Pyt. 13 (ogólne) Koncepcja wychowania narodowego
Wincenty Okoń nie nazywa tej koncepcji wychowania - narodowym, tylko patriotycznym. Wychowanie to ma na celu jak najlepsze przygotowanie dorastających pokoleń do służby własnemu narodowi i krajowi. Polega ono na kształtowaniu - poprzez liczne formy działalności wychowawców i wychowanków - przywiązania do kraju ojczystego, jego przeszłości i teraźniejszości, a w jeszcze większym stopniu - poczucia odpowiedzialności za jego wielostronny rozwój i przyszłe miejsce wśród innych krajów. Przenikając całość systemu wychowawczego wychowanie patriotyczne stanowi zarazem fundament dla wychowania obronnego, obywatelskiego i internacjonalistycznego.
Dagna Łęcka, opisując czasopismo „Szkoła”, podkreśla jak ważna jest rola wychowania narodowego. Powinno ono przygotować młodego człowieka do wypełniania zobowiązań wobec narodu.
O ciążącej odpowiedzialności wobec przeszłości i przyszłości narodu polskiego, wypowiedział się Z. Balicki w artykule pt.: „Zasady wychowania narodowego”. Według autora obowiązek wobec przeszłości przejawia się „we wspaniałym dorobku Komisji Edukacji Narodowej przekazanej nam jako testament” i dlatego też jego zdaniem należy go rozwijać. Natomiast powinność wobec przyszłości to „wychowanie narodu samego, jako jednolitego, potężnego organizmu do spełniania wielkich zadań dziejowych, które go czekają”. Wychowanie narodowe opierało się na godności osobistej, rozumie, poczuciu sprawiedliwości, honorze, sławie i czci własnej. Celem wychowania narodowego powinno być wychowanie człowieka czynu, człowieka mądrego i samodzielnego, zdolnego do urzeczywistnienia misji dziejowej narodu polskiego. Wychowanie narodowe ma kształtować szlachetne i mocne charaktery obywatelskie. Balicki za podstawę wychowania narodowego przyjmował "wżywanie się" w dzieje, w ziemię, w ludzi, w mowę i literaturę ojczystą oraz kładł nacisk na wyrabianie "żelaznych charakterów, woli bezwzględnej, żołnierskiego hartu, narodowej mocy". Całość wychowania opierał na religii, bo ta - dowodził - "daje duszy ludzkiej jedność i harmonię wewnętrzną, odkrywa nadto przed nią wyżyny życia duchowego i chroni ją od tego rozkładowego poczucia, że wszystko jest względne, wszystko znikome, wszystko przemijające i skończone". Czerwiński tak określał relację między wychowaniem narodowym a państwowym oraz cel wychowania państwowego:
"Dziś dla Polaków, wychowanie narodowe winno być całe przeniknięte i ukoronowane tzw. wychowaniem państwowym. Pojęcie wychowania narodowego ma bez wątpienia zakres szerszy, niż wychowanie państwowe, na które można patrzeć, jako na część tamtego. Ala równocześnie trzeba sobie jasno uświadomić, że prawie cała praktyczna treść wychowania obywatelskiego, wychowania dla życia w Państwie i do życia dla Państwa zawiera się dopiero w wychowaniu państwowym.
Pod grozą niespełnienia jednego z naszych najważniejszych zadań musimy doprowadzać do tego, by nowe pokolenie polskie wchodziło w życie publiczne z tym poczuciem i przekonaniem, że deklamacja patriotyczno-narodowa bez ofiarnej służby Państwu jest komedią i kłamstwem. (...) Głębokie poczucie obowiązku szarej służby codziennej oraz kult wielkiej ofiary, kult bohaterstwa na rzecz tego najwyższego dobra naszego, jakim jest własne odzyskane państwo, muszą być żywe i gorące w duszach naszych wychowanków".
W okresie jednoczącej się Europy, kiedy państwa realizują wspólne cele, kierują się wspólnymi wartościami, należy umieć znaleźć miejsce wśród innych narodów europejskich i zadbać o wielostronny rozwój naszego kraju. Obecnie przed nauczycielem stoją nowe zadania, wymagające dużo wysiłku intelektualnego, bowiem to m.in. on powinien uświadomić młodym pokoleniom ich obowiązki wobec własnego narodu, kształcić przywiązanie do ojczyzny, jej przeszłości i przyszłości. Przekazywanie cnót, wartości tak bardzo cenionych przez dawne pokolenia nadal są bardzo aktualne.
Śliwierski mówi o pedagogice międzynarodowej, która stała się nowym nurtem w wychowaniu, który w społecznościach wielonarodowych i wielokulturowych politycznie orientuje się nie tylko na pracę z cudzoziemcami, ale także z własnymi obywatelami, by wzajemnie uczyli się wobec siebie szacunku, tolerancji, wzajemnego i pokojowego współżycia oraz wzajemnego kulturowego doświadczania bogactwa swoich kultur. Wychowanie narodów w powiązaniu z rozwojem wiedzy naukowej i kulturowej stało się więc środkiem naprawy, zabezpiecznia pokoju i realizcji celów ONZ.
LITERATURA:
Łęcka D.: Idea wychowania narodowego na łamach czasopisma pedagogicznego „Szkoła” - ich ważność i aktualność. Materiały z V Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego
Okoń W.: Słownik Pedagogiczny. Warszawa 1975
Śliwierski B.: Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków 1998
2