazie wyjściowej jeśli nastąpiła poprawa zachowania. Teraz poprawa będzie zanikać (dlatego to plan naprzemienny). Jeśli po wprowadzeniu i wycofaniu oddziaływania następują zmiany zachowania tzn., że oddziaływanie przyniosło skutek.

*np. badania Hortona nad dziecmi autystycznymi z zakrywaniem im twarzy po wystąpieniu niepożądanego zachowania. Badania się udały a efekt poprawy zachowania utrzymywał się jeszcze przez pare miesięcy.

Metodologiczne kwestie:

*problemy w wytłumaczeniu gdy zachowanie z 2 etapu wyjściowego nie powraca do poziomu z 1 fazy bo:

-zachowanie nie może się pogarszać jeśli zaobserwowano jego poprawę (wyj: uczenie się nowych umiejętności).

-Planu tego nie powinno się stosować do badań zachowania, które zgodnie z logiką nie powinny ulegać pogorszeniu po wycofaniu oddziaływania.

-zmienna inna niż związana z oddziaływaniem może mieć na to wpływ (np. rówieśnicy)

*wątpliwości etyczne dot. wycofania korzystnego oddziaływania

• Plan wielorakich pomiarów poziomu wyjściowego

*można zademonstrować wpływ zachowania wykazując jego zmiany w więcej niż 1 fazie wyjściowej po wprowadzeniu oddziaływania

• Plan wielorakich pomiarów poziomu wyjściowego uwzględniający zróżnicowanie osób badanych

*badacze obserwują więcej niż 1 osobę

* najpierw określają poziom wyjściowy dla róznych os badanych. Gdy zach się ustabilizuje wprowadzają interwencję dla 1 osoby, a potem dla kolejnych (dla każdej w innym czasie). Jęśli jest wpływ to będzie on widczny bezpośrednio po interwencji

*np. badania nad sportowcami

• Plan wielorakich pomiarów poziomu wyjściowego uwzględniający zróżnicowanie zachowań

*wprowadzenie 2 lub więcej poziomów wyjściowych dla tej samej osoby badanej

*najpierw kierujemy uwagę na 1 zachowanie potem na inne. Związek przyczynowo-skutkowy występuje jeśli każde zachowanie jest bezpośrednią R na oddziaływanie.

*badania nad dziećmi autystycznymi

• Plan wielorakich pomiarów poziomu wyjściowego uwzględniający zróżnicowanie sytuacji

*wymaga on ustalenia poziomu wyjściowego dla zachowania 1 osoby w różnych sytuacjach (np. w szkole i w domu).

*oddziaływanie jest wprowadzany w różnym czasie

*badania nad upośledzonymi umysłowo dot rozmów podczas posiłków. Określono poziom interakcji słownej dla 5 os. W trzech sytuacjach (przy 3 posiłkach).

*Kwestie metodologiczne:

-pytanie o ilość poziomów wyjściowych. Nie ma reguł, ale ok. 3,4.

-co w wypadku gdy zmiana zachowania nastąpi przed interwencją?

Np. osoby widziały innych pacjentów zachowujących się zgodnie z instrukcją i

naśladowały ich zachowania.

-Co w wypadku kiedy oddziaływanie uogólnia się na inne zach lub sytuacje?

Np. wzrost rozmów podczas śniadania może być zgeneraizowany na inne posiłki.

d. Problemy i ograniczenia:

• Jeśli w fazie wyjściowej zachowanie jest nadmiernie zmienne bądź też następuje spadek lub wzrost pewnych trendów w zachowaniu, interpretowanie wpływu oddziaływania może być utrudnione. Jak zaradzić?

*uśredniać dane co redukuje pojawienie się zmienności

*wyeliminowanie zmiennych odpowiedzialnych za to

• Problem niskiej trafności zewnętrznej eksperymentów z 1 osobą badaną można zmniejszyć testując małe grupy osób badanych

• Nie można badać interakcji pomiędzy zmiennymi

e. kwestie etyczne:

• Problem wycofania skutecznego oddziaływania w celu demonstracji jego efektywności

• Kiedy zmiana zachowania wymaga stosowania kar, powinno się uważnie rozważyć bilans ryzyka i korzyści z ich wprowadzenia (bodźce elektryczne, wystawianie dzieci za okno )

5. Radykalny behawioryzm Skinnera

• Interesuje go zachowanie swobodnie emitowane

• Zachowanie podlega określonym prawom więc możemy nim kierować

• Można je wyjaśnić posługując się kategoriami obiektywnymi

• Podstawą jest relacja między zachowaiem a jego konsekwencjami (nie jest to psychologia S-R)

• Zachowanie nie redukuje się do poziomu fizjologii

• Zachowania nie traktuje się jako przejawu ukytych, wewn. Przyczyn działania. Przyczyny te tkwią w historii doświadczeń, a one dot. konsekwencji przeszłych zachowań

• To koncepcja selekcjonistyczna a nie asocjacjonistyczna

• Niechęć do formalnych teorii

6. Metody badań analizy behawioralnej:

• Bada się:

• Środowisko

• Czynniki kontrolujące i zmieniające zachowanie

• Poznanie prawidłowości jest zagwarantowane przez skuteczne przewidywanie i zmienianie zachowania

---