Hornowska - Wnioskowanie psychometryczne s. 17-35 ćw. 8

1. Czym zajmuje siÄ™ psychometria?

Psychometria - gałąź psychologii, która zajmuje się określaniem warunków, jakie powinny spełniać narzędzia wykorzystywane do pomiaru cech psychologicznych, oraz budowaniem modeli wiążących wyniki takich pomiarów z rzeczywistymi wartościami mierzonych cech.

Reguły, które charakteryzują pomiar cech psychologicznych:

1. Cechy psychologiczne powinny być definiowane nie tylko w terminach operacyjnych, ale także w terminach związków z innymi konstruktami teoretycznymi czy obserwowalnymi zjawiskami

Wg. Lord i Novick konstrukty psychologiczne powinny być zawsze definiowane na dwóch poziomach:

• Definicje semantyczne - okreÅ›lajÄ… przedmiot pomiaru (zakres obserwowalnych zachowaÅ„, które bÄ™dÄ… rejestrowane)

• Definicje syntaktyczne - dostarczajÄ… ram interpretowania wyników, wiążą mierzony konstrukt z innymi konstruktami w ramach danego systemu teoretycznego

2. Żadna realizacja pomiaru psychologicznego nie ma charakteru uniwersalnego

- różne definicje operacyjne prowadzą do różnych procedur, a te z kolei do różnych wniosków końcowych -> ten sam wynik uzyskany za pomocą różnych narzędzi ma zupełnie inne znaczenie psychologiczne

3. Pomiar psychologiczny jest najczęściej oparty na ograniczonej próbce zachowań

4. Wyniki pomiaru psychologicznego zawsze są obarczone pewnym błędem - przy powtórnym pomiarze wyniki zawsze trochę się różnią, bo działa np. zapominanie, zgadywanie, chwilowe fluktuacje uwagi

5. Wyniki pomiaru psychologicznego nie zawsze przekładają się na skale o dobrze zdefiniowanych jednostkach

W ramach psychometrii (in. teorii testów) podejmuje się wiele zagadnień, m.in. :

• sposoby budowania pozycji testowych

• opracowanie kryteriów wyboru pozycji testowych o najlepszych parametrach

• zasady przeksztaÅ‚cania odpowiedzi testowych na wyniki liczbowe

• zasady oceny jakoÅ›ci wyników i ich interpretacji

• zasady okreÅ›lania stopnia stronniczoÅ›ci wyników testowych wzglÄ™dem okreÅ›lonej grupy spoÅ‚ecznej

Psychometria (in. teoria testów) dostarcza modelowych rozwiązań - i tym różni się od pomiaru psychologicznego, który dotyczy raczej szczegółowych zasad posługiwania się konkretnymi metodami.

Dwie podstawowe teorie psychometrii:

• Teoria losowego doboru próby - ujmuje zwiÄ…zek miÄ™dzy obserwowanym wynikiem i prawdziwÄ… wartoÅ›ciÄ… mierzonej cechy jako problem generalizacji danych z próby na populacjÄ™

• Teoria odpowiadania na pozycje testu - w tej teorii zakÅ‚ada siÄ™, że okreÅ›lenie sposobu, w jaki osoba badana odpowiada na kolejne pozycje testu, pozwala na bezpoÅ›rednie okreÅ›lenie rzeczywistego wyniku tej osoby

1. Definicja testu i rodzaje testów

Definicja testu

Test psychologiczny jest narzędziem, które:

• pozwala na uzyskanie takiej próbki zachowaÅ„, o których można przyjąć (np. na podstawie zaÅ‚ożeÅ„ teoretycznych), że sÄ… wskaźnikami interesujÄ…cej nas cechy psychologicznej

• dostarcza reguÅ‚ obliczania wartoÅ›ci mierzonej cechy

• jest obiektywne, wystandaryzowane, trafne, rzetelne i znormalizowane

• jasno okreÅ›la zakres i rodzaj dopuszczalnych zachowaÅ„ ze strony diagnosty

• zakÅ‚ada kooperacyjnÄ… postawÄ™ osoby badanej

Rodzaje testów

Podziały testów ze względu na:

• kryterium standaryzacji:

• standaryzowane - majÄ… dokÅ‚adnie sprecyzowane zasady stosowania i sÄ… wyposażone w normy, otrzymane w wyniku przebadania reprezentatywnej próby pochodzÄ…cej z populacji, dla której test ma być stosowany

• niestandaryzowane

• kryterium wydajnoÅ›ci:

• indywidualne

• grupowe

• kryterium czasowe:

• testy szybkoÅ›ci - czas rozwiÄ…zania jest ograniczony, z zaÅ‚ożenia żadna osoba nie powinna skoÅ„czyć takiego testu w wyznaczonym czasie; zadania niezbyt trudne

• testy mocy - dajÄ… każdej osobie badanej szansÄ™ na rozwiÄ…zanie wszystkich pozycji testu; trudność zadaÅ„ w teÅ›cie stopniowo roÅ›nie

• sposób obliczania wyników:

• obiektywne - posiadajÄ… staÅ‚e, starannie opracowane metody obliczania wyników

• nieobiektywne

• rodzaj zadaÅ„, z jakich sÄ… zbudowane:

• sÅ‚owne

• bezsÅ‚owne

• rodzaj możliwej odpowiedzi:

• testy wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci poznawczych - testy mierzÄ…ce wytwory procesów poznawczych (np. testy zdolnoÅ›ci czy uwagi); każde zadanie ma Å›ciÅ›le okreÅ›lonÄ… prawidÅ‚owÄ… odpowiedź

• testy wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci afektywnych - testy mierzÄ…ce postawy, wartoÅ›ci, zainteresowania i inne, pozapoznawcze, aspekty osobowoÅ›ci; nie istnieje kategoria odpowiedzi prawidÅ‚owej

• sposób interpretacji wyników:

• zorientowane na normy - punktem odniesienia dla interpretacji wyników jest konkretna populacja osób

• zorientowane na kryterium - punktem odniesienia jest zakres wiedzy

1. Kryteria dobroci testów psychologicznych

• Obiektywność - to niezależność wyników testowych od tego, kto, gdzie i kiedy dokonuje ich oceny

- do zbadania obiektywności testu służy technika tzw. ślepej diagnozy - rozsyła się ten sam wypełniony test do różnych osób, jeśli otrzymane wyniki i ich interpretacje są podobne -> test jest obiektywny

• Standaryzacja - to jednolitość reguÅ‚ badania danym testem

- obejmuje takie elementy sytuacji testowania jak: instrukcja, pomoce, zasady oceniania i interpretowania wyników (z tego najważniejsza jest instrukcja - jej przestrzeganie jest podstawowym elementem gwarantującym powtarzalność wyników badania)

• Rzetelność - dokÅ‚adność realizowanego pomiaru; mówi nam o tym, w jakim stopniu wynik danego testu odzwierciedla poziom mierzonej cechy u danej osoby, a nie wpÅ‚yw czynników losowych

• Trafność - dokÅ‚adność, z jakÄ… test realizuje zaÅ‚ożone cele pomiarowe

- trzeba pamiętać, że trafność zawsze dotyczy konkretnego zastosowania - nie ma testów, które można stosować wszędzie i w każdym celu

• Normalizacja - to procedura wyposażania testu w statystyczne kryteria interpretacji wyniku testowego (normy)

• Adaptacja kulturowa - przystosowanie okreÅ›lonego testu do nowych warunków kulturowych

Przystępując do kulturowej adaptacji testu można przyjąć dwie różne strategie:

• StrategiÄ™ psychometrycznÄ… - kryterium tożsamoÅ›ci jest empirycznie potwierdzone podobieÅ„stwo rozkÅ‚adów odpowiedzi na pozycje testowe i/lub rozkÅ‚adów wyników globalnych

• StrategiÄ™ pragmatycznÄ… - kryterium jest podobieÅ„stwo funkcji, jakÄ… ma peÅ‚nić dana technika i decyzje oparte na uzyskanych za jej pomocÄ… wynikach

1. Proces wnioskowania psychometrycznego

Proces wnioskowania psychometrycznego - proces wyprowadzania wniosków o wartościach cech psychologicznych badanych osób na podstawie wyników, jakie otrzymały one w testach psychologicznych.

Wynik obserwowany - to wynik, jaki badana osoba otrzymuje w teście psychologicznym

Wynik prawdziwy - to wynik odzwierciedlający rzeczywistą wartość mierzonej cechy u danej osoby

Rzetelność (wielkość współczynnika korelacji między wynikiem obserwowanym a prawdziwym) mówi nam, w jakim stopniu nieobserwowane wyniki prawdziwe wyjaśniają wariancję wyników obserwowanych)

Trafność jest związkiem zachodzącym między wynikiem prawdziwym a przedmiotem pomiaru.

5

---