Czy kobieta ma się tak do mężczyzny jak natura do kultury
Sherry Beth Ortner (b. 19 September 1941) is an American cultural anthropologist and has been Distinguished Professor of Anthropology at UCLA since 2004. She grew up in a Jewish family in Newark, NJ (and attended the same high school as Philip Roth). She has done extensive fieldwork with the Sherpas of Nepal, on religion, politics, and the Sherpas' involvement in Himalayan mountaineering. Her final book on the Sherpas, Life and Death on Mt. Everest, was awarded the J.I. Staley prize for the best anthropology book of 2004.
In the early 1990s, Ortner switched her research to the United States. Her first project was on the meanings and workings of “class” in the United States, using her own high school graduating class as her ethnographic subjects. She is currently developing a project on the relationship between Hollywood films and American culture. She also publishes regularly in the areas of cultural theory and feminist theory. Sherry Ortner was awarded a MacArthur "Genius" grant in 1990. She has been elected to the American Academy of Arts and Sciences and has been awarded the Retzius Medal of the Society of Anthropology and Geography of Sweden.
Status kobiety w społeczeństwie jest podrzędny, co jest faktem powszechnym i ponad kulturowym jednak poszczególne koncepcje symbolizacje kulturowe kobiecości są nadzwyczaj zróżnicowane, a czasem wręcz sprzeczne.
Ortner chce wyjaśnić uniwersalność statusu kobiety i kulturowe modyfikacje, uważa, że wyjaśnić zagadnienie - jak kobieta ma się do mężczyzny- powinno się na 3 poziomach:
Co mamy na myśli mówiąc „uniwersalność” i jak należałoby ją wytłumaczyć definicja „uniwersalnego” statusu kobiety
Związane z kobiecością ideologie, symbolizacje i konwencje społeczno-strukturalne, które zmieniają się wraz z kulturą
Dostrzegalne gołym okiem szczegóły kobiecej działalności, udziałów, władzy, wpływów, itd. (choć zawsze ograniczone aksjomatem, że kobiety muszą pozostać na drugim planie)
Autorka zajmuje się tylko deprecjacją kobiet, inne punkty pozostawia do zbadania innym.
Dlaczego kobieta jest postrzegana jako gorsza istota?
Element ideologii kulturowej oraz oświadczenia informatorów, które deprecjonują kobiety, przyznając im mniej prestiżu
Symbolizacje w rodzaju mitu „skażenia”, które przypisują kobietom niższy status
Elementy porządku społecznego, które wykluczają kobiety z udziału, lub wręcz kontaktu ze sferami życia wiążącymi się w obrębie wspólnoty z posiadaniem władzy
Dowodem na to (niższy status) jest chociażby wyłączenie ich z rytuałów sakralnych i obrad politycznych.
Przykładem, że w każdym społeczeństwie nawet matrylinearnym kobiety są na gorszej pozycji społecznej niż mężczyźni:
Indianie Crow choć podczas różnych uroczystości i obrzędów (np. taniec słońca, święto gotowanego mięsa) pełnią zaszczytne miejsca, a także nie są odsuwane od pobytów w łaźni, leczenia czy doznawania wizji. To podczas menstruacji uważane są za nieczyste, dosiadają wtedy gorsze konie, nie mogą zbliżać się do rannych mężczyzn, lub tych którzy udają się na wyprawę wojenną, nie mogą także podchodzić do świętych miejsc i przedmiotów.
WNIOSEK: kobiety w społeczeństwach matrylinearnych mają władzę, lecz są pewne zastrzeżenia ( np. nie menstruują)
NATURA I KULTURA
Jak tłumaczy się „naturalność” kobiety?
Biologia - kobiety z natury są uległe, ponieważ muszą czuć się bezpieczne i czuć radość z macierzyństwa to wytłumaczenie nie satysfakcjonuje Ortner, wg. Niej te fakty nabierają wydźwięku hierarchizującego dopiero w obrębie kulturowo określonych systemów wartości
Strefa powszechnych składników ludzkiej kondycji ( ciało, niefizykalna psychika, dziedziczenie pewnych tradycji kulturowych, narodziny, umieranie, chęć przetrwania)
Ortner opiera się na pracy de Boauvoir, aby przekonać, dlaczego ludzie tak postrzegają płeć piękną
Ciało kobiety i jego funkcje (rodzenie) zdają się stawiać ją bliżej „natury”, a mężczyzna- „kultury”
Ciało kobiety, w przeciwieństwie do męskiego, nie służy ani zdrowiu, ani stabilności jednostki, jest źródłem niewygody, bólu i niebezpieczeństwa (np. poród, menstruacja)
Piersi są niepotrzebne ze zdrowotnego pkt. widzenia
Ciało kobiety - reproduktor, ciało mężczyzny - twórczość zewnętrzna, ma charakter transcendentalny, wieczny ( produkowanie narzędzi itp.) to wyjaśnia dlaczego wojnom (udział mężczyzn) nadaje się większy prestiż, niż rodzeniu dzieci przez kobiety
O uczestnictwie kobiet w kulturze świadczy sam fakt jej aktywnego uczestnictwa i to, że akceptuje ona swą niższość i przyjmuje kulturowy pkt. widzenia
Tradycje i role wyznaczone kobiecie ( nakładane przez fizjologię) przyczyniają się do powstania odmiennej psychiki bliższej naturze
Tworzy naturalny byt- rodząc
F-cje fizjologiczne ciała kobiety przypisują ją do pewnych kontekstów (domowo-rodzinnego, uzasadnione karmieniem dziecka) i sprawiają, że uważa się je za bliższe natury
Matka i dziecko są przypisani do siebie- matka jako opiekunka, oprócz tego w wielu kulturach dziecko nie jest uważane za człowieka, należy do świata natury, a wydostanie się z tego świata jest możliwe tylko dzięki rytuałom inicjacyjnym
Kultura wygrywa z naturą - rodzina vs. społeczeństwo reguła egzogamii, zakaz kaziroctwakobieta staje się poddana mężczyźnie
Rodzina to związki podrzędne, partykularne vs. społeczeństwo - integrujące, uniwersalistyczne
Przykład:
choć kobieta przez pewien czas opiekuje się chłopcem, to i tak przychodzi okres jego przejścia w ręce ojca
pomimo, że kobieta gotuje w domu, to jednak w większości szefami kuchni są mężczyźni
WNIOSEK: kobieta bierze udział w przejściu natury w kulturę, czyli znajduje się w sferze pogranicza, choć niewątpliwie utożsamia się ja z naturą
Ciało kobiety i jego f-cje wyznaczają jej role, którym w życiu kulturowym, nadaje jej niższą rangę
Ortner opiera się na założeniu Chodorowa, wszystkie różnice związane z psychiką kobiety i mężczyzny związane są z uwarunkowaniami kulturowymi, a nie z natuą - np. to, że kobietę uważa się za bardziej delikatną, wrażliwą, z podejściem raczej emocjonalnym
KONSEKWENCJE POZYCJI PRZEJŚCIOWEJ:
Tłumaczy dlaczego kobiety nie dorównują mężczyznom (nawet jeżeli nie tłumaczy się tego kulturą)
Pośredniczy między tym co naturalne, a tym co kulturowe, przeistoczenie natury w kulturę
Kobietę raz się poniża (menstruacja, nieczystość itp.), raz wywyższa ( bogini-matka, miłosierna dawczyni zbawienia). Rzadko więc znajdują się w normalnej skali możliwości człowieka - przeważanie jest umieszczona na skali skrajności
PODSUMOWANIE
Cały schemat jest tylko wytworem kultury, kobieta nie jest ani dalsza, ani bliższa naturze. Społeczeństwo i kultura utrwaliły jednak właśnie taki wizerunek obu płci - mężczyzna należy do porządku kultury, a kobieta - natury.