WYKŁAD 4 (4.11.2007r.)

Teoria wymiany międzynarodowej

Dlaczego pojawiła się wymiana handlowa w skali międzynarodowej?

XVI wiek - pierwsza spójna koncepcja wymiany międzynarodowej, teoria merkantylizmu

Był to okres dominacji monarchii absolutnej, monarcha miał pełnię władzy. Zaczęły się pojawiać ruchy oddolne (mechanizmy rewolucyjne) żeby wprowadzić zmiany.

Władza monarchy zależała od możliwości finansowania aparatu przymusu. Żeby zachować status quo monarcha musiał mieć pieniądze.

W ramach teorii merkantylizmu przyjmuje się, że najważniejszym wskaźnikiem bogactwa państwa jest ilość posiadanego kruszcu. Żeby zwiększyć bogactwo państwa ucywilizowały zdobywanie kruszcu poprzez handel międzynarodowy. Merkantylizm był polityką proeksportową i antyimportową.

P. von Hornic

Jan Grodwanger

Jeżeli w związku z prowadzoną wymianą handlową i innymi przyczynami kruszec dostawał się na terytorium danego państwa to pod żadnym pozorem nie można było dopuścić do tego żeby terytorium opuścił.

Eksport był źródłem pozyskania kruszcu. Za import powinniśmy płacić towarem. Korzyści z wymiany międzynarodowej maja tylko państwa z nadwyżką w bilansie handlowym. Państwa z deficytem zmniejszają ilość posiadanego kruszcu. Ci którzy tracą to przeważnie kolonie, które ze względów politycznych musiały się angażować.

Krytyka teorii merkantylizmu:

1. XVIII i XIX wiek - stwierdzono, że największym bogactwem państwa jest praca ludzka, zasoby czynników produkcji

• podstawowy przyczyna angażowania się w wymianę to zysk z tej wymiany, równorzędność partnerów

Teorie klasyczne handlu międzynarodowego

Teoria kosztów absolutnych, przewagi absolutnej.

Adam Smith 1776, opierał się na krytyce merkantylizmu

Druga połowa XVIII wieku - początki rewolucji przemysłowej

Smith poszukiwał argumentów do obalenia teorii merkantylizmu. Chciał podważyć tezę, że bogactwo państwa określa się ilością posiadanego kruszcu.

2 połowa XVIII wieku - pojawia się podział pracy związany ze specjalizacją poszczególnych podmiotów

W wieku XVIII pojawił się pieniądz papierowy.

Zdaniem Smitha kluczem do definicji bogactwa państwa jest ilość dóbr, które jesteśmy w stanie wytworzyć. Ilość wyprodukowanych dóbr zależy od nakładu, zasobów ludzkich. Smith twierdził, że bogactwo państwa to praca, dzięki której daje się wytworzyć dobra.

Smith zgłosił postulat: jeśli podział pracy jest korzystny na poziomie państwa to dlaczego nie miałoby tak być w skali międzynarodowej. Chciał pokazać dlaczego państwa powinny stosować specjalizację i międzynarodowy podział pracy. Wykazał korzyści, które mogą uzyskać państwa uczestniczące w wymianie międzynarodowej opartej na jego założeniach. Według Smitha każde z państw coś zyska.

Smith uważał, że korzystna wymiana między państwami będzie możliwa wówczas gdy wystąpią między nimi absolutne różnice w poziomie kosztów lub wydajności produkcji.

Państwo, które posiada absolutną przewagę po stronie kosztów lub wydajności produkcji danego dobra powinno w pełni specjalizować się w jego wytwarzaniu oraz je eksportować. Natomiast w odniesieniu do dobra, w przypadku którego nie ma absolutnej przewagi powinno zrezygnować z jego produkcji a zapotrzebowanie zaspakajać importem.

W teoriach klasycznych mówi się o pełnej specjalizacji. Wytwarzamy tylko dobro z przewagą, z reszty całkowicie rezygnujemy. Jeśli jest zapotrzebowanie na inne dobro to jest ono importowane a nadwyżki wytwarzanego dobra są eksportowane - dlatego rozwija się handel międzynarodowy.

