Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw
1. Przedsiębiorstwo państwowe (ustawa o przedsiębiorstwach państwowych) - przedsiębiorstwo, którego wyłącznym właścicielem jest państwo, a ściślej rzecz biorąc Skarb Państwa. Należy je odróżnić od spółek kontrolowanych przez Skarb Państwa, które z prawnego punktu widzenia nie są przedsiębiorstwami państwowymi, ale spółkami uregulowanymi w Kodeksie spółek handlowych. Przedsiębiorstwo państwowe może zostać przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa w drodze komercjalizacji, która jest zazwyczaj etapem poprzedzającym prywatyzację.
2. Spółdzielnia (ustawa o spółdzielniach) - dobrowolne zrzeszenie osób prowadzących własną działalność gospodarczą w swoim interesie, działa w oparciu o statut, majątek spółdzielni uznawany jest za prywatną własność jej członków, a członkowie odpowiadają tym majątkiem za działalność przedsiębiorstwa.
Organy spółdzielni to: Walne Zgromadzenie, Rada Nadzorca, Zarząd, Prezes.
3. Stowarzyszenie - organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób mających wspólne cele lub zainteresowania. W Polsce do stowarzyszeń nie zalicza się partii politycznych, komitetów wyborczych, związków wyznaniowych i branżowych organizacji zawodowych (związków zawodowych), takich jak np. cechy rzemieślnicze.
4. Fundacja - forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem. Fundacje są po stowarzyszeniach w Polsce drugą co do popularności formą prawną wśród organizacji pozarządowych. W Polsce nie jest prawnie dopuszczona forma fundacji wprawdziwych, to znaczy fundacji interesu prywatnego, potocznie zwanych fundacjami rodowymi lub rodzinnymi. Tego typu fundacje są w USA głównym organizatorem szkolnictwa wyższego, a w niektórych państwach (Panama, Liechtenstein, Bahamy) są one podstawowym elementem struktur zarządzania aktywami.
5. Spółki (kodeks spółek handlowych), dzielimy je na: osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) oraz kapitałowe (z o. o., akcyjna)
a) spółka jawna:
umowa zawierana na piśmie i zarejestrowana w sądzie rejonowym prowadzącym rejestr sądowy,
spółkę prowadzą wspólnicy,
odpowiedzialność wobec wierzycieli całym majątkiem spółki i majątkiem osobistym wspólników,
wspólnicy mają prawo do udziału w zyskach, natomiast w stratach stosownie do wkładów zawartych w umowie lub równo,
podatek dochodowy płaci każdy ze wspólników oddzielnie, a jego wysokość zależy od przypadającej na niego części majątku.
b) spółka partnerska:
wspólnikami mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania tzw. wolnych zawodów: lekarze, pielęgniarki, położne, aptekarze, doradcy podatkowi, biegli, księgowi, brokerzy ubezpieczeniowi, rzeczoznawcy, architekci, rzecznicy patentowi, tłumacze przysięgli,
umowa w formie aktu notarialnego,
do umowy należy dołączyć dokumenty uprawniające do wykonywania zawodu,
poszczególni członkowie spółki nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki.
c) spółka komandytowa:
umowa w formie aktu notarialnego,
co najmniej 1 osoba musi mieć status komplementariusza, który odpowiada przed wierzycielami całymswoim majątkiem, pozostali członkowie mają status komandytariusza i odpowiadają przed wierzycielami swoim majątkiem ograniczonym do tzw. sumy komandytowej, zależnej od wkładu,
komandytariusze nie mają prawa do prowadzenia spraw spółki i reprezentowania jej.
d) spółka komandytowo-akcyjna:
co najmniej 1 wspólnik jest komplementariuszem, a pozostali są akcjonariuszami,
kapitał początkowy nie może być niższy niż 50 000 zł,
spółka pracuje w formie aktu notarialnego,
jeżeli w statucie nie zapisano inaczej, to podział zysku zależy od wysokości wkładu,
akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki,
jeżeli spółka liczy powyżej 25 akcjonariuszy, to musi powołać Radę Nadzorcą.
e) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością:
minimalny kapitał początkowy to 50 000 zł,
umowa w postaci aktu notarialnego wpisana do rejestru sądowego,
organy spółki to: Rada Nadzorcza i Komisja Rewizyjna lub Zgromadzenie Wspólników,
spółka odpowiada przed wierzycielami do wysokości udziałów wspólników plus majątek wspólny, a członkowie zarządu całym swoim majątkiem,
jest obowiązek prowadzenia pełnej księgowości.
f) spółka akcyjna:
minimalny kapitał początkowy to 500 000 zł,
umowa w postaci aktu notarialnego wpisana do rejestru sądowego,
organy spółki to: Rada Nadzorcza i Komisja Rewizyjna lub Zgromadzenie Wspólników,
spółka odpowiada przed wierzycielami do wysokości udziałów wspólników plus majątek wspólny, a członkowie zarządu całym swoim majątkiem,
jest obowiązek prowadzenia pełnej księgowości
6. Jednoosobowe osoby fizycznej (kodeks cywilny).
a) spółka cywilna - nie posiada osobowości prawnej, nie stanowi jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej jak spółki osobowe, lecz jest konstrukcją regulowaną przez prawo zobowiązań. Nie stanowi więc samodzielnego podmiotu prawa, podmiotami prawa pozostają wspólnicy spółki cywilnej. W związku z tym spółka cywilna nie ma własnego mienia - nabywane prawa i zaciągane zobowiązania wchodzą do wspólnego majątku wspólników, stanowiącego ich współwłasność łączną. Także wspólnicy, nie spółka, prowadzą ewentualne przedsiębiorstwo, które podlega rejestracji w Ewidencji Działalności Gospodarczej właściwego wójta, burmistrza, prezydenta miasta. To wspólnicy są przedsiębiorcami i to oni mają firmy. Spółka cywilna nie może mieć firmy.
Jeżeli przez dwa kolejne lata przychody wspólników spółki cywilnej przekraczają równowartość 1,2 mln euro, spółka musi być wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego a wspólnicy jednocześnie wykreśleni z właściwej Ewidencji Działalności Gospodarczej. Tym samym przestaje być spółką cywilną, a zaczyna być spółką jawną.
b) przedsiębiorstwo prywatne osoby fizycznej - Osoba fizyczna może rozpocząć prowadzenie działalności po uzyskaniu wpisu do Ewidencji Działalności Gospodarczej właściwego wójta/burmistrza/prezydenta miasta. Ponadto w niektórych przypadkach przedsiębiorca musi uzyskać zezwolenie lub koncesję oraz przedstawić dokumenty potwierdzające posiadanie wymaganych prawem kwalifikacji lub uprawnień do prowadzenia danej działalności. Ogólne zasady działania przedsiębiorstw osób fizycznych określone są w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.
Od 1 maja 2004 roku w Polsce można również zawiązywać tzw. spółki paneuropejskie, które są uregulowane zarówno w ustawodawstwie wspólnotowym, jak i krajowym. Obejmują one takie formy prawne jak:
1. Spółka europejska.
2. Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych.
3. Spółdzielnia europejska.
4. Europejska spółka prywatna.
5. Europejska spółka wzajemna.
6. Stowarzyszenie europejskie.
7. Przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe.