Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste opmiędzy równorzędnymi podmiotami. Podział prawa cywilnego:
a) część ogólna - zawiera normy regulujące zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego, zawarte są w księdze I kodeksu cywilnego,
b) prawo rzeczowe - reguluje prawne formy korzystania z rzeczy, ukształtowane w postaci praw podmiotowych bezwzględnych, tzn. skutecznych wobec każdej osoby trzeciej, zawarte są w II księdze kodeksu cywilnego,
c) prawo zobowiązaniowe - normuje stosunki pomiędzy wierzycielem i dłużnikiem, dając pierwszemu prawa podmiotowe względne, skuteczne względem dłużnika, zawarte są w księdze III kodeksu cywilnego,
d) prawo spadkowe - reguluje przejście praw i obowiązków zmarłego na inne podmioty prawa, zawarte jest w IV księdze kodeksu cywilnego.
Klauzula generalna przepis prawny, który przez użycie ogólnych pojęć, podlegających ocenie organu stosującego prawo, ma na celu osiągnięcie elastyczności w stosowaniu prawa.
Rodzaje klauzul generalnych:
1) klauzula „zasad życia społecznego” - należy rozumieć jako zasady uczciwego i lojalnego postępowania,
2) klauzula „społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa”,
3) klauzula „niegodziwości celu świadczenia”.
Stosunki cywilnoprawne to zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste, regulowane przez normy prawa cywilnego. W każdym stosunku cywilnoprawnym można wyodrębnić następujące elementy:
a) podmioty stosunku - osoby fizyczne lub prawne posiadające zdolność prawną,
b) przedmiot stosunku - zachowanie ludzi i innych podmiotów wobec drugiej strony stosunku prawnego oraz obiekty materialne zachowanie dotyczy,
c) uprawnienia wynikające ze stosunku,
d) obowiązki wynikające ze stosunku.
Prawem podmiotowym jest przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikająca ze stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób. Prawo podmiotowe może się składać z 1 lub więcej uprawnień. Uprawnienie skonkretyzowane skierowane do określonej osoby jest roszczeniem.
a) prawa podmiotowe bezwzględne - są skuteczne przeciwko każdej osobie, wnikające obowiązki obciążają wszystkich, a nie tylko oznaczony podmiot prawa, wypełnienie obowiązku prawa podmiotowego bezwzględnego polega na biernym zachowaniu się,
b) prawa podmiotowe względne - przysługuje tylko względem określonej osób.
OSOBA FIZYCZNA to człowiek. Przez zdolność prawną należy rozumieć zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych. Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych.
a) pełna zdolność do czynności prawnych - osiąga człowiek z chwilą ukończenia 18 lat,
b) ograniczona zdolność do czynności prawnych - mają osoby, które ukończyły 13 lat i osoby częściowo ubezwłasnowolnione,
c) nie ma zdolności do czynności prawnych - osoby, które nie skończyły 13 lat i osoby całkowicie ubezwłasnowolnione na mocy orzeczenia sądu (wyj. gdy osoba taka zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, chyba, że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych)
Ubezwłasnowolnienie to pozbawienie os.fiz. zdolności do czynności prawnych na mocy orzeczenia sądu, może być:
a) całkowite, gdy człowiek na skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Zdolność do czynności prawnych ma taką, jak małoletni poniżej 13 roku życia. Ustanawiany jest dla niego opiekun, chyba że są rodzice dysponujący władzą rodzicielską.
b) częściowe, gdy w/w przyczyny wystepują z mniejszym nasileniem , z natury rzeczy częściowe ubezwłasnowolnienie może być orzeczone tylko w stosunku do osoby pełnoletniej. Zdolność do czynności prawnych ma taką, jak małoletni powyżej 13 roku życia. Sąd ustanawia dla niego kuratora.
Uznanie za zmarłego - Podstawowa zasada - musiało upłynąć 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym wg istniejących wiadomości zaginiony jeszcze żył. jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarczy upływ 5 lat. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata.
Osobą prawną jest wyodrębniona jedn. organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot p.c. jest ona tworem sztucznym, powoływanym przez człowieka. Na istotę osoby prawnej składają się:
a) element ludzki,
b) element majątkowy - osoba prawna ma własny majątek, którym odpowiada za swoje zobowiązania,
c) element organizacyjny - określona struktura i organy wykonujące w imieniu osoby prawnej wszystkie jej czynności,
d) cel - określony w przepisach regulujących działalność osoby prawnej.
Rodzaje osób prawnych według kodeksu cywilnego: Skarb Państwa - państwo jako partner w stosunkach majątkowych z innymi równoprawnymi partnerami, na majątek Skarbu Państwa składa się mienie administracji państwowej, wojska, policji, szkolnictwa, służby zdrowia, podjęte przez nie zobowiązania są zobowiązaniami Skarbu Państwa, Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej, spółki kapitałowe, przedsiębiorstwa państwowe, banki, państwowe jednostki organizacyjne, spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia, in. jednostki organizacyjne o zróżnicowanym charakterze. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych występuje u osoby prawnej łącznie. Osoby prawne nie mają całego szeregu praw i obowiązków o charakterze cywilnym, występujących powszechnie u osób fizycznych.
Organ osoby prawnej to osoba fizyczna lub kilka osób, które zgodnie z przepisami określającymi ustrój danej osoby prawnej, tworzą, urzeczywistniają i wyjawiają jej wolę. Organ osoby prawnej wchodzi w jej skład. Pełnomocnik jest samodzielnym podmiotem prawa, a czynności prawnych w imieniu i na rzecz osoby prawnej, dokonuje w oparciu o umocowanie wynikające z udzielonego mu pełnomocnictwa
Czynności prawne - czynności osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Oświadczenie woli - tylko taki przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar wywołania skutki prawnego w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Treść czynności prawnej - a) treść oświadczenia woli złożonego przez stronę lub strony b) skutki wynikające z ustawy dla danego rodzaju czynności prawnych c) skutki wynikające z zasad współżycia społecznego d) skutki wynikające z ustalonych zwyczajów.
- jednostronna - złożenie oświadczenia woli przez jedną osobę (testament) i dwustronna - konieczne zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron.
- rozporządzająca - powoduje przeniesienie jakiegoś prawa majątkowego na inną osobę, jego zniesienie albo obciążenie.
- zobowiązująca - zawiera tylko zobowiązanie strony do dokonania świadczenia w przyszłości.
Czynności prawne mogą być: odpłatne i nieodpłatne, konsensualne (gdy czynność prawna wymaga jedynie złożenia oświadczenia woli) i realne (gdy obok oświadczenia woli jest konieczne także wydanie rzeczy).
Przesłanki ważności czynności prawnej
- osoba dokonująca czynności prawnej musi posiadać zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych
- czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego
- czynność prawna musi być dokonana w przewidzianej formie, jeżeli przepisy wymagają określonej formy pod rygorem nieważności
- czynnośc prawna powinna być wolna od wad.
W razie braku którejś z w/w przesłanek czynność prawna jest wadliwa.
Nieważność bezwzględna - najostrzejsza sankcja przewidywana za np. czynności dokonane bez zachowania formy wymaganej pod rygorem nieważności, czynności dokonane przez osobę nie posiadającą zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnej, na nieważność czynności prawnej może się powoływać każdy, a nie tylko strona biorąca w niej udział. Nieważność względna - oznacza przysługującą oznaczonej stronie możność uchylenia się od skutków dokonanej czynności prawnej, Stosuje się np. gdy czynność prawna została wykonana pod wpływem błędu lub groźby,
Wady oświadczenia woli:
1) brak świadomości lub swobody - osoba składająca oświadczenie woli znajduję się w stanie psychicznym odbiegającym od normalnego, co uniemożliwia podjęcie decyzji i złożenie oświadczenia w sposób świadomy lub swobodny,
2) pozorność - złożenie oświadczenia za zgodą drugiej strony dla pozoru,
3) błąd - polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia, daje on prawo osobie składającej oświadczenie woli prawo wycofania się z jego skutków,
4) groźba -oznacza przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli.
Zawarcie umowy: 1) w drodze oferty, 2) w drodze przetargu, (ustnego i pisemnego) 3) w drodze rokowań (negocjacji) - umowa skomplikowana, dot. znaczących przedsięwzięć.
Forma czynności prawnych:
1) forma pisemna - może być zastrzeżona pod rygorem nieważności,
2) forma szczególna - forma aktu notarialnego, wymagana przy przeniesieniu własności nieruchomości.
Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaję przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym, oraz że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.
1.przedstawicielstwo ustawowe - prawo przedstawiciela do dokonywania czynności prawnych w imieniu drugiej osoby wynika z przepisu ustawy, przedstawicielami ustawowymi są np: rodzice w stosunku do dzieci podlegających ich władzy rodzicielskiej, zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli.
Zawarcie umowy: 1) w drodze oferty, 2) w drodze przetargu, (ustnego i pisemnego) 3) w drodze rokowań (negocjacji) - umowa skomplikowana, dot. znaczących przedsięwzięć.
Forma czynności prawnych:
1) forma pisemna - może być zastrzeżona pod rygorem nieważności,
2) forma szczególna - forma aktu notarialnego, wymagana przy przeniesieniu własności nieruchomości.
2) pełnomocnictwo - pr. do dokonywania czynn. pr. w cudzym imieniu opiera się na woli os. reprezentowanej.
Przedawnienie, że po upływie wskazanego przez pr terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia