Wykład 8. Socjologiczne koncepcje narodu. Naród a grupa etniczna

Tab. 1. Ojczyzna prywatna a ojczyzna ideologiczna

ojczyzna prywatna (w języku niemieckim - Heimat, czyli ojcowizna, mała ojczyzna)

ojczyzna ideologiczna (w języku niemieckim - Vaterland)

wyznacza ją miejsce urodzenia lub zamieszkiwania jednostki stanowi ją wieś, miasto, miejscowość, z którą jednostka jest związana emocjonalnie obejmuje ograniczone otoczenie społeczne - rodzinę, sąsiadów, znajomych z którymi jednostka obcuje (sens pojęcia ojczyzny prywatnej wyraził Jean Genet, w słowach: „to dwóch, trzech ludzi, których znam”) obcowanie z ojczyzną prywatną opiera się na stycznościach bezpośrednich

jest wyznaczona przez wspólne terytorium narodowe stanowi ją całe terytorium narodowe składają się na nią wszyscy członkowie narodu (rodacy) zarówno generacje obecne jak i przodków obcowanie z ojczyzną ideologiczną ma charakter pośredni, duchowy, intelektualny

Tab. 2. Społeczne kryteria polskości, 1988-1998 (w %) według badań OBOP-u

Kryterium polskości	Rok badania
		1988	1998
poczucie, że się jest Polakiem	95	95
znajomość języka polskiego	91	94
posiadanie obywatelstwa polskiego	82	84
posiadanie przynajmniej jednego z rodziców narodowości polskiej	81	79
znajomość kultury i historii Polski	79	86
przestrzeganie polskich obyczajów	78	82
mieszkanie na stałe w Polsce	66	70
urodzenie się w Polsce	63	63
szczególne zasługi dla Polski	52	53
wiara katolicka	45	45

Więcej zob.: http://niniwa2.cba.pl/OBOP.HTM

Raport z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002

Pytanie o narodowość, które zostało sformułowane na formularzu spisowym zostało sformułowane następująco: Do jakiej narodowości się Pan(i) zalicza? Narodowość zaś zdefiniowano jako deklaratywną (opartą na subiektywnym odczuciu) cechą indywidualną każdego człowieka, wyrażającą jego związek emocjonalny (uczuciowy), kulturowy lub genealogiczny (ze względu na pochodzenie rodziców) z określonym narodem. Jak więc widać na potrzeby spisu przyjęto subiektywną definicje narodu. Wyniki spisu wskazują, że w ogólnej liczbie ludności Polski - 36983,7 tys., czyli 96,74% osób zadeklarowało swoją narodowość jako polską. Przynależność do narodowości innej niż polska zadeklarowało 471,5 tys. (1,23%).

W odniesieniu do 774,9 tys. (2,03%) nie zdołano ustalić przynależności narodowościowej, głównie z powodu braku odpowiedzi. Ogółem wyróżniono w spisie 109 kategorii innej niż polska przynależności narodowościowej.

W tej grupie 18 stanowiły takie, których liczebność można określić na ponad 1 tysiąc osób

Więcej na: http://www.stat.gov.pl/gus/45_754_PLK_HTML.htm - Raport z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002, s. 29-41

Tabela 2. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce według Narodowego Spisu Powszechnego 2002

Lp.	Deklarowana narodowość	Liczba osób	wcześniejsze szacunki
1.	śląska	173 153	bd.
2.	niemiecka	152 897	100 000 - 800 000
3.	białoruska	48 737	220 000 - 260 000
4.	ukraińska	30 957	300 000 - 500 000
5.	romska	12 855	25 000
6.	rosyjska	6 103	100 000
7.	łemkowska	5 863	50 000
8.	litewska	5 846	20 000
9.	kaszubska	5 062	500 000
10.	słowacka	2001	17 000 - 25 000
11.	wietnamska	1808	bd.
12.	francuska	1633	bd.
13.	amerykańska	1541	bd.
14.	grecka	1404	bd.
15.	włoska	1367	bd.
16.	żydowska	1133	5 000 - 10 000
17.	bułgarska	1112	bd.
18.	ormiańska	1082	bd.
19.	czeska	831	5 000
20.	angielska	800	bd.
......	tatarska	495	bd
56.	karaimska	45	bd.

mniejszość narodowa a mniejszość etniczna

MNIEJSZOŚĆ NARODOWA to część ludności najczęściej przybyła z sąsiedniego kraju, która żyje na innym terenie narodowym czy państwowym, zachowując w różnym zakresie elementy kultury własnego narodu. Ludność ta - choć narodowościowo odległa - pozostaje związana stosunkiem obywatelskim z państwem, na którego terytorium zamieszkuje

1. naród posiada, posiadał lub dąży do posiadania własnego państwa

grupa etniczna zaś nigdy nie posiadała i nie dąży do posiadania suwerenności politycznej,

znajdującej spełnienie we własnym państwie

2. w przypadku członka narodu tożsamość konstruowana jest poprzez odpowiedź na pytanie: <kim jestem?>

w przypadku grupy etnicznej - poprzez odpowiedź na pytanie: <kim nie jestem?>.

Naród jako społeczność ideologiczno - kulturowa

Według koncepcji kulturowej naród to powstała w wyniku rozwoju historycznego grupa ludzi, którzy:

• uznają w swej świadomości dany język za swój język ojczysty,

• uznają określone terytorium za swoją ojczysta ziemię,

• są przekonani o wspólnocie swego pochodzenia,

• tworzą własną kulturę,

• posiadają lub dążą do posiadania uznawanej za swoją organizacji politycznej- państwa

---