HORMONY

2009.10.03

1. Hormony - związki chemiczne, które przenoszą informacje między komórkami. Na komórki docelowe działają za pośrednictwem swoistych receptorów.

2. Hormony sterydowe - dyfundują przez błonę komórkową i łączą się z receptorem cytoplazmatycznym i receptorem jądrowym, wpływając na zmianę syntezy białka.

3. Hormony peptydowe (białkowe) - działają na komórkę docelową łącząc się z receptorem błonowym a efektem ich działania jest wzrost aktywności drugiego przekaźnika informatycznego, którym może być

• cykliczny AMP (adenozynomonofosforan)

• cykliczny GMP (guaninomonofosforan)

• IP₃ - inozytolotrójfosforan

• Ca²⁺

GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO

4. Hormony z komórek gruczołowych uwalniane są pod wpływem:

• czynników nerwowych, np. uwalnianie insuliny pod wpływem układu współczulnego albo uwalnianie oksytocyny na drodze odruchowej

• czynników metabolicznych - uwalnianie hormonów pod wpływem substratów, np. glukoza - insulina, jony wapnia - uwalnianie parathormonu (PTH)

• czynników hormonalnych - to działanie oparte jest o sprzężenia zwrotne ujemne, np. liberyny a hormony tropowe

5. Podwzgórze - miejsce syntezy hormonów hipofizjotropowych, czyli:

liberyn: (7)	statyn: (3)
kortykoliberyna tyreoliberyna somatoliberyna prolaktoliberyna melanoliberyna 2 gonadoliberyny	somatostatyna prolaktostatyna melanostatyna

PRZYSADKA
część gruczołowa (płat przedni)	część pośrednia	część nerwowa (płat tylny)
ACTH - adrenokortykotropina TSH - tyreotropina GH - somatotropina (h. wzrostu) LH - lutropina (h. luteinizujący) FSH - folikulotropina PRL - prolaktyna	MSH - melanotropina	ADH - wazopresyna OT - oksytocyna

PĘTLE DŁUGIE SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO UJEMNEGO:





kortykoliberyna

(+) (-)



ACTH

(-)


kora nadnerczy


glikokortykoidy







tyreoliberyna

(+) (-)



TSH

(+) (-)


tarczyca


T₃, T ₄ (trójjodotyronina, tyroksyna)



gonadoliberyny


(+) (-)


LH i FSH (gonadotropiny)


(-)



gonady



jądra jajniki


testosteron estrogeny, progesteron




PĘTLA KRÓTKA SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO UJEMNEGO

(nie wychodzi poza głowę)




somatoliberyna


(+)


somatostatyna

(-)


GH

wzrost organizmu

melanoliberyna


(+)


melanostatyna

(-)


MSH

barwa skóry

prolaktoliberyna


(+)


prolaktostatyna

(-)


PRL

laktogeneza i laktacja




GH, MSH i PRL - działają bezpośrednio na komórki docelowe, dlatego uwalnianie hormonów tropowych kontrolowane jest przez statyny.

6. Gonadotropiny:

• FSH u kobiet - pobudza wczesne dojrzewanie pęcherzyka Graffa i wzmaga wydzielanie estrogenów

• LH u kobiet - pobudza owulację, powstanie ciałka żółtego oraz syntezę i uwalnianie progesteron

• FSH u mężczyzn - działając na komórki Sertoliego wpływa na powiększenie cewek nasiennych i pobudza spermatogenezę

• LH u mężczyzn - pobudza komórki Leydiga do wydzielania testosteronu

7. Prolaktyna - wpływ na jej wydzielanie ma:

• prolaktoliberyna, natomiast prolaktostatyna hamuje jej uwalnianie

• rytm dobowy

• estrogeny i testosteron

• bodźce psychiczne i fizyczne - pobudzenie mechanoreceptorów gruczołu sutkowego, stosunek płciowy, wysiłek fizyczny, stres

8. Hormon wzrostu - działa na wątrobę i pobudza tworzenie somatomedyny (IGF - insulinopodobnego czynnika wzrostu), który wpływa na wzrost organizmu. Rola GH:

• regulacja metabolizmu węglowodanów, białek, tłuszczów

• regulacja prawidłowego składu ciała (masa mięśni, % zawartości tłuszczu, gęstość mineralna kości)

• regulacja czynności mięśnia sercowego poprzez IGF - 1, przerost miocytów, poprawa czynności i kurczliwości serca

• poprawa stanu psychicznego

• u dzieci przekształca komórki prekursorowe płytki wzrostowej nasady w chondrocyty pobudzając ich rozmnażanie i różnicowanie powodując wzrost kości długich

• zwiększa absorpcję składników mineralnych poprzez zwiększenie wytwarzania aktywnej witaminy D₃ przez wzrost wrażliwości nabłonka jelitowego na działanie witaminy D₃

9. ACTH - działa troficznie na korę nadnerczy stymulując syntezę hormonów sterydowych we wszystkich jej warstwach a z warstwy pasmowatej uwalnia glikokortykoidy.

10. MSH - jej prekursorem jest POMC (propiomelanokortyna), w części pośredniej przysadki również z POMC powstają beta - endorfiny (hamują czucie bólu w organizmie).

11. ADH - produkowana w podwzgórzu, uwalniana z przysadki, zwiększa wychwyt zwrotny wody działając na cewki zbiorcze nefronów



HIPERTONIA OSOCZA



↑ wydzielania wazopresyny ↑ pragnienia



↑ reabsorpcja wody ↑ przyjmowanie wody



HIPOTONIA OSOCZA

↓ wydzielanie wazopresyny ↓ pragnienie

12. Oksytocyna - uwalniana jest na drodze odruchowej z części nerwowej przysadki na skutek pobudzenia mechanoreceptorów brodawek sutkowych (zwiększa wytrysk mleka), pobudzenia mechanoreceptorów pochwy i szyjki macicy (skutkiem tego jest skurcz pochwy i macicy, co ułatwia zapłodnienie i poród).

13. TSH - wpływa na wielkość gruczołu tarczowego:

• zwiększa unaczynienie tarczycy

• zwiększa wchłanianie jodu

• zwiększa syntezę tyreoglobuliny i jej jodowanie

• pobudza syntezę i uwalnianie T₃ i T ₄ (tyreoglobulina + JOD = T₃ i T ₄)

Hormony tarczycy mają działanie kalorygenne, tzn. zwiększają przemianę materii poprzez:

• zwiększenie liczby i wielkości mitochondriów

• zwiększenie aktywności enzymów łańcucha oddechowego, co prowadzi do zwiększenia zużycia tlenu i nasilenia metabolizmu

Hormony tarczycy wpływają na prawidłowy wzrost kości, rozwój mózgu i móżdżku, zwiększają wentylację płuc (wydalanie CO₂), zwiększają objętość wyrzutową serca i zwiększają aktywność nerek, produkcję moczu i diurezę.

14. Nadnercza - zbudowane są z kory i rdzenia. Kora nadnerczy składa się z trzech warstw:

• 
  
  kłębkowata ACTH

• 
  
  pasmowata

• 
  
  siatkowata







15. Aldosteron uwalniany jest przez Angiotensynę II i ACTH. Rola Aldosteronu:

• zwiększa resorpcję zwrotną sodu, przez co zwiększa objętość ECF

• zwiększa objętość krwi krążącej

• uwrażliwia naczynia krwionośne na działanie czynników zwężających naczynia

16. Glikokortykoidy są hormonami katabolicznymi:

• gospodarka węglowodanowa - zwiększają ilość glukozy we krwi (powodują hiperglikemię)

• gospodarka tłuszczowa - pobudzają lipolizę (rozpad tłuszczów)

• gospodarka białkowa - katabolizm (rozpad) białek i hamowanie ich syntezy

• hamują przechodzenie białek osocza przez naczynia włosowate (zapobiegają obniżeniu ciśnienia onkotycznego wewnątrz naczyń) - hamują procesy zapalne

• hamują uwalnianie pirogenów z monocytów i makrofagów

• działając na szpik zwiększają ilość erytrocytów, płytek krwi i granulocytów obojętnochłonnych a zmniejszają wytwarzanie bazofili, eozynofili i limfocytów

17. Androgeny są hormonami anabolicznymi, wpływają na zwiększenie masy mięśniowej i rozwój drugorzędowych cech płciowych o typie męskim.

18. Rdzeń nadnerczy - to miejsce syntezy i uwalniania Adrenaliny, Noradrenaliny (NA) i dopaminy. Uwalniane one są w wyniku pobudzenia układu współczulnego, acetylocholiny, stresu i wstrząsu.

Działanie Adrenaliny:

• zwiększa ciśnienie skurczowe i wywołuje dodatni efekt inotropowy (siła skurczu przedsionków i komór serca), chronotropowy (↑ rytmu zatokowego) i dromotropowy (↑ przewodzenia w węźle przedsionkowo - komorowym)

• zwiększa pojemność minutową serca

Noradrenalina:

• zwiększa ciśnienie skurczowe i rozkurczowe, ponieważ zwiększa całkowity opór obwodowy

Dopamina:

• zwiększa pojemność minutową serca, wywiera dodatni efekt inotropowy

Aminy katecholowe są hormonami katabolicznymi i pobudzają lipolizę (rozpad tłuszczów). Należą do hormonów stresu.

19. Trzustka - czynność wewnątrzwydzielnicza trzustki związana jest z czynnością wysp trzustkowych Langerhansa. Są one zbudowane z czterech typów komórek:

• komórki typu A - wytwarzają i wydzielają glukagon

• B - wytwarzają i wydzielają insulinę

• D - wytwarzają i wydzielają somatostatynę (hamuje uwalnianie innych hormonów wysp)

• F (PP) - uwalniają polipeptyd trzustkowy, który hamuje czynność zewnątrzwydzielniczą trzustki

20. 
    Insulina:

• zwiększa dokomórkowy transport glukozy do komórek mięśniowych i tłuszczowych poprzez nośnik GLU - T4

• nasila lipogenezę a hamuje lipolizę

• aktywuje dokomórkowy transport aminokwasów i nasila wewnątrzkomórkową syntezę białek

• 
  jest hormonem anabolicznym

21. Glukagon:

• gospodarka węglowodanowa - zwiększa ilość glukozy we krwi nasilając procesy glikogenolizy w wątrobie

• pobudza lipolizę i uwalnianie WKT (wolnych kwasów tłuszczowych)

• pobudza rozpad białek

• działając na serce wywołuje dodatni efekt ino - i chronotropowy

• pobudza diurezę

• hamuje motorykę przewodu pokarmowego

22. Hormony gospodarki fosforanowo - wapniowej:

• parathormon - uwalniany z przytarczyc:

• zwiększa stężenie jonów wapnia w osoczu → hamuje wydalanie wapnia z moczem

• zwiększa resorpcję wapnia z kości

• kontroluje wytwarzanie aktywnej witaminy D₃ w nerkach

• odpowiada za krótkotrwałą homeostazę wapniową organizmu

• kalcytonina - uwalniana z komórek C tarczycy:

• zwiększa odkładanie wapnia w kościach (zabiera wapń z osocza)

• hamuje powstawanie aktywnej witaminy D₃ w nerkach

• zmniejsza resorpcję kości

• aktywna witamina D₃ :

• zwiększa wychwyt wapnia z przewodu pokarmowego zabezpieczając tym samym długotrwałą homeostazę wapniową organizmu

• hamuje wydalanie wapnia z moczem

Narządy uczestniczące w gospodarce wapniowo - fosforanowej:

• kości

• nerki

• jelita

Kortykoliberyna pobudza uwalnianie ACTH z przysadki.

ACTH działa na korę nadnerczy powodując uwalnianie glikokortykoidów.

Nadmiar glikokortykoidów zatrzymuje uwalnianie liberyny i hormonu tropowego.

kłębkowata	mineralokortykoidy ALDOSTERON
pasmowata	glikokortykoidy KORTYZOL
siatkowata	androgeny TESTOSTERON DHEA - dihydroepiadrosteron

---