ZARZĄDZANIE OPAKOWANIAMI

1. Definicja opakowania

Pod pojęciem opakowanie rozumiemy dającą się oddzielić powłokę pakowanego towaru, mającą go chronić lub spełniającą inne funkcje.

Przebieg pakowania określa się jako proces pakowania. Pakowany towar, opakowanie i proces pakowania tworzą łącznie system opakowania.

Opakowanie to wg Słownika Języka Polskiego „to, czym coś jest opakowane; czasem również z zawartością”, natomiast wg normy DIN opakowanie „jest jednostką składającą się ze środka opakowaniowego, materiału opakowania i pomocniczych środków opakowaniowych”.

Materiał opakowania jest to materiał, z którego wyprodukowane jest opakowanie.

Środek opakowaniowy jest wyrobem z materiału opakowania, przeznaczonym do pokrycia pakowanego towaru lub utrzymania go w całości.

Pomocnicze środki opakowaniowe to środki, które wraz ze środkami opakowaniowymi służą do opakowania, zamknięcia, przygotowania do wysyłki itd. pakowanego towaru.

Często korzystne jest oddzielne traktowanie tych poszczególnych elementów opakowania, gdyż każdy z nich posiada specyficzny wpływ na system opakowania.

2. Podstawowe funkcje opakowania

Właściwości, jakie powinno spełniać opakowanie, zależą od spełnianych przez nie funkcji. Zasadniczo można rozróżnić cztery zakresy funkcji opakowania:

• funkcje produkcyjne: opakowanie umożliwia przygotowanie odpowiedniej ilości towarów na wejściu do produkcji i pobranie odpowiedniej ilości towarów na wyjściu z produkcji. Przez wybór odpowiedniego opakowania (np. kontenera) można produkować bezpośrednio z opakowania lub bezpośrednio do opakowania, bez włączania dalszych procesów przeładunkowych,

• funkcje marketingowe: opakowanie wielu towarów stanowi istotną część strategii marketingowej wyrobu. Umożliwia to odróżnienie danego towaru od towarów konkurencyjnych; podobnie w zakresie komunikacji opakowanie jako nośnik reklamy może spełniać ważne funkcje,

• funkcje zastosowawcze: zalicza się do nich ponowne zastosowanie opakowania u nabywcy lub zastosowanie do innych celów. Ze względu na konieczność uwzględniania aspektów ekologicznych ważnym wymaganiem staje się ukształtowanie opakowania w sposób uwzględniający wymogi ochrony środowiska. Odpowiada to możliwości usuwania odpadów zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska lub możliwości wielokrotnego użycia opakowania,

• funkcje logistyczne: opakowanie powinno ułatwiać wykonywanie innych procesów logistycznych lub w ogóle je umożliwiać.

3. Logistyczne funkcje opakowania

3.1. Funkcja ochronna

• ochrona towaru przez opakowanie jest często uważana za najważniejszą logistyczną funkcję opakowania,

• opakowanie powinno chronić towar przy wysyłce przed obciążeniami mechanicznymi (nacisk, uderzenie) i klimatycznymi (wilgotność, temperatura),

• opakowanie zapewnia także ochronę przed stratami ilościowymi towaru,

• istotnym elementem jest również ochrona otoczenia przez opakowanie np. ochrona przed urazami lub uszkodzeniami, których przyczyną mógłby być nieopakowany towar.

3.2. Funkcja magazynowa

• opakowanie powinno ułatwiać magazynowanie towaru zamówień,

• opakowanie powinno nadawać się do układania w stosy (odpowiedni kształt i wymiary, dostateczna wytrzymałość),

• opakowanie musi umożliwiać jak najlepsze wykorzystanie przestrzeni magazynowej,

• problem racjonalnego składowania zapasu środków opakowaniowych np. składane kartony.

3.3. Funkcja transportowa

• opakowanie ma ułatwiać transport towarów,

• przy stosunkowo niewielkiej masie opakowania, jego kształt i wymiary muszą pozwolić na optymalne wykorzystanie pojemności środka transportowego.

3.4. Funkcja manipulacyjna

• opakowanie powinno łączyć towary w takie jednostki, które ułatwiają manipulowanie nimi przy wysyłce,

• forma i wymiary jednostek opakowań muszą umożliwiać zastosowanie środków technicznych (np. wózków widłowych), aby zracjonalizować procesy manipulacji,

• procesy manipulacji zachodzą zawsze między fazą składowania i transportu danego towaru, dlatego formowanie jednostek opakowań powinno uwzględniać funkcje magazynowe i transportowe opakowania.

3.5. Funkcja informacyjna

• funkcja informacyjna opakowania jest szczególnie ważna przy kompletacji zamówień (oznakowanie opakowań powinno umożliwić łatwą identyfikację danego towaru),

• specjalne oznakowanie towarów kruchych, szybko psujących się, itp.

• informacje na opakowaniu mogą powodować zmniejszenie ilości towarzyszących opakowaniu dokumentów.

4. Zadania opakowania

4.1. Projektowanie opakowań

W związku z tym, że opakowanie ma za zadanie spełniać określone funkcje w produkcji, marketingu, transporcie, powtórnym zagospodarowaniu, kompleksowo problemy opakowania można rozwiązywać tylko w ujęciu interdyscyplinarnym przez specjalistów z różnych dziedzin. Wymagania stawiane opakowaniu przez różne obszary funkcjonalne mogą ze sobą konkurować (patrz tabela), dlatego przy projektowaniu opakowania należy poszukiwać kompromisu, który będzie uwzględniał potrzeby wszystkich obszarów.

Przyporządkowanie wymagań stawianych opakowaniom

do spełnianych przez nie funkcji

Funkcje opakowania		Wymagania w stosunku do opakowania
Funkcja ochronna		Odporne na temperaturę Szczelne Odporne na korozję Nie przepuszczające kurzu Chemicznie neutralne Stabilne ilościowo
		Stabilny kształt Odporne na uderzenia Amortyzujące uderzenia Odporne na nacisk Odporne na rozerwanie
	Funkcja magazynowa i transportowa	Nadające się do układania w stosy Nie ślizgające się Znormalizowane Podatne do manipulacji Ułatwiające automatyzację Kształtujące jednostkę
		Oszczędne przestrzennie Oszczędne powierzchniowo
		Ekonomiczne
Funkcja związana ze sprzedażą	Funkcja identyfikacyjna i informacyjna	Oddziałujące reklamowo Informacyjne Umożliwiające identyfikację Umożliwiające odróżnienie
		Łatwe do otwarcia Posiadające możliwość ponownego zamknięcia
	Funkcja zastosowawcza	Nadające się do ponownego wykorzystania Ekologiczne Niekłopotliwe w usuwaniu Higieniczne

Wymagania stawiane opakowaniu są zależne od następujących czynników:

• wymagania formalnoprawne (kształt, wymiary, waga, kolorystyka, itp.),

• ekonomia,

• ekologia,

• właściwości produktu,

• logistyka,

• marketing,

• użytkownik.

4.2. Proces pakowania

Proces pakowania obejmuje całość zabiegów koniecznych do opakowania towaru, od dostarczenia pustych opakowań i pakowanego towaru na stanowisko pakowania, poprzez różne stopnie właściwego pakowania, aż do przygotowania opakowanych jednostek do odbioru ze stanowiska pakowania. Do zadań, które muszą być wykonane w związku z właściwym procesem pakowania należy także znakowanie lub etykietowanie.

Proces pakowania wymaga nieustannej analizy wszystkich czynności występujących przy pakowaniu. Analiza ta pozwala na znaczne podnoszenie efektywności procesu pakowania, nawet do jego pełnej automatyzacji.

4.3. Opakowanie

Odpowiednio do różnych zawartości opakowań można rozróżnić rozmaite rodzaje opakowań.

Opakowanie pojedyncze otacza bezpośrednio opakowywany towar i jest najmniejszą jednostką opakowaniową. Opakowanie zbiorcze obejmuje taką ilość określonego towaru, która jest normalnie magazynowana. Opakowanie wysyłkowe zależy od zamówienia i tym samym może zawierać różne towary, a więc różne opakowania pojedyncze lub zbiorcze.

Poszczególne rodzaje opakowań wymagają różnych właściwości środków i materiałów opakowaniowych

Istotne właściwości środków opakowaniowych i materiałów opakowaniowych

Grupa właściwości	Właściwości materiału lub środka opakowaniowego
Forma i wymiary	Geometryczna forma podstawowa Wielkość Tolerancje Specyficzne zapotrzebowanie materiału opakowaniowego	Środek opakowaniowy | | | |
Wytrzymałość i możliwość formowania	Zachowanie przy: potencjalnym obciążeniu ścian nacisku uderzeniu Zachowanie w procesie pakowania	| ↓
Szczelność lub przepuszczalność	Zachowanie w stosunku do: substancji stałych substancji płynnych substancji gazowych	↑ |
Cechy powierzchni i materiału	Zachowanie pod wpływem: wilgoci światła mikroorganizmów i owadów pakowanego towaru procesów przemieszczania	| | | | | Materiał opakowaniowy

5. Jednostki logistyczne

Przez tworzenie jednostek logistycznych określa się proces łączenia wysyłanych towarów w większe jednostki (z ang. unitization) tzw. jednostki ładunkowe. Przy łączeniu towarów w określone jednostki wyróżnia się jednostki magazynowe, transportowe, opakowaniowe, ładunkowe, zamówieniowe, itd.

Jednostki logistyczne powstają przez połączenie towarów w znormalizowane pod względem kształtów i wymiarów jednostki w tym celu, aby uprościć przepływ towarów i obniżyć powstające przy tym koszty.

Przepływ towarów przez logistyczną sieć zależności powstaje przez zestawienie procesów magazynowania, pakowania, manipulacji, kontroli i transportu. Zestawienie takie jest często nazywane łańcuchem transportowym. Tworzenie jednostek logistycznych jest warunkiem budowy racjonalnych łańcuchów transportowych. Oznacza to, że należy przestrzegać następujących zasad:

• zestawianie - łączenie towarów w większe jednostki,

• normalizacja jednostek pod względem kształtu i wymiarów,

• ułatwienie zastosowania środków mechanicznych przy procesach manipulacji,

• przystosowanie jednostek do układania w stosy,

• wybór jednostki, która umożliwia maksymalne skrócenie łańcucha transportowego od dostawcy do nabywcy.

Podstawowe możliwości tworzenia jednostek logistycznych

Jednostka logistyczna

Pojemnik

Skrzynie składane

Palety

Jednostki pakietowane

Pakowany towar

Duże pojemniki

Małe pojemniki

Palety ładunkowe skrzyniowe

Palety płaskie

Palety słupkowe

---