JEDNOSTKOWE PROCESY TECHNOLOGICZNE
I. Rozdorobnienie- jest procesem najczęściej wykonywanym w recepturze aptecznej. Rozdrobnienie ma na celu zwiększenie powierzchni substancji w stosunku do jej masy. W zależności od wielkości cząstek wyróżniamy ( w FPV)
-surowiec rozdrobniony 0.5- 5.6 mm
-surowiec sproszkowany 0.01- 0.5 mm
-surowiec zmikronizowany 10 lub mniej
Substancje dobrze rozdrobnione szybciej się rozpuszczają, co w efekcie daje lepszą dostepność biologiczną. Stopień rozdrobnienia określa się wymiarami oczek sita, przez które dana substancja przechodzi i na którym się zatrzymuje.
surowiec grubo rozdrobniony - wszystkie cząstki przechodza przez sito o średnicy oczek 5,6mm; nie więcej niż 20% przechodzi przez sito 3.15mm
surowiec średnio rozdrobniony- wszystkie cząstki przechodzą przez sito 3.15mm i nie więcej niż 20% przez sito 1,6mm
surowiec miałko rozdrobniony- wszystkie cząstki przechodzą przez sito 1.6mm i nie więcej niż 20% przez 1.0 mm
surowiec grubo sproszkowany- wszystkie części przechodzą przez sito 0.5mm i nie więcej niż 40% przez sito 0.315mm
surowiec średnio sproszkowany- wszystkie części przechodzą przez sito 0.315mm i nie więcej niż40% przez sito 0.16mm
surowiec miałko sproszkowany- wszystkie cząśtki przechodzą przez sito 0.16mm
surowiec bardzo miałko sproszkowany- wszystkie cząstki przechodzą przez sito 0.08mm
METODY BADANIA WIELKOŚCI CZĄSTEK
analiza sitowa
oznaczenie przy pomocy mikroskopu
metoda laserowa badania wielkości cząstek
Rozdrobnienie surowca w warunkach recepturowych przeprowadza się w moździerzu. Na skale przemysłową rozdrabnianie przeprowadza się w młynach
tarczowych - posiadających jedną tarczę statyczną (nie obracajacą się) i drugą tarczę rotacyjną.
uderzeniowych - podobnie jak w młynach tarczowych jeden element jest statyczny, a drugi rotacyjny,
kulowych- mielenie odbywa się za pomocą siły opadających kuleczek umieszczonych razem z surowcem rozdrobnionym, w zamkniętym obracającym się bębnie
walcowych- rozdrabnianie odbywa się między gładkimi walcami obracającymi się w przeciwnym kierunku,
łopatkowych- rozdrobnienie przy pomocy szybko obracających się łopatek
koloidalnych- rozdrobnienie polega na przepuszczeniu przez szczelinę substancji zawieszonej w płynie (najczęściej woda) wielkość szczeliny służy do regulacji wielkości rozdrobnienia
strumieniowych- rozdorobnienie następuje w wyniku zderzenia się cząstek w strumieniu powietrza wewnątrz młyna.
Proszki zmikronizowane otrzymuje się przy pomocy młynu kulowego, koloidalnego lub strumieniowego. Proszki zmikronizowane można uzyskiwać również przy pomocy suszenia rozpyłowego.
Całkowite rozdrobnienie uzyskuje się najczęściej dopiero po kilkukrotnym mieszaniu. Najłatwiej procesowi rozdrobnienia poddają się substancje kruche.
W warunkach recepturowych rozdrabnianie przeprowadza się w możdzierzu ucierając pistlem. Średnica pistla powinna wynosić około 3-4 powierzchni w górnej średnicy możdzierza.
W celu zwiększenia stopnia rozdrobnienia stosuje się również:
ucieranie substancji w stosunku 1:1. Z substancją parafinową, żelem lub podłożem maściowym przez kilka minut ( nie nadaje się do roztworów wodnych)
Przygotowanie tzw. Pulveres tritae (proszki roztarte) dla substancji grubokrystalicznych, dobrze rozpuszczalnych w rozpuszczalnikach lotnych (etanol, eter etylowy). Substancje rozpuszczalne w takich rozpuszczalnikach uciera się do momentu odparowania rozpuszczalnika, najczęściej kamfory, metanolu i tymolu
wytrącanie substancji leczniczej w postaci osadu na skutek reakcji chemicznej, zmiany rozpuszczalnika, bądź zmiany pH.
Urządzenie stosowane do rozdrobnienia substancji nie pozwala uzyskać materiału jednorodnego ( cząstek o tej samej wielkości). Do rozdzielenia substancji
- w warunkach receptury aptecznej stosuje się przesiewanie przez sito o określonej wielkości oczek, przy czym używa się najczęściej dwóch rozmiarów sit: jedno do wielkości szukanego rozdrobnienia, a drugie do odsiania substancji zbyt rozdrobnionej.
- w warunkach przemysłowych służy do tego proces zwany spławianie - opierający się na zasadzie różnicy w sedymentacji cząstek, w zależności od ich wielkości, bądż z wykorzystaniem wialni - urządzenie, w którym do oddzielenia cząstek wykorzystuje się prąd powietrza.
METODY POMIARU WIELKOŚCI CZĄSTEK
a) analiza sitowa
b) pomiar pod mikroskopem
c) pomiar szybkości sedmentacji
d) metodą elektryczną
e) metodą laserową
II. Oddzielenie ciał stałych od cieczy
sączenie
klarowanie - polega na wytrząsaniu mętnej cieczy z niewielkim dodatkiem odpowiedniego adsorbentu (talkiem, węglem aktywowanym)
dekantacja - czyli odstanie osadu i zlanie cieczy znad osadu
wirowanie- przez wykorzystanie siły odśrodkowej z wykorzystaniem różnego rodzaju wirówek
wyciskanie - dotyczy najczęściej surowców roślinnych polega na wyciskaniu na pracie uprzednio owiniętego w materiał filtrujący (gazę) surowca po skończonym procesie macerowania
Suszenie- ma na celu usunięcie wody lub innych rozpuszczalników używanych w procesie technologicznym
Rozpuszczanie
Dyspergowanie w cieczy dotyczy zawiesin i emulsji
Wytrawianie surowców roślinnych
Wyjaławianie