Interes publiczny Nie można, zatem skonstruować obiektywnej definicji interesu publicznego. Pojęcie należy do tzw. klauzul generalnych, czyli ma charakter nieostry.
Pojęcie to możemy utożsamiać z pojęciem dobra wspólnego. Wyznacza ono zakres dopuszczalnej ingerencji administracji. Wcześniej decyduje o tym ustawodawca. W zależności od tego, kto dokonuje wykładni tego pojęcia, może być ono inaczej rozumiane.
Dobra publiczne to dobra, które mogą być konsumowane jednocześnie przez wielu konsumentów, bez uszczerbku dla żadnego z nich.
Biurokracja jest to system papierów kancelaryjnych, dla którego człowiek jest niczym. Nie dostrzega człowieka, a gdy go przypadkowo dostrzeże, uważa go za coś bezwartościowego, gdyż dla biurokracji istnieją tylko papierki międzykancelaryjne. Ruch tych papierków nazywa się administracją, a z człowiekiem niech się dzieje co chce! Za nieodłączne cechy biurokracji Feliks Koneczny uważa urzędowanie za pomocą siedzenia, pisaniny i przepisów. Biurokracja według niego przeszkadza w rozwoju społeczeństwa, jest wszechobecna w państwie biurokratycznym.
Administracja państwowa - funkcja państwa polegająca na praktycznym i bezpośrednim wykonywaniu jego zadań, odróżniana od funkcji ustawodawczej i od wymiaru sprawiedliwości; także zespół organów państwa pełniących tę funkcję.
Określenie to stosowano w Polsce od zmian ustrojów z 1950 i 1952 do 1990 na oznaczenie zespołu zadań administracji państwowej, jak i wykonujących je organów: naczelnych i centralnych (ministrowie, kierownicy urzędów centralnych) oraz terenowych (terenowe organy od 1972 i 1975 - wojewodowie, prezydenci miast, naczelnicy miast, gmin i dzielnic). Wraz z wprowadzeniem samorządu terytorialnego w 1990, administrację państwową zaczęto również nazywać administracją rządową.
Administracja publiczna to zespół organów administracyjnych i obsługujących je urzędów, które są powołane do praktycznego realizowania zadań państwa. W Polsce administracja publiczna dzieli się na administrację rządową i administrację samorządową.
Administracja rządowa Na szczeblu centralnym administrację rządową tworzą Rada Ministrów, na czele z prezesem Rady Ministrów, zwyczajowo zwanym premierem oraz poszczególni ministrowie. Na szczeblu województw - wojewodowie.
Wojewoda jest organem administracji rządowej i przedstawicielem rządu w województwie, sprawującym na jego terenie władzę wykonawczą, wojewoda jest powoływany przez Prezesa Rady Ministrów.
Organy administracji rządowej dysponują aparatem pomocniczym w postaci różnego rodzaju urzędów, w przypadku ministrów są to ministerstwa, w przypadku wojewodów są to urzędy wojewódzkie.
Organy władzy - najwyższe, niezależne od innych (w zakresie nałożonej przez prawo kompetencji) wewnętrznej jednostki organizacyjne Państwa, wyposażone w uprawnienie (oparte na obowiązującym prawie) do wyrażania woli podmiotu, który reprezentują.
Organy administracji rządowej - organy państwa podporządkowane Radzie Ministrów, zajmujące się wykonywaniem prawa, których pozycję wyznaczają odpowiednie ustawy.
Urząd - w prawie administracyjnym występuje w trzech znaczeniach:
jako zwyczajowa nazwa zespołu kompetencji (np. urząd prezydenta, urząd wojewody, urząd burmistrza),
jako element nazwy organu administracji publicznej (np. Prezes Urzędu Patentowego, Naczelnik Urzędu Skarbowego),
jako aparat pomocniczy organu administracji publicznej (np. Urząd Gminy, Urząd Miasta i Gminy, Urząd Stanu Cywilnego, Urząd Celny, Urząd Skarbowy).
Pojęcia urzędu nie należy utożsamiać z organem, czyli wyodrębnioną jednostką organizacyjną aparatu państwowego, pełniącą określone funkcje w dziedzinie życia społecznego.
Decentralizacja jest to ustawowe, trwałe, prawem chronione przekazywanie organom decentralizowanej władzy publicznej (gminom, powiatom, województwom) zadań, kompetencji i środków, w które do tej pory były wyposażone organy władzy centralnej
przyczyna - ilość zadań, ich zróżnicowanie i charakter, zapewnienie udziału obywateli, lepsze wykonanie zadań przez struktury stykające się z nim bezpośrednio
cel - identyfikacja i organizowanie zaspokojenia zbiorowych potrzeb miejscowej ludności(sprawowanie władzy musi spoczywać na władzach najbliższych obywatelom)
wyodrębnienie niezależnych i względnie samodzielnych podmiotów, które nie są podporządkowane hierarchicznie organom występującym na wyższych szczeblach
Decentralizacja, decentralizacja władzy publicznej - przeniesienie części uprawnień i odpowiedzialności władzy publicznej z organów władzy państwowej na organy władzy samorządowej możliwie najniższego szczebla.
Decentralizacja władzy publicznej jest zasadą prawną wyrażoną w art. 15 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Przykładami decentralizacji była reforma służby zdrowia wchodząca w skład programu czterech reform rządu Jerzego Buzka oraz utworzenie trzema ustawami z 1990 i 1998 trójszczeblowego samorządu terytorialnego.
Samorząd terytorialny - organizacja społeczności lokalnej (gmina, powiat) lub regionalnej (województwo samorządowe) i jednocześnie forma administracji publicznej, w której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań administracyjnych, wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium i dozwolonych samorządowi przez ustawy, pod określonym ustawowo nadzorem administracji rządowej
Samorząd zawodowy -- powołana przez ustawę organizacja skupiająca osoby fizyczne wykonujące określony zawód zaufania publicznego bądź pełniące szczególnie odpowiedzialną służbę oraz realizująca zadania określone w przepisach prawa i/lub w statucie danego samorządu zawodowego. Samorząd zawodowy nazywany jest także izbą zawodową, a potocznie korporacją zawodową.
Istnienie samorządów zawodowych ma swoją podstawę w Konstytucji RP, której art. 17 ust. 1 stanowi: w drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów.
Przynależność do samorządu zawodowego jest obligatoryjna dla osób chcących wykonywać dany zawód, bądź powstaje z mocy prawa w związku z mianowaniem na dane stanowisko.
Samorząd gospodarczy w Polsce zorganizowany jest w formie izb gospodarczych, które zrzeszają podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Przynależność do nich jest dobrowolna samorząd nie realizuje żadnych uprawnień władczych w stosunku do osób zrzeszonych. Taka forma przynależności odróżnia samorząd gospodarczy od samorządu zawodowego, do którego przynależność jest obowiązkowa oraz terytorialnego gdzie przynależność powstaje z mocy prawa.
Nadzór w administracji publicznej polega na możliwości władczego ingerowania w działalność podmiotu nadzorowanego, wraz z pociąganiem do odpowiedzialności osób, nakazywania naprawienia uchybień, z zagrożeniem karami dyscyplinarnymi w razie niewykonania tychże nakazów. Nadzór może być prewencyjny (sankcjonowanie czyli zatwierdzanie uchwał) lub następczy (np. wiążące zalecenia pokontrolne).
Przepisy prawne powinny określać przypadki, zakres, skutki, sposób nadzoru. Co istotne, w przeciwieństwie do kontroli administracyjnej, organ nadzorujący powinien być (o czym często zapominają lokalni urzędnicy) odpowiedzialny za działania podmiotu nadzorowanego.
W nauce administracji wyróżniamy:
nadzór zwierzchni (np. nad stowarzyszeniami),
nadzór ogólny (w ramach podległości, czyli zależności),
specjalistyczny (w określonych dziedzinach, np. prawie budowlanym).
Kontrola - ogólnie porównywanie stanu faktycznego ze stanem założonym. W innym sensie nadzór nad czymś i dopilnowywanie, aby to funkcjonowało zgodnie z ustalonymi zasadami.
Audyt - ocena danej osoby, organizacji, systemu, procesu, projektu lub produktu. Audyt jest przeprowadzany w celu upewnienia się co do prawdziwości i rzetelności informacji, a także oceny systemu kontroli wewnętrznej. Celem audytu jest wyrażenie opinii na temat osoby / organizacji / systemu itd. w ramach oceny w oparciu o przeprowadzone testy. Ze względów praktycznych, celem audytu jest dostarczenie tylko racjonalnego zapewnienia, o braku istotnych błędów. Dlatego w audycie stosowane są często statystyczne metody doboru próby do badania.
Sektor publiczny jest częścią gospodarki, która zajmuje się dostarczaniem dóbr i usług dla państwa i obywateli. Jego działalność ma zastosowanie na poziomie państwowym, regionalnym oraz lokalnym. Aktywność sektora publicznego opiera się przede wszystkim na zapewnieniu obywatelom opieki socjalnej, gwarantowaniu bezpieczeństwa narodowego i planowaniu zagospodarowania przestrzeni. Do sektora publicznego zalicza się wszystkie jednostki organizacyjne, w których własność Skarbu Państwa lub samorządu ma udział większy niż 50%.
Do najważniejszych form organizacji sektora publicznego należą:
Instytucje państwowe, finansowane z podatków. Ich działalność jest bezpośrednio koordynowana przez rząd. Zadaniem ich nie jest natomiast przynoszenie dochodu, lecz dostarczanie niezbędnych usług na rzecz rządu i obywateli. Należą do nich wszystkie jednostki państwowe i samorządowe posiadające osobowość prawną.
Przedsiębiorstwa państwowe - różnią się od instytucji państwowych tym, że mają większą samodzielność finansową, i wymaga się od nich działalności zgodnej z kryterium rentowności. Decyzje produkcyjne w tych przedsiębiorstwach nie są bezpośrednio podejmowane przez rząd, lecz przez zarząd przedsiębiorstwa (który działa jednakże wedle generalnych wytycznych nakreślonych przez władze). Należą do nich przede wszystkim firmy, które są w całości własnością państwa lub spółki prawa handlowego z większościowym udziałem podmiotu publicznego.
częściowe podzlecenie - wykonanie danej czynności prywatną firmę, na zlecenie państwa. Jest ono również zaliczane do aktywności sektora publicznego.
całkowite zakontraktowanie - wynajęcie przez państwo prywatnego przedsiębiorstwa do wykonania określonego zadania. Jst ono traktowane jako współdziałanie sektora publicznego z sektorem prywatnym.
Decyzja o tym jakie cele działalności sektora publicznego można uznać za najważniejsze, stanowi przedmiot sporów ideologicznych pomiędzy zwolennikami filozofii socjalizmu, liberalizmu, konserwatyzmu i libertarianizmu. Dyskusja ta dotyczy przede wszystkim stopnia zaangażowania sektora publicznego w działalność gospodarki.
Sąd administracyjny to jeden z organów państwowych sprawujących wymiar sprawiedliwości w Polsce. Sądy administracyjne wykonują ten obowiązek poprzez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej. (art.1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych). Sądami administracyjnymi są obecnie: wojewódzkie sądy administracyjne orzekające w pierwszej instancji i Naczelny Sąd Administracyjny. Regułą więc jest, że skarga kierowana jest do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a dopiero jego orzeczenia kontrolowane są przez Naczelny Sąd Administracyjny. Zarówno przed wojewódzkim sądem administracyjnym, jak i przed Naczelnym Sądem Administracyjnym obowiązuje zasada skargowości zabraniająca sądowi inicjowanie postępowania sądowego z urzędu; postępowanie sądowo administracyjne może wszcząć wyłącznie strona wnosząc (odpowiednio) skargę (do wsa), skargę kasacyjną lub zażalenie (do NSA).