ZAŁOŻENIA MODELU SMITHA

1. Dwa państwa, dwa dobra.

2. Jeden podstawowy czynnik produkcji - praca.

3. Nakład pracy niezbędny do wytworzenie jednostki danego dobra określa koszty jego wytworzenia.

4. Wydajność produkcji jest odwrotnością kosztów.

5. Dobra wytwarzane w obu państwach nie różnią się jakością.

6. Nie ma postępu technicznego, nie zmieniają się gwałtownie możliwości wytwórcze.

7. Wewnątrz państwa występuje doskonała mobilność czynników produkcji i brak takiej mobilności między państwami.

8. Nie ma barier handlowych.

9. W obu państwach występuje doskonała konkurencja.

10. Koszty transportu nie są brane pod uwagę.

11. Eksport ma być równy importowi (założenie to nie jest konieczne, Smith wykazał, że mimo bilansu zerowego też są korzyści).

PRZYKŁAD

Teoria przewagi absolutnej.

	SÓL	BANANY
AUSTRIA	Wydajność produkcji (jednostka/godz.)
		120	60
ISLANDIA	50	150

Dane dotyczą sytuacji gdy wszyscy pracują przy produkcji jednego dobra.

AUSTRIA - wewnętrzne relacje wymienne

1S = 1/2B

1B = 2S

ISLANDIA - wewnętrzne relacje wymienne

1S = 3B

1B = 1/3 S

Nie bierzemy pod uwagę relacji pieniężnych tylko wydajnościowe.

Międzynarodowe relacje wymienne - nie dotyczą pieniędzy.

AUSTRIA 1/2B < 1S < 3B

ISLANDIA 1/3S < 1B < 2S

Z tego wynika, że Islandia powinna specjalizować się w bananach (3B), a Austria w produkcji soli (2S).

Przedział korzystny dla obu państw.

KRZYWE RELACJI WYMIANY

1. Przewagi absolutnej

Im relacja wymiany jest bardziej oddalona od wewnętrznej tym większe korzyści z wymiany dla państwa, które jest bliżej relacji.

GRAFICZNA PREZENTACJA KOSZTÓW ABSOLUTNYCH

AUSTRIA

Jeżeli nie ma handlu międzynarodowego, to co konsumujemy jest determinowane tym co wytworzymy.

ISLANDIA

	SÓL	BANANY
AUSTRIA	Koszty (godz./jednostkę)
		1/120	1/60
ISLANDIA	1/50	1/150

AUSTRIA - wewnętrzne relacje wymienne

1S = 2B

1B = 1/2S

ISLANDIA

1S = 1/3B

1B = 3S

Międzynarodowe relacje wymienne

AUSTRIA 1/3B < 1S < 2B

ISLANDIA 1/2S < 1B < 3S

Teoria kosztów komparatywnych

David Ricardo

To co głosił Adam Smith jest słuszne, ale nie wyjaśnia wszystkich strumieni handlu międzynarodowego.

Smith wyjaśnił tylko te strumienie handlu międzynarodowego gdzie jedno państwo było lepsze od drugiego w produkcji jednego dobra.

Ricardo zauważył, że istnieje wymiana między państwami gdzie jedno państwo ma przewagę w produkcji obu dóbr.

David Ricardo przyjął te same założenia co Smith, bez żadnych modyfikacji.

PRZYKŁAD

Teoria kosztów komparatywnych

	SÓL	BANANY
AUSTRIA	Wydajność produkcji (jednostka/godz.)
		120	60
ISLANDIA	150	200

Zgodnie z teorią Smitha nie ma podstaw do wymiany.

Ricardo twierdził, że wymiana będzie korzystna dla obu stron.

AUSTRIA - wewnętrzne relacje wymienne

1S = 1/2B

1B = 2S

ISLANDIA - wewnętrzne relacje wymienne

1S = 4/3B

1B = 3/4S

Międzynarodowe relacje wymienne

AUSTRIA 1/2B < 1S < 4/3B

ISLANDIA 3/4S < 1B < 2S

4/3B - specjalizacja Islandii

2S - specjalizacja Austrii

PRZEWAGI KOMPARATYWNE, WZGLĘDNE

Większe korzyści z wymiany ma Austria.

GRAFICZNA PRAZENTACJA KOSZTÓW WZGLĘDNYCH

Nie zawsze da się uzasadnić i wykazać specjalizację.

	SÓL	BANANY
AUSTRIA	koszty (godz./jednostkę)
		100	300
ISLANDIA	50	150

AUSTRIA - wewnętrzne relacje wymienne

1S = 3B

1B = 1/3S

ISLANDIA - wewnętrzne relacje wymienne

1S = 3B

1B = 1/3S

Nie ma podstaw do wymiany bo relacje w obu państwach są identyczne.

WNIOSEK Z TEORII DAVIDA ROCARDO

Państwa angażując się w wymianę międzynarodową będą odnosić korzyści z wymiany wówczas gdy będą występować między nimi różnice względne w poziomie wydajności lub kosztach produkcji.

Państwo posiadające absolutną przewagę w produkcji obu dóbr powinno w pełni specjalizować się i eksportować dobro, w którym jego przewaga jest największa, natomiast importować to dobro, w którym jego przewaga jest najmniejsza.

W przypadku państwa, które jest absolutnie mniej wydajne lub bardziej kosztowne w produkcji obu dóbr specjalizacja i eksport powinny dotyczyć dobra, w którym te straty są najmniejsze, natomiast import powinien dotyczyć dobra, w którym straty są największe.

Teorie klasyczne nie uwzględniają wymiaru pieniężnego.

TEORIA DAVIDA RICARDO W UJĘCI PIENIĘŻNYM - rozwinięcie współczesne

	AUSTRIA		ISLANDIA
	SÓL	BANANY	SÓL	BANANY
Nakład pracy godz./jedn. Płaca/godz. Koszt pracy ¾ kosztu ogólnego Ogólny koszt	2,5 5 EUR 12,5 EUR 16,6 EUR	6 5 EUR 30 EUR 40 EUR	2 30 ISK 60 ISK 80 ISK	1 30 ISK 30 ISK 40 ISK
Kurs walutowy	1 EUR = 4 ISK		1 ISK = 0,25 EUR
Koszt ogólny EUR Koszt ogólny ISK	16,6 66,4	40 160	20 80	10 40

Podanie elementu płacy i kursu walutowego powoduje zmianę wydajności.

Wzrost płac w ISLANDII z 30 ISK do 120 ISK

	AUSTRIA		ISLANDIA
	SÓL	BANANY	SÓL	BANANY
Nakład pracy godz./jedn. Płaca/godz. Koszt pracy ¾ kosztu ogólnego Ogólny koszt	2,5 5 EUR 12,5 EUR 16,6 EUR	6 5 EUR 30 EUR 40 EUR	2 120 ISK 240 ISK 320 ISK	1 120 ISK 120 ISK 160 ISK
Kurs walutowy	1 EUR = 4 ISK		1 ISK = 0,25 EUR
Koszt ogólny EUR	16,6	40	80	40

Zmiana kursu walutowego w warunkach wyjściowych

Kurs walutowy	1 EUR = 6,6 ISK		1 ISK = 0,15 EUR
Koszt ogólny EUR	16,6	40	12	6

Teoria neoklasyczne

Tworzone w okresie międzywojennym

Teorie neoklasyczne mówią o specjalizacji niepełnej. Nie zaleca się rezygnacji z dóbr, które będą importowane.

Czynniki produkcji - praca, kapitał, ziemia

Równorzędność czynników produkcji.

Państwa różnią się między sobą zasobem czynników produkcji.

Interesują nas pojęcia względne.

∑K1/∑L1 > ∑K2/∑L2

Do wytworzenia różnych dóbr wykorzystujemy różne nakłady czynników produkcji.

Teorie neoklasyczne posługują się klasyczną krzywa możliwości produkcyjnych, rosnące koszty alternatywne, kształt determinowany przez zasoby.

Teorie neoklasyczne uwzględniają teorię konsumenta i krzywe obojętności.

ZAŁOŻENIA WYSUNIĘTE HECHSCHERA-OHLINA

1. Dwa państwa, dwa dobra.

2. Dwa równorzędne czynniki produkcji: kapitał i praca.

3. Oba czynniki produkcji są niezbędne do wytworzenia obu dóbr.

4. Jedno z dóbr będzie pracochłonne a drugie kapitałochłonne.

5. Państwa są w różnym stopniu wyposażone w czynniki produkcji.

6. Postęp techniczny nie jest brany pod uwagę.

7. Eliminujemy koszty transportu.

8. Wolna konkurencja w obu państwach.

9. Nie ma barier handlowych.

10. Występuje doskonała wewnętrzna mobilność czynników produkcji, ale brak mobilności zewnętrznej.

11. Eksport ma być równy importowi.

12. W obu państwach identyczne gusta i preferencje - uproszczenie.

13. Dobra nie różnią się między sobą jakością.

14

---