Elementy topograficzne kończyny dolnej
1. Rozstęp wspólny
2. Otwory kulszowe (mniejszy i większy)
3. Kanał zasłonowy
4. Kanał udowy
5. Trójkąt udowy
6. Kanał przywodzicieli
7. Dół podkolanowy
8. Kanał kostki przyśrodkowej
Ad 1. Lacuna communis - rozstęp wspólny
Jest to element topograficzny, który umożliwia przejście mięśni, naczyń i nerwów z miednicy na udo po stornie przedniej. Ograniczeniem dolnym rozstępu jest brzeg górny kości miednicznej (wcięcie biodrowo-łonowe), ograniczeniem górnym jest więzadło pachwinowe. Więzadło to przyczepia się do kolca biodrowego przedniego górnego bocznie oraz do guzka łonowego przyśrodkowo. W części przyśrodkowej więzadło pachwinowe rozwidla się miotełkowato ku dołowi w postać więzadła rzostępowego i ku górze w postać więzadła zagiętego. Od więzadła pachwinowego ku dołowi do wyniosłości biodrowo-łonowej kieruje się łuk biodrowo-łoonowy, który dzieli rozstęp wspólny na dwa rozstępy - bocznie położony rozstęp mięśni i położony przyśrodkowo rozstęp naczyń. Przez rozstęp mięśni przechodzą: mięsień biodrowo-lędźwiowy - m. iliopsoas i nerw udowy n.femoralis. Przez rozstęp naczyń przechodzą t. udowa (a.femoralis), ż. Udowa (v.femoralis). Na przednim obwodzie tętnicy gałąź udowa nerwu płciowo-udowego (ramus femoralis n. genitofemoralis). Tętnica udowa leży bocznie względem żyły udowej. Ż. Udowa ma większą średnicę niż tętnica udowa. W kacie przysrodkowym rozstępu naczyń leży pierścień udowy głęboki (annulus femoralis profundus). Ograniczeniem górnym pierścienia jest więzadło pachwinowe (jego część zagięta). Ograniczeniem dolnym jest grzebień kości łonowej (pecten ossis pubis), bocznym ż.udowa (v.femoralis), a przyśrodkowym w.rozstepowe (lig.lacunare).
Pierścień udowy głęboki zamknięty jest przez powięź poprzeczną brzucha, dokładniej przez przegrodę udową (septum femorale). Przegrodę tę od zewnątrz podpiera najwyższy z węzłów chłonnych pachwinowych głębokich, tzw. węzeł Rozen-Mullera.
Ad. 2. Otwory kulszowe (większy i mniejszy) to elementy topograficzne, które umożliwiają przejście naczyń i nerwów z miednicy na udo po stronie tylnej. Obydwa otwory powstają poprzez domknięcie dwóch równoimiennych wcięć kości miednicznej przez dwa więzadła, tj. w.krzyżowo-guzowe i więzadło krzyżowo-kolcowe.
Przez otwór kulszowy większy przebiega w poprzek? Mięsień gruszkowaty (m.piriformis) i dzieli go wtórnie na otwór nadgruszkowaty (foramen suprapiriforme) i otwór podgruszkowaty (foramen infrapiriforme). Obydwa otwory przeprowadzają z miednicy na udo naczynia i nerwy.
Przez otwór nadgruszkowaty przechodzi triada poladkowa górna (t i ż pośladkowa górna oraz nerw pośladkowy górny).
Przez otwór podgruszkowaty ze strony bocznej do przyśrodkowej przechodzą nerw kulszowy, nerw skórny tylny uda, triada pośladkowa dolna, triada sromowa.
Przez otwór kulszowy mniejszy przebiega mięsień zasłaniacz wewnętrzny, ze struktur naczyniowo-nerwowych natomiast przez ten otwór przechodzi triada sromowa, która schodzi do części podprzeponowej kanału miednicy.
Ad. 3. Kanał zasłonowy
Kanał zasłonowy jest to element topograficzny położony w części górnej otworu zasłonionego, który umożliwia przejście z cześci podotrzewnowej miednicy do komory przywodzicieli triadzie zasłonowej. Ograniczeniem górnym kanału zasłonowego jest bruzda zasłonowa na kości miednicznej, a ogranizceniem dolnym, górny brzeg błony zasłonowej, podparty z zewnątrz i wewnątrz mięśniami zasłaniaczami (zewnętrznym i wewnętrznym). Kanał zasłonowy przeprowadza triadę zasłonową, przy czym najwyżej, a więc przy kości przebiega nerw zasłonowy, poniżej tętnica zasłonowa, a najniżej żyła zasłonowa. Przebieg najbliżej kości i nerwu zasłonowego może dawać silne odczucia bólu przy ewentualnych problemach patologicznych jakimi są przepukliny zasłonowe. Bardzo rzadko są one spotykane (częściej u kobiet niż u mężczyzn).
Ad. 4. Kanał udowy
Kanał udowy to potencjalna przestrzeń, która nie ma zawartości (w kanale obecna jest jedynie tkanka tłuszczowa i węzły limfatyczne pachwinowe głębokie biegnące w paśmie podłużnym. Potencjalna przestrzeń oznacza, że do tego kanału może schodzić zawartość jamy brzusznej, np. pętle jelita - przepuklina udowa (problem stosunkowo często odnotowywany w praktyce klinicznej). Kanał udowy w przypadkach patologicznych jest miejscem przebiegu przepuklin udowych. Kanał udowy ma kształt trójkątnego graniastosłupa z wlotem i wylotem. Wlot stanowi pierścień udowy głęboki (położony w kącie przyśrodkowym rozstepu naczyń). Wylotem jest pierścień udowy powierzchowny, którego położenie pokrywa się z rozworem odpiszczelowym. Ścianę boczną kanału udowego buduje żyła udowa, ścianę przednią buduje blaszka powierzchowna powięzi szerokiej uda. Natomiast ścianę tylną kanału buduje blaszka głęboka powięzi szerokiej uda.
Ad. 5. Trójkąt udowy
Trójkąt udowy (trigonum femorale) jest to przestrzeń wyznaczona przez mięśnie powierzchni przednio-przyśrodkowej uda. Ograniczeniem górnym trójkata jest więzadło pachwinowe, ograniczeniem przyśrodkowym trójkąta jest brzeg przyśrodkowy mięśnia przywodziciela długiego - ograniczeniem bocznym trójkata jest brzeg przyśrodkowy mięśnia krawieckiego. Pole trójkąta budują mięsień biodrowo-lędźwiowy, mięsień grzebieniowy i mięsień przywodziciel długi. Przez trójkąt udowy przebiegają struktury naczyniowo-nerwowe, które przechodzą z miednicy na udo przez rozstęp wspólny.
Ad. 6. Kanał przywodziciela (Huntera)
Przeprowadza on naczynia i nerwy ze strony przedniej uda (dokładniej części podpowięziowej trójkąta udowego) na stronę tylną tj. do dołu podkolanowego. Ograniczenie przyśrodkowe kanału buduje mięsień przywodziciel wielki (m.adductor magnus), ograniczenie boczne buduje mięsień obszerny przyśrodkowy (m.vastus medialis), głowa przyśrodkowa m.czworogłowego uda. Ograniczeniem przednim jest rozpięta między powyższymi mięśniami błona włóknista (tzw. blaszka obszerno-przywodzicielowa). Lamina vastoadductoria). Blaszkę tę przeszywa nerw odpiszczelowy (n.saphenus), który zstępuje z uda na stronę przyśrodkową goleni. Wejściem do kanału przywodzicieli jest wierzchołek trójkąta udowego. Wyjściem natomiast rozwór ścięgnisty przywodzicieli. Kanał przywodzicieli leży więc na przednio-przyśrodkowej 1/3 dolnej części uda. Przez kanal przechodzą: tętnica udowa, za nią żyła udowa, tętnica zstępująca kolana i nerw udowo-goleniowy.
Ad. 7. Dół podkolanowy
Jest to element topograficzny na pograniczu uda i goleni lezący z tyłu. Ma on kształt rombu z 4 kątami: górnym, dolnym, bocznym i przyśrodkowym. Ogrnaiczeniem górno-przyśrodkowym dołu są dwa mięśnie: półbłoniasty i półścięgnisty (m.semimembranosus et semi tendinosus) ?. Ograniczeniem górno-bocznym jest mięsień dwugłowy uda (m. biceps femoris). Ograniczeniem dolno-przyśrodkowym jest głowa przyśrodkowa mięśnia brzuchatego łydki - caput mediale m. gastroknemi?. Ogrnaiczniem dolno-bocznym jest głowa boczna m.brzuchatego łydki (caput laterale m. gastroknemi? I musculus plantaris. Dół podkolanowy wyścieła torebka stawu kolanowego, więzadło podkolanowe skośne i mięsień podkolanowy. Przez dól podkolanowy przebiegają od kąta górnego do dolnego naczynia podkolanowe, tj. tętnica i żyła podkolanowa, nerw piszczelowy, a od kąta górnego do bocznego nerw strzałkowy wspólny, do dołu podkolanowego wchodzi uchodząc do żyły podkolanowej żyla odstrzałkowa (v.saphena parva). Najpłycej i najbardziej bocznie w dole podkolanowym leży nerw strzałkowy wspólny, nerw piszczelowy, żyła podkolanowa, najgłębiej i najbardziej przyśrodkowo tętnica podkolanowa.
Ad. 8. Kanał kostki przyśrodkowy - canalis malleolaris medialis
Jest to element topograficzny leżacy na pograniczu goleni i stopy po stronie przyśrodkowej, przeprowadza on z głębokiej komory zginaczy goleni trzy ścięgna mięśni zginaczy goleni oraz naczynia i nerwy. Ograniczeniem bocznym kanału jest kostka przyśrodkowa i powierzchnia przysrodkowa kości piętowej. Ogrniaczeniem przyśrodkowym jest troczek zginaczy, który przyczepia się do kostki przysrodkowej i przechodzi na kości piętową przy czym w czasie tego przejścia rozdwaja się na blaszkę powierzchowną i głęboką. W kanale kostki przyśrodkowej wyróżnia się część przednią i część tylną. Część przednia leży pod nierozdwojonym troczkiem zginaczy mając jeden przedział, który przeprowadza ścięgno mięśnia piszczelowego tylnego. Część tylna leży pod rozdwojonym troczkiem zginaczy, który buduje w związku z tym trzy przedziały: jeden przedział leży między blaszką powierzchowną a głeboką troczka, dwa przedziały części tylnej leżą między blaszką głęboka troczka a kością piętową. Część tylną możemy więc podzielić na jednoprzeziałową cześć powierzchowną, która przeprowadza nerw piszczelowy, tętnicę piszczelową tylną i żyły piszczelowe tylne (najczęściej dwie). Część tylna głęboka jest dwuprzedziałowa, każdy z przedziałów przeprowadza po jednym ścięgnie, tj. ścięgno mięśnia zginacza długiego palców i ścięgno zginacza długiego palucha